Ата-аналармен жұмыс

Жамбыл облысы Қордай ауданы әкімдігінің білім бөлімінің № 8 Өтеген атындағы орта мектебінің педагог-психологы:

Кереева Эльмира Елубаевна

2016 жыл,11 ақпан

2016 жылының 11 ақпан күні семинар өткізілдіТақырыбы: «Жасөспірімдердің өзіне-өзі қол жұмсаудың алдын алу

бойынша ата-аналармен жұмыс»

Тақырыбы: «Жасөспірімдердің өзіне –өзі қол салудың алдын алу мақсатында ата-аналармен

жұмыс»

Ата-аналармен жұмыс

2016 жылының 11 ақпан күні семинар өткіздімТақырыбы: «Жасөспірімдердің өзіне-өзі қол жұмсаудың алдын алу

бойынша ата-аналармен жұмыс»

Әр адамның өмірінің қиылуы өзінен -өзі трагедия. Адам өзін жер бетіндегі ең

керемет жаратылыспын деп есептейді. Бұл таңғажайып емес, себебі махаббат, реніш пен налу, кек алу, жүрекке жылы

қабылдау сезімдері —  адамға тән қасиеттер. Жер бетіндегі адамнан басқа бірде-бір тірі жан өз еркімен өз өмірін

құрбан етпейді. Ендеше, өзін-өзі құрбан ету — адамзат жаратылысынан болып

келе жатқан жағдай.

58,6 % - отбасынан;27% - достарынан;13% - жолы болмаушылықтан.

Суицидтің себептері:

«Жасөспірімдер арасындағы суицидтің себебі – отбасындағы тыныштықтың және ата-ана мен

баланың арасында түсіністіктің жоқтығынан. Ата-ананың жылуын сезінбеген бала «бұл өмірде мені түсінетін жан жоқ, мені ешкім жақсы көрмейді, бұлай өмір сүргенше өлгенім дұрыс» деген ойға

келеді»,-дейді Орталық Азия Психоанализ институтының директоры, танымал психоаналитик Анна КУДИЯРОВА

Суицидке апаратын белгілер пайда болса, оған айрықша мән беру керек. Өйткені бұл – көмекті қажет ететін дағдарыстағы адамның жан айқайы. Жасөспірімдер депрессиясының алдын алуда ата - ананың рөлі зор. Баланың көңіл - күйі болмаса немесе одан жан күйзелісі белгілерін байқасаңыз, оған тез арада көмектесуге тырысу керек. Біріншіден, баланы әңгімеге тартып, оның жағдайын сұрап, оған түрлі сұрақтар қойып, болашақ туралы сөз қозғап, жоспар құру қажет.... Егер сіз өзіңізге жақын адамда депрессия басталғанын байқасаңыз, оның себептерін анықтауға тырысыңыз. Бұл – болатын қауіпті жағдайдың алдын алуға септігін тигізеді. Осыған орай ұсынылатын психологиялық кеңестер:• Адамның өзі қызығатын жұмыспен айналысуына ықпал жасаңыз.• Оның бір өзін қалдырмауға тырысыңыз. Егер ол қарсылық білдірсе, онда жайынақалдырыңыз, мүмкін осылай болғаны жақсы шығар.• Оның сіз үшін қадірлі екендігін, жақсы көретініңізді, оның қаншалықты керектігітуралы көп айтыңыз. Оның сізбен бірге болуы өте қажет екендігін көрсете біліңіз.• Кеңістікті өзгертіңіз, егер мүмкіндік болса, оның барғысы келіп жүрген жаққанемесе оның жағымды естеліктер қалдырған жерлеріне барып қайтуға тырысыңыз.• Бірге жүретін саяхатқа немесе қонаққа баруды алдын ала жоспарлаңыз. Бұл оғанкөп көмегін тигізеді, себебі ол жарқын болашаққа өз жоспарларын құра бастайды, сөйтіп теріс ойлардан арылуы мүмкін.Депрессия адамда ауыр өтуі мүмкін. Дегенмен одан сауығып кетуге әбден болады. Адам бойындағы стрестік жағдайлар мен жүйкенің шаршауы депрессияға жетелейді, сондықтан бұл жағдайдың қайсысы қайдан шығып жатқандығын ол біле бермейді.Өзіңізге жақын адамдарға көңіл бөліңіз, оларды сүйе біліңіз, сонда ғана сіз күннің күлімдеп жарқырағанын, құстың қуана сайрағанын сезінесіз..

Өзіне-өзі қол жұмсауға оқталған балалар көбінесе ата-анаcының назарына және қамқорына зәру

Ата-аналарға арналған ЖАДНАМА

Есіңізде болсын!

Балаңыз агрессияға, күйзеліске түспесін десеңіз:

-өз проблемаңызды балаға артпаңыз;- егер ашулы болсаңыз, онымен қарым-қатынастан аулақ

болыңыз;

-егер бала сіз айтқан ережеге көнгісі келмесе, күштемеңіз;

-күш көрсету - баланы түзеу орнына, қарсыластығын арттыра түседі;

-мәселелерді өзіңіз жеке емес, баламен бірігіп шешіңіз;

-егер бала сізбен араласуды қош көрмесе, күшпен көндірмеңіз;

-егер қиын жағдайда не істеріңізді білмесеңіз, оны тезірек шешуге тырыспаңыз, асықпай ойланып кірісіңіз.

Ата-аналарға арналған кеңестер

Балалардың отбасылық және ішкі мәселелерін ашық талқылаңыздар. Отбасылық жанжалдарға балаларды араластырмаңыздар. Баланы тыңдай, оның сұрақтарына жауап бере, оның мәселелерін талқылай білу қажет. Оның өмірінде немқұрайлы емес, шынайы қатысу қажет. Оған сеніңіз, кездейсоқ  еркелігін кешіріңіз. Балаларыңызға шынайы мақсаттарды қоюға және оларға қол жеткізуге ұмтылуға көмектесіңіз. Кедергілерді жеңуге міндетті түрде жәрдемдесіңіз. Баланың үйдегі, мектептегі және даладағы құқықтары мен міндеттерін нақты анықтай біліңіз. Бұл жерде дөрекілік емес, табандылық қажет. Оны кемшіліктері үшін айыптамаңыз, кінәламаңыз, оны қорқыныш, жалғандық, жауласу әлеміне жолатпаңыз. (Әрекетті сынға алуға болады, бірақ адамды емес!)Жастардың кез-келген құнды оң бастамаларын сөзбен және іспен қолдаңыз. Ешқандай жағдайда күш қолданатын жазалауды қолданбаңыз. Өсіп келе жатқан балаларыңызды жақсы көріңіз, қамқоршыл болыңыз және өте маңыздысы, олармен әдепті болыңыз. Бір-біріңізді балаға билік етумен бопсаламаңыз. Қиын сәтте жанында болатын қамқоршы, жақсы көретін адамға көп нәрсе тәуелді. Ол потенциалды суициденттің өмірін құтқарып қалуы мүмкін.

21

Ата-аналармен ой бөлісу

Ақ түсті таңдағандар

Түстер бойынша пікірлесу

Бала бойындағы қорқынышты,үрейді басу үшін

қандай көмек жасар едіңіз ?

Бала бойындағы жасқаншақтық мінезді

қалай жояр едіңіз?

Сары таңдағандар

Балаңыздың мінезінен жағымсыз қылықтар

байқасыңыз қандай көмек жасар едіңіз?

Жасыл түс таңдағандар

Ата-ана мен бала арасындағы қарым-қатынастың қаншалықты сапалы екенін байқап көрелік.

1. Бұл баланың өмірге келуі сізді қандай күйге бөледі? Бұл баланы қаладыңыз ба?2. Оған күн сайын мейірімді сөздер айтып, әзілдесіп, бетінен сүйесіз бе?3. Кешкілікте онымен бүгінгі күн туралы сырласасыз ба?4. Аптасына бір рет онымен бос уақытыңызды қиып, қыдырасыз ба? (мысалы: кино,

концерт, туыстарға қонаққа бару).5. Сіз онымен отбасының проблемалары, жағдаяттар, жоспарлар жөнінде пікірлесесіз

бе?6. Сіз онымен жаңа мода, киім талғамы туралы сырласасыз ба?7. Оның достарымен таныссыз ба? (олар немен айналысады, қайда тұрады?)8. Бос уақытында кімдермен жүретінін, немен айналысатынын білесіз бе?9. Өзгеге деген сезімі, сүйіспеншілігі туралы не білесіз?10. Оның жек көретін адамдары, дұшпаны бар деп ойлайсыз ба?11. Мектептегі оқуда ең сүйікті пәнін білесіз бе?12. Ең сүйікті ұстазы кім?13. Мектепте ұнатпайтын мұғалімі бар ма? Ол кім?14. Екеуара әңгімені бірінші кім бастайды? Ал келісімге келуге кім бірінші қадам

жасайды?15. Сіз өз балаңызды орынсыз кіналап, жекіріп, арына тиетін сөздерді айтпайсыз ба?

Жауабы: Егер барлық сұраққа «иә» деп жауап берсеңіз, онда сіз ата-

аналық дұрыс жолдасыз. Бұл жағдайды өз бақылауыңызда ұстап, балаңызға қиын сәтте көмекке

келе аласыз. Ал егер көпшілік жауабыңыз «жоқ» болса, онда күрт

өзгеруге тура келеді, жамандықтың алдын алу үшін баланың жан дүниесіне үңіліңіз.

Тірек-сызбамен жұмыс: адамды тастай берік ететін де, гүлдей нәзік ететін де өмір екен. Олай болса осы сөзге түсінік беріп көрейік. «Өмір деген не?»

- Біз өмірді ақ-қара деп қана тануға тырысамыз және де аққа қарағанда қара жағымен қабылдау басымырақ болады. Біреумен таныса қалсақ, оның бірден кемшіліктерін көреміз, екінші адамды сипаттағанда көбіне жағымсыз жақтарын айтамыз. Сондықтан әрқашанда ойымызды жағымды ойлармен толықтырып, өмірде болып жатқан нәрселердің барлығын жақсы жағынан қабылдауымыз керек, солай дағдылануымыз қажет. Адам ағзасында бәрі де байланыста болады. Аздап қана жымисаңыз болды, миымызға «Өмір қандай ғажап, неткен тамаша» деген рефлекстік дабыл түседі екен.Сәттілік сәті: бір-бірлерімізге жүрекшелер сыйлайық

Өмір дегеніміз не? Оның қандай құндылықтары бар?  Тағы да бір тоқталып өтейікші. Жауабы: Өмір дегеніміз - баға жетпес асыл зат. Өмірді дүниеде еш нәрсемен салыстыруға болмайды. Өмір әрқашан өз бағытымен енеді. Өмірді қалай өткізуімізді өзіміз білеміз, өз еркіміз. Өмір өзен болса, ағысқа қарсы емес. Өмір дегеніміз - баға жетпес бақыт. Өмірге келген әрбір адам соны лайықты өткізу керек. Өмір дегеніміз - адамның шыр етіп дүниеге келгенінен о дүниеге өткенге дейінгі аралық. Сол аралықта пенденің қуаныш пен қайғысы, демалып, тіршілік етуі, жақсылығы мен жамандығы, яғни бір сөзбен айтқанда сол ортаға қалыптасуы. Өмірдің өзі өзен бір ағынмен жүріп отырады. Бірде асу-толқындар кездессе, бірде жайшуақ күндер болады. Өмір кейде жұмсақ, кейде қатал болады. Бірақ адам өмірге қайталап келмейді. Әрбір қиындықтармен күресе білу керек. Өмір дегеніміз - адамға бір-ақ рет берілетін баға жетпес тәңірдің сыйы. Осы өмірін әркім әрқилы өткізіп алады.Сұрақ-жауапӨмір деген тұрмайды: қап - қарадан.Өмір деген тұрады: ақ - қарадан,Ақ - Қара, екі арасын ашып өтіп,Арымен өз бақытын тапқан Адам! "Өмірдің мәні туралы ойланбайтын адам бар ма?" деген сұраққа кім болса да: "Жоқ, өз өмірінің мәні туралы ойланбайтын, толғанбайтын, мағыналы өмір сүруге әрекет етуге тырыспайтын адам болмайды", — деп жауап беретін болар.

Баламен жиі әңгімелесіп, оның жетістіктеріне қуанып, мақтап, ал кемшіліктері болса, оны жоюға көмектесу керек. Әрдайым баламен қарым – қатынас жасап, оны өз ойларымен жалғыз қалдырмауға тырысу керек. Бұл бірінші

Екіншіден, баланың өз күшіне және мүмкіндіктеріне сенім ұялату қажет. Үшінші – болашаққа сеніммен қарауға баулу. Төртінші - әрқашан жанашырлық танытып, жылы шыраймен және

түсінушілікпен қарау. Бесінші – баланың мінез – құлқын бақылап, оның өз қатарластарымен қарым

– қатынасын талдау.

Ата – аналар не істеу керек?

Жасөспірімдердің өз - өзіне қол жұмсауы жөніндегі мәселе бойынша ата - аналарға кеңес беру

1. Отбасы арасындағы ұрыс - керіске балаларды араластырмау2. Өз балаларыңызға өмірге деген талпынысын, мақсатын құруға көмектесу3. Қиыншылықтарды жеңуге көмектесу4. Жасөспірімдердің талпынысына, өмірді бастауына қолғабыс тигізу5. Ешқандай жағдайда, қол күшін пайдаланып жаза қолданбаңыз6. Өз балаларыңызды жақсы көріп, көбірек көңіл бөліңіз.7. Баланың құқығы мен міндетін дұрыс құрастырыңыз: үйде, мектепте, көшеде. Бұл жерде тек қатыгездік емес, түсіністік керек.8. Егер балаңыз тату, түсіністікте өмір сүрсін десеңіз, оның кемшіліктерін бетіне айта бермеңіз, кіналамаңыз.

1. Отбасыларыңызда, балаларыңызбен ішкі проблемаларыңызды ашық айтуға тырысыңыздар. 2. Өз балаларыңызға өмірде мақсатқа қалай жету қажет екеніне, талап етіңіздер. 3. Қиын жағдайда үнемі бірге болыңыздар. 4. Әр бастаған жұмыстарын, сөзбен және іспен қолдап отырыңыз. 5. Ешқашан балаға қол жұмсамаңыз.  6. Болашақ балаларыңызды жақсы көріңіз, мұқият болыңыз, бұл әсіресе өте қажет.

Ата –аналарға кеңес 

Ресей ғалымы А.Пинт: «Ата-аналар балаға жақсы тәрбие беру үшін оның мінез-құлқындағы әрбір ұсақ-түйек өзгерістерді байқап білуге қабілетті болуы керек. Педагогтар секілді кез келген ата-анаға да педагогикалық такт өте қажет. олар балаларын суықтап қалудан немесе әр түрлі ауруға шалдығудан қорғап, алдын алып жүреді де, өздерінің дөрекі сөздері мен әрекеттері арқылы олардың жүйке жүйелеріне кері әсер ететінін ескере бермейді» деген сөзі бар. Халқымызда «Бала – ата-ананың бауыр еті» деген қанатты сөз бар. Әр ата-ана үшін баласы соншалықты маңызды. Олай болса, бала туралы ойланайық.

Мектеп, мұғалім және ата-ана орны бөлек,  себебі бала бір жақты тәрбие алу мүмкін емес. Үйде ата-ана баулыса, мектепте мұғалімдер тәрбие береді. Тәлім-тәрбиедегі жарасымдылық бірлесіп жұмыс істеген жағдайда ғана үйлесімділік табады. Баланың өмір сүруге құштарлығының оянуы өзін қоршаған ортасына: мұғалімге, ата-анаға, бірге оқыған құрбы-достарына, олардың күнделікті іс-әрекеттеріне байланысты.

Бала мына жағдайларда стреске түседі

Жалғыздық

Баладан өте үздік тәртіп пен ‘5’ деген баға алуды

талап етпеңіз.

Балаңыз өз калпын сақтап бала болып

қалсын.

Баланың бойында еш қорқыныш үрей

болмасын. Оған ұрсып емес ақылмен айтыңыз.

Үнемі ақылыңызды айтыңыз, әрдайым

көмектесіп, қасынан табылатынызды айтыңыз.

ЖАН КҮЙЗЕЛІСІ ЖӘНЕ ОДАН АЙЫҒУ ЖОЛДАРЫ

Келеңсіз жағдайлардыңалдын-алу адамдардың денсаулығын күшейту

мен жан-жақты үйлесімдідамуының қалыпты жағдайы

туындайды

Өз-өзіне сенімділігі қалыптасады,өзін-өзі таниды.

мейірімділікке бауланады.

Танымдық іс-әрекеттері дамиды,қарым-қатынас орнайды, мазмұнды

Іске шақырады, жүйеліде еркінойын ашық жеткізуге

үйренеді

Өмірге деген талпыныс жетіледі, өмірден түңілмеуге тәрбиеленеді.адамға кездесетін қуанышқа да,қайғыға да, төзімді болмас нәрсе

үшін жарық дүниеден күдерінүзбеуге үйренеді

Нәтиже:

Тау суы тыныш ешқашан жаймен ақпаған,Сонда да мәңгі мөлдірлігін ол сақтаған.Аз үлес тисе арзандап кетіп жүрмегін,Адалдығыңды, арыңды әр кез сақта адам.

Дарияларды қашанда дауыл шайқаған,Бәрібір тұнық болды ма кезің байқаған?Сан қиындыққа салып қойса да сені өмірің,Езіле көрме, еңсеңді көтер қайтадан!

Кірпікке кір жуытпай құндақтаған,Мына өмір, мына дәуір қымбат маған.

Бұл ғасыр сірә менің жүрегім-ау,Тынысын қыбыр етпей тыңдап бағам.

Әрбір адам өмір сүруге құқылы. Олай болса неге арамызда өз өлімінен бұрын өмірден

озатын адамдар кездеседі? Қиыншылыққа төзбей өмірден өте салу оңай. Бірақ, осының

артында қаншама қайғы-қасірет, мұң бар десеңізші! Сондықтан да мұндай нәрседен

аулақ болайық !

Есте сақтаңыз !- Біздің өміріміз – ол туралы біздің не ойлайтындығымыз екендігін естен шығармай, өз ақыл-ойыңызды тыныш өмір, денсаулық туралы ойлармен толықтырыңыз.- Ешқашан да өзгелерден кек алуға тырыспаңыз, себебі, сіз олардан гөрі өзіңізге зиян келтіресіз.- Сәтсіздіктерді емес, қуанышты күндеріңіздің есебін жүргізіңіз.- Ешкімге ұқсамауға тырысыңыз. Өзіңізге тән бейнеңізді табыңыз да, сол қалпыңызда қалуға тырысыңыз.- Өмір сізге ащы дәмін татырса да, сіз она тәтті дәмге айналдыруға тырысыңыз.- Шәкәрім Құдайбердіұлының “Адамның жақсы өмір сүруіне үш сапа негіз бола алады, олар барлығынан басым болатын – адал еңбек, мінсіз ақыл, таза жүрек” деген нақыл сөзін үнемі жадыңызда ұстаңыз.- Өмір - өмір сүру үшін беріледі. “Өмірде даңғыл жол жоқ”,- сондықтан кездесетін кездесетін барлық қиыншылықтарды жеңуге өзіңіздің күш-қайратыңызды, ақыл-парасатыңызды, ерік-жігеріңізді пайдалана біліңіз.- Өмірде сәтсіздіктер кездескен жағдайда да : “осымен бәрі бітті, енді өмірдің мәні де, мағынасы да жоқ”,- деген ойдан бойыңызды аулақ ұстаңыз.

Бала-біздің болашағымыз!