Ι. Η ΕΞΑΣΘΕΝΙΣΗ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΜΕ ΤΗ ΔΥΣΗ 1. Η κρίση και οι απώλειες της αυτοκρατορίας κατά

ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ

ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΚΡΙΣΗΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ

1025-1453


Δυναστεία των Αγγέλων δεν μπόρεσαν να αποκρούσουν τις εξωτερικές απειλές και

το Βυζάντιο καταλύθηκε από τους σταυροφόρους (1204)

Δυναστεία Κομνηνών (1081) αντιμετωπίστηκε η κρίση και άρχισε η ανασυγκρότηση του κράτους

Μετά το θάνατο του Βασιλείου Β΄ (1025) περίοδος κρίσης


Την τελευταία δύσκολη περίοδο του Βυζαντίου (1204-1453) άρχισε να διαμορφώνεται η

συνείδηση του Νέου Ελληνισμού

14ος αι. η αποσύνθεση του Βυζαντίου εμφύλιοι πόλεμοι // εξασθένηση του στρατού και της οικονομίας //

επέκταση αρχικά των Σέρβων και αργότερα των Οθωμανών εξασθένιση της αυτοκρατορίας

Δημιουργία ελληνικών και λατινικών κρατών Η αυτοκρατορία της Νίκαιας πέτυχε την αποκατάσταση της

Βυζαντινής Αυτοκρατορίας που διατήρησε το κύρος της ως τις αρχές του 14ου αι.


Η ΕΞΑΣΘΕΝΙΣΗ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ

ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΜΕ ΤΗ ΔΥΣΗ


Η ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΠΩΛΕΙΕΣ ΤΗΣ

ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣΚΑΤΑ ΤΟΝ 11Ο ΑΙΩΝΑ (1025-1081)


ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΚΡΙΣΗ• Μέτρα αποστρατικοποίησης• Παραμέληση του στόλου• Διάλυση των θεμάτων και του

θεματικού στρατού• Εξαγορά της υποχρεωτικής

στρατιωτικής θητείας με φόρο• Μισθοφόροι στο στρατό• Πολλοί ξένοι σε ανώτερες

θέσεις• Αυταρχική κεντρική κυβέρνηση• Επιβολή φόρων• Ταραχές και εξεγέρσεις των

αγροτών

Το 1025 το Βυζάντιο είχε

θριαμβεύσει στα πεδία των μαχών και είχε εξελιχθεί

σε παγκόσμια δύναμη

ΟΜΩΣ

Γύρω στα 1060 η αυτοκρατορία βρισκόταν σε γενικευμένη κρίση


ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΕΣ ΑΠΟΤΥΧΙΕΣ

Νέοι εχθροί

Σελτζούκοι στην Ανατολή

(τουρκικό φύλο)

Νορμανδοί (σκανδιναβικής

καταγωγής)

Ούγγροι και Σέρβοι στα βόρεια


Οι Σελτζούκοι (ή Σελτζουκίδες ή Σελτζούκοι Τούρκοι) ήταν τούρκικο φύλο καθώς και μουσουλμανική σουνιτική δυναστεία που επικράτησε σε διάφορα τμήματα της Κεντρικής Ασίας και της Μέσης Ανατολής δια μέσου της Περσίας από τον 11ο ως τον 14ο αιώνα.

Ίδρυσαν το σουλτανάτο των Μεγάλων Σελτζούκων που εκτείνονταν από την Μικρά Ασία μέχρι την Περσία.


Μάχη στο Ματζικέρτ (1071) κοντά στη λίμνη Βανοι Σελτζούκοι συντρίβουν τα μισθοφορικά βυζαντινά στρατεύματα


Ο στρατός του Ρωμανού Δ΄ Διογένη, που ηττήθηκε στη μάχη του ΜατζικέρτΟ αυτοκράτορας ξεκίνησε για την εκστρατεία βιαστικά, με στρατό που δεν άρμοζε σε αυτοκράτορα των Ρωμαίων αλλά ήταν χαρακτηριστικός των καιρών, αφού αποτελούνταν από Βουλγάρους, Όζους και άλλους ξένους που έτυχε να βρίσκονται εκεί, όπως Φράγκους και Βαράγγους. Όλοι αυτοί [...] δεν ήταν παρά λίγοι άντρες τσακισμένοι από τη φτώχεια και το άγχος και άοπλοι [...].Επειδή για πολλά χρόνια κανένας αυτοκράτορας δεν είχε επιχειρήσει εκστρατεία, οι στρατιώτες ήταν άσχετοι και άχρηστοι και στερημένοι από μισθό και τις συνηθισμένες προμήθειες. Ήταν δειλοί και φυγόμαχοι και φαίνονταν ανίκανοι για οποιαδήποτε γενναία πράξη [...]. Αντίθετα οι στρατιώτες του εχθρού ήταν τολμηροί, επίμονοι, πεπειραμένοι και γενικά κατάλληλοι για πόλεμο.Κεδρηνός II, 668-669.

Με βάση το απόσπασμα που αποδίδει ο συγγραφέας την ήττα στο Ματζικέρτ;

Βασικά αίτια ήττας στο Ματζικέρτ• έλλειψη οπλισμού• έλλειψη πειθαρχίας• έλλειψη ηθικού


Το 1071 πέφτει στα χέρια των Νορμανδών η πόλη Μπάρι (Ιταλία), το τελευταίο βυζαντινό οχυρό της Ιταλίας. Το γεγονός αυτό σήμανε το τέλος της Βυζαντινής Ιταλίας.


Συνολικά τα χρόνια, ανάμεσα στο θάνατο του Βασιλείου Β' και την άνοδο στο θρόνο της

δυναστείας των Κομνηνών,αποτελούν μια κρίσιμη και μεταβατική περίοδο, μια φάση στασιμότητας και υποχώρησης της βυζαντινής δύναμης.


ΟΙ ΚΟΜΝΗΝΟΙΜΕΡΙΚΗ ΑΝΑΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ


ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ (ΑΛΕΞΙΟΣ Α’ 1081-1118)

ΟΙ ΕΧΘΡΟΙ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ (τέλη 11ου αι.)

ΟΝΟΜΑ ΛΑΟΥ Η ΔΡΑΣΗ ΤΟΥΣ

Νορμανδοί Απειλούν τις ακτές της Ηπείρου

Κουμάνοι-Πατζινάκες Λεηλατούν τα Βαλκάνια

Σελτζούκοι Τούρκοι Κατακτούν μέρος της Μ. Ασίας

Αλέξιος Α’ Κομνηνός ( 1081-1118)Ιδρυτής της δυναστείας των Κομνηνών.

Πέτυχε να ανακτήσει σημαντικές περιοχές της Μ. Ασίας και να αντιμετωπίσει με επιτυχία τις

επιδρομές των Πατζινακών και των Κουμάνων στα Βαλκάνια.


ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ• Στο εσωτερικό οι Κομνηνοί στηρίχτηκαν στους

ευγενείς, εφαρμόζοντας το θεσμό της Πρόνοιας. ⇨ Παραχωρούσαν δηλαδή, ισόβια, αγροκτήματα και φορολογικά

έσοδα στους ευγενείς, με αντάλλαγμα την παροχή στρατιωτικών υπηρεσιών. Οι ευγενείς αυτοί ονομάστηκαν προνοιάριοι ή στρατιώτες και έγιναν η άρχουσα τάξη

• Οι απλοί αγρότες βυθίστηκαν στην αθλιότητα.


ΜΑΧΗ ΣΤΟ ΜΥΡΙΟΚΕΦΑΛΟ ΤΗΣ ΦΡΥΓΙΑΣ (1176)Στο Μυριοκέφαλο αναμετρήθηκαν οι βυζαντινές δυνάμεις με τις δυνάμεις των Σελτζούκων Τούρκων όπου ο Μανουήλ Α΄ Κομνηνός έκανε το λάθος να κλειστεί στα βουνά της Φρυγίας, στην τοποθεσία Μυριοκέφαλο. Ο βυζαντινός στρατός παγιδεύτηκε και υπέστη πανωλεθρία.

Ο ίδιος ο Μανουήλ παραλλήλισε την καταστροφή του με την καταστροφή του Ρωμανού Δ΄ στο Ματζικέρτ (1071).


ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΗΤΤΑΣ ΣΤΟ ΜΥΡΙΟΚΕΦΑΛΟ

1.Παγιώθηκε η θέση των Τούρκων και επηρεάστηκε καθοριστικά η φυσιογνωμία της Μ. Ασίας.

2.Πολλές μικρασιατικές περιοχές εξισλαμίστηκαν (δηλαδή ακολούθησαν το Ισλάμ) εξαιτίας των καταλήψεων πόλεων, των σφαγών, της φυγής των χριστιανικών πληθυσμών σε γειτονικές περιοχές, της πείνας και της πανούκλας.


Η ΕΝΕΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΕΙΣΔΥΣΗ

ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ


ΕΜΠΟΡΙΚΑ ΠΡΟΝΟΜΙΑ ΣΤΟΥΣ ΒΕΝΕΤΟΥΣ

• Παραχώρησε τίτλους και χρηματικές χορηγίες στους κοσμικούς και εκκλησιαστικούς άρχοντες της Βενετίας.

• Παραχώρησε στους έμπορους της Βενετίας σκάλες (δηλ. αποβάθρες) και εμπορικά καταστήματα στην προκυμαία της πρωτεύουσας.

• Επέτρεψε στους Βενετούς να εμπορεύονται ελεύθερα και χωρίς να πληρώνουν δασμούς σε όλα τα σημαντικά βυζαντινά λιμάνια.

Το χρυσόβουλο του 1082 (επίσημη έγγραφη συμφωνία, υπογεγραμμένη από τον αυτοκράτορα και σφραγισμένη με τη χρυσή βούλα)

Με το χρυσόβουλο του 1082 ο Αλέξιος Α΄ Κομνηνός ξεπλήρωσε το χρέος του στους Βενετούς για την βοήθεια που του προσέφεραν στην προσπάθειά του να αντιμετωπίσει τους Νορμανδούς. Με το χρυσόβουλο αυτό τους παραχωρούσε σημαντικά οικονομικά-εμπορικά προνόμια, τα οποία όμως μακροπρόθεσμα έπληξαν οικονομικά το Βυζάντιο.


ΕΜΠΟΡΙΚΑ ΠΡΟΝΟΜΙΑ ΣΤΟΥΣ ΒΕΝΕΤΟΥΣ

Το χρυσόβουλο του 1082 (επίσημη έγγραφη συμφωνία, υπογεγραμμένη από τον αυτοκράτορα και σφραγισμένη με τη χρυσή βούλα)

Με το χρυσόβουλο του 1082 ο Αλέξιος Α΄ Κομνηνός ξεπλήρωσε το χρέος του στους Βενετούς για την βοήθεια που του προσέφεραν στην προσπάθειά του να αντιμετωπίσει τους Νορμανδούς. Με το χρυσόβουλο αυτό τους παραχωρούσε σημαντικά οικονομικά-εμπορικά προνόμια, τα οποία όμως μακροπρόθεσμα έπληξαν οικονομικά το Βυζάντιο.

ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΟΥ ΧΡΥΣΟΒΟΥΛΟΥ

• Το Βυζάντιο παραιτήθηκε εκούσια από τα φορολογικά, ναυτιλιακά και οικονομικά δικαιώματά του, τα οποία τώρα δόθηκαν στους Βενετούς ως προνόμια.

• Οι Βενετοί διείσδυσαν οικονομικά και ίδρυσαν μια πανίσχυρη αποικιακή αυτοκρατορία στην Ανατολή.

• Το Βυζάντιο έχασε το ρόλο του μεσάζοντα μεταξύ Αράβων και Δυτ. Ευρώπης και την κυρίαρχη θέση του στο εμπόριο της Μεσογείου.


ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΤΩΝ ΔΥΟ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝΣτα χρόνια του Κωνσταντίνου Θ' η παλιά αντιπαράθεση Ανατολής-Δύσης, που αφορούσε ουσιαστικά το ζήτημα της κυριαρχίας επί της χριστιανικής οικουμένης, οδηγήθηκε στη ρήξη.

Πατριαρχείο Ρώμης

Πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης, με το οποίο συμπαρατάχτηκαν τα

πατριαρχεία Αντιοχείας, Ιεροσολύμων και

Αλεξανδρείας

Η οριστική ρήξη στις σχέσεις μεταξύ των Πατριαρχείων της Ρώμης και της Κωνσταντινούπολης είναι γνωστή ως Σχίσμα των δύο Εκκλησιών (1054).


ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΤΩΝ ΔΥΟ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ• Παπική πρεσβεία με αρχηγό τον καρδινάλιο

Ουμβέρτο επισκέφτηκε την Κωνσταντινούπολη, για να συζητήσει με τον πατριάρχη Μιχαήλ Κηρουλάριο την επίλυση των λειτουργικών και δογματικών διαφορών που υπήρχαν ανάμεσα στα δύο πατριαρχεία.

• Οι διαφορές δεν ήταν αγεφύρωτες, αλλά η αλαζονεία των διαπραγματευτών οδήγησε σε οριστική ρήξη μεταξύ των δύο πατριαρχείων.

ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ 1. Χωρίστηκαν οι δύο χριστιανικές εκκλησίες (η

Ορθόδοξη και η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία). 2. Μεγάλη αντιπαλότητα και μίσος μεταξύ Ανατολής και

Δύσης.3. Οι σύγχρονοι δεν αντιλήφθηκαν τη σημασία των γεγονότων

που ωστόσο έμελλαν να έχουν ανυπολόγιστες επιπτώσεις στις τύχες της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.

Education

Ι. Η ΕΞΑΣΘΕΝΙΣΗ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΜΕ ΤΗ ΔΥΣΗ 1. Η κρίση και οι απώλειες της αυτοκρατορίας κατά