Της Λουκίας Αραβίδου

ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

Κατά τη Βυζαντινή εποχή το παιχνίδι και η ψυχαγωγία ήταν πολύ σημαντικά και έπαιζαν μεγάλο ρόλο στη καθημερινή ζωή των παιδιών. Για τους Βυζαντινούς το παιχνίδι ήταν ένα μέσο ψυχαγωγίας αλλά σήμαινε και τήρηση των παραδόσεων.

Οι χώροι που έπαιζαν τα παιδιά εκείνη την εποχή, συνήθως τα αγόρια, ήταν οι αυλές και οι αλάνες. Τα κορίτσια, αντίθετα, έμεναν συνήθως σπίτι παίζοντας με γύψινες, πήλινες, ακόμα και κέρινες κούκλες. Μολονότι, ο Αγαθίας ο Σχολαστικός, ο ποιητής των βυζαντινών χρόνων, παρουσιάζει ένα κορίτσι να παραπονιέται επειδή τα αγόρια μπορούν να παίζουν στις αλάνες ενώ εκείνες δεν είχαν αυτού του είδους την ελευθερία.

ΤΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΤΩΝ ΜΩΡΩΝ-ΝΗΠΙΩΝ

ΣΕΙΣΤΡΟ

Το σείστρο είναι το κλασσικό παιδικό παιχνίδι. Είναι ένα αρχαίο κρουστό όργανο κατασκευασμένο από διαφορετικά υλικά (ξύλο, μέταλλο, πηλό) με διαπεραστικό ήχο(η σημερινή μας κουδουνίστρα). Χρησιμοποιούνταν και στις θρησκευτικές τους πομπές.

Αποτελούνταν από μια χειρολαβή και ένα πλαίσιο σε σχήμα πετάλου ενσωματωμένο με ράβδους, είτε παράλληλες, είτε σταθερές. Οι σταθερές ράβδοι είχαν και ηχογόνα αντικείμενα τα οποία κινούνταν. Η εκτελέστρια κρατώντας το από την χειρολαβή, κατακόρυφα, το τίναζε ρυθμικά.

ΤΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΤΩΝ ΚΟΡΙΤΣΙΩΝ

Τα κορίτσια έμεναν τις περισσότερες φορές σπίτι και έπαιζαν με τις κούκλες τους, τις πλαγγόνες, που ήταν φτιαγμένες είτε από κερί, είτε από πηλό, είτε από γύψο. Συχνά μιμούνταν σημαντικά γεγονότα όπως η βάπτιση και ο γάμος. Τους άρεσε επίσης να χτίζουν σπίτια από χώμα καθώς και να αναπαριστούν τις εργασίες που έκανε η μητέρα τους στο σπίτι.

Ένα άλλο αγαπημένο παιχνίδι των κοριτσιών ήταν τα καλαλλάτζια ή καλολλάκια που σημαίνουν λιθαράκια ή πετραδάκια και είναι τα λεγόμενα

πεντόβολα. Σύμφωνα με αυτό ο παίκτης πετούσε ψηλά τα πετραδάκια και μετά προσπαθούσε να τις συγκρατήσει με τα χέρια του.

ΤΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΤΩΝ ΑΓΟΡΙΩΝ

Τα αγόρια συνήθιζαν να παίζουν με άλογα από πηλό που τα έφτιαχναν κατασκευαστές για εκείνα. Συνήθιζαν να παίζουν επίσης με το αλογάκι, ένα καλάμι ή βέργα, όπου τα παιδιά παρίσταναν πως ήταν το άλογό τους «καβαλικεύοντάς το». Άλλες φορές μιμούνταν πως συμμετείχαν σε ιπποδρομιακούς αγώνες και ένα παιδί ήταν το άλογο που έσερνε το άρμα.

Ένα άλλο παιχνίδι που έπαιζαν συχνά ονομάζεται ζίνα. Έπιαναν το χρυσοκάνθαρο, τον γνωστό μπάμπουρα, του έδεναν μια κλωστή γύρω από το λαιμό του και τον άφηναν να περιστρέφεται. Το παιχνίδι αυτό ονομάστηκε ζίνα από τον ήχο που κάνει το έντομο. Μερικές φορές έπιαναν μικρά πουλάκια και τα έδεναν από το πόδι.

Έπαιζαν και το παιχνίδι του τάπητα που το έπαιζαν και οι στρατιώτες. Έβαζαν έναν πάνω σε ένα χαλί και αφού το έπιαναν από όλες τις γωνίες του, τον κορόιδευαν γελώντας μαζί του. Όμως πολλές φορές είτε επίτηδες είτε άθελά τους έπεφτε κάτω από το χαλί και τραυματιζόταν. Δεν τους το έλεγε όμως ανησυχώντας μήπως γελάσουν μαζί του ακόμα περισσότερο.

Αγαπημένο τους παιχνίδι ήταν και ο εποστρακισμός. Στην παραλία πέταγαν πέτρες στο νερό και προσπαθούσαν, πριν βυθιστεί η πέτρα, να ακουμπήσουν όσο το δυνατότερο περισσότερες φορές το νερό.

ΟΜΑΔΙΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ

ΚΥΝΗΓΗΤΟ

Ένα ακόμα παιχνίδι που «έχει επιβιώσει» στο πέρασμα των χρόνων. Επιλέγεται ένα παιδί που κυνηγάει τα υπόλοιπα. Όποιον πιάσει βγαίνει εκτός παιχνιδιού μέχρι κάποιο παιδί, εκτός του κυνηγού, να του κάνει «ξελέ» να τον ελευθερώσει δηλαδή και να συμμετάσχει ξανά στο παιχνίδι. Επίσης μπορούν να πάνε στη «μάνα» κι έτσι εκείνος που κυνηγάει δεν μπορεί να τους πιάσει.

ΑΜΠΑΡΙΖΑ

Το παιχνίδι αυτό χωρίζεται σε δυο ομάδες. Κάθε ομάδα ορίζει για μάνα μια κολόνα ή έστω ένα δέντρο. Σκοπός του παιχνιδιού είναι να προστατεύσουν τη μάνα. Για να αρχίσουν γίνεται κλήρος για το ποια ομάδα θα ξεκινήσει πρώτη. Ένα παιδί από κάθε ομάδα βρίσκεται ανάμεσα από τις μάνες και προσπαθούν να αγγίξουν ο ένας τον άλλο. Όποιος καταφέρει να

χτυπήσει τον αντίπαλό του πρώτα οδηγεί τον ηττημένο στη μάνα της ομάδας του. Αυτό συνεχίζεται μέχρι τον τελευταίο παίκτη ο οποίος πρέπει να προστατεύσει τη μάνα. Δεν μπορούν να του επιτεθούν παραπάνω από δύο αντίπαλοι. Μπορεί όμως ο τελευταίος παίκτης να ελευθερώσει με ένα του άγγιγμα και άλλους αιχμάλωτους για να τον βοηθήσουν. Τότε οι αιχμάλωτοι φωνάζουν: «Παίρνω αμπάριζα και βγαίνω και κανένα δε το λέω».

ΣΤΡΑΤΙΩΤΑΚΙΑ ΑΚΟΥΝΗΤΑ

Η ομάδα των παιδιών έπειτα από κλήρο διαλέγουν ένα παιδί το οποίο θα βρίσκεται σε απόσταση από τα υπόλοιπα και θα λέει: «Στρατιωτάκια ακούνητα αμίλητα και αγέλαστα». Τότε εκείνος γυρνάει προς τα παιδιά όπου σταματούν κάνουν διάφορες γκριμάτσες, κινήσεις και μένουν ακίνητοι. Έπειτα εκείνος που φυλάει θα περάσει ανάμεσά τους προκειμένου να τους κάνει να

γελάσουν χωρίς όμως να τους ακουμπήσει. Επιτρέπονται βέβαια και διάφορες εκφράσεις του προσώπου του. Αν κάποιος κουνηθεί βγαίνει εκτός παιχνιδιού. Ο τελευταίος θα είναι και εκείνος που θα φυλάει.

Πάλη Τα αγόρια βέβαια, και ιδιαίτερα το πιο ζωηρά,  πάλευαν  ή μιμούνταν την πάλη των μεγάλων ανδρών. Επίσης έκαναν άλματα ή συναγωνίζονταν στο τρέξιμο, ενώ ασκούνταν και με μικρά  ακόντια και τόξα η και με μικρά ξίφη, παίζοντας τη λεγόμενη σκριμίδα.

Σφαίρα

Είναι σίγουρο επίσης ότι τα παιδιά αλλά και οι ενήλικες έπαιζαν με τη σφαίρα- μπάλα, που μπορεί να ήταν μαλακή και ελαστική, από πανί ή από δέρμα. Πώς ακριβώς έπαιζαν με τη σφαίρα και αν είχαν ανακαλύψει κάποιο παιχνίδι  παρόμοια με τα σημερινά ομαδικά παιχνίδια δεν είναι εξακριβωμένο, εκτός βέβαια από το Τζυκάνιο, το γνωστό πόλο με τα άλογα.

Τριάρα ή ντάμα

 Με τις πέτρες – ψηφίδες έπαιζαν τη λεγόμενα τριάρα ή ντάμα. Με τα καρύδια ή και με πέτρες έπαιζαν τα παιχνίδια  που παίζουν και σήμερα τα παιδία με τους βόλους. Πρώτα χάραζαν  στο χώμα μια ευθεία γραμμή και στη συνέχεια πάνω σ’ αυτή, τοποθετούσαν καρύδια στη σειρά. Μετά, ο κάθε παίκτης με τη σειρά του και από κάθετη απόσταση ενός με δύο μέτρα από τη γραμμή των καρυδιών, σημάδευε  σκυφτός και όποιο καρύδι πετύχαινε  και το έβγαζε έξω από τη γραμμή, το κέρδιζε  και δοκίμαζε ξανά σημαδεύοντας κάποιο άλλο καρύδι. Αν αστοχούσε, συνέχιζε  ο επόμενος παίκτης. Το παιχνίδι συνεχιζόταν μέχρι να βγουν από τη γραμμή όλα τα καρύδια.

  «Χαλκή μυία» «Χαλκή μυία» ονόμαζαν την αγαπημένη των παιδιών «τυφλόμυγα». Ένα από τα πιο παλιά και αγαπημένα ομαδικά παιχνίδια. Σύμφωνα με αυτό, επιλέγεται με κλήρο ένα από τα παιδιά το οποίο θα είναι η λεγόμενη «τυφλόμυγα». Αφού κλείσει τα μάτια του με ένα μαντήλι, προσπαθεί να πιάσει ένα από τα παιδιά που γυρίζουν γύρω του πειράζοντάς τον και να το αναγνωρίσει. Το παιδί εκείνο θα είναι και η επόμενη τυφλόμυγα.

Μπιζ

‘Επαιζαν και το μπιζ, αλλά πιο εξελιγμένο από την εποχή μας. Συγκεκριμένα ξάπλωναν ένας-δυο  παίχτες στο έδαφος, τους κάλυπταν με ένα ύφασμα και μετά, αφού πρώτα τους βαρούσαν, τους ρωτούσαν να βρουν ποιος ήταν αυτός που τους χτύπησε. Το παιχνίδι αυτό ήταν πολύ δημοφιλές μεταξύ των στρατιωτών.

Το παιχνίδι του βασιλιά Στις γειτονιές έπαιζαν το παιχνίδι του βασιλιά ή του ύπαρχου ή των αρχόντων, τον οποίο και όριζαν αρχηγό του παιχνιδιού τους. Επίσης τους άρεσε να μιμούνται διάφορες εκκλησιαστικές πράξεις, όπως τους γάμους ή τις βαφτίσεις.

Στρουφουλίδα Η σβούρα ή σβούρος, γυριστάρι, στρουφουλίδα ή συστριπάνι ήταν παιδικό παιχνίδι σε σχήμα κώνου που περιστρέφεται γύρω από τον εαυτό του μετά από μια αρχική ώθηση που του δίνει ο παίκτης τραβώντας απότομα ένα σκοινί τυλιγμένο γύρω από τον άξονά του.

Η διελκυστίνδα

Η διελκυστίνδα, ο αρχαίος ιμαντελιγμός είναι ένα άθλημα που παίζεται μεταξύ δύο ομάδων, οι οποίες τραβούν ένα σχοινί προσπαθώντας η μία να τραβήξει την άλλη προς το μέρος της, ήταν και αυτό παιχνίδι των βυζαντινών χρόνων.

Πηγές

http://vizantinonistorika.blogspot.gr/2013/07/blog-post_25.htmlhttp://byzantinegames.weebly.com/sigmatauetanu-alphaupsilonlambdaeta.htmlhttp://ntelalides8ou.blogspot.gr/2012/05/blog-post_27.htmlhttps://kleryhistorylessons.wordpress.com/%CE%B7-%CE%B6%CF%89%CE%B7-%CF%83%CF%84%CE%BF-%CE%B2%CF%85%CE%B6%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%B9%CE%BF/https://dytestisgnosis.wordpress.com/2012/03/15/1586/