Εργάστηκαν: Ροντογιάννη Πασχαλίνα Γεωργαντή Πηνελόπη

Παναγιωτοπούλου Ευτυχία Κοτζαμητέλος Ιωάννης

Ελληνικός

Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ

Μια μικρή εισαγωγή περί της κινηματογραφικής γένεσης

Η έμπνευση και ο οραματισμός των πρωτοπόρων δημιουργών του κινηματογράφου αντιστοιχίζεται με τη φωτιά και με την κίνηση, που αποτελούν την ουσία του κόσμου.

Η φράση του φιλόσοφου Ηράκλειτου «τα πάντα ρει» αντανακλά όλη την ουσία και την ύπαρξη του κινηματογράφου ως τέχνη ή τεχνικό επίτευγμα ή τεχνική εφεύρεση. Η φωτιά είναι μέσω της κίνησης ενέργεια και ο χρόνος κινούμενος φέρνει τη μεταβολή.

Ο Ντα Βίντσι ο ζωγράφος και ο Ζυλ Ετιέν Μαραί ο γιατρός και φυσιολόγος, και οι δυο σοφοί περασμένων αιώνων, προσπάθησαν να ανακαλύψουν την ουσία του κόσμου μέσα από την κίνηση. Ο πρώτος μελετώντας την κίνηση του ματιού ορίζει τον «σκοτεινό θάλαμο». Ο δεύτερος με το μηχάνημα της καταγραφής των παλμών της ανθρώπινης καρδιάς , τον σφυγμογράφο, προσπαθεί να αιχμαλωτίσει την κίνηση της ανθρώπινης ζωής και να την καταγράψει. Και στη συνέχεια στην προσπάθειά του να μελετήσει το μυστήριο της κίνησης της ανθρώπινης μηχανής ανακαλύπτει το πρόβλημα της αναπαραγωγής της κίνησης και το λύνει με την εφεύρεση του φωτογραφικού όπλου, του χρονοφωτογραφικού όπλου, του χρονοφωτογράφου με ακίνητη και με κινητή πλάκα.

Αυτά τα μηχανήματα θα επιτρέψουν την εμφάνιση του κινηματογράφου που καταγράφει οποιαδήποτε κίνηση και μετατρέπει τη θεωρία του Ηράκλειτου σε χειροπιαστή πραγματικότητα.Κάθε τέχνη στην ουσία της είναι ένα προσχέδιο επιβίωσης και αθανασίας. Ο κινηματογράφος είναι η τέχνη που ρίχνει τη γέφυρα προβάλλοντας και ενώνοντας την πραγματικότητα, την τωρινή ζωή με την προβολή της, την αντανάκλασή της στο σκοτεινό αβέβαιο μέλλον.

ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΒΗΜΑΤΑ

Ο ελληνικός κινηματογράφος γεννήθηκε το 1906 με την ευκαιρία των Ολυμπιακών Αγώνων της χρονιάς όταν γυρίζονται από Γάλλο κινηματογραφιστή τα πρώτα ελληνικά επίκαιρα (journal), πηγαίνουν στη Γαλλία για τεχνική επεξεργασία και επιστρέφουν για να παιχτούν μπροστά σε ένα ενθουσιώδες κοινό στην αίθουσα του Φιλολογικού Συλλόγου «Παρνασσός».

Οι Ολυμπιακοί αγώνες του 1906αποτελούν το πρώτο κινηματογραφικό υλικό

Το 1903 λειτούργησε η πρώτη κινηματογραφική αίθουσα στην Ελλάδα με την επωνυμία «Ολύμπια» στη Θεσσαλονίκη. Το 1908 δημιουργούνται οι πρώτες κινηματογραφικές αίθουσες στην Αθήνα (στο σύνολό τους είναι τρεις) από επιχειρηματίες που είχαν ήδη καταλάβει ότι το κινηματογραφικό εγχείρημα θα είχε επιτυχία και ξεκινούν να προβάλλονται υπό μορφή επικαίρων αλλά και κωμωδιών, ταινίες μικρού μήκους και να χρησιμοποιούνται ηθοποιοί. Σε κάποιες αίθουσες μάλιστα οι προβολές συνοδεύονται από πιάνο που, ανάλογα με την ατμόσφαιρα της ταινίας, έπαιζε παθητικούς ή εύθυμους σκοπούς.

Oι πρώτες κινηματογραφικές αίθουσες

Ο κινηματογράφος «Ολύμπια» (λεωφόρος Νίκης) στη

Θεσσαλονίκη.

Η πρώτη ελληνική ταινία μεγάλου μήκους γυρίστηκε το 1914 από Έλληνα της Σμύρνης Κώστα Μπαχατώρη, ο οποίος ξόδεψε 100.000 χιλιάδες δραχμές της εποχής, έφτιαξε στούντιο και με ένα αγγλικό μηχάνημα λήψεως δημιουργούσε και εμφάνιζε ταινίες επικαίρων αλλά και μελοδραματικά ειδύλλια όπως για παράδειγμα «Η Γκόλφω» του Σπύρου Περισιάδη (1893) στην οποία έπαιξαν ηθοποιοί του θεάτρου. Δεν θα είναι τυχαίο να ειπωθεί ότι η πρώτη αυτή μελό ταινία προδιέγραψε το μελοδραματικό κλίμα των μελλοντικών ταινιών και την τάση προς αξιοποίηση των ηθοποιών του θεάτρου, οι οποίοι θα κυριαρχούσαν για χρόνια στην ελληνική κινηματογραφική παραγωγή.

Η Γκόλφω

Οι πρώτοι κινηματογραφιστές

Ζόζεφ Χεπ

Ο Ούγγρος Ζόζεφ Χεπ, ηλεκτρολόγος και αυτοδίδακτος μηχανικός, με το μικρόβιο του κινηματογράφου, βρέθηκε στην Αθήνα να δουλεύει ως οπερατέρ και να γυρίζει ταινίες μικρού μήκους, τύπου επικαίρων.

Ο Ελληνας Γαβρίλης Λόγγος μαθήτευσε κοντά στον Χεπ και σύντομα αγόρασε μια ακριβή μηχανή λήψης. Δημιουργεί τα πρώτα ντοκιμαντέρ, με θέμα διάφορα γεγονότα στους δρόμους της πόλης.

Ο πρώτος Έλληνας οπερατέρ και ο αρχαιότερος στα Βαλκάνια, ήταν ο Δημήτρης Μεραβίδης από την Κωνσταντινούπολη. Το 1928 ο Μεραβίδης γύρισε μια ταινία από τον Προμηθέα Δεσμώτη που ανέβασαν ο Άγγελος Σικελιανός και η Εύα Πάλμερ στα πλαίσια των Δελφικών εορτών. Η ταινία αυτή είναι η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία αρχαίου δράματος στον κόσμο, καθαρά μουσειακής αξίας σήμερα.

Οι παραγωγοί Το 1914 και 1915 έγιναν οι πρώτες προσπάθειες ίδρυσης κινηματογραφικών εταιριών

που απέβλεπαν κυρίως στην εκμετάλλευση αιθουσών και την εισαγωγή ταινιών. Για παράδειγμα η εταιρία Σινέ Οριάν εκμεταλλεύεται την καινούργια αίθουσα Αττικόν στη θέση που είναι έως σήμερα, με τη θαυμάσια εσωτερική διαρρύθμιση, τις 2000 θέσεις και την εξαιρετική ακουστική και που δικαίως θεωρήθηκε μια από τις καλύτερες των Βαλκανίων εκείνης της εποχής.

Μόλις όμως η κινηματογραφική παραγωγή άρχισε να ορθοποδεί δέχτηκε σκληρό χτύπημα από τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, με αποτέλεσμα κάθε κινηματογραφική παραγωγή σταμάτησε.

Στα επόμενα χρόνια και με αφορμή τη μικρασιατική εκστρατεία και καταστροφή οι μόνες ταινίες που γυρίστηκαν ήταν ντοκιμαντέρ στα πεδία των μαχών με φωτογράφους τον γνωστό Χεπ, τους φωτογράφους Γαζιάδη, τον Φιλοποίμενα Φίνο.

Αξιοσημείωτο το ντοκιμαντέρ της μικρασιατικής καταστροφής του Μικρασιάτη ζωγράφου και φωτογράφου Γεωργίου Προκοπίου, που την παρακολούθησε βήμα προς βήμα ως πολεμικός ανταποκριτής και με κίνδυνο της ζωής του μπόρεσε να γυρίσει περίπου 14.000 μέτρα ταινίας, καλύπτοντας όλο το δράμα της Μικρασίας, από τη στιγμή της επιβίβασης του ελληνικού στρατού στη Σμύρνη μέχρι την ημέρα της καταστροφής και του εμπρησμού. Η ταινία αυτή δεν παρουσιάστηκε στο κοινό εκείνη την εποχή λόγω πολιτικής σκοπιμότητας που απαγόρευε την έξαψη των παθών. Προβλήθηκε το 1953 στην Κινηματογραφική Λέσχη Αθηνών με τη βοήθεια του σκηνοθέτη Βασίλη Μάρου και με τίτλο « Η Τραγωδία του Αιγαίου» και κέρδισε στη συνέχεια ένα σωρό διεθνείς τιμητικές διακρίσεις .

Κωμωδίες και μελοδράματα Ο παραγωγός, ο Δημήτρης Βρατσάνος, το 1924-25 γυρίζει μόνος του ταινία

2.200 μέτρων με τίτλο «Της μοίρας τ’ αποπαίδι», χρησιμοποιώντας ερασιτέχνες ηθοποιούς. Καινοτομίες του παραγωγού ήταν το απλό παίξιμο των ηθοποιών. Τα εσωτερικά της ταινίας πραγματοποιήθηκαν σε αρχοντικά αθηναϊκών σπιτιών. Η ταινία γνώρισε επιτυχία τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό και παιζόταν στους ομογενείς μέχρι το 1955.

Ένα επίσης αξιοσημείωτο στοιχείο στις ελληνικές ταινίες της εποχής είναι και η εμφάνιση της φουστανέλας που θα σημαδεύσει την πορεία του ελληνικού κινηματογράφου μέχρι τις ημέρες μας. Εμπνευσμένες οι ταινίες από μελοδράματα της ελληνικής επαρχίας γυρίζονται με τίτλους όπως « Γκόλφω», «Ο αγαπητικός της βοσκοπούλας» και άλλες.

1925– 1947 ΑΡΧΗ ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ

Γύρω στα 1923 οι αδελφοί Γαζιάδη, γιοί ενός μεγάλου φωτογράφου της Αθήνας και απασχολούμενοι και οι δύο με τον κινηματογράφο στο εξωτερικό, αποφασίζουν να ιδρύσουν στην Αθήνα, μια εταιρία παραγωγής ταινιών μεγάλου μήκους, θεωρώντας ότι ο λιμνάζων ελληνικός κινηματογράφος της εποχής χρειαζόταν πεπειραμένους τεχνικούς για να τον οργανώσουν.

Με κεφάλαιο 3.000.000 δραχμές αγοράζουν μηχανήματα, εξασφαλίζουν συνεργασίες (λογοτέχνες, διακοσμητές, ζωγράφους και ηθοποιούς θεάτρου), εξοπλίζουν στούντιο και γυρίζουν το 1927 μια αισθηματική κωμωδία με τουριστική αξιοποίηση της Αθήνας, που αγαπήθηκε από το ελληνικό κοινό με τίτλο «Έρως και Κύματα» με πρωταγωνιστές τον Αιμίλιο Βεάκη, τον Κώστα Μουσούρη και άλλους θεατρικούς ηθοποιούς και την πρωτοτυπία της λήψης σε αργή κίνηση (ralenti).

Η ελληνική παραγωγή συνεχίζεται με «Το Λιμάνι των Δακρύων», επίσης ταινία με κοινωνικούς στόχους, σε σενάριο του πρώην ηθοποιού Ορέστη Λάσκου που εξελίσσεται σε σεναριογράφο. Την ίδια περίοδο παρουσιάζεται και η ταινία «Αστέρω», με πρωταγωνιστές την Αλίκη Θεοδωρίδη και τον Κώστα Μουσούρη σε διασκευασμένο σενάριο του λογοτέχνη Παύλου Νιρβάνα. Αυτή η ταινία εγκαινιάζει μια σειρά ταινιών με τον χαρακτηρισμό «φουστανέλες» που στη συνέχεια θα γίνουν χρυσωρυχείο για τους έλληνες παραγωγούς.

Το λιμάνι των δακρύων Αστέρω

Ομιλών κινηματογράφος

Το «Δεσποινίς σας ζητούν στο τηλέφωνο» του 1934 ήταν η πρώτη 100% ελληνική ηχητική ταινία.

Πάντως, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες των συντελεστών η παραγωγή ελληνικών ταινιών δεν έπεισε κανέναν πολιτικό και οικονομικό παράγοντα των πολιτικών εξελίξεων της εποχής να ασχοληθεί σοβαρά με την ελληνική κινηματογραφία, να την εξετάσει σοβαρά και να της δώσει τα μέσα για να εξελιχθεί σε σημαντική βιομηχανία, με αποτέλεσμα οι παραγωγοί των ελληνικών ταινιών να φυτοζωούν ως το 1939, που γυρίστηκε η πρώτη ομιλούσα ελληνική ταινία, «Το Τραγούδι του Χωρισμού».

Σκηνή γυρίσματος από την ταινία «Το Τραγούδι του Χωρισμού (1939)

Οι παραγωγοίΗ περίοδος 1925-1947 χαρακτηρίζεται από την ίδρυση πολλών εταιριών

κινηματογραφικής παραγωγής, εταιρίες που θα διατηρηθούν για χρόνια και θα αποτελέσουν τον πυρήνα της εγχώριας παραγωγής.

Βασικός εργάτης και πρωτοπόρος ο Φιλοποίμην Φίνος, γιός γιατρού και ιδιοκτήτη κινηματογραφικών. Η ταινία του «Νεκρή Πολιτεία» του 1951 αντιπροσώπευσε για πρώτη φορά την Ελλάδα στο Φεστιβάλ των Καννών. Ο Φίνος ανέδειξε πολυμήχανους ανθρώπους του ελληνικού κινηματογράφου. Έτσι κοντά του μαθήτευσαν και εμφανίστηκαν οι τεχνικοί Αριστείδης Καρύδης-Φουκς, Ντίνος Κατσουρίδης, Γιώργος Αρβανίτης, Γρηγόρης και Συρράκος Δανάλης, οι σκηνογράφοι Μάρκος Ζέρβας, Τάσος Ζωγράφος κ.ά. Έδωσε επίσης ευκαιρίες σε πολλούς έλληνες σκηνοθέτες, πιστεύοντας στην αξία τους και δεν έπεσε έξω γιατί ήταν ο πρώτος παραγωγός που συνεργάστηκε με τους Γιώργο Τζαβέλλα, Αλέκο Σακελλάριο, Ορέστη Λάσκο, Δημήτρη Ντινόπουλο, Μιχάλη Κακογιάννη, Νίκο Κούνδουρο, Γιάννη Δαλιανίδη. Επιπλέον, πολλοί νέοι σκηνοθέτες θα βρουν στην αρχή της καριέρας τους συμπαράσταση και κατανόηση κοντά του, όπως ο Παντελής Βούλγαρης, ο Παύλος Τάσιος, ο Κώστας Φέρρης και πολλοί άλλοι. Εν γένει στη μακρά του σταδιοδρομία ο Φίνος υπηρέτησε με πίστη και συνέπεια την ελληνική κινηματογραφική παραγωγή και η προσφορά του στον ελληνικό κινηματογράφο θα μείνει ανεκτίμητη.

«Νεκρή Πολιτεία» στο φεστιβάλ των Καννών η πρώτη ελληνική

συμμετοχή Σκηνή από την ταινία «Νεκρή

Πολιτεία».

Ο Φίνος ανέδειξε πολυμήχανους ανθρώπους του ελληνικού

κινηματογράφου

Ο Φίνος στα γυρίσματα του «Μεθύστακα» με τον Ζόζεφ Χεπ, τον Γιώργο Τζαβέλλα, τον Ορέστη Μακρή

και την Μπίλλυ Κωνσταντοπούλου (1950)

Ο Αντώνης Ζερβός, πρώην εργολάβος οικοδομικών επιχειρήσεων, ίδρυσε τη δική του εταιρία παραγωγής ταινιών το 1934. Γίνεται ιδιοκτήτης πολλών κινηματογραφικών αιθουσών και ανοίγει τον πρώτο υπαίθριο κινηματογράφο τον «Έσπερο» με διαφήμιση που έλεγε: «τα καλύτερα συνοικέσια γίνονται φέτος στον κινηματογράφο Έσπερο», με αποτέλεσμα να μαζεύει όλες τις νέες της εποχής συνοδευόμενες από τις μαμάδες τους ή τις φίλες τους και κάνοντας τα ταμεία του Έσπερου να γεμίζουν και τους άλλους επιχειρηματίες να σπεύδουν και εκείνοι να φτιάξουν καλοκαιρινούς κινηματογράφους.

Το 1934 ο Αντώνης Ζερβός ίδρυσε τη δική του εταιρία παραγωγής ταινιών

Τα καλύτερα συνοικέσια γίνονται στον κινηματογράφο Έσπερο

Ο Ηλίας Περγαντής άρχισε την παραγωγή του στη δεύτερη περίοδο του ελληνικού κινηματογράφου σημειώνοντας επιτυχία με πολλές ταινίες και κάνοντας προσπάθεια για έναν λαϊκό κινηματογράφο καλής ποιότητας.

Απάχηδες των Αθηνών – Παραγωγή «Ολύμπια Φιλμ» του Ηλία Περγαντή

Ο Χρήστος Σπέντζος ήταν ο παραγωγός που παρουσίασε το σκηνοθέτη Γρηγόρη Γρηγορίου στην πρώτη του σκηνοθετική ευκαιρία με τον Κόκκινο Βράχο, από το μυθιστόρημα του Γρηγόρη Ξενόπουλου καθώς και «Το Στραβόξυλο» του Δημήτρη Ψαθά, που θεωρείται μουσειακή ταινία.

Ο Χρήστος Σπέντζος παραγωγός που παρουσίασε για πρώτη φορά το Γρηγόρη

Γρηγορίου

Ο Βασίλης Λαμπίρης ήρθε στην κινηματογραφική παραγωγή στο τέλος του πολέμου, ξεχώρισε την σκηνοθετική αξία του Μιχάλη Κακογιάννη και τον βοήθησε να γυρίσει τις πρώτες του ταινίες. Υπήρξε συμπαραγωγός της ταινίας του Ζυλ Ντασσέν «Ποτέ την Κυριακή». Ήταν ο μοναδικός παραγωγός που δεν έκανε παραχωρήσεις στον εμπορικό κινηματογράφο της εποχής.

Ο Βασίλης Λαμπίρης υπήρξε συμπαραγωγός της ταινίας «Ποτέ την

Κυριακή»

Μεταπολεμικές εξελίξειςΤην περίοδο μετά το 2ο παγκόσμιο πόλεμο σχεδόν κάθε παραγωγή του

ελληνικού κινηματογράφου στηριζόταν στη μεταφορά θεατρικών έργων ή σεναρίων με μοναδικό σκοπό τη φιλμική εικονογράφησή τους.

Πάντως, ακόμη κινηματογραφική σχολή, όπου έλληνες σκηνοθέτες, ηθοποιοί, φωτογράφοι, φωτιστές κλπ. θα μπορούσαν να μάθουν την τέχνη του επαγγέλματός τους δεν υπάρχει.

Την εποχή αυτή παρουσιάζονται οι θεατρικοί συγγραφείς Αλέκος Σακελλάριος και Πάνος Γιαννακόπουλος οι οποίοι μετέφεραν τις θεατρικές τους επιτυχίες στον κινηματογράφο ή γράφουν σενάρια κωμωδιών που βρήκαν ενθουσιώδη υποδοχή από το κοινό, ερμηνευμένες μάλιστα από τους καλύτερους ηθοποιούς του θεάτρου και οι οποίοι μονοπώλησαν τη θεατρική σκηνή για είκοσι πέντε περίπου χρόνια.

Ο Αλέκος Σακελλάριος μετέφερε τις θεατρικές του επιτυχίες στη μεγάλη οθόνη

«Οι Γερμανοί ξανάρχονται» είναι μια από τις κωμωδίες που σημάδεψαν την ελληνική παραγωγή του 1947 , με αναφορές στα πολιτικά γεγονότα της εποχής.

Οι ήρωες των κωμωδιών είναι αντι-ήρωες, άνθρωποι καθημερινοί με τα ελαττώματα και τα προτερήματα του μέσου Έλληνα, άνθρωποι που τολμούν να κάνουν όνειρα ακόμη και σε εποχές πολέμου ή έντονων πολιτικών γεγονότων. Με φράσεις απλές και με σταθερό παραδοσιακό τρόπο κατακτούν το ελληνικό κοινό και το κάνουν να περνά δύο ξεκουραστικές ώρες.

«Οι Γερμανοί ξανάρχονται» Σενάριο – Σκηνοθεσία του Σακελλάριου

Στη μεταφορά ελαφρών κωμωδιών της εποχής διακρίνεται την ίδια εποχή και ο Νίκος Τσιφόρος, ένα γνήσιο σατυρικό ταλέντο, θεατρικός συγγραφέας και δημοσιογράφος που γράφει σενάρια βασισμένα σε γνήσια σατυρικά πορτρέτα.

1950– 1967 ΣΕ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ

Το χρονικό αυτό διάστημα και ενώ η ετήσια παραγωγή έχει φτάσει τις 16 ταινίες μεγάλου μήκους αρχίζει να φαίνεται στον ορίζοντα το προσχέδιο αυτού που θα ονομαστεί Αθηναϊκή Σχολή του ελληνικού κινηματογράφου στους διαμορφωτές του οποίου συγκαταλέγονται μερικοί από τους πιο δημιουργικούς Έλληνες σκηνοθέτες.

Ο Γιώργος Τζαβέλλας, απόγονος της ηρωικής οικογένειας του 1821, θεωρείται ένας από τους πιο σημαντικούς σκηνοθέτες της δεύτερης γενιάς του ελληνικού κινηματογράφου.

Με ταινίες όπως τα «Χειροκροτήματα», «Πρόσωπα λησμονημένα», «Μαρίνος Κοντάρας», «Κάλπικη λίρα», «Ο μεθύστακας», «Ο ζηλιαρόγατος», «Μια ζωή την έχουμε», «Η δε γυνή να φοβείται τον άνδρα» κ.ά., ο Τζαβέλλας, ως σκηνοθέτης αντρικών τύπων, επικεντρώνει την προσοχή του στο παίξιμο των ηθοποιών, που μέχρι τότε ήταν αφόρητα επιτηδευμένο σε ομιλία και στήσιμο, και χαράζει το δρόμο της αισθηματικής, δραματικής αλλά πάντα καλόβολης κοινωνικής ιστορίας. Συνεργάστηκε με εξαίρετους ηθοποιούς όπως ο γοητευτικός θεατρικός ηθοποιός Γιώργος Παππάς, ο με εξαιρετικό ένστικτο λεβεντιάς Μάνος Κατράκης, ο Ορέστης Μακρής με τον άμεσο λαϊκό τρόπο παιξίματος του, ο Βασίλης Λογοθετίδης με ερμηνείες που ακτινοβολούσαν «επί δικαίων και αδίκων», ο αριστοκρατικός Δημήτρης Χορν στην άνθηση της νιότης και του ταλέντου του, ο νέος κωμικός του θεάτρου και του κινηματογράφου, Γιώργος Κωνσταντίνου.

Ο Φρίξος Ηλιάδης, αρχικά δημοσιογράφος και κριτικός, σκηνοθετεί το 1951 την ταινία «Νεκρή Πολιτεία», μια ιστορία έρωτα και βεντέτας που εκτυλίσσεται στο χώρο και το χρόνο της βυζαντινής πολιτείας του Μυστρά. Είναι η πρώτη φορά που ελληνική ταινία παρουσιάζεται στο Φεστιβάλ των Καννών και η διεθνής κριτική προσέχει τους πρωταγωνιστές της Ειρήνη Παππά και Γιώργο Φούντα.

Ο Γρηγόρης Γρηγορίου, εμφανίζεται ως σκηνοθέτης μετά τον Εμφύλιο ασχολείται με το σενάριο πλησιάζοντας τη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα. Προσπαθεί ν’ απαλλάξει τις φράσεις από κάθε ωραιολογία, από κάθε υποχώτρηση στο κωμικό στοιχείο και να μην κάνει κανένα συμβιβασμό με την εμπορική επιτυχία. Έτσι, με τις ταινίες του, «Πικρό ψωμί» και «Μεγάλοι δρόμοι» βάζει σε εφαρμογή τις θεωρίες του για έναν ελληνικό νεορεαλιστικό κινηματογράφο προσπαθώντας να αναδείξει κοινωνικά αιτήματα της εποχής.

Ο Στέλιος Τατασόπουλος, με τις ταινίες του «Κοινωνική σαπίλα» και «Μαύρη γη» κάνει κοινωνική κριτική και παρουσιάζει τα κοινωνικά προβλήματα χωρίς έμφαση και εξωραϊσμό.

Σκηνή από την ταινία«Κοινωνική σαπίλα»

Σκηνή από την ταινία«Μαύρη γη»

Ο Γκρεγκ Τάλλας είναι ο πρώτος Έλληνας κινηματογραφιστής που με την ταινία του «Το ξυπόλητο τάγμα» (1953) τιμάται με το πρώτο βραβείο στο Φεστιβάλ του Εδιμβούργου. Έλληνας της Αμερικής, ο Τάλλας, με σπουδές και μελέτες στο θέατρο και τον κινηματογράφο, πέτυχε να γυρίσει μια θαυμάσια νεορεαλιστική ταινία σε μουσική του νεοεμφανιζόμενου Μίκη Θεοδωράκη , αποφεύγοντας μελοδραματικές παγίδες και δίνοντας την ατμόσφαιρα της μαύρης απελπισίας που έζωνε την πεινασμένη Ελλάδα του 1943. Δυστυχώς στην Ελλάδα δεν εκτιμήθηκε η προσπάθειά του με αποτέλεσμα να επιστρέψει και να συνεχίσει στην Αμερική.

Μιχάλης Κακογιάννης, ο αστός επαναστάτηςΦυσιογνωμία αυτής της περιόδου ως σκηνοθέτης υπήρξε ο Μιχάλης

Κακογιάννης. Αστός, από πλούσια οικογένεια της Κύπρου, με σπουδές στην Αγγλία και χαρακτήρα συντηρητικό καταφτάνει στην Ελλάδα το

Οι πρώτες του ταινίες «Στέλλα», «Το κορίτσι με τα μαύρα», «Το τελευταίο ψέμα» χτυπούν στην ουσία την αστική ηθική της εποχής του. Ο Κακογιάννης προικίζει τους ήρωες του με εκείνη την καθαρά ελληνική αντιμετώπιση του μοιραίου στο οποίο δεν εννοούν να υποταχτούν ή καλύτερα, στο οποίο δεν θα υποταχτούν χωρίς να αναμετρηθούν προηγουμένως μαζί του.

Ως ταγμένος στην υπηρεσία της Τραγωδίας και λάτρης του Ευριπίδη, κινεί τα πρόσωπά του σε δραματικό περιβάλλον και καταφεύγει σε τραγικές λύσεις.. Με τις ταινίες του «Ηλέκτρα», «Ιφιγένεια», «Τρωάδες» περνά την Τραγωδία στο μεγάλο κοινό, παρόλο που η ηθική τοποθέτηση ανάμεσα στον αρχαίο κόσμο και το νέο κόσμο (ελληνικό και χριστιανικό) είναι πολύ διαφορετική.

Με την ταινία του «Αλέξης Ζορμπάς» παρουσιάζει την τραγική σύγκρουση ανάμεσα στο Διόνυσο και τον Απόλλωνα, δημιουργεί το τραγικά επικούρειο κλίμα, το κλίμα του αιώνιου Έλληνα.

Με την ταινία του «Αττίλας 1974» αναπλάθει, αναπαριστά και ξαναζεί το φοβερό γεγονός της πατρίδας του, την εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο.

Νίκος Κούνδουρος, ο κρητικός

Ο Νίκος Κούνδουρος, με σπουδές στις εικαστικές τέχνες, σε ηλικία 25 ετών αποφασίζει να γυρίσει την πρώτη του ταινία χωρίς να έχει σπουδάσει καθόλου κινηματογράφο.• Στην ταινία του «Μαγική πόλη» αναδεικνύει το κλίμα της εποχής του• Η δεύτερη ταινία του «Ο Δράκος», που εκπροσωπεί την Ελλάδα στο Φεστιβάλ της Βενετίας (1956) προβάλλει τον αντι-ήρωα ανθρωπάκο που στην ελληνική εκδοχή δεν δέχεται κανένα συμβιβασμό• Με τις ταινίες «Οι Παράνομοι» (1958) και «Το Ποτάμι» (1960) ο Κούνδουρος επιχειρεί να αναδείξει τη γενικότερη πολιτική κατάσταση της εποχής της δεκαετίας 1950-1960.• Το 1963 με την ταινία «Μικρές Αφροδίτες» ο Νίκος Κούνδουρος αναφέρεται στο θέμα του έρωτα.• Το 1978 στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης ο Νίκος Κούνδουρος παρουσιάζει το «1922», ελεύθερη διασκευή του βιβλίου «Νο 31328» του Mικρασιάτη συγγραφέα Ηλία Βενέζη. Η ταινία κατηγορήθηκε για σωβινισμό και σταμάτησε να προβάλλεται με πίεση από τη μεριά της επίσημης ελληνικής διπλωματίας.

Σκηνή από την ταινία«Μαγική πόλη»

Γυρίσματα από την ταινία«Ο Δράκος (1956)»

Σκηνή από την ταινία«Το ποτάμι (1960)»

Δανείστηκα το βιβλίο του Βενέζη, το "Νούμερο 31328" και έφτιαξα το δικό μου

νούμερο το 1922.

Η Αθηναϊκή Σχολή

Τη δεκαετία 1954-1965 που ο ελληνικός κινηματογράφος πήρε τη μεγάλη του ώθηση, διαμορφώνεται μια κοινή τάση που μπορεί, κοιταγμένη εκ των υστέρων, σήμερα να πάρει το όνομα μιας σχολής : της Αθηναϊκής Σχολής

Τα βασικά της χαρακτηριστικά διαγράφονται ως εξής:1Οι ταινίες παρουσιάζουν μια ομοιογένεια τόσο στο σενάριο (κοινωνικά προβλήματα με

φολκλορικές αποχρώσεις, η ζωή της πρωτεύουσας, τα καφενεία, οι ταβέρνες, οι γραφικές φτωχογειτονιές, περιγραφή της ζωής στα νησιά και την επαρχία) όσο και στην τεχνική (γραμμική αφήγηση, περιορισμένη χρήση του φλας μπακ, κλπ).

2Η μουσική των νέων συνθετών (Χατζιδάκι, Θεοδωράκη, Ζαμπέτα) και στη συνέχεια άλλων νεότερων και εξίσου προικισμένων μουσικών (Ξαρχάκος, Μαρκόπουλος, κλπ) , θα κατακτήσει τον κόσμο και θα δώσει στους σύγχρονους Έλληνες την αίσθηση πως έχουν μια δικιά τους φωνή για να τραγουδούν τα προβλήματά τους.

3Παρουσιάζονται πλέον στην κινηματογραφική σκηνή, πλάι στους θεατρικούς ηθοποιούς, νέοι ηθοποιοί , άντρες και γυναίκες. Οι άντρες ήταν τύποι ανθρώπων του λαού, ντρίτοι, τίμιοι, που μιλούσαν κατευθείαν στην καρδιά του κοινού, με αντρική ομορφιά χωρίς φιοριτούρες. Οι γυναίκες πάλι, ήταν πλάσματα ωραία, άλλοτε γεμάτα ορμή και αδάμαστα και άλλοτε με συγκρατημένο λυρικό αισθησιασμό και νεανική «αλυσοδεμένη» φλόγα.

Σκηνοθέτες από αυτούς που εκπροσωπούν την Αθηναϊκή Σχολή είναι:

Ντίνος Δημόπουλος:Μανταλένα, Το

αμαξάκι, Κοντσέρτο για πολυβόλα κ.λπ.

Ανδρέας Λαμπρινός:Διακοπές στην Αίγινα,

Ματωμένο ηλιοβασίλεμα, Της

μιας δραχμής τα γιασεμιά κ.λπ.

Βασίλης Γεωργιάδης:Τα κόκκινα φανάρια,

Το χώμα βάφτηκε κόκκινο, Κορίτσια

στον ήλιο κ.λπ.

Αλέκος Αλεξανδράκης , ηθοποιός, επιχειρεί με μια αξιόλογη προσπάθεια το 1961 να δοκιμάσει τις ικανότητες του ως σκηνοθέτης . Πρόκειται για την ταινία «Συνοικία το όνειρο» με φανερή επίδραση του γαλλικού κινηματογράφου της δεκαετίας του ΄40 αλλά και στιγμές εξαιρετικές.

Νέοι σκηνοθέτες – Νέα ματιά

Στη δεκαετία του ΄60 εμφανίζεται ένα νέο αίμα σκηνοθετών που συναντά τη θερμή υποδοχή της ελληνικής και ξένης κριτικής σε μια δύσκολη εποχή, όπου τα γεγονότα προοιωνίζονταν τη δικτατορία. Πολλοί από τους σκηνοθέτες αυτής της νέας ματιάς θεωρούνται ξεχωριστές όσο και μοναδικές περιπτώσεις.

Τάκης Κανελλόπουλος:Παρένθεση, Το χρονικό μιας

Κυριακής, Ρομαντικό

σημείωμα κ.λπ.

Ροβήρος Μανθούλης:

Κυρία Δήμαρχος, Ψηλά τα χέρια

Χίτλερ, Πρόσωπο με πρόσωπο κ.λπ.

Άδωνις Κύρου :Το μπλόκο

Δημήτρης Κολλάτος:Θάνατος του

Αλέξανδρου, Συμπόσιο, Νίκος Μερτής κ.λπ.

Ιάκωβος Καμπανέλλης :Το κανόνι και το αηδόνι, Η Χιονάτη και τα εφτά γεροντοπαλίκαρα κ.λπ.

Κώστας Μανουσάκης: Φόβος, Έρωτας στους

αμμόλοφους , Προδοσία κ.λπ.

Ερρίκος Ανδρέου:Εκείνος & Εκείνη,

Επιστροφή, Διχασμός κ.λπ

Γιώργος Σκαλενάκης :Αχ αυτή η γυναίκα μου,

Νησί της Αφροδίτης κ.λπ

Πάνος Γλυκοφρύδης:Με τη λάμψη στα μάτια, Δικτάτωρ καλεί Θανάση

Ντίνος Κατσουρίδης :«Οι αδίστακτοι» σε

ρυθμό γκανγκστερικού φιλμ, με άρτια τεχνική.

Σωκράτης Καψάσκης:Ρυθμός και νευρώδες μοντάζ,

εύστροφη αφήγηση, καλή φωτογραφία είναι τα στοιχεία

του σκηνοθέτη.

Γιώργος Ζερβουλάκος

Η τελευταία δεκαετία σημαδεύεται από την είσοδο νέων δημιουργών στο χώρο του κινηματογράφου, που του ξανάδωσαν την φρεσκάδα που του έλειπε. Μαζί με τους κορυφαίους δημιουργούς που αποτελούν σταθερές αξίες έκαναν το κοινό να ξανά αγαπήσει το σινεμά. Και παρόλο που οι ελληνικές ταινίες αντιμετωπίζουν ακόμα προβλήματα διανομής, ο ελληνικός κινηματογράφος έχει μπει σε πολύ καλό δρόμο και έχει λαμπρό μέλλον.

Η τελευταία δεκαετία