БАТЫС ҚАЗАҚСТАН ОБЛЫСЫ

КАЗТАЛОВ АУДАНЫ

ҚАРАӨЗЕН – МЕКТЕП ЛИЦЕЙІ

Тотығу – тотықсыздану реакцияларына ортаның әсері

Қанағатова Айкөркем

Жетекшісі: Мухамбетова Назипа Муратханқызы

«Үздік слайд – 2017 » байқауына

Тотығу – тотықсыздану реакциялары әртүрлі ортада жүруі мүмкін (қышқылдық, негіздік, бейтарап). Қандай ортада жүретіне байланысты бірдей заттар арасында әртүрлі өнімдер түзілуі мүмкін. Мысалы:калий перманганаты мен калий сульфитінің әртүрлі ортада әрекеттесуін қарастырайық:1. Қышқылдық ортада: 2KMn+7O4+3K2S+4O3+3H2SO4=2Mn+2SO4+6K2S+6O4+3H2O2. Бейтарап ортада: 2KMn+7O4+3K2S+4O3+H2O=2Mn+4O2+3K2S+6O4+2KOH3. Сілтілік ортада: 2KMn+7O4+K2S+4O3+2KOH=K2Mn+6O4+2K2S+6O4+H2O

ТОТЫҒУ – ТОТЫҚСЫЗДАНУ РЕАКЦИЯЛАРЫНА ОРТАНЫҢ ӘСЕРІ

Әртүрлі ортадағы тотығу – тотықсыздану жартылай реакциясы

a) Қышқылдық орта ә) Бейтарап орта б) Сілтілік орта

Mn+7+5eˉ=Mn+2 2S+4 – 2e- =S+6 5

Mn+7+3eˉ=Mn+4 2S+4 – 2e- =S+6 3

Mn+7+eˉ=Mn+6 22S+4 – 2e- =S+6 1

Әр түрлі тотығу – тотықсыздану реакциялары

ТОТЫҚСЫЗДАНДЫРҒЫШТАР ТОТЫҚТЫРҒЫШТАР

Металдар, сутегі, көмір Көміртек (11)оксиді СОКүкіртті сутек H2S, күкірт (1V)оксиді SO2 , күкіртті қышқыл H2SO3 және оның тұздары.Иодты сутек қышқыл HIБромсутек қышқылы HBr, тұз қышқылы HCl.

Қалайы (II)хлориді, SnCl2 темір (II)сульфаты Fe SO4, марганец(II)сульфаты MnSO4, хром (III) сульфаты Cr(SO4)3

Азотты қышқыл HNO2, аммиак NH3, гидразинN2H4, азот(II) оксиді NO

Фосфорлы қышқыл H3PO3.Альдегидтер, спирттер, құмырсқа және қымыздық қышқылы, глюкозаЭлектролиз кезіндегі катод

Галогендер Калий перманганаты KMnO4, калий манганаты K2MnO4,марганец(IV)оксиді MnO2.Kалий дихроматы K2Cr2O7, калий хроматы K2CrO4.Азот қышқылы HNO3.Оттегі O2, озон O3, сутектің асқын тотығы H2O2

Күкірт қышқылы H2SO4 (конц),селен қышқылы H2SO4

Мыс(II) оксиді CuO, күміс(I) оксиді Ag2O, қорғасын (V) оксиді PbO2, Асыл металдардың иондары(Ag+, Au3+ және т.б)Tемір (III) хлориді FeCl3.Гипохлоридтер, хлораттар, перхлораттар, патша сұйықтығы, концентрлі азот және балқытқыш қышқылының қоспасы.Электролиз кезіндегі анод

Негізгі тотықсыздандырғыштар мен тотықтырғыштап

ТОТЫҒУ – ТОТЫҚСЫЗДАНУ РЕАКЦИЯСЫНЫҢ ЖІКТЕЛУІ

1.Молекула аралық 2. Молекулаішілік

3. Диспропорциялану реакциясы

4. Конмутация реакциясы

Молекула аралық тотығу - тотықсыздану реакциялары

Бұл реакцияларда тотықтырғыш атом мен тотықсыздандырғыш атом әртүрлі заттарға жатады. Ол жай немесе күрделі заттар болуы мүмкін:

4N-3H3+3O02=2N0

2+6H2O-2

тотықсыздындырғыш 2N-3 – 6e-= N0

2 2 тотығу

тотықтырғыш O02 + 4e-= 2O-2 3 тотықсыздану

Бұл реакцияда тотықтырғыш атом және тотықсыздандырғыш атом бір молекуланың немесе бір ионның құрамында болады. Тотығу дәрежесі кіші атомды тотығу дәрежесі үлкен атом тотықтырады. Ондай реакцияларға термиялық ыдырау реакциялары жатады. Мысалы:

2NaN+5O3-2=2NaN+3O2+O2

0

2KCl+5O3=2KCl+3O2

(N-3H4)2CrO7=N2+Cr2+3O3+4H2O

Бұған тағы да,бір элемент атомдарының әртүрлі тотығу дәрежесінде болатын заттардың ыдырауын жатқызуға болады:

N-3H4N+3O2=N2 0+2H2O

 

МОЛЕКУЛА ІШІЛІК ТОТЫҒУ – ТОТЫҚСЫЗДАНУ РЕАКЦИЯЛАРЫ

(дисмутация, өздігінен тотығу және тотықсыздану)Диспропорциялық реакциялар жүргенде бір элеент атомының тотығу дәрежеі бір мезгілде жоғарылап әрі төмендейді. Бастапқы заттар түзген қосылыстардың біреуінің атомының реакциялар тотығу дәрежесінің аралық мәні болатын атомдары бар заттарға тән екендігі айқын. Мәселен: марганеңтің тотығу дәрежеі +6 – ға (+7 мен +4-тің арасында) тең калий манганатының K2MnO4 өзгеруі, бұған мысал бола алады. Бұл тұз еретіндісің әдемі күңгірт жасыл түі болады (MnO4

-2

ионының түсі), бірақ та ерітіндінің түсі қоңыр түске ауысады. Себебі , тұнбаға MnO2 түсіп MnO ионы түзіледі. Мынадай реакция жүреді:

3K2+6MnO4+2H2O=2KMn+7O4+Mn+4O2+4KOH

Mn+6 – 1e-=Mn+7 2 Mn+6+2e-=Mn+4 1

ДИСПРОПОРЦИЯЛАНУ РЕАКЦИЯСЫ

Диспропорциялық реакцияларға өте жиі кездесетін мына реакциялар да жатады:

3HNO2+3=HN+5O3+2N+2O+H2O

Cl0+H2O—›HCl+1O+HCl-1

Бұрын диспропорциялық реакцияларды өздігінен тотығу – тотықсыздану реакциялары

деп атаған, қазір бұл атау қолданылмайды.

Конмутация реакциясы Мoлекулаішілік тотығу дәрежесі өзгереді. Мысалы:

Аралық тотығу дәрежесі бар элемент өнім болады

N-3H4N+5O3=N+2+2H2O