ປະຫວັດສາດ ມ6

ຄມຄ ປະຫວດສາດ ຊນມດທະຍມສກສາ ປທ 6

ຄມຄປະຫວດສາດ

ຊນມດທະຍມສກສາ ປທ

6

ສະໜບສະໜນການສາງຕນສະບບໂດຍງບປະມານແຫງລດ ສະໜບສະໜນການພມໂດຍທະນາຄານພດທະນາອາຊ

ພມທ Phu Thinh Printing and Trading Service Co. Ltd. (ປະເທດຫວຽດນາມ) ຕາມທບ 093 ພຈ 19032015

ຂະໜາດ 18 x 25 ຊມ ຈານວນພມ: 4.605 ຫວ ສະຫງວນລຂະສດ

shk,0kphshk,0kpກະຊວງສກສາທການ ແລະ ກລາສະຖາບນຄນຄວາວທະຍາສາດການສກສາ

2015

6HisTG M6 CACIM.pdf 16HisTG M6 CACIM.pdf 1 7/31/2015 9:44:54 AM7/31/2015 9:44:54 AMສ.ວ

.ສ ສະ

ຫງວນ

ລຂະສ

ດ

��

�� 6�

ຮຽບຮຽງໂດຍ: ຮສ.ສະເຫມສກ ພາບດດ, ມ.ຊ ແພງສ ຄາມງຄນ, ມ.ຊ ລດດາວນ ຈດຕະວງ, ສ.ວ.ສ ສວໄລ ລດຕະນະມງຄນ, ສ.ວ.ສ ສກສນ ໄຊຍະວງ, ມ.ຊ ກວດແກໂດຍ: ດຣ.ອອນແກວ ນວນນະວງ, ສ.ວ.ສ

ພມເຂາໜາໂດຍ: ລດດາວນ ຈດຕະວງ, ສ.ວ.ສ

ໂດຍການຮວມມຈາກ: ຄາຫາ ອນທະສມ ສນສກສານເທດ ແຂວງວຽງຈນ ຫມພນ ແກວພມມາ, ມ.ສ ແຂວງອດມໄຊ ທອງໃບ ຈນທະຄນ, ມ.ສ ຊນເຜາ ແຂວງ ອດມໄຊ ສງວານ ຄາເກດມະນ, ມ.ສ ເຊໂປນ ແຂວງ ສະຫວນນະເຂດ

ກະຊວງສກສາທການ ແລະ ກລາ

ສະຖາບນຄນຄວາວທະຍາສາດການສກສາ 2015

6HisTG M6 CACIM.pdf 26HisTG M6 CACIM.pdf 2 7/31/2015 9:45:02 AM7/31/2015 9:45:02 AM

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

��

ປມຄມຄວຊາປະຫວດສາດຊນມດທະຍມສກສາ ປທ 6 ໄດຮບການຄນຄວາຮຽບຮຽງຂນຕາມທດທາງຍດທະສາດການພດທະນາການສກສາແຫງຊາດ ກຄມະຕກຽວກບການພດທະ ນາຊບພະຍາກອນມະນດ ທພກ ແລະ ລດຖະບານໄດວາງອອກ. ສະຖາບນຄນຄວາວທະຍາສາດການສກສາ ໄດດາເນນການຮຽບຮຽງປມແບບຮຽນວຊາປະຫວດສາດຊນມດທະຍມສກສາ ປທ 6 ຄນໃໝ ເພອໃຫສອດຄອງກບການຂະຫຍາຍຕວ ແລະ ຄວາມຕອງການຂອງສງຄມອອກມາຮບໃຊການຮຽນ-ການສອນ ສາລບໂຮງຮຽນສາມນໃນຂອບເຂດທວປະເທດ.

ປມແບບຮຽນຫວນ ໄດຮບການຄນຄວາ ແລະ ຮຽບຮຽງຂນບນພນຖານຫກສດໃໝ ທກະຊວງສກສາທການ ແລະ ກລາ ໄດຮບຮອງ ແລະ ປະກາດນາໃຊ. ນອກນນ, ຍງໄດອງໃສຂມນມາຈາກອກຫາຍແຫງທງພາຍໃນ ແລະ ຕາງປະເທດ.

ເນອໃນປມເຫມນ ປະກອບດວຍ 2 ພາກສວນໃຫຍຄ: ແນະນາລວມ ແລະ ແນະນາການສອນແຕລະບດ. ເນອໃນປະກອບມ 2 ຕອນ, 7 ແລະ 21 ບດຮຽນທງປະຫວດສາດໂລກ, ປະ ຫວດສາດລາວ ແລະ ປະຫວດສາດທອງຖນ.

ເນອງຈາກຄວາມຮຽກຮອງຕອງການອນຮບດວນ ຂອງວຽກງານພດທະນາການສກສາ ແລະ ຂອບເຂດເວລາໃນການຮຽບຮຽງມລກສະນະຈາກດ. ດງນນ, ເຊອວາເນອໃນທບນຈເຂາໃນປມເຫມນອາດຈະຍງມຄວາມຂາດຕກບກພອງ. ຫາກວາຄ, ອາຈານ ແລະ ທານຜຊມໃຊທງຫາຍອານພບ ແລະ ມຂຄດເຫນທມລກສະນະສາງສນໃດໆ ຂຄວາມກະລນາສງຂາວໄປຍງສະຖາບນຄນຄວາວທະຍາສາດການສກສາ, ກະຊວງສກສາທການ ແລະ ກລາ ເພອຄະນະຮຽບຮຽງຈະໄດນາໄປດດແປງແກໄຂໃຫມຄວາມຖກຕອງຊດເຈນ ແລະ ສມບນຍງຂນໃນການຈດພມຄງຕໄປ.

ສະຖາບນຄນຄວາວທະຍາສາດການສກສາ



�� I. ແນະນາລວມ ............................................................................................................................ 1

II. ແນະນາການສອນແຕລະບດ�.............................................................................................�17�

ຕອນທ I: ປະຫວດສາດໂລກສະໄໝໃໝ .................................................................................. 17

ພາກທ I: ການປະຕວດທນນຍມ ............................................................................................ 17

ບດທ 1: ການປະຕວດນາຍທນອງກດ ແລະ ການປະຕວດອດສາຫະກາ ......................... 17

ບດທ 2: ສງຄາມຍາດເອາເອກະລາດຢອາເມຣກາ ........................................................ 23

ບດທ 3: ການປະຕວດທນນຍມຝຣງ ........................................................................... 29

ພາກທ II: ສະພາບການຂອງໂລກໃນສະຕະວດທ XVIII-XIX ................................................ 33

ບດທ 4: ລດທທນນຍມ, ຈກກະພດນຍມໃນເອຣບ ແລະ ອາເມຣກາ................................. 33

ບດທ 5: ການກາເນດລດທສງຄມນຍມວທະຍາສາດ ແລະ ສາກນທ I ............................ 40

ບດທ 6: ຂະບວນກາມະກອນ ແລະ ກອມມນປາຣ ........................................................ 43

ບດທ 7: ຜນງານທາງດານເຕກນກ, ວທະຍາສາດ, ວນນະຄະດ ແລະ ສລະປະກາໃນ ທາຍສະຕະວດທ XVIII-XIX ....................................................................... 46

ພາກທ III: ການລາຫວເມອງຂນຂອງຈກກະພດໃນທາຍສະຕະວດທ XIX-XX ....................... 48

ບດທ 8: ການລາເມອງຂນຂອງຈກກະພດຢບນດາປະເທດໃນທະວບອາຊ ...................... 48

ບດທ 9: ການລາເມອງຂນຂອງຈກກະພດໃນທະວບອາຟຣກາ ແລະ ອາເມຣກາລາຕນ ... 58

ບດທ 10: ຂະບວນການປດປອຍຊາດຢໃນໂລກ ............................................................. 72

ພາກທ IV: ຂະບວນກາມະກອນສາກນໃນທາຍສະຕະວດທ XIX ຫາຕນສະຕະ ວດທ XX ....... 77

ບດທ 11: ຂະບວນກາມະກອນຢເອຣບ ແລະ ອາເມຣກາ ................................................ 77

ບດທ 12: ການປະຕວດປະຊາທປະໄຕນາຍທນຣດເຊຍ .................................................. 80�



ຕອນທ 2: ປະຫວດສາດລາວສະໄໝກາງຕອນທາຍ�..............................................................�83�

ພາກທ V: ການຊດໂຊມຂອງອານາຈກລາວລານຊາງ ແລະ ການຮກຮານຂອງສກດນາ ສະຫຍາມທາຍສະຕະວດທ XVII ຫາຕນສະຕະວດທ XIX .................................... 83

ບດທ 13: ລະບອບສກດນາລາວຊດໂຊມ ແລະ ອານາຈກລາວລານຊາງຖກຕດແບງໃນ ປ ຄ.ສ 1695-1713 ....................................................................................... 83

ບດທ 14: ສກດນາສະຫຍາມຮກຮານອານາຈກລາວລານຊາງ ແລະ ການຕສ ຂອງປະຊາຊນລາວໃນປ ຄ.ສ 1778-1804 ...................................................... 86

ບດທ 15: ອານາຈກລາວລານຊາງພາຍໃຕການນາພາຂອງເຈາອະນວງ (ປ ຄ.ສ 1804-1829) .................................................................................... 94

ບດທ 16: ອານາຈກລາວລານຊາງໃຕການປກຄອງຂອງສກດນາສະຫຍາມ (ປ ຄ.ສ 1829-1893) .................................................................................. 100

ພາກທ VI: ປະຫວດສາດລາວສະໄໝໃໝຕອນຕນ (1893-1945) ............................................ 103

ບດທ 17: ປະເທດລາວໃຕການປກຄອງຂອງຝຣງ (1893-1930) .................................... 103

ບດທ 18: ການຕສຂອງປະຊາຊນລາວຕານຝຣງ (ຄ.ສ 1893-1930) .............................. 113

ບດທ 19: ປະເທດລາວແຕປ 1930-1941 .................................................................... 127

ບດທ 20: ການປະກາດເອກະລາດຄງທ 1 .................................................................... 139

ພາກທ VII: ປະຫວດສາດທອງຖນ ......................................................................................... 150

ບດທ 21: ປະຫວດສາດທອງຖນສະໄໝໃໝ ................................................................. 150�



1�

�

I. �� 1. ��! �"#$��

ວຊາປະຫວດສາດມບດບາດສາຄນ ໃນການປກຝງສະຕຊາດ, ຄວາມພມໃຈກຽວກບຊາດ, ມນເຊອອນດງາມຂອງຊາດໃຫແກນກຮຽນ, ປະກອບສວນຢາງໃຫຍຫວງເຂາໃນການສາງໂລກະທດວທະຍາສາດໃຫແກນກຮຽນ, ເປນການຮຽນກຽວກບເຫດການໃນອະດດ ແຕສາມາດສະທອນເຖງປດຈບນ ແລະ ອະນາຄດໄດເປນຢາງດ. ວຊາປະຫວດສາດເປນໜງໃນ 14 ວຊາ ທຖກບນຈເຂາໃນຫກສດມດທະຍມສກສາ ທງເປນວຊາທນາມາສອບເສງ ເພອຄດເລອກເອານກ ສກສາເຂາຮຽນໃນມະຫາວທະຍາໄລອກດວຍ.

ການຮຽນປະຫວດສາດ ຍງຊວຍພດທະນາທາງດານຈນຕະນາການໃຫແກນກຮຽນເຊນ: ແນວຄດປຽບທຽບ, ຕານວຈານ, ຫວຄດປະດດສາງ. ຕວຢາງ: ເມອຮຽນເຖງການປະດດເຄອງມຂອງມະນດປະຖມບຮານນກຮຽນຈະຮຈກປຽບທຽບການປະດດເຄອງມແຕລະໄລຍະ ຫ ເມອນກ ຮຽນໄດສງເກດບນດາຮບພາບ ທມະນດບຮານໄດແຕມໄວຢຕາມຜາຫນ, ອອງເຕາ... ເຂາເຈາກສາມາດຈນຕະນາການໄດກຽວກບຊວດການເຄອນໄຫວຂອງມະນດບຮານ. 2. �� $

ພາຍຫງຮຽນຈບວຊາປະຫວດສາດ ນກຮຽນຈະສາມາດບນລໄດຕາມຈດປະສງດງນ: 1) ��%��.

- ມຄວາມຮ, ຄວາມເຂາໃຈຢາງເລກເຊງ ຕກບເຫດການທພນເດນ ແລະ ຈາເປນທສດໃນ ປະຫວດສາດຂອງມວນມະນດນບແຕຕນກາເນດຈນເຖງປດຈບນ. ພເສດແມນເຫດການຕາງໆ ທມການພວພນເຖງປະຫວດສາດຂອງຊາດລາວເຮາ ແລະ ປະເທດຕາງໆໃນໂລກ.

- ມຄວາມເຂາໃຈເບອງຕນຕກບການກາເນດ ແລະ ການຂະຫຍາຍຕວຂອງສງຄມມະນດ, ການພວພນລະຫວາງຄນດວຍກນໃນແຕລະລະບອບສງຄມ, ບດບາດຂອງການອອກແຮງງານ-ການຜະລດ, ບດບາດຂອງມະຫາຊນ ແລະ ບກຄນໃນຂະບວນວວດແຫງການຂະຫຍາຍຕວຂອງ ປະຫວດສາດ.

- ມຄວາມຮ ແລະ ຄວາມເຂາໃຈຢາງຖກຕອງກບບນດາເຫດການທສາຄນ ໃນຂະບວນ ການກາເນດມະນດ, ການຂະຫຍາຍຕວທາງປະຫວດສາດຂອງຊາດລາວ ແລະ ຂອງໂລກ.



2�

�

2) �� . ມບາງທກສະທຈາເປນຄ :

- ທກສະໃນການນາໃຊປມແບບຮຽນ ແລະ ເອກະສານຕາງໆທພວພນເຖງບດຮຽນ. - ທກສະໃນການໃຊແຜນທ, ແຜນວາດ, ການສາຫວດຂມນ...�- ທກສະໃນການວເຄາະ, ປຽບທຽບ, ຕລາຄາບາງເຫດການທງາຍດາຍ ຕກບເຫດການປະ

ຫວດສາດ, ບກຄນໃນປະຫວດສາດ...ສາມາດນາໃຊຄວາມຮເຂາໃນການແກໄຂບນຫາໂດຍຮປບ ປງ ແລະ ປຽນແປງວທແກໄຂບນຫາຕາງໆທເກດຂນໃນຊວດປະຈາວນ, ນາເອາຄວາມຮໄປໃຊ ໃນການວເຄາະບນຫາທາງດານເສດຖະກດ-ສງຄມ ທກຽວຂອງກບການພດທະນາຕນເອງ, ຄອບ ຄວ, ປະເທດຊາດເພອຕດສນໃຈເລອກແນວທາງປະຕບດທຖກຕອງ ແລະ ປບຕວເຂາກບສະ ພາບແວດລອມໄດ.

- ທກສະໃນການຖອດຖອນບດຮຽນຈາກປະຫວດສາດຜານມາ ເພອຫກລຽງປາກດການ ປະຫວດສາດຊາຮອຍ.

3) �� &� �� ມທດສະນະຄະຕ ແລະ ຄານຍມດງນ:

- ມຄນສມບດສນທາປະຕວດ, ມແນວຄດຮກຊາດ, ຮກບານເກດເມອງນອນ, ມຄວາມພມ ໃຈຕກບຊາດລາວ, ຮກລະບອບປະຊາທປະໄຕປະຊາຊນ, ຮກ ແລະ ເຄາລບຄນຄາອນດງາມ, ບ ຮານສະຖານ ແລະ ບຮານວດຖຂອງຊາດລາວ.

- ມຄວາມຮກ ແລະ ເຄາລບປະຊາຊນບນດາເຜາຕກບວດທະນະທາຂອງເຂາເຈາໃນຂງເຂດ ແລະ ໃນໂລກ, ມນາໃຈສາກນທແທຈງ, ຮກຫອມສນຕພາບ-ມດຕະພາບລະຫວາງນາໆຊາດ.

- ມບກຄະລກກະພາບທຈາເປນບາງດານເຊນ: ມຄວາມຕງໜາປະກອບສວນເຂາໃນການພດທະນາຕນເອງ, ຄອບຄວ, ຊມຊນ-ສງຄມ, ຮກການ ອອກແຮງງານ, ມຄວາມໂອບເອອອາລ, ສາມກຄປອງດອງລະຫວາງເຜາ.

- ຮບນຄນບນພະບ ລດ, ພກປະຊາຊນປະຕວດລາວ, ນກຮບຜທເສຍສະຫະຊວດເພອຄວາມເປນເອກະລາດແຫງຊາດ ແລະ ຜທມຄນງາມຄວາມດຕປະເທດຊາດ, ຖະນຖະໜອມ ແລະ ສງເສມມນເຊອອນດງາມຂອງຊາດ ແລະ ຜນງານທບນພະບ ລດໄດສາງໄວ.

- ຮຈາແນກມດ ແລະ ສດຕໄດຢາງຈະແຈງ.



3�

�

3. !��#'�(�� ເນອໃນປມເຫມນ ປະກອບດວຍ 2 ຕອນ ຄ: ຕອນທ 1: ປະຫວດສາດໂລກສະໄໝໃໝ ປະກອບມ 4 ພາກ 12 ບດ ໃນນນໄດຮຽນກຽວ

ກບ ການປະຕວດທນນຍມ, ສະພາບການຂອງໂລກໃນສະຕະວດທ XVIII-XIX, ການລາຫວເມອງຂນຂອງຈກກະພດໃນທາຍສະຕະວດທ XIX-XX, ຂະບວນກາມະກອນສາກນໃນທາຍສະ ຕະວດທ XIX ຫາຕນສະຕະວດທ XX

ຕອນທ 2: ປະຫວດສາດລາວສະໄໝກາງຕອນທາຍ ປະກອບມ 3 ພາກ 9 ບດ ໃນນນໄດຮຽນກຽວກບການຊດໂຊມຂອງອານາຈກລາວລານຊາງ ແລະ ການຮກຮານຂອງສກດນາສະ ຫຍາມທາຍສະຕະວດທ XVII ຫາຕນສະຕະວດທ XIX, ປະຫວດສາດລາວສະໄໝໃໝຕອນຕນ (1893-1945) ແລະ ປະຫວດສາດທອງຖນ.4. �� #� �� #�

ໃນປດຈບນມວທສດສອນຢາງຫາກຫາຍ, ແຕລະວທລວນແຕມລກສະນະຈາເພາະຂອງມນ; ມຈດດ ແລະ ຈດອອນທແຕກຕາງກນ, ບມວທສດສອນໃດເປນວທທດເລດ. ໃນເວລາສດ ສອນຕວຈງຄຄວນອງໃສເນອໃນ ແລະ ຈດປະສງຂອງບດຮຽນ (ຈດປະສງຂອງບດຕອງກວມ 3 ດານຄ: ຄວາມຮ, ຄວາມເຂາໃຈ, ທກສະ ຫ ຄວາມຊານຊານານ, ດານທດສະນະຄະຕ ຫ ສກສາແນວຄດໃຫນກຮຽນ) ໃນການສອນແຕລະຄງຕອງຄດເລອກວທສດສອນ ແລະ ປະສານຫາຍວທເຂານາກນຈງສາມາດບນລເປາໝາຍການສອນ; ເພາະພວກເຮາທງສາງຄວາມຮທງສາງຄນໄປຄວບຄກນ ຄດງອງການ UNESCO ໄດວາງໄວ: “ຮຽນເພອຮ, ຮຽນເພອເຮດ, ເພອເປນຄນ ແລະ ຮຽນເພອດາລງຊວດຮວມກນ”.

ໃນຄມຄເຫມນ ພວກເຮາຈະນາສະເໜວທສດສອນຈານວນໜງ ທສອດຄອງກບຈດພ ເສດຂອງວຊາປະຫວດສາດ ແລະ ທງຕອບສະໜອງກບເປາໝາຍຂອງອງການ UNESCO ທກາວມາຂາງເທງ ວທສດສອນເຫານນລວມມ:

ການສອນແບບບນຍາຍ, ແບບອະທບາຍ, ແບບລະດມສະໝອງ, ແບບຄນຫາຄວາມຮ, ແບບຈດກມສນທະນາ, ແບບມການຮວມມ, ແບບແກບນຫາ, ແບບໃຫຜຮຽນສະເໜບດລາຍງານຕໜາຊນຮຽນ, ແບບດາເນນພາກປະຕບດຕວຈງ (ໄປທດສະນະສກສາ, ເຄອນໄຫວນອກຫກ



4�

�

ສດ...), ແບບໃຊອປະກອນປະຈກຕາ (ແຜນທ, ແຜນວາດ, ຕາຕະລາງ, ຮບພາບໜງ, ວດຖຈງ, ຮບຈາລອງ, ຮບເງາ, ວດໂອ, ເທບຟງສຽງ...). 5. ��'�� #�

1) ��'��#��#��&� �. ��!��#��#��&�'�� #�� )%$%*� ��

ບນດານກຄນຄວາກຽວກບວທສດສອນປະຫວດສາດ ໄດແບງອປະກອນປະຈກຕາອອກເປນ 3 ກມ ເຊງມລາຍລະອຽດດງລມນ: �� 1: ອປະກອນປະຈກຕາປະເພດວດຖຈງລວມມ: ບນດາຮອງຮອຍທາງປະຫວດສາດການ

ປະຕວດ (ເຄອງມ, ເຄອງໃຊຂອງມະນດສະໄໝບຮານ, ອປະກອນ, ອາວດ...ການຕສປະຕວດຂອງນກຮບ, ນາຍ ແລະ ພນທະຫານໃນກອງທບປດປອຍປະຊາຊນລາວ ແລະ ເຄອງໃຊຂອງຜນາປະຕວດ, ຖາ, ບອນເຮດວຽກຂອງຜນາ...). ອປະກອນປະເພດວດຖຈງ ເຊງແມນເອກະສານເຄາທສາຄນມຄນຄາ ແລະ ຄວາມໝາຍໃຫຍຫວງໃນການຮຽນຮ. ຖານກຮຽນໄດສາພດກບວດຖຈງເຫານນຈະສາງໃຫມຈນຕະນາການທາງດານປະຫວດສາດຢາງຖກຕອງ. ສວນຫາຍວດຖຈງຂອງໄລຍະປະຫວດສາດໃດໜງ ລວນແຕຖກເກບຮກສາໄວໃນຫພພຕະພນ. ຖາມເງອນໄຂຄຄວນພວພນນາພາກສວນ ທກຽວຂອງ ເພອໃຫນກຮຽນສກສາໃນສະຖານທຈງ.

�� 2: ອປະກອນປະຈກຕາປະເພດຮບພາບປະຫວດສາດ ທງຮບແຕມ ແລະ ຮບຖາຍ, ຮບຈາ ລອງ, ວດໂອ, ຮບເງາທພວພນເຖງປະຫວດສາດ...

�� 3: ແຜນທປະຫວດສາດ, ແຜນວາດ, ເສນສະແດງ, ຕາຕະລາງ... ອປະກອນປະເພດນສວນຫາຍສອງແສງເຖງປະລມານ ແລະ ຄນນະພາບຂອງຂະບວນການປະຫວດສາດ.

". ��$(��!#��'�' �!��#'��#��#��&�!��# �� #�� (�� 1: ຕອງອງໃສເນອໃນຂອງບດຮຽນ ລະດບຄາດໝາຍໃນການສງຄວາມຮ ແລະ ຄາດ

ໝາຍໃນການສກສາທາງດານອາລມຈດ, ທດສະນະຄະຕໃຫແກນກຮຽນ. (�� 2: ຕອງເລອກວທທເໝາະສມ ສາລບການນາໃຊອປະກອນປະຈກຕາແຕລະປະເພດ

ໃຫແກນກຮຽນນາໃຊເພອເຂາໃຈເນອໃນ ແລະ ທາດແທຂອງເຫດການຫາກບແມນໃຫນກຮຽນສງເກດເບງແບບຜວເຜນ.



5�

�

(�� 3: ຕອງເສມຂະຫຍາຍລກສະນະຕງໜາຂອງນກຮຽນໃນການນາໃຊອປະກອນປະຈກ ຕາ. ອປະກອນປະຈກຕາ ບພຽງແຕເຮດໃຫມຄວາມຮທາງປະຫວດສາດລະອຽດ, ແຕຍງວເຄາະທາດແທຂອງເຫດການເພອໃຫນກຮຽນຮບເອາຄວາມຮ ແລະ ເຂາ ໃຈເລກເຊງ.

(�� 4: ຕອງປະສານສມທບລະຫວາງຄາອະທບາຍ ກບການນາໃຊອປະກອນປະຈກຕາ,ພອມທງເຝກໃຫນກຮຽນມຄວາມສາມາດໃນການປະຕບດຕວຈງເຊນ: ການແຕມແຜນທປະຫວດສາດ, ການອະທບາຍແຜນທປະຫວດສາດ, ການພນລະນາກຽວກບວດຖປະຈກຕາ...).

(�� 5: ຕອງມການປະສານສມທບກບແຫງເອກະສານ ໃນເວລານາໃຊອປະກອນປະຈກຕາ.

2) ��'��!&��)�)�� +,!"��'�� #�� ປດຈບນເຕກໂນໂລຊທນສະໄໝ ໄດມບດບາດສາຄນ ໃນການສດສອນປະຫວດສາດ.

ໂດຍສະເພາະວດໂອ ຫ ຮບເງາ ທມເນອໃນປະຫວດສາດ ເຊງເປນພາຫະນະນາໃຊເຂາໃນການສອນປະຫວດສາດທມປະສດທຜນສງ. ເພາະຮບເງາ ແລະ ວດໂອມນໄດສມທບລະຫວາງຮບພາບກບຄາອະທບາຍ ແລະ ດນຕ...ສງເຫານນ, ກະທບໃສກາຍອນຊຂອງນກຮຽນ, ສາງຄວາມຈງໃຈໃຫນກຮຽນໃນການຮຽນວຊາປະຫວດສາດ.

ພາຍຫງໃຫນກຮຽນເບງຮບເງາ ຫ ວດໂອ, ຄຄວນໃຫນກຮຽນໄດມໂອກາດສນທະນາ ຫ ຂຽນບດລາຍງານຫຍ ເພອຢງຢນເບງວານກຮຽນສາມາດຮບຮ, ເຂາໃຈບດຮຽນໄດພຽງໃດ. ໃນເງອນໄຂທປະເທດເຮາຍງມຄວາມທກຍາກທາງດານອປະກອນປະເພດນ; ພວກເຮາຈງບນາສະ ເໜລະອຽດ.

3) #��#��&�� +�� ອປະກອນປະຈກຕາ ທສາມາດຫາໃຊໄດຢພາຍໃນປະເທດເຮາໂດຍທວໄປເຊນ: ແຜນທ

ປະຫວດສາດ, ຮບພາບປະຫວດສາດ (ທງຮບຖາຍ ແລະ ຮບແຕມ), ແຜນວາດ, ຮບຈາລອງ... �. ��'��-�� : ແຜນທປະຫວດສາດ ຈະແຕກຕາງຈາກແຜນທທວໄປ

ເພາະແຜນທປະຫວດສາດ ຈະແຕມເຈາະຈງກຽວກບເຫດການປະຫວດສາດ ຕວຢາງ: ແຜນທສະ ແດງເຖງແຫງກາເນດຂອງມະນດປະຖມບຮານໃນປະເທດລາວ, ໃນໂລກ, ແຫງອາລະຍະທາແຕ



6�

�

ລະສະໄໝ, ທໝນຂອງການປະຕວດລາວ, ການສຮບໃນບນຮບໃດໜງລະຫວາງກາລງປະຕວດກບພວກສດຕ. ຖາຕາງໆຂອງຜນາການປະຕວດ ແລະ ແຜນທກກ ເຊງການນາໃຊແຜນທນນຄຄວນປະຕບດດງນ:

- ກອນຈະນາໃຊແຜນທ ເພອສດສອນນກຮຽນ, ຄຕອງສກສາເນອໃນຂອງແຜນທຢາງລະ ອຽດ ແລະ ແຜນທນນນາໃຊເຂາໃນບດຮຽນບດທເທາໃດ.

- ໃນເວລານາໃຊແຜນທ ຄຄວນເລອກຈງຫວະເວລາ ເພອຫອຍແຜນທ ຫ ແຜນວາດ... ຄບຄວນຫອຍແຜນທຢກາງກະດານ, ເພາະກະດານຍງຈະຕອງນາໃຊເພອຂຽນ. ຄວນຫອຍຢບອນທສງເບອງຂວາຂອງກະດານ ບອນທມແສງສະຫວາງພຽງພ ເພອໃຫນກຮຽນທກຄນສາມາດເຫນໄດຢາງຈະແຈງ. ຄຄວນຢນຢເບອງຂວາຂອງແຜນທ ແລະ ໃຊໄມຊແຕລະຈດທເປນສນຍະລກໃນແຜນທໃຫຊດເຈນ.

ນອກນນ, ຄຄວນແນະນາໃຫນກຮຽນອານແຜນທ ໝາຍຄວາມວານກຮຽນຕອງເຂາໃຈຢາງລະອຽດ ເຖງບນດາເນອໃນຂອງເຫດການປະຫວດສາດ ເຊງສະແດງດວຍ “ພາສາ” ຂອງແຜນທ. ຈາກນນ, ຈງຖອດຖອນເປນຂສະຫບ. ຄຄວນແນະນາໃຫນກຮຽນເຝກແຕມແຜນທປະ ຫວດສາດດວຍການສະໜອງຂມນໃຫນກຮຽນ. ທງນກເພອເຝກໃຫນກຮຽນໄດພດທະນາທາງດານຈນຕະນາການທາງດານປະຫວດສາດ.

ສາລບແຜນທກກ ເຊງເປນແຜນທທມແຕເຄອງໝາຍເປນສນຍະລກ ແຕບມຕວໜງສເພອໃຫຄແນະນາຄວາມຮໃໝ ຫ ໃຊສາລບກວດກາປາກເປາ ຫ ກວດກາຂຽນເພອຕມເນອໃນປະຫວດສາດ ແລະ ສະຖານທຕາງໆໃນແຜນທ.

". ��'��%�� : ຄຄວນສະສມຮບພາບປະຫວດສາດ ເພອນາໃຊເຂາໃນບດ ຮຽນແຕລະບດໃຫສອດຄອງ. ການນາໃຊຮບພາບປະຫວດສາດບໝາຍຄວາມວາໃຫນກຮຽນເບງ ເປນພຽງ “ອາຫານຕາ” ເທານນ. ຄຄວນແນະນາໃຫນກຮຽນສງເກດຢາງລະອຽດ ແລວ ຖອດຖອນເອາບນດາຂມນທພວພນເຖງເນອໃນຂອງບດຮຽນ. ຕວຢາງ: ຄໃຫນກຮຽນສງເກດຮບພາບຂອງມະນດບຮານໃນແຕລະສະໄໝ. ຄຄວນແນະນາໃຫນກຮຽນສງເກດແຕລະພາກສວນຂອງຮາງ ກາຍມະນດເຊນ: ຫວກະໂຫກ, ຄວ, ຄາງ, ທາຢນ... ຈາກນນ, ຈງໃຫນກຮຽນຊແຈງຈດແຕກຕາງກນຂອງມະນດບຮານ ສງສາຄນຄຄວນໄຈແຍກໃຫນກຮຽນຮບຮເຂາໃຈເຖງສາເຫດທພາໃຫມຈດຕາງກນຂອງມະນດບຮານ.



7�

�

�. ��'��%��&�� (� %��/��*�� , �� #��4. ນອກຈາກຮບປະຫວດສາດໂດຍກງ, ຍງມຮບແຕມ ຫ ຮບຖາຍທາງດານສລະປະ,

ວດທະນະທາ, ການອອກແຮງງານ...ທມເນອໃນພວພນເຖງປະຫວດສາດບາງສວນ. ທາງດານຫກການແມນໃຊຄກບຮບປະຫວດສາດ, ແຕມຈດຕາງກນເຊນ: ໃຫນກຮຽນສງ

ເກດ ແລວຄນຫາສງທພວພນເຖງເຫດການປະຫວດສາດໃນແຕລະຮບ ທສອງແສງເຖງເນອໃນບດຮຽນ.

ລວມຄວາມວາ ຄຢາກນາໃຊຮບປະຫວດສາດ ຫ ຮບສລະປະວດທະນະທາ...ເຂາໃນການສດສອນ ເຮດໃຫບດຮຽນມຊວດຊວາ, ຊວຍໃຫນກຮຽນເຂາໃຈບດຮຽນ, ສກສາຈດສານກຮກບານເກດເມອງນອນ ແລະ ພດທະນາຈນຕະນາການຂອງນກຮຽນ; ຄຕອງສກສາຮບພາບເຫາ ນນຢາງລະອຽດ ແລະ ເຂາໃຈທາດແທ ທເຊອມໂຍງເຖງເຫດການປະຫວດສາດ. ສະນນ, ຄຄວນສມທບການສກສາຮບພາບກບການຄນຄວາແຫງເອກະສານທພວພນເຖງຮບພາບນນ.

4) ��'�� $�� ເອກະສານປະຫວດສາດທໄດຮຽບຮຽງຂນມຫາຍປະເພດ, ເນອໃນ ແລະ ລກສະນະຂອງ

ແຕລະປະເພດກແຕກຕາງກນ. ພວກເຮາອາດແບງປະເພດຂອງເອກະສານປະຫວດສາດອອກຄ: �. !#�� !��: ແມນເອກະສານທພວພນເຖງເຫດການປະຫວດສາດ

ໂດຍກງ ແລະ ໄດຮບການຂຽນຂນໃນໄລຍະທເຫດການນນເກດຂນ. ສປະເພດນໃຊເພອເປນຂອາງອງ, ພສດຄວາມກະຈາງແຈງໃນເຫດການຕາງໆ ທນກປະຫວດສາດຕອງການນາສະເໜ, ເອ ກະສານເຄາໄດແກຕວອກສອນບຮານ, ຈດໝາຍເຫດ, ສນທສນຍາ...

ບນດາມະຕຂອງພກ-ລດ ແລະ ເອກະສານນພນຂອງລດທມາກ-ເລນນ. ເອກະສານປະ ເພດນ ໃຊເພອຢນຢນເຖງຈດຢນ ຫ ທດສະນະວທະຍາສາດຂອງປະຫວດສາດຕການຕລາຄາເຫດການປະຫວດສາດ, ການຖອດຖອນເປນກດເກນຂອງປະຫວດສາດ ຫ ການສະຫບເປນບດ ຮຽນຈາກອະດດ ເພອການດປດຈບນ ແລະ ອະນາຄດ.

". !#�� !��#'��!/�$�� : ແມນປະເພດເອກະສານ ທເປນບດປະ ພນ, ນຍາຍ, ເທບນຍາຍ, ວນນະຄະດພນເມອງ, ບດຄວາມຊງຈາ, ນຍາຍຕາງໆ. ຕວຢາງ: ເລອງສາມກກຂອງປະເທດຈນ ໄດມເນອໃນພວພນເຖງປະຫວດສາດຈນສະໄໝບຮານ. ເທບນ ຍາຍໝາກນາເຕາປງ ເຖງວາເປນຈນຕະນາການຂອງຄນລາວສະໄໝບຮານ ແຕກມບາງສວນທ



8�

�

ໄດພວພນເຖງການກາເນດຊາດລາວ. ບດປະພນ, ວນນະຄະດພນເມອງ... ທນາເຂາມາໃຊໃນການສດສອນປະຫວດສາດ ຕອງເໝາະສມກບຈດປະສງຂອງບດຮຽນ ແລະ ແຕລະລກສະນະຂອງເຫດການປະຫວດສາດ.

ເວາລວມແລວ, ມຫາຍວທ ທຈະເອາບດປະພນ, ວນນະຄະດພນເມອງ ສອດແຊກເຂາໃນການສອນປະຫວດສາດແຕໃນເງອນໄຂປດຈບນຂອງປະເທດເຮາອາດຈະນາໃຊບາງວທດງນ:

- ນາເອາວກ, ຕອນໜງ ຂອງບດປະພນເຂາໃນບດສອນ, ເພອສອງແສງເຖງເຫດການປະ ຫວດສາດທກາລງຮຽນຢ ຈະເຮດໃຫການອະທບາຍບດຮຽນເພມຄວາມດງດດໃຈຂອງນກຮຽນ.

- ນາໃຊວກໜງ ເພອເຮດໃຫເຫດການປະຫວດສາດເດນຂນ ເພອຊວຍໃຫນກຮຽນເຂາໃຈເລກເຊງເຖງເຫດການເຫານນ.

- ນາໃຊບດປະພນເພອເຮດກດຈະການອກຫກສດ ຄແນະນານກຮຽນອານເລອງແລວນາມາສນທະນາບນດາເຫດການປະຫວດສາດໃນເລອງແລວຖອດຖອນເປນຂສະຫບໃຫນກຮຽນກາ ໄດເຫດການ ແລະ ສາງຄວາມກະຕລລນຕວຊາຮຽນ.

ສງທຄວນເອາໃຈໃສ: ໃນການໃຊບດປະພນ, ວນນະຄະດບຮານ...ເຂາໃນການສອນປະ ຫວດສາດນນບຄວນໃຊຫາຍເກນໄປເພາະມນອາດເຮດໃຫຊວໂມງສອນວຊາປະຫວດສາດກາຍ ເປນຊວໂມງສອນວນນະຄະດ ຫ ອາດເຮດໃຫຄນລກສະນະຂອງວຊາປະຫວດສາດຫດລງ.

�. ��!��!#�� , �� , 5�$ ��: ສປະເພດນກສາມາດຊວຍໃນການສອນວ ຊາປະຫວດສາດ ຕວຢາງ: ຄບຮອບວນເກດຂອງວລະບລດທມຊສຽງຂອງໂລກກຄຊສຽງຂອງຊາດລາວ, ໜງສພມ ຫ ວາລະສານທມບດຄວາມກຽວກບຊວດການເຄອນໄຫວ ແລະ ຜນງານຂອງບກຄນສາຄນຕາງໆ. ຄສາມາດໃຊໜງສພມທມບດຂຽນກຽວກບເຫດການຕາງໆ ເພອເປນຂມນເພມໃນການສດສອນ. ນອກຈາກຈະເຮດໃຫບດສອນມຊວດຊວາແລວ, ຄຍງສາມາດສກສາແນວຄດໃຫແກນກຮຽນອກດວຍ. ໃນເວລານາໃຊສໜງສພມ, ວາລະສານຄຕອງບນທກລະ ອຽດຕາມການແນະນາລມນ:

- ໜງສພມ ຫ ວາລະສານ, ສະບບເລກທ, ວນທ, ເດອນ, ປ. - ຫວຂກຽວກບເຫດການຫຍງ? ຄດຈາກໜາທເທາໃດ? - ຖາມເງອນໄຂ ຄກສາມາດອດສາເນາເອາບດຂຽນທງໝດກຍງເປນການດ ເພອເປນເອ

ກະສານອາງອງ ແລະ ທງສະສມໄວ.



9�

�

6. �� !��-�� ການວດ ແລະ ປະເມນຜນແມນຂນຕອນທມຄວາມສາຄນອກຢາງໜງສາລບການສອນ.

ເພາະຢໃນໂຮງຮຽນ ໄດຖເອາການໃຫຄະແນນຂອງຄເປນເກນວດຄວາມຮ, ຄວາມເຂາໃຈຂອງນກຮຽນ. ຖາເຮດຖກຕອງຕາມວທກຈະເຮດໃຫການຮຽນການສອນມປະສດທຜນຫາຍຂນນບທງ ການປະເມນຄ, ນກຮຽນ, ລວມທງຜບລຫານການສກສາ.... ໃນນ, ໄດມການແລກປຽນປະສບການເຊງກນ ແລະ ກນ ເພອໃຫຄເລອກເອາວທການທເໝາະສມໃນການວດ ແລະ ປະເມນຜນ.

1) �� !��-��#�� #� ການວດ ແລະ ປະເມນຜນກອນການສອນ ໝາຍເຖງຂນຕອນການວດກອນທຈະເຂາສ

ການສອນ ຫ ເຂາສບດຮຽນໃໝ ເຊງໃນການວດປະເພດນ ຄສາມາດສາງຄາຖາມຈາກບດຮຽນ ໃໝທຍງບທນສອນນນ ເພອວດເບງຄວາມຮ, ຄວາມສາມາດ ແລະ ຄວາມເຂາໃຈຂອງນກຮຽນຕບດຮຽນທຈະສອນນນວາມຫາຍ-ໜອຍປານໃດ ແລວນາເອາຜນຂອງການວດດງກາວມາປບໃຊເຂາໃນບດສອນໃນເວລາສອນຕວຈງ.

2) �� !��-��$�� #� � ການສງເກດ ແລະ ບນທກ

ການສງເກດ ແລະ ບນທກ ແມນສວນໜງທສາຄນໃນການວດ ແລະ ປະເມນຜນຂອງນກ ຮຽນ. ການສງເກດແມນການວດຜນພດຕກາຂອງນກຮຽນ (ທາງອາລມຈດ, ທດສະນະຄະຕ) ໃນຂະນະທນກຮຽນປະຕບດກດຈະກາການຮຽນ; ທງເປນການວດຜນຂະບວນການຮຽນ ແລະ ຜນ ສາເລດໃດໜງຂອງການຮຽນຮ. � ຄຄວນເນນບາງຈດທເດນດງນ:

- ສງເກດການພດທະນາດານສະຕປນຍາ (ການຮບຮຂອງນກຮຽນໄດມການປຽນແປງໃນທາງບວກ ຫ ລບ), ດານຮາງກາຍ ແລະ ດານສງຄມຂອງນກຮຽນ.

- ມປມບນທກ ເພອຊວຍເນນສງທຕນຢາກສງເກດ. - ສງເກດນກຮຽນທງໝດໃນຊວງເວລາສອນ, ເອາໃຈໃສພເສດສາລບນກຮຽນອອນ, ຂດ... - ບນທກໃນສງທໄດສງເກດ. - ນາເອາຜນການສງເກດຂອງນກຮຽນໃນທກດານ ມາສນທະນາກບເຂາເຈາເປນປະຈາຈງ

ຈະຊວຍໃຫນກຮຽນພດທະນາຕນເອງເລອຍໆ. ສາລບນກຮຽນທຮຽນອອນ, ບຕງໃຈຮຽນ, ມກ



10�

�

ເອອຍອງໝຄ...ຄບຄວນວຈານເຂາເຈາຕໜາໝຄໃນຫອງ, ຄຄວນໂອລມ ແລະ ຕກເຕອນເປນການສວນຕວ. ພອມກນນນ, ກສມທບກບຜປກຄອງເພອຊວຍໃຫນກຮຽນຄອຍໆປບປງຕນເອງ.

- ເມອປະເມນຜນນກຮຽນຜານການສງເກດ ຄຄວນເຮດບດລາຍງານ ເມອເວລາການສງ ເກດສາເລດລງ.

ຕວຢາງ: ແບບການວດ ແລະ ປະເມນການສງເກດການຄນຄວາເປນກມ (ຄໝາຍ � ໃນຫອງຄະແນນທເໝາະສມຕາມຄວາມເປນຈງ). ລ/ດ ລາຍການ ຄະແນນແຕລະກມ ໝາຍເຫດ

1 2 3 4 1 ນກຮຽນຈດກມ ແລະ ເລອກຫວໜາກມໄວ, ຖກຕອງ 2 ນກຮຽນຕງໃຈ ແລະ ມຄວາມຮບຜດຊອບ 3 ຫາວຫນໃນການປະກອບຄາເຫນ 4 ຊວຍເຫອກນ ແລະ ສາມກຄກນ 5 ມກເອອຍອງໃສໝຄ ຫ ນາຍຄ 6 ການກາຫານສະເໜຄວາມຄດສາງສນ 7 ການຂຽນສະອາດຖກຫກໄວຍາກອນ 8 ການສະຫບເນອໃນຖກຕອງຕາມຈດປະສງຂອງຄາຖາມ 9 ການລາຍງານຜນຈະແຈງ, ເຂາໃຈ ງາຍ 10 ການສະເໜເພມເຕມ ຫ ເຈາະຈມໃຫກມອນໆ

��'��: ດເລດ = 5 ດ = 4 ປານກາງ = 3 ອອນ = 2 ອອນທສດ = 1 ສາລບຄະແນນ 2 ແລະ 1 ຄຄວນຊອກວທຊວຍນກຮຽນເພອໃຫເຂາເຈາໄດປບປງໃນຄງຕ

ໄປ. ສງສາຄນ ຄຄວນຊອກຫາສາເຫດທພາໃຫກມນນໄດຄະແນນ 2 ລງມາ. ຕວຢາງ: ສາເຫດໃນກມນນມແຕນກຮຽນອອນ ຫ ກມນນບມປມແບບຮຽນພຽງພ? ຫ ນກຮຽນບເຂາໃຈຄາຖາມ ຫ ຫວໜາກມບສາມາດສງລວມຄວາມຄດເຫນຂອງສະມາຊກ... 3) �� !��-��(�$�� #�

ການວດຜນຫງການສອນສວນຫາຍໃຊໃນຮບແບບກວດກາ, ການສອບເສງ ເຊງແບງອອກເປນ 3 ປະເພດຄ: ແບບປາກເປາ, ແບບປະຕບດຕວຈງ ແລະ ແບບການຂຽນ.



11�

�

�. ��!��: ຄຈະເປນຜຕງຄາຖາມເພອຢງເບງຄວາມສາມາດຮບເອາຄວາມຮຂອງນກ ຮຽນໃນຊວໂມງໃດໜງຂອງແຕລະຊນຮຽນ. ວທນໃຊເພອປະເມນຜນການສອນຂອງຕນເອງ ຫ ໃຊໃນການວດຄວາມຮຄວາມເຂາໃຈຂອງນກຮຽນແທນການສອບເສງປະຈາເດອນ, ປະຈາພາກ ຮຽນ. ການເສງປາກເປາສາມາດແກຄວາມເຂາໃຈຜດຂອງນກຮຽນໄດຢາງທນທ; ຖານກຮຽນມຂຄາງຄາຄກຕງຄາຖາມຍອຍ ເພອເຈາະຈມຊວຍໃຫນກຮຽນກາສະແດງອອກ ແລະ ເຝກທກສະໃນການປາກເວາເພາະສວນຫາຍນກຮຽນຍງມນໄສຂອາຍ.

��#�#�"#$�� #��!�� ນກຮຽນມກຕກໃຈງາຍເວລາກະກຽມຄາຕອບສນເຮດໃຫນກຮຽນບສາມາດຕອບທກຢາງ

ໄດຢາງຄບຖວນນກຮຽນແຕລະຄນໄດຮບຄາຖາມແຕກຕາງກນ, ມຄວາມຍາກງາຍຕາງກນ ເຊງ ອາດບມຄວາມຍດຕທາສາລບນກຮຽນ.

". ��&��&��$ ແມນການສອບເສງທໃຫນກຮຽນປະຕບດຕວຈງຕາມການມອບໝາຍຂອງຄ ແລວກວດ

ຜນງານເຊນ: ການຜະລດວດຖຈງ, ການແຕມຮບພາບ, ການແຕມແຜນທ, ແຜນວາດ, ເສນສະແດງ, ສາງຕາຕະລາງສມທຽບ...ການສອບແບບປະຕບດຕວຈງ ເຊງເປນການເຝກທກສະ ແລະ ກະຕນໃຫເຂາເຈາມຄວາມຄດລເລມ, ມຫວຄດປະດດສາງພອມທງຊວຍໃຫນກຮຽນຈຈາໄດດນ.

�. #�%��"*��&#� ແມນການສອບເສງໂດຍໃຫນກຮຽນຂຽນຄາຕອບ ເພອທດສອບຄວາມຮຂອງນກຮຽນ ທ

ມມາກອນ ຫ ສອບເສງ ເພອທບທວນຄວາມຮທໄດຮຽນມາໄລຍະໜງ ອາດຈະແມນບດຮຽນໃນໜງເດອນ, ເຄງພາກຮຽນ, ໜງພາກຮຽນ ຫ ໝດປເພອເອາຄະແນນໃນແຕລະໄລຍະ. ໃນປດຈ ບນເພນເຄຍໃຊການສອບເສງແບບອດຕະໄນ ແລະ ປະລະໄນ.

ສງທຄວນເອາໃຈໃສໃນເວລາສາງຂສອບ: ຄຄວນຄານງເຖງຈດປະສງຂອງການຮຽນຮ ແລະ ສະມດຖະພາບຂນພນຖານຂອງນກຮຽນໃຫຄບຕາມ 6 ລະດບຂອງການຮຽນຮແຕງາຍຫາຍາກ ຄ: ຄວາມຈາ, ຄວາມເຂາໃຈ, ການນາໄປໃຊ, ການວເຄາະ, ການປະເມນຄາ ແລະ ການປະດດສາງ ເຊງເພນໄດອອກຂສອບຕາມຮບແບບຕາງໆດງນ:

+ ��#��&�+�: ການອອກຂສອບແບບອດຕະໄນຄວນປະຕບດຕາມຫກການດງນ:



12�

�

- ຂສອບຕອງກວມເອາເນອໃນຕາມຈດປະສງຂອງຫກສດທຕອງການໃຫນກຮຽນໄດຮຽນຮ. - ຂສອບຄວນມຄວາມງາຍ ແລະ ຍາກພໃຫນກຮຽນທຮຽນໃນລະດບກາງຕອບໄດ. - ການດຂສອບໃຫເໝາະສມກບເວລາ. - ການໃຊພາສາໃນຂສອບຕອງກະທດຮດ, ຈະແຈງ, ຊດເຈນ ແລະ ເຂາໃຈງາຍ. - ຖາແຕລະຂມຄະແນນແຕກຕາງກນຄວນການດຄະແນນແຕລະຂໃຫລະອຽດ.

ຂສອບອດຕະໄນກະຕນໃຫນກຮຽນມໂອກາດສະແດງຄວາມຄດເຫນ, ຄວາມຮຢາງເຕມ ທ ແລະ ຮອບດານ, ເຮດໃຫນກຮຽນພດທະນາທາງດານພາສາຂຽນ; ແຕມຂຈາກດຄ ຄບສາມາດວດຄວາມຮໄດຢາງກວາງຂວາງ ເລກເຊງ, ການໃຫຄະແນນອາດບມຄວາມຍດຕທາເພາະຄອາດ ຈະອານລາຍມນກຮຽນບອອກ ຫ ນກຮຽນຂຽນປະໂຫຍກຄມເຄອ. ການກວດສອບຕອງໃຊເວລາຫາຍ, ການຕງເກນໃຫຄະແນນບຄກນ ເມອມຜກວດຫາຍຄນ. ສະນນ, ຄະນະກາມະການອອກຂ ສອບຕອງມການການດຢາງລະອຽດເພອໃຫຄກວດໄດຢາງສະດວກ.

+ ��+� ປດຈບນພວກເຮາເຄຍໃຊ 4 ແບບຄ: - ແບບຖກ-ຜດ. - ແບບຍະຫວາງຕມຄາສບ. - ແບບຈບຄ. - ແບບເລອກຕອບ. � ຂສອບແບບນຈະໃຊເມອ: - ສອບເສງນກຮຽນທມຈານວນຫາຍ. - ມເວລາກວດສອບຈາກດ. - ຕອງການສາງມາດຕະຖານການທດສອບຄວາມຮແບບກວາງຂວາງ. - ຕອງການທດສອບຄວາມຮໃຫຄບເນອໃນທຕອງການ.

ສງທຄວນເອາໃຈໃສໃນເວລາອອກຂສອບປະລະໄນຄ: ບຄວນມເນອໃນຊາກນ ຕອງຊດ ເຈນ, ມຈານວນຂສອບພຽງພກບການສອບເສງ (ໃຊເວລາຕອບຂລະໜງນາທ), ຄວນມຂະໜານ ຕອບໄວເພອສະດວກສາລບຄຜກວດ.



13�

�

� ຈດດຂອງຂສອບແບບປະລະໄນ: ມຄວາມຍດຕທາສາລບນກຮຽນ, ມຫກການໃຫຄະແນນແບບຕາຍຕວ, ເນອໃນຄວາມຮຄບຖວນສມຄວນ, ໃຊເວລາກວດກາໜອຍ ແລະ ຄຕາງວຊາກສາມາດກວດຊວຍກນໄດ.

� ຈດອອນຂອງຂສອບແບບປະລະໄນ: ນກຮຽນບມໂອກາດເຝກທກສະພາສາຂຽນ ແລະ ພາ ສາເວາ. ຖາກາມະການເຝາຫອງເສງຄວບຄມການສອບເສງບໄດດຈະເຮດໃຫນກຮຽນກາຍກນ, ສນເປອງງບປະມານໃນການພມຂສອບ, ເສຍເວລາໃນການອອກຂສອບຫາຍ.

+ "�� #��/��--��: ແມນການສອບເສງທມຄາຖາມ ແລະ ຄາຕອບໄວກອນ, ພຽງແຕໃຫນກຮຽນຕອບວາຂໃດ “ຖກ”, ຂໃດ “ຜດ”.

ຕວຢາງ: 1) ເຈາອະນວງເປນລາຊະບດຂອງເຈາສລບນຍະສານ ຄາຕອບ “ຖກ”

2) ເຈາອະນວງເປນກະສດອງທາອດທຂນປກຄອງອານາຈກລາວລານຊາງວຽງຈນ ຄາຕອບ “ຜດ”

+ "�� #��&��/��: ຂສອບແບບນເລມໃຫນກຮຽນໄດມການຄນຄດ ເພອຕອບ ໃຫຖກຕອງ ແຕຄຈະເລອກເອາບາງຄາ/ຈານວນເພອໃຫນກຮຽນຕມເຂາໃຫສມບນ ແລະ ຖກຕອງ.

&�9��$: ຈງເອາຄາໃນວງເລບລມນຕມໃສໃຫສມບນ ແລະ ຖກຕອງ (ບານ ສຊຽງໃໝ, ນະຄອນພະນມ, ວດອບມງ, ວດຊາງເຜອກ, ມກດາຫານ).

ພາຍຫງເຈາອະນງຂນເປນກະສດປກຄອງແລວ ພະອງໄດເລງໃສການບລະນະປະຕສງ ຂອນວດວາອາຮາມເຊນ: ໃນປ ຄ.ສ 1810 ໄດສາງຫພະແກວຢ.................ແລະ ສາງຂວແມນາຂອງຢ.........................ກງກນຂາມກບ..............................

+ "�� #��: ຄຕອງຂຽນຂຄວາມຢສອງເບອງຂວາ ແລະ ຊາຍ ເຊງມຄວາມສາພນກນຢາງຖກຕອງເພອບສາງຄວາມສບສນໃຫແກນກຮຽນດງຕວຢາງລມນ: ຈອນ ເຄ ເຄອງປນດາຍ ສະປນນງ ມນ (Spinning Mule)�

ເຈມສ ຮາກຣບ ເຄອງປນດາຍ ວເຕ ເຟຣມ (Water Frame)�

ຣຊາດ ອາໄຣ ເຄອງປນດາຍ ສະປນນງ ເຈນນ (Spinning Jenny)�

ແຊມມວນ/ຊາມຍແອນ ຄຣອມຕນ ກກະຕກ (Flying Shuttle)



14�

�

+ "�� #��!��#�&#�: ເປນຂສອບທມຄາຖາມ ແລະ ຄາຕອບໃຫເລອກ 2 ຄາຕອບຂນໄປແຕບຄວນໃຫຫາຍເກນ 4 ຄາຕອບ ເພາະຈະເຮດໃຫເຂາເຈາສບສນ. ຄາຕອບທໃຫເລອກ ຕອງມຂຖກພຽງແຕໜງຂເທານນ. ເຄອງໝາຍຄາຕອບອາດໃຊເຄອງໝາຍ “�” ຫ ໃຊແບບວງ ມນກໄດ.

&�9��$: 1. ສກດນາສະຫຍາມເຂາຮກຮານອານາຈກລາວລານຊາງໃນສະໄໝການປກຄອງຂອງໃຜ?

� ກ. ເຈາສລບນຍະສານ ຂ. ເຈາຟາງມ ຄ. ເຈາສຣຍະວງສາ ງ. ເຈານນທະເສນ

2. ສກດນາສະຫຍາມຍດຄອງອານາຈກລາວລານຊາງໃນປ ຄ.ສ ໃດ? ກ. ປ ຄ.ສ 1777

� ຂ. ປ ຄ.ສ 1778 ຄ. ປ ຄ.ສ 1779 ງ. ປ ຄ.ສ 1780

� ສງທຄວນເອາໃຈໃສໃນການອອກຂສອບ: ຄຄວນໃຊທງແບບປະລະໄນ ແລະ ອດຕະໄນ ເພອທດສອບຄວາມຮຂອງນກຮຽນໄດຢາງກວາງຂວາງ ແລະ ຖກຕາມຈດປະສງຂອງບດຮຽນ.

+ "� #��!��: ເປນແບບທດສອບທໃຫຄາເວາຂອງຜນາ, ນກປະຫວດສາດ, ນກທດສະດ... ແລວໃຫວເຄາະ ແລະ ພສດ. 7. �� $�-�� #��

ການສາງແຜນການສອນປະຈາປຂອງຄມຄວາມຈາເປນ ແລະ ສາຄນທສດ ເພອດາເນນການສອນໃຫຖກຕອງຕາມການດເວລາໃນແຕລະສກຮຽນ, ທງເປນການກວດສອບເຖງການຈດ ຕງການຮຽນ-ການສອນຂອງຄວາຖກຕາມໂຄງການຫກສດທວາງໄວ ຫ ບ, ການສດສອນຈະມຄນນະພາບ ຫ ບນນ ລວນແຕຂນກບແຜນການສອນ.



15�

�

ໃນເວລາສາງແຜນການສອນປະຈາປນນ ບນດາຄ-ອາຈານສາມາດປຽນແປງໃຫສອດ ຄອງກບສະພາບຕວຈງຂອງໂຮງຮຽນທຕນສງກດ ແຕຕອງຮບປະກນການປະຕບດໂຄງການຫກ ສດໃຫຄບຖວນ. 8. ��&�$�� #�

ການແຕງບດສອນ ແມນວຽກງານໜງທສາຄນສາລບຄ. ສະນນ, ກອນຈະລງມແຕງບດສອນຄຄວນສກສາດງນ:

1) ສກສາຈດປະສງຂອງຫກສດ ກຽວກບເປາໝາຍລວມ ໂດຍຜານສາມຂນຕອນເຊນ: - ດານຄວາມຮວຊາປະຫວດສາດ. - ການເຝກທກສະໃຫນກຮຽນຜານບດຮຽນຕວຈງ. - ການສາງທດສະນະຄະຕໃຫແກນກຮຽນ.�

2) ສກສາຈດພເສດຂອງວຊາປະຫວດສາດເພອໃຫຮວາ: ວຊາປະຫວດສາດມຄວາມແຕກຕາງກບວຊາອນແນວໃດ ແລະ ຄຄວນຮວາການຮຽນວ

ຊານ ບແມນການເລາແບບທອງຈາເອາເຫດການຕາງໆແຕຕອງໄດຄນຄດ, ຈນຕະນາການ, ປຽບ ທຽບ, ວເຄາະ ຈງຈະເຮດໃຫການຮຽນວຊານມຄນນະພາບ.

3) ສກສາຈດປະສງ, ເນອໃນຂອງບດທຈະສອນຢາງລະອຽດ ແລະ ໃຫເຂາໃຈດານເນອໃນ, ກດຈະກາ, ຈດປະສງຂອງບດນນໆ ຄດຈອນເອາເນອໃນຕນຕທເປນຂສະຫບຫຍ ເພອໃຫນກ ຮຽນໄດຈດໃນເວລາຂນສອນ. ຄດເລອກຮບພາບທພວພນເຖງບດຮຽນ ເພອປະກອບການສອນ.

4) ສກສາແຫງຂມນເພມເຕມສາລບບດນນເຊນ: ບດວນນະຄະດ, ຈດໝາຍເຫດ, ເອກະ ສານອນໆຮວມສະໄໝດຽວກນທມບາງເນອໃນພວພນເຖງບດສອນ ເພອເຮດໃຫບດສອນອດມ ສມບນ. ການເລອກໃຊເອກະສານ, ຂມນເພມເຕມເຫານນ ຄຄວນເອາໃຈໃສບາງຈດສາຄນດງນ:

ດານເນອໃນ: ຄຄວນເລອກເອາສະເພາະເອກະສານທມເນອໃນກຽວຂອງເຖງບດຮຽນ ທຕອງການສອນ. ເນອໃນເຫານນຕອງຮບປະກນລກສະນະວທະຍາສາດ (ຖກຕອງ, ຊດເຈນ, ເຂາ ໃຈງາຍ).

ລກສະນະທນສະໄໝ: ໃນວຊາປະຫວດສາດລກສະນະທນສະໄໝ ບແມນການປຽນແປງປະຫວດສາດຕາມອາລມຂອງຜຂຽນ, ແຕເປນການຄນພບໃໝໆຕກບເຫດການປະຫວດສາດ.



16�

�

&�9��$: ການສອນກຽວກບປະຫວດສາດທອງຖນ ຄຄວນພຈາລະນາ ໂດຍສະເພາະແມນປະຫວດສາລາວວາ ໃນຂນມ. 6 ນແມນຮຽນຢໃນໄລຍະໃດຂອງປະຫວດສາດ ໂດຍການອງໃສບດຕວຢາງ ແລວນາເອາມາປບປງເປນບດປະຫວດສາດທອງຖນຂອງຕນເອງ ເບງວາຄວນເພມຄວາມຮກຽວກບສງໃດຕມ ເພອອະທບາຍໃຫນກຮຽນໄດເຂາໃຈເລກເຊງ ແລະ ຫາກຫາຍຍງຂນ.

ຮບປະກນການສກສາແນວຄດ (ທດສະນະຄະຕ): ການສກສາແນວຄດໃນວຊາປະຫວດ ສາດໝາຍຄວາມວາສກສາໃຫນກຮຽນມຄວາມຮບຜດຊອບຕວດຖບຮານ, ຕພາລະກດປະຫວດ ສາດອນສະຫງາອງອາດ ທບນພະບລດໄດສາງໄວຜານຫາຍຮນຄນ ແລະ ອນໆ.

5) ສກສາເບງລະດບຄວາມຮ, ຄວາມສາມາດຂອງນກຮຽນໃນຫອງທຈະຂນສອນເພອຊອກ ຫາວທສງຄວາມຮ, ເຝກທກສະ ແລະ ສກສາທດສະນະຄະຕໃຫນກຮຽນ.

6) ສກສາເບງວາໃນຫອງທຈະສອນມນກຮຽນພເສດ (ນກຮຽນທຮບຮຊາ, ມບນຫາກຽວກບສາຍຕາ, ຫ...) ເພອມວທຊວຍພວກເຂາໃຫເຂາໃຈບດຮຽນ.



17�

�

II. �� #��&��

&#�� I: �� )�� +,',�� I: ��&�� 1: ��&��#�$�� &��#��

��

ເວລາ: 4 ຊວໂມງ

1. �� $ ເພອໃຫນກຮຽນສາມາດ: - ອະທບາຍສະພາບການຂອງອງກດກອນການປະຕວດໃນແຕລະດານ. - ບອກ ແລະ ອະທບາຍການເປນໄປຂອງການປະຕວດທນນຍມອງກດ. - ບອກ ແລະ ອະທບາຍຄວາມໝາຍຂອງການປະຕວດທນນຍມ. - ອະທບາຍ ແລະ ສະຫບໄດຄວາມໝາຍຂອງການປະຕວດອດສາຫະກາ. - ບອກ ແລະ ອະທບາຍສາເຫດທພາໃຫການປະຕວດອດສາຫະກາເກດຂນ. - ອະທບາຍໄດກຽວກບການຂະຫຍາຍຕວຂອງການປະຕວດອດສາຫະກາ. - ວເຄາະໄດກຽວກບຜນສະທອນທເກດຈາກການປະຕວດອດສາຫະກາ.

2. !��#'�&��&� 1. ��&��#�$��

1.1 ສະພາບອງກດກອນການປະຕວດ 1.2 ການເປນໄປຂອງການປະຕວດ 1.3 ຄວາມໝາຍຂອງການປະຕວດທນນຍມອງກດ

2. ��&��#�� 2.1 ຄວາມໝາຍການປະຕວດອດສາຫະກາ



18�

�

2.2 ສາເຫດການປະຕວດອດສາຫະກາ 2.3 ອງກດເປນຈດກາເນດການປະຕວດອດສາຫະກາ 2.4 ການຂະຫຍາຍຕວຂອງການປະຕວດອດສາຫະກາ 2.5 ຜນສະທອນຂອງການປະຕວດອດສາຫະກາ

3. �� #� 3.1 !#��

- ປມແບບຮຽນ ແລະ ຄມຄ ວຊາປະຫວດສາດຊນມດທະຍມສກສາ ປທ 6 - ປມປະຫວດສາດທວໄປ - ເອກະສານຕາງໆທກຽວຂອງກບເນອໃນ ແລະ ກດຈະກາການຮຽນ-ການສອນໃນບດນ.

3.2 &�&��$��-�� - ຕາຕະລາງສະແດງລາດບເຫດການ - ແຜນວາດສະແດງ

3.3 %�� - ຮບພາບກຽວກບຜນງານການປະດດຄດຄນທາງດານເຄອງກນຈກ

4. �� 1: ຄອາດຈະນາເຂາສ ບດຮຽນ ດວຍການຕງຄາຖາມສນທະນາກບນກຮຽນ ຕາມບນຫາຕ

ເນອງດງນ: - ທນນຍມມຄວາມໝາຍວາແນວໃດ? - ການປະຕວດໝາຍເຖງຫຍງ? - ການປະຕວດທນນຍມເປນການປະຕວດຂອງກມຄນຊນຊນໃດ? - ການປະຕວດທນນຍມທາອດເກດຂນຢປະເທດໃດ?

ຄອາດນາໃຊວທການອນກໄດຕາມຄວາມເໝາະສມ ເພອເປນການເຊອມຕເຂາສບດ ຮຽນ. ຈາກນນ, ຄຈງສະຫບຄາອະທບາຍ ຫ ກດຈະກາຕາງໆທເຮດຜານມາແລວສບຕເຂາສບດ ຮຽນຕໄປ.



19�

�

�� 2: ຄບນຍາຍ ປະກອບການໃຊຄາຖາມສນທະນາເຈາະຈມຮວມກບນກຮຽນກຽວກບ “ສະ

ພາບການຂອງອງກດກອນການປະຕວດ” ເຊນ: - ສະພາບທາງດານເສດຖະກດ - ສະພາບທາງດານສງຄມ - ສະພາບທາງດານການເມອງ-ການປກຄອງ

ໂດຍມຄເປນຜຊວຍສະຫບໃນແຕລະຫວຂເພອໃຫໄດເນອໃນໃຈຄວາມທເປນເອກະພາບ. �� 3: ແບງກມນກຮຽນຄນຄວາຮວມກນແລວຂນມາລາຍງານອະພປາຍໜາຊນຮຽນຕາມຫວຂ

ທຄການດໃຫ ເຊນ: - ສາເຫດພນຖານທເຮດໃຫລະບອບປະຊາທປະໄຕສມບນສດເສອມອານາດລງ - ການປະຕວດທນນຍມອງກດກາເນດຂນມາຈາກປດໄຈໃດແດ? �� 4: ຄໃຊ Concept Mapping ປະກອບການອະທບາຍ ແລະ ສນທະນາຕງຄາຖາມເຈາະຈມ

ຮວມກບນກຮຽນກຽວກບການເປນໄປຂອງການປະຕວດທນນຍມອງກດ ແລະ ການຟນຕວຄນມາໃໝຂອງຕະກນສະຕຍອາກ ເຊນ:

- ຄວາມໝາຍຂອງການປະຕວດທນນຍມອງກດມຄແນວໃດ? - ການປະຕວດທນນຍມອງກດດາເນນໄປຄແນວໃດ? - ອານາດລາຊາທປະໄຕສມບນນາຍາສດທລາດ ມຄວາມແຕກຕາງກນແນວໃດກບອາ

ນາດລາຊາທປະໄຕພາຍໃຕລດຖະທາມະນນ? �� 5: ຄໃຫນກຮຽນອານປມປະມານ 5 ນາທ ແລວຕງຄາຖາມສນທະນາຮວມກບນກຮຽນແບບ

ຕເນອງຕາມຄາຖາມລມນ : - ຄາວາ “ ອດສາຫະກາ” ໝາຍເຖງຫຍງ? - ຄາວາ “ການປະຕວດອດສາຫະກາ” ໝາຍເຖງຫຍງ?



20�

�

- ທານໃດເປນຜນາຄານມາໃຊທາອດ? ແລະ ເປນທຮຈກກນທວໄປຈາກບດຂຽນຂອງທານໃດ? ປ ຄ.ສ ໃດ?

�� 6: ຄໃຊ Concept Mapping ປະກອບການອະທບາຍ ແລະ ຕງຄາຖາມສນທະນາຮວມກບ

ນກຮຽນກຽວກບ: 1. ສາເຫດການກາເນດການປະຕວດອດສາຫະກາ 2. ອງກດເປນຈດກາເນດຂອງການປະຕວດອດສາຫະກາ

�� 7: ຄໃຊການອະທບາຍ ປະກອບການສນທະນາກບນກຮຽນ ເພອໃຫບນລໄດໃນຫວຂກຽວກບ:

�!�"#$��&��#��

ປະເທດອງກດຈດເລມ ການປະຕວດອດສາຫະກາ

� ການສະແຫວງຫາ ອານານຄມ

� ຄວາມໝນຄງ ດານການເມອງ

� ຄວາມກາວໜາວທະຍາສາດ

� ການນາເອາເຄອງກນຈກປຽນແທນແຮງງານຄນ

� ຈດເລມໃນຂະແໜງການອດສາຫະກາຕາແຜນ



21�

�

1. ການຂະຫຍາຍຕວຂອງການປະຕວດອດສາຫະກາ 2. ຜນສະທອນຂອງການປະຕວດອດສາຫະກາ

ນອກຈາກນ, ຄອາດຈະໝນໃຊທກໆວທການສອນຕາງໆ, ກດຈະກາຕາງໆທເຫນວາ ເໝາະສມ ເຂາໃນການສອນບດນ, ຂພຽງແຕກດຈະກາການຮຽນການສອນທຄນາມາໃຊນນຕອງຮບໃຊຈດປະສງຂອງບດທການດໃຫ ແລະ ບນລຫວຂເນອໃນທຄວນສອນ. ກດຈະກາທງໝດທຄເຮດ ຫ ການປະດດຄດແຕງຂນມານນຕອງແນໃສຮບປະກນທາງດານແນວຄດ, ການຮບຮ ແລະ ຄວາມສາມາດໂດຍເນນໃຫນກຮຽນມການຄນຄດ ແລະ ມສວນຮວມໃນການຮຽນ-ການສອນຫາຍຂນ.

ໃນແຕລະກດຈະການນ, ຄອາດຈະໃຫນກຮຽນເປນຜ ສະຫບໂດຍກງ ຫ ຄກບນກຮຽນ ຮວມກນສະຫບ ເພອໃຫບນລເນອໃນວທະຍາສາດຂອງບດ. 5. �� !��-��

ຄອາດນາໃຊວທການວດ ແລະ ປະເມນຜນຈາກຫາຍຮບແບບ ຫ ວທການ ເຊນ: 5.1 ປະເມນຜນຈາກການສງເກດ

- ການຮວມຮຽນໃນຫອງ - ການຕງໃຈຟງການອະທບາຍ - ການມສວນຮວມໃນກດຈະກາ - ການອະພປາຍ

5.2 ປະເມນຜນຈາກພາກປະຕບດ - ການຕອບຄາຖາມ - ການຂຽນບດລາຍງານ - ການຈດສະແດງ

5.3 ປະເມນຜນຈາກການກວດສອບ - ການສອບແບບປະລະໄນ - ການສອບແບບອດຕະໄນ

&�9��$: ແບບທດສອບອດຕະໄນ 1. ສາເຫດໃດແດພາໃຫການປະຕວດທນນຍມອງກດກາເນດເກດຂນ?



22�

�

2. ຈງອະທບາຍຄວາມແຕກຕາງຂອງອານາດລາຊາທປະໄຕສມບນນາຍາສດທລາດກບອານາດລາຊາທປະໄຕພາຍໃຕລດຖະທາະນນ.

3. ຈງອະທບາຍການເປນໄປຂອງການປະຕວດທນນຍມອງກດ 4. ຈງບອກຄວາມໝາຍທາງປະຫວດສາດຂອງການປະຕວດທນນຍມອງກດ. 5. ການປະຕວດອດສາຫະກາແມນຫຍງ? ເກດຂນທາອດໃນປ ຄ.ສ ໃດ? ແມນໃຜເປນຜນາມາ

ໃຊທາອດ? 6. ການປະຕວດອດສາຫະກາເກດມາຈາກປດໄຈໃດແດ? 7. ຜນສະທອນຂອງການປະຕວດອດສາຫະກາສະແດງອອກແນວໃດ?



23�

�

�� 2: �$��!#��!#��9��#�!�;��


1. �� $ ເພອໃຫນກຮຽນສາມາດ: - ບອກ ແລະ ອະທບາຍໄດກຽວກບສະພາບຂອງອານານຄມອງກດໃນອາເມຣກາເໜອ. - ວເຄາະສາເຫດ ທພາໃຫເກດຄວາມຂດແຍງລະຫວາງອານານຄມກບລດຖະບານອງກດ. - ອະທບາຍ ແລະ ສະຫບເຫດການເປນໄປຂອງສງຄາມກອດສະຫະພາບຢອາເມຣກາເໜອ - ອະທບາຍລະບອບຄວາມໝາຍປະຫວດສາດຂອງການກອດສະຫະພາບຢອາເມຣກາ.

2. !��#'�&��&� 1. ສະພາບທວໄປໃນທະວບອາເມຣກາເໜອ

1.1 ສະພາບທາງດານເສດຖະກດ 1.2 ສະພາບທາງດານສງຄມການເມອງ

2. ການເກດສງຄາມເອກະລາດ 2.1 ສາເຫດການກາເນດສງຄາມ 2.2 ການເປນໄປຂອງສງຄາມ 2.3 ຜນຂອງສງຄາມ

3. �� #� 3.1 ເອກະສານ

- ປມແບບຮຽນ ແລະ ຄມຄ ວຊາ ປະຫວດສາດຊນມດທະຍມສກສາ ປທ 6.

- ປມປະຫວດສາດທວໄປ. - ເອກະສານຕາງໆທກຽວຂອງກບເນອໃນ ແລະ ກດຈະກາການຮຽນ-ການສອນໃນບດນ.

3.2 ຕາຕະລາງ ແລະ ແຜນວາດ - ຕາຕະລາງສະແດງລາດບເຫດການ

3.3 ຮບພາບ ແລະ ແຜນທຕາງໆທກຽວຂອງ



24�

�

- ແຜນທໂລກສະແດງເຖງການຄນພບແຜນດນໃໝ - ຮບພາບຕາງໆເຊນ: ໂຄລມບດ, ອາເມຣໂກ ເດ ແວດສະປຈ, ຟມວດໂອ, ຮບເງາ ທເວາ

ເຖງການໄປຕງຖນຖານໃນອາເມຣກາຂອງຄນເອຣບ ແລະ ເວາເຖງການປະກາດກອດສະຫະພາບເຊນ: ຟມວດໂອ Colombus Day, Song of Molasses ທເວາເຖງການເກບພາສຂອງອານານຄມ. 4. ��

�� 1: ຄເລາກຽວກບປະຫວດຄວາມເປນມາຂອງທະວບອາເມຣກາໂດຍສງເຂບ ນບແຕການ

ຄນພບທະວບອາເມຣກາໃນສະຕະວດທ XV ຈນຮອດການເຂາມາສດນແດນທະວບໃໝຂອງພວກຜວຂາວເອຣບ ພອມກບການຕງຄາຖາມປະກອບ.

�� 2: ຄສະແດງຮບພາບ ແລະ ແຜນທປະກອບ ໂດຍສະເພາະຮບພາບຂອງໂຄລມບດ, ອາອາ

ເມຣໂກເດແວດສະປຈ, ຮບພາບເຜາພນເມອງຂອງທະວບອາເມຣກາ ແລະ ແຜນທທະວບອາເມຣກາ ໃຫນກຮຽນເບງປະກອບການອະທບາຍ ແລະ ຕງຄາຖາມສນທະນາເຈາະຈມກຽວກບຄວາມຮຂອງທະວບອາເມຣກາ ເຊນ:

- ບກຄນໃດທເປນຜຄນພບທະວບອາເມຣກາທາອດ? - ແມນໃຜເປນຜຕງຊວາ ທະວບອາເມຣກາ? - ດວຍເຫດຜນອນໃດເຜາພນເມອງທອາໄສຢທະວບອາເມຣກາຈງໄດຊວາ ອນເດຍແດງ?

ຄອາດຈະໃຊຄາຖາມເຈາະຈມອນໆອກ ທຄປະດດສາງເອາເອງເພອເຈາະຈມເພມເຕມ ຫ ວາຄອາດຈະນາເຂາສບດຮຽນດວຍວທການອນໆອກທເຫນວາເໝາະສມ.

�� 3: ຄໃຊແຜນທທະວບອາເມຣກາເໜອປະກອບການອະທບາຍຊກຖາມ ໂດຍໃຫນກຮຽນເປນ

ຜວເຄາະສະຫບໃຫເຫນໄດເຖງສະພາບອານານຄມອງກດໃນອາເມຣກາເໜອໃນແຕລະດານ ເຊນ: - ດານເສດຖະກດ, ດານສງຄມ ແລະ ດານການເມອງ.

�� 4: ໃຫນກຮຽນອານປມແບບຮຽນ ວຊາ ປະຫວດສາດມດທະຍມສກສາ ປທ 6 ໃນຫວຂສງ

ຄາມຍາດເອາເອກະລາດຢອາເມຣກາ ແລວໃຫນກຮຽນຮວມກນວເຄາະມນເຫດສາຄນ ໂດຍໃຫ



25�

�

ນກຮຽນອະພປາຍເປນກມ, ບກຄນ ໃນຫວຂທຄການດໃຫ ຄ: - ສາເຫດ ແລະ ເຫດຜນອນໃດລດຖະບານອງກດ ຈງຂນພາສອາກອນສງ ໃນຫາຍປະ

ເພດຈາກຊາວອານານຄມຢອາເມຣກາເໜອ? - ມນເຫດອນໃດແດທພາໃຫສງຄາມກອດສະຫະພາບກາເນດຂນ?

ຫງຈາກນນ, ຄ ແລະ ນກຮຽນຮວມກນສະຫບເພອໃຫບນລຕາມຈດປະສງ. �� 5: ຄໃຊການບນຍາຍອະທບາຍປະກອບການສນທະນາຊກຖາມ ກຽວກບການດາເນນການ

ຫ ການເປນໄປຂອງສງຄາມກອດສະຫະພາບໃນອາເມຣກາເໜອ. ຈາກນນ, ໃຫນກຮຽນສະຫບເຮດເປນບດລາຍງານ ແລະ ອະທບາຍໜາຫອງຮຽນເພອເປນການທວນຄນເນອໃນການເປນໄປຂອງສງຄາມ.

�� 6: ນກຮຽນຮວມກນອະທບາຍຄວາມໝາຍປະຫວດສາດ ຂອງສງຄາມຍາດເອາເອກະລາດ

ຢອາເມຣກາ ໂດຍມການຕງຄາຖາມເຈາະຈມຈາກຄ. ຄມອບກດຈະກາໃຫນກຮຽນເຮດແຜນພມສະແດງການເກບພາສອາກອນປະເພດຕາງໆ

ຈາກຊາວອານານຄມຂອງລດຖະບານອງກດ ຫ ຈດກດຈະກາການສະແດງບດບາດສມມດ ໂດຍໃຫນກຮຽນຈາລອງການຈດການປະຊມສະພາແຫງທະວບ “The Continental Congress ເປດການອະພປາຍສາເຫດຂອງຄວາມບພໃຈຕການປກຄອງຂອງລດຖະບານອງກດ ແລະ ການຕກ ລງໃຈຮວມມກນຂອງຊາວອານຄມອາເມຣກາເພອການປະກາດເອກະລາດ”.

ໃນບນດາກດຈະກາຕາງໆທກາວມານນ, ຄອາດຈະໃຫນກຮຽນເປນຜສະຫບໂດຍກງ ຫ ຄກບນກຮຽນຮວມກນສະຫບເພອບນລໃຫໄດເນອໃນວທະຍາສາດຂອງບດ. 5. ��!��-��

ຄອາດຈະໃຊວທການວດ ແລະ ປະເມນຜນຈາກຫາຍຮບແບບ ຫ ວທການ ເຊນ: 5.1 ປະເມນຜນຈາກການສງເກດ

- ການຮວມຮຽນໃນຫອງ - ການຕງໃຈຟງການອະທບາຍ - ການມສວນຮວມໃນກດຈະກາ



26�

�

5.2 ປະເມນຜນຈາກພາກປະຕບດ - ການຕອບຄາຖາມ - ການຂຽນບດລາຍງານ

5.3 ປະເມນຜນຈາກການກວດສອບ - ການສອບແບບປະລະໄນ - ການສອບແບບອດຕະໄນ

!��#'�!��!&�� "#$�� “#��!��$” '��#�!�;��ດນແດນທະວບອາເມຣກາເປນດນແດນໜງທມຄນອາໄສຢມາແຕດນນານ ແລະ ເປນ

ດນແດນທມຄວາມສວໄລມາແຕບຮານນະການ ໂດຍສະເພາະຄວາມສວໄລຂອງຊນເຜາມາຍາ(Mayas), ອາສະແຕກ (Azteques) ແລະ ເຜາອນຄາ (Incas)… ຄວາມສວໄລບຮານດງກາວນໄດຢງຢາຍຢທວໄປໃນບລເວນດນແດນຂອງປະເທດຕາງໆໃນອາເມຣກາປດຈບນ ເຊນ:

- ຄວາມສວໄລມາຢາ ແມນຂະຫຍາຍຕວຢບລເວນດນແດນປະເທດເມກຊກໂກ ຈນມາຮອດສະຕະວດທ IX ອານາຈກຂອງພວກ Mayas ໄດເຊອມສະຫາຍໄປ ແລະ ກບມຫກຖານໃດທແນ ນອນກາວອາງເຖງການເຊອມສະຫາຍຂອງຄວາມສວໄລມາຢາ.

- ຄວາມສວໄລຂອງເຜາອາສະແຕກ ມອານາຈກຢກາງປະເທດເມກຊກໂກ. ຄວາມສວໄລດງກາວນໄດເຊອມສະຫາຍລງ ພາຍຫງການເຂາແຊກແຊງຂອງພວກລາເມອງຂນແອດສະປາຍໃນສະຕະວດທ 16.

- ຄວາມສວໄລເຜາອນຄາ ມອານາຈກຢທາງອາເມຣກາໃຕບລເວນປະເທດໂກລມປ(Colombie), ເອກາເຕ (Equateur), ເປຣ (Perou), ໂບລວ (Bolivie). ຄວາມສວໄລດງກາວນໄດສນສນລງພາຍຫງພວກແອດສະປາຍເຂາຄອບຄອງ.

ບນດາຊນເຜາພນເມອງ ທມາອາໄສຢໃນດນແດນທະວບອາເມຣການເປນພວກທມຜວພນເປນສແດງ. ດງນນ, ເພນຈງເອນກມຊນນວາ: “ພວກຜວແດງ ຫ ໜງແດງ”. ນກວທະຍາສາດຫາຍທານໄດໃຫຄາເຫນວາ: ກກເງາຂອງຄນຜວແດງແມນມຕນກາເນດຢທະວບອາຊ. ເມອປະ ມານ 3-4 ພນປ ກອນໜານ ກມຄນຜວແດງດງກາວໄດພາກນອບພະຍບຂາມໄປອາໄສຢທະວບອາເມຣກາ ທາງພາກຕາເວນອອກສຽງເໜອຂອງປະເທດຣດເຊຍໂດຍຜານຊອງແຄບເບຣງ ເຊງ



27�

�

ເວລານນຊອງແຄບທາງທະເລເບຣງ (Bering) ຍງເປນນາກາມຕດຈອດກນກບດນແດນອາລາສະກາໃນທະວບອາເມຣກາ (ດນແດນອາລາສະການເມອກອນເປນຂອງຣດເຊຍ)ຢ. ດງນນ, ຄນອາຊຜວແດງຈງສາມາດຂາມໄປຢທະວບອາເມຣກາໄດ. ເຫດຜນນ, ຈາກການພສດຊາກໂຄງກະ ດກຂອງຄນ ແລະ ສດຢອາເມຣກາ ເຊງມອາຍ 30 ພນປລງມາ ມລກສະນະຮບຮາງຄາຍຄກບຄນມງໂກນ ແລະ ສດຕາງໆໃນທະວບອາຊ. ດວຍເຫດນນ, ເພນຈງສະຫບວາ ຄນຜວແດງແມນຄນອາຊທເຂາໄປດາລງຊວດຢໃນດນແດນແຖບອາລາສະກາ (Alaska) ຈາກນນ, ພວກເຂາເຈາຈງຄອຍໆພາກນເຄອນລງໄປທາງທດໃຕ ຈນຮອດພາກໃຕສດເມອປະມານ 1800 ປ ກອນ ຄ.ສ.

ກມຄນຜວແດງນ, ປດຈບນມຊຮຽກເອນວາ “ອນເດຍແດງ” ຊງເອນຕາມການຮຽກເອນແລະ ຄວາມເຂາໃຈຂອງໂຄລມບດ ເຊງເປນຜທາອດທເດນທາງມາພບ ຫງຈາກແຜນການເດນ ທາງໄປພາກຕາເວນອອກ ແຕກບເດນທາງມງໜາໄປທາງທດຕາເວນຕກສາເລດຕາມທດສະດໜວຍໂລກກມວາ “ຈະເດນທາງໄປທາງທດໃດກຕາມ ມນກຈະຮອດບອນເກາ” ເຊງໝາຍຄວາມ ວາ “ລາວຈະເດນທາງໄປທາງທດຕາເວນຕກກຈະເຖງປະເທດອນເດຍຄກນ”. ການເດນທາງໄປ ອນເດຍຂອງໂຄລມບດເລມຂນໃນ ປ ຄ.ສ 1492 ໂດຍມງໜາໄປທາງທດຕາເວນຕກຂາມມະຫາສະມດອດລງຕກ ຈນຮອດປ ຄ.ສ 1493 ລາວໄດພບແຜນດນຕອນໜງ (ທະວບອາເມຣກາປດຈບນ) ແລະ ເຫນຊາວພນເມອງໃນແຖບນມຮບຮາງລກສະນະຄາຍຄກບຄນອນເດຍ, ລາວຈງເອນຄນພວກນວາ “ອນເດຍແດງ”. ຕາມຄວາມເຂາໃຈຂອງລາວວາດນແດນແຫງນແມນພາກຕາເວນຕກຂອງອນເດຍ.

��"#$��#�!�;��ທະວບອະເມຣກາ ເປນທະວບໜງທຖກຄນພບມາແຕດນນານແລວ ຕງແຕສະໄໝການ

ເດນທາງຂອງໂຄລມບດ ແລະ ໄດເອນຊດນແດນແຫງນວາປະເທດອນເດຍ.ຈນມາຮອດສະໄໝການເດນທາງຂອງ ອາເມຣໂກ ເດ ແວດສະປເຈ (Americo de vespuci) ທເດນທາງໄປຕາມທດຂອງໂກລມບດ ແລະ ເດນເລາະລຽບໄປຕາມແຄມຝງທະເລທາງພາກຕາເວນອອກຂອງອາເມຣກາລາຕນ ເຊງເປນຈດດຽວກນທຂະບວນເດນທາງຂອງໂຄລມບດ ເດນທາງໄປມາໃນຫາຍຄງ;

ແຕ ອາເມຣໂກ ເດ ແວດສະປຈ ພດຢງຢນວາ “ດນແດນແຫງນບແມນປະເທດອນເດຍ, ມນແມນທະວບ ຫ ແຜນດນໃໝ”. ຕມານກພມສາດຊາວເຢຍລະມນທເດນທາງໄປຍງດນແດນທະວບໃໝນຈງເອນຊດນແດນໃໝນວາ: ທະວບອາເມຣກາ ຕາມຊຂອງ ອາເມຣໂກ ເດ ແວດສະປຈ.



28�

�

��-�"�'��#�!�;��ກມຄນຜວຂາວທດາລງຊວດ ແລະ ມເຊອສາຍສບຕກນມາຮອດປດຈບນນຢໃນທະວບ

ອາເມຣກາແມນກມຄນທເຄອນຍາຍໄປຈາກທະວບເອຣບ. ສາເຫດການອບພະຍບຂອງຄນເອ ຣບໄປຕງຖນຖານໃນໂລກໃໝຄ: ຄວາມຈະເລນກາວໜາທາງວທະຍາການຂອງຄນເອຣບ ນບແຕໄດມການຟນຟສລະປະວທະຍາການ (Renaissance) ໂດຍຫນໄປສກສາວດທະນາທາຂອງກະເຣກ, ໂຣແມງ ເຮດໃຫເກດພດທະນາການທາງດານຄວາມຮ, ຄວາມຄດ ແລະວຊາການໃໝໆຂນ ໂດຍສະເພາະຢາງຍງຄວາມຮກຽວກບແຜນທ, ການປະດດເຂມທດທເປນຜນເຮດໃຫມການເດນທາງເພອສາຫວດດນແດນ ແລະ ສະແຫວງຫາເສນທາງເດນເຮອໃໝໆອນນາໄປສການຄນພບໂລກໃໝຄທະວບອາເມຣກາ. ອກປະການໜງກເນອງມາຈາກສະພາບຂອງສງຄມເອຣບໃນສະຕະວດທ XV-XVI ບມຄວາມສະຫງບ ອນໄດສາງຄວາມທກຍາກລາບາກໃຫແກປະຊາຊນທວໄປຢາງຫວງຫາຍເຮດໃຫຄວາມບສະເໝພາບ ແລະ ອດສະຫະເສລຂອງຄນບເທາທຽມກນເປນສາເຫດໃຫຄນເອຣບຈານວນໜງ ເກດຄວາມບພໃຈຕສະພາບຊວດການເປນຢໃນໂລກເກາສມທບກບການຮກຄວາມພະຈນໄພ ແລະ ມກເປນອດສະຫະຈງໄດພາກນເດນທາງສຽງໄພໄປຍງດນແດນທະວບໃໝ ເຊງຕມາກມຄນດງກາວໄດກາຍເປນບນພະບລດຂອງຊາວອາເມຣກາໃນປດຈ ບນທປະກອບມຫາຍເຊອຊາດ, ສາສະໜາ, ພາສາ ແລະ ວດທະນະທາ.

ກມຄນເອຣບທເດນທາງມາສທະວບໃໝທາອດຊວາ: ພວກ separeatistsທອອກເດນ ທາງມາຈາກອງກດໃນວນທ 15 ສງຫາ ປ ຄ.ສ 1620 ຈານວນ 102 ຄນ ໂດຍອາໄສເຮອເມຟຣາວເວ (Mayflower) ທເມອງເຊາແທມຕນ (Southtampton) ໃຕການນາພາຂອງ ວນລຽມ ບຣວສະເຕ (William Brewster) ເດນທາງມາຮອດແຫມຄອດ (Cap cod) ລດແມດຊາຊແຊດ ໃນວນທ16 ພະຈກ ປ ຄ.ສ 1620 ແລະ ໄດຕກລງເອາເມອງ ພຣມດ (Plymouth) ເປນບອນຕງຖນຖານເພາະເປນບອນປກຝງດ, ມທາຈອດເຮອດ, ມປາໄມ ແລະ ພເຂາເປນເສນພມແດນທາມະຊາດເພອປອງກນລມ ແລະ ອນຕະລາຍຕາງໆ. ກມຄນນໄດຮບການຕອນຮບຈາກຊາວພນເມອງອນເດຍແດງເຜາ Pawtucket. ຈາກນນມາ, ກມຄນນກໄດຈດຕງອານານຄມຂອງຕນຂນ ແລະ ເສຍຊວຍໃຫລດຖະບານອງກດເປນປະຈາ. ຈນຮອດ ປ ຄ.ສ 1691 ອງກດໄດສງບລສດແມດຊາຊແຊດເຂາມາມອານາດຄວບຄມດນແດນອາເມຣກາເໜອເຮດໃຫອານານຄມ ພຣມດ ຕກເປນອານານຄມຂອງອງກດ. �



29�

�

�� 3: ��&��<;��$ �

ເວລາ: 2 ຊວໂມງ 1. �� $

ເພອໃຫນກຮຽນສາມາດ: - ອະທບາຍສະພາບການຂອງປະເທດຝຣງກອນການປະຕວດໃນແຕລະດານ. - ບອກ ແລະ ອະທບາຍສາເຫດທພາໃຫເກດການປະຕວດທນນຍມຝຣງ. - ອະທບາຍໄດກຽວກບການເປນໄປຂອງການປະຕວດທນນຍມ. - ສະຫບ ແລະ ອະທບາຍຄວາມໝາຍປະຫວດສາດຂອງການປະຕວດທນນຍມ.

2. !��#'�&��&� 1. ສະພາບຝຣງກອນການປະຕວດ

1.1 ສະພາບທາງດານເສດຖະກດ 1.2 ສະພາບທາງດານສງຄມ 1.3 ສະພາບທາງດານການເມອງ

2. ການດາເນນປະຕວດ 2.1 ສາເຫດຂອງການປະຕວດ 2.2 ການຜນແປຂອງການປະຕວດ

3. ຄວາມໝາຍການປະຕວດ 3. �� #�

3.1 ເອກະສານ - ປມແບບຮຽນ ແລະ ຄມຄ ວຊາປະຫວດສາດຊນມດທະຍມສກສາ ປທ 6 - ປມປະຫວດສາດທວໄປ - ເອກະສານຕາງໆທກຽວຂອງກບເນອໃນ ແລະ ກດຈະກາ ການຮຽນ-ການສອນໃນບດນ




30�

�

- ແຜນວາດສະແດງ 3.3 ຮບພາບຕາງໆທກຽວຂອງ

4. �� 1:

ຄອາດຈະນາເຂາສບດຮຽນ ດວຍການເຮດກດຈະກາໃດໜງ ຫ ການໃຊຄາຖາມສນທະ ນາກບນກຮຽນກຽວກບບນຫາຕາງໆທກຽວກບການປະຕວດທນນຍມຂອງຝຣງ ເຊນ:

- ນກຮຽນຄດວາ ການປະຕວດທນນຍມອງກດສງຜນກະທບຕກບການປະຕວດທນນຍມ ຝຣງ ຫ ບ? ເພາະເຫດໃດ ?

ຄອາດຈະໃຫນກຮຽນເລາເລອງກຽວກບຄວາມເປນມາຂອງຊາດຝຣງ ຫ ສງທຄວນຮກຽວກບຝຣງຕາມຄວາມສານກຂອງເຂາເຈາ ໂດຍມການຕງຄາຖາມເຈາະຈມຈາກຄ ເພອເປນການ ນາເຂາສບດຮຽນ ຫ ຄອາດຈະໃຊເຕກນກວທການອນໆອກທຄປະດດສາງຂນເອງ ເພອນາເຂາສບດຮຽນຕາມທເຫນວາເໝາະສມ ແລະ ສອດຄອງ.

�� 2: ຄແບງນກຮຽນອອກເປນສາມກມ ເພອຮວມກນສກສາແລວສະຫບໃຫເຫນໄດຫວຂກຽວ

ກບສະພາບຂອງປະເທດຝຣງກອນການປະຕວດ ປ ຄ.ສ 1789 ໃນແຕລະດານເຊນ: - ດານເສດຖະກດ - ດານການເມອງ - ດານສງຄມ

ຫງຈາກນນ, ໃຫນກຮຽນຂນມາອະພປາຍໜາຊນຮຽນໂດຍມການຊກຖາມເຈາະຈມຈາກຄ ເພອສະຫບໃຫເຫນໄດບນຫາທສາຄນໃນແຕລະດານ.

�� 3: ຄໃຫນກຮຽນອານປມແບບຮຽນປະຫວດສາດ ໃນຫວຂ “ການປະຕວດທນນຍມຝຣງ”

ແລວຄຕງຄາຖາມເຈາະຈມສນທະນາແບບຕເນອງກຽວກບ “ສາເຫດທພາໃຫການປະຕວດທນນ ຍມຝຣງເກດຂນ” ເຊນ:

- ການປະຕວດທນນຍມຝຣງເກດຂນມາຈາກສາເຫດໃດແດ ?



31�

�

- ເປນຫຍງຈງເວາວາ ວກດການທາງດານການເງນ ສງຜນໃຫເກດການປະຕວດທນນ ຍມໃນຝຣງ?

- ກະແສແນວຄວາມຄດ “ປດຊະຍາແສງສະຫວາງ” ມຄວາມກຽວພນແນວໃດກບການປະ ຕວດທນນຍມໃນຝຣງ?

ຈາກນນ, ຄ ກບນກຮຽນຮວມກນສະຫບເນອໃນກຽວກບສາເຫດທພາໃຫເກດການປະຕ ວດທນນຍມຝຣງ.

�� 4: ຄໃຊ Concept Mapping ປະກອບການອະທບາຍ ແລະ ຕງຄາຖາມສນທະນາເຈາະຈມ

ກບນກຮຽນກຽວກບການດາເນນການປະຕວດທນນຍມຝຣງ.

�� 5: ຄໃຫນກຮຽນຮວມກນສະຫບ ແລະ ອະທບາຍໃຫເຫນໄດເຖງຄວາມໝາຍຂອງການປະ

ຕວດທນນຍມຝຣງ ແລວນາມາປຽບທຽບກບການປະຕວດອງກດ ເພອຊອກຫາໃຫໄດເຖງຄວາມສາຄນຂອງການປະຕວດທນນຍມຝຣງ.

�� : 1. ຜເຂາຮວມປະຊມ 2. ຈດປະສງກອງປະ

ຊມ

��$�� 1. ຜເຂາຮວມປະຊມ 2. ເນອໃນການປະຊມ 3. ຜນການປະຊມ

�� ເຈາຊວດ � ສາມນຊນ+ຊນຄນ

ທ 3

!�� 12 �� 1789

- ປດສະພາ - ປາບຂະບວນການປະຕວດ

!�� 13 �� 1789

- ສາງກອງທະຫານຮກສາການ - ຍດຄາຍທະຫານເອາອາວດ

��!��+�"#$��&�� 12 �� 1789

ເຫດການ 14 ກລະກດ 1789



32�

�

ຄອາດຈະໝນໃຊທກວທການສອນຕາງໆທເຫນວາເໝາະສມເຂາໃນການສອນບດນ, ຂພຽງແຕກດຈະກາການຮຽນ-ການສອນທຄນາມາໃຊນນຕອງຮບໃຊຈດປະສງທຄການດໄວ ແລະ ບນລເນອໃນຂທຄວນສອນ. ທງໝດກດຈະກາການຮຽນ-ການສອນ ຕອງແນໃສການຮບປະກນລກສະນະທາງດານແນວຄດ, ຄວາມຮ ແລະ ຄວາມສາມາດ ໂດຍເນນໜກໃຫນກຮຽນເປນເຈາການໃນການຄນຄດ ແລະ ມສວນຮວມໃນການຮຽນການສອນຫາຍຂນ.

ຄອາດຈະໃຫນກຮຽນເປນຜສະຫບໂດຍກງ ຫ ຄກບນກສກສາຮວມກນສະຫບ ເພອໃຫບນລເນອໃນວທະຍາສາດຂອງບດ.

ເພອຮບປະກນເນອໃນໃຫເລກເຊງ ຄອາດຈະແນະນາໃຫເຂາເຈາໄປຄນຄວາເພມເຕມ,ມອບກດຈະກາໃດໜງໃຫເຮດ ຫ ມອບກດຈະກາເຝກຫດໃນບດຕໄປເພອເປນການກະກຽມເຂາສບດຮຽນໃໝ. 5. ��!��-��

ຄອາດນາໃຊວທການວດ ແລະ ປະເມນຜນຈາກຫາຍຮບແບບ ຫ ວທການ ເຊນ: 5.1 ��!��-�� $!��


5.2 ��!��-��&�� - ການຕອບຄາຖາມ - ການຂຽນບດລາຍງານ - ການຈດສະແດງ - ການລງພາກສະໜາມ

5.3 ��!��-�� #� - ການສອບແບບປະລະໄນ - ການສອບແບບອດຕະໄນ

�



33�

�

�� II: ��"#$)��'� �&�� XVIII-XIX

�� 4: ��, ��'�!#�;�� #�!�;��


1. �� $ ເພອໃຫນກຮຽນສາມາດ:

1.1 ບອກ ແລະ ອະທບາຍສະພາບການຂະຫຍາຍຕວຂອງລດທທນນຍມໃນໂລກ. 1.2 ບອກ ແລະ ອະທບາຍໄດກຽວຄວາມໝາຍ ແລະ ສາເຫດຂອງການກາຍເປນຈກກະພດ 1.3 ບອກ ແລະ ອະທບາຍໄດເຖງການຂະຫຍາຍຕວຂອງຈກກະພດນຍມໃນເອຣບ ແລະ ອາ

ເມຣກາ 2. !��#'�&��&�

1. ��"��&�"#$�� 1.1 ການປະຕວດອດສາຫະກາອງກດ

1.2 ການຂະຫຍາຍຕວຂອງການປະຕວດອດສາຫະກາ 2. ��!��

2.1 ຄວາມໝາຍ ແລະ ຄວາມເປນມາຂອງຈກກະພດ 2.2 ສາເຫດການກາຍເປນຈກກະພດ

3. ��"��&�"#$��

3.1 ຈກກະພດ ເຢຍລະມນ

3.2 ຈກກະພດ ອາເມຣກາ

3.3 ຈກກະພດ ອງກດ

3.4 ຈກກະພດ ຝຣງ

3.5 ຈກກະພດ ຍປນ



34�

�

3.6 ຈກກະພດ ຣດເຊຍ 3. �� #�

3.1 !#�� 1) ປມແບບຮຽນ ແລະ ຄມຄ ວຊາປະຫວດສາດ ຊນມດທະຍມສກສາ ປທ 6. 2) ເອກະສານຕາງໆທກຽວຂອງກບເນອໃນ ແລະ ກດຈະກາການຮຽນ-ການສອນ ໃນບດນ.

3.2 %�� 1) ຮບພາບ ເຄອງຈກອາຍນາ 2) ຮບພາບ ເຄອງປນດາຍ 3) ແຜນທການໂຮມຊາດອຕາລ 4) ແຜນທການໂຮມຊາດເຢຍລະມນ

4. �� 1: �� ຄອາດນາເຂາສ ບດຮຽນ ດວຍການຈດກມຕາມຄວາມເໝາະສມ. ຈາກນນ, ໃຫນກຮຽນ

ອານເນອໃນບດຮຽນກຽວກບການຂະຫຍາຍຕວຂອງລດທທນນຍມ ດວຍການຕງຄາຖາມໃຫນກ ຮຽນຄນຄວາເຊນ:

1) ເງອນໄຂທພາໃຫປະເທດອງກດຂະຫຍາຍເສດຖະກດທນນຍມໄວກວາປະເທດອນໆ ມຫຍງແດ?

2) ການຂະຫຍາຍຕວຂອງເສດຖະກດທນນຍມໄດມຜນແນວໃດຕປະເທດອງກດ? 3) ຈງເວາເຖງລດທທນນຍມຢຝຣງມຄແນວໃດ?

ຄໃຫຕາງໜາກມຂນລາຍງາຍ, ຈາກນນ, ຄກບນກຮຽນຮວມກນສະຫບດງຄາຕອບຕໄປນ:



35�

ທດອງ

ກດຂະ

ຫຍາຍ

ເສດຖ

ະກດທ

ນໄວກ

ວາປະ

ເທດອ

ນໆ



36�

ຍຕວຂ

ອງເສ

ດຖະກ

ດທນນ

ຍມຕປ

ະເທດ

ອງກດ



37�



38�

�

�� 2: ສນທະນາລວມກຽວກບການກາຍເປນຈກກະພດນຍມ ຄແນະນາໃຫນກຮຽນ ຄນຄວາກຽວກບຫວຂການກາຍເປນຈກກະພດນຍມດວຍຄາຖາມ

ທຕເນອງດງນ: 1) ຄາວາຈກກະພດນຍມໝາຍເຖງຫຍງ? 2) ຈກກະພດນຍມມຄວາມເປນມາຄແນວໃດ? 3) ສາເຫດຂອງການກາຍເປນຈກກະພດນຍມມຫຍງແດ?

ຄໃຫນກຮຽນອາສາສະໝກຕອບ, ຫງຈາກນນ ຄຮວມກບນກຮຽນສະຫບ ເພອໃຫໄດຄາ ຕອບທເປນເອກະພາບດງຕວຢາງຄາຕອບຕໄປນ:

1) ຄາວາ “ຈກກະພດ” ໝາຍເຖງ ລດທ ແຜອານາດ, ອດທພນ ເພອຍດຄອງເອາດນແດນປະ ເທດອນມາຢໃຕອະທປະໄຕຂອງຕນ ຫ ເວາອກຢາງໜງວາຈກກະພດແມນນະໂຍບາຍແຜອານາດອະທປະໄຕດວຍການເຂາຄອບຄອງເອາດນແດນຂອງປະເທດອນ.

2) ຈກກະພດ ປາກດຕວຂນໃນສງຄມໂລກໃນເວລາໃດນນເປນການຍາກທຈະບອກໄດເພາະ ວາການຂະຫຍາຍຕວ, ການສາງອານາຈກ ແລະ ການກວາດຕອນເອາຊາວຕາງຊາດມາຢພາຍໃຕການປກຄອງຂອງຄນນນ ໄດມມາຕງແຕຍກບຮານ. ເປນຕນແມນຈກກະພດ ໂຣແມງ, ຈກກະພດ ອດໂຕມານ ແລະ ອນໆ.

3) ມສາເຫດມາຈາກຫາຍປດໄຈຄ: - ��+��$��! �/��: ການຄນພບຄວາມຮໃໝໆທາງດານວທະຍາສາດ ແລະ ເຕກ

ໂນໂລຊໃໝ, ມການສະແຫວງຫາທນໃນຮບແບບຕາງໆ, ການນາເອາເຄອງຈກມາໃຊເຂາໃນຂະແໜງການກະສກາ ແລະ ການຜະລດສງຂອງທດແທນແຮງງານຂອງຄນ ແລະ ສດ. ເຮດໃຫປະລມານສນຄາເພມຂນຢາງວອງໄວ, ຈາເປນທຈະຕອງສະແຫວງຫາຕະຫາດຈາໜາຍສນຄາ, ແຫງວດຖດບ ແລະ ເປນແຫງລງທນ ເຮດໃຫແນວຄດສະແຫວງຫາອານານ ຄມເກດຂນ.

- ��+��$�� : ມຄວາມຜກພນໃນການໃຊພາສາຮວມກນ, ມຂະນບທານຽມ, ຮດຄອງປະເພນ ແລະ ພນຖານທາງດານປະຫວດສາດຄາຍຄກນ, ມການຂະຫຍາຍຂອບເຂດໃຫກວາງໄປອກວາ “ຊາດຕນເໜອກວາຊາດອນ” ໃນທກດານເປນຊອງ



39�

�

ທາງ ເຮດໃຫລດຖະບານມຄວາມຫວງນາແຕຜນປະໂຫຍດສວນຕວ ໃຊນະໂຍບາຍຊາດນ ຍມນາພາປະຊາຊນໃນຊາດກາວເຂາສສງຄາມ.

�� 3: ເຮດວຽກເປນກມກຽວກນການຂະຫຍາຍຕວຂອງຈກກະພດ ຄແບງນກຮຽນເປນ 6 ກມ ຫ ຕາມຄວາມເໝາະສມ. ຈາກນນ, ແບງຫວຂໃຫແຕລະກມ

ດງຕໄປນ: ກມທ 1: ການຂະຫຍາຍຕວຂອງຈກກະພດ ເຢຍລະມນ ກມທ 2: ການຂະຫຍາຍຕວຂອງຈກກະພດ ອາເມຣກາ ກມທ 3: ການຂະຫຍາຍຕວຂອງຈກກະພດ ອງກດ ກມທ 4: ການຂະຫຍາຍຕວຂອງຈກກະພດ ຝຣງ ກມທ 5: ການຂະຫຍາຍຕວຂອງຈກກະພດ ຍປນ ກມທ 6: ການຂະຫຍາຍຕວຂອງຈກກະພດ ຣດເຊຍ ຄໃຫຕາງໜາກມຂນລາຍງານ, ກມອນປະກອບຄາເຫນ. ຈາກນນ, ຄ ແລະ ນກຮຽນຮວມ

ກນສະຫບເພອໃຫບດລາຍງານສມບນ, ເປນເອກະພາບ ແລະ ຖກຕອງຕາມເນອໃນ. 5. �� !��-��

ຄຄວນນາໃຊວທການວດ ແລະ ປະເມນຜນໃນຫາຍຮບແບບ ເຊນ: 5.1 ��!��-�� $!��


5.2 ��!��-��&�� - ການຕອບຄາຖາມ - ການຂຽນບດລາຍງານ




40�

�

�� 5: ��!�� $�� I�

ເວລາ:3 ຊວໂມງ


1.1 ອະທບາຍສາເຫດຂອງການກາເນດລດທມາກ-ອງແກນ. 1.2 ວເຄາະ ແລະ ອະທບາຍຄວາມໝາຍ ແລະ ຄວາມສາຄນຂອງລດທມາກ-ອງແກນ. 1.3 ວເຄາະ ແລະ ອະທບາຍໄດຖະແຫງການຂອງພກກອມມນດ. 1.4 ອະທບາຍໄດການສາງຕງສາກນທ I. 1.5 ວເຄາະ ແລະ ອະທບາຍຄວາມໝາຍປະຫວດສາດຂອງສາງຕງສາກນທ I. 1.6 ໃຫທດສະນະທຖກຕອງໃນການເບງບນຫາແບບວທະຍາສາດ ແລະ ການຂະຫຍາຍຕວ

ຂອງສງຄມ. 2. !��#'�&��&�

1. ��!��-#�$�� 1.1 ສາເຫດຂອງການກາເນດລດທມາກ-ອງແກນ 1.2 ຄວາມໝາຍ ແລະ ຄວາມສາຄນຂອງລດທມາກ-ອງແກນ

2. /��($��"#$��#�� 3. �� I

3.1 ການສາງຕງສາກນທ I 3.2 ຄວາມໝາຍປະຫວດສາດ

3. �� #� 3.1 !#��

1) ປມແບບຮຽນ ແລະ ຄມຄ ວຊາປະຫວດສາດຊນມດທະຍມສກສາ ປທ 6. 2) ເອກະສານຕາງໆທກຽວຂອງກບເນອໃນ ແລະ ກດຈະກາການຮຽນ-ການສອນໃນບດນ.

3.2 %��



41�

�

- ຮບພາບຂອງ ທານ ກາກມາກ (Karl Marx) ແລະ ທານ ເຟຣດຣກ ອງແກນ ( Friedrich Engels).

4. �� 1: �� ຄອາດນາເຂາສ ບດຮຽນດວຍການສະເໜຮບພາບຂອງ ທານ ມາກ ແລະ ອງແກນ. ຈາກ

ນນ, ຄຕງຄາຖາມສນທະນາກບນກຮຽນຕາມບນຫາຕເນອງດງນ: 1. ນກຮຽນຮ ທານ ມາກ ແລະ ທານ ອງແກນບ? 2. ທານ ມາກ ແລະ ທານ ອງແກນ ໄດສາງທດສະດຫຍງຂນ? 3. ທານ ມາກ ແລະ ທານ ອງແກນ ໄດເປນຕວແທນໃຫຄນສາຂາອາຊບໃດ?

�� 2: �� ແບງກມນກຮຽນເພອຄນຄວາກຽວກບການກາເນດລດທມາກ-ອງແກນ ດວຍບນຫາຕ

ເນອງດງນ: 1. ສະພາບສງຄມກອນການກາເນດລດທມາກ-ອງແກນເປນແນວໃດ? 2. ປະຫວດຄວາມເປນມາຂອງທານ ມາກ ແລະ ທານ ອງແກນ ມຄແນວໃດ? 3. ລດທມາກ-ອງແກນ ມຄວາມໝາຍຄວາມສາຄນແນວໃດ?

ຄໃຫຕາງໜານກຮຽນສະເໜແຕລະບນຫາ ແລວສະຫບຮວມກນ ເພອໃຫໄດຄາຕອບທເປນເອກະພາບ.

�� 3: �� ຄໃຫນກຮຽນອານປມແບບຮຽນໃນຫວຂ:2. ຖະແຫງການຂອງພກກອມມນດ ແລະ ຂທ

3. ສາກນທ I. ຈາກນນ, ຕງຄາຖາມເຈາະຈມເພອສນທະນາກບນກຮຽນໃຫເຂາໃຈແຈງກຽວກບບນຫາຕາງໆດງນ:

- ການສາງຕງພກກອມມນດ - ເນອໃນຂອງຖະແຫງການພກກອມມນດ - ສະພາບການສາງຕງສາກນທ I - ຄວາມໝາຍຄວາມສາຄນຂອງສາກນທ I



42�

�

5. �� !��-�� ຄຄວນນາໃຊວທການວດ ແລະ ປະເມນຜນໃນຫາຍຮບແບບ ເຊນ:

5.1 ��!��-�� $!�� - ການຮວມຮຽນໃນຫອງ - ການຕງໃຈຟງການອະທບາຍ - ການມສວນຮວມໃນກດຈະກາ - ການອະພປາຍ


5.3 ��!��-�� #� - ການສອບແບບປະລະໄນ - ການສອບແບບອດຕະໄນ &�9��$: �� #�#��&�+�

1. ທານ ກາກມາກ ແລະ ທານ ອງແກນ ໄດເປນຕວແທນຂອງຊນຊນໃດ? 2. ລດທມາກ-ອງແກນມຄວາມສາຄນແນວໃດ? 3. ຈງອະທບາຍເນອໃນຂອງຖະແຫງການພກກອມມນດມແນວໃດແດ? 4. ຍອນຫຍງຈງມການສາງຕງສາກນທ I ?



43�

�

�� 6: "��#� �� #��;�



1.1 ອະທບາຍກຽວກບສາເຫດການກາເນດ ແລະ ການເຄອນໄຫວຂອງຊນຊນກາມະກອນ. 1.2 ອະທບາຍກຽວກບສາເຫດທພາໃຫມການສາງຕງກອມມນປາຣ. 1.3 ອະທບາຍໄດກຽວກບການເຄອນໄຫວ ແລະ ຄວາມໝາຍປະຫວດສາດຂອງກອມມນ

ປາຣ 2. !��#'�&��&�

1. "��#�'��$ �&�� XIX 1.1 ສາເຫດການກາເນດຊນຊນກາມະກອນ 1.2 ການເຄອນໄຫວຂອງຊນຊນກາມະກອນ

2. �#��;� 2.1 ສາເຫດທພາໃຫມການສາງຕງກອມມນປາຣ 2.2 ການເຄອນໄຫວຂອງກອມມນປາຣ2.3 ຄວາມໝາຍປະຫວດສາດຂອງກອມມນປາຣ

3. �� #� 3.1 !#��

1) ປມແບບຮຽນ ແລະ ຄມຄ ວຊາປະຫວດສາດ ຊນມດທະຍມສກສາ ປທ 6. 2) ເອກະສານຕາງໆທກຽວຂອງກບເນອໃນ ແລະ ກດຈະກາການຮຽນ-ການສອນໃນບດນ.

3.2 %�� 1) ຂະບວນກາມະກອນຢອງກດ ແລະ ເຢຍລະມນ 2) ຂະບວນກາມະກອນຢຝຣງ

3.3 &�&��$ �� -��



44�

�

- ແຜນວາດກງຈກຂອງກອມມນປາຣ 4. ��

�� 1: �� ຄອາດນາເຂາສ ບດຮຽນດວຍການສະເໜຮບພາບຕາງໆ ທກຽວຂອງກບຂະບວນກາມະ

ກອນ ເຊນ: - ຮບພາບກຽວກບຂະບວນກາມະກອນຢອງກດ ແລະ ເຢຍລະມນ - ຮບພາບກຽວກບຂະບວນກາມະກອນຢຝຣງ

ຈາກນນ, ຄຕງຄາຖາມສນທະນາກບນກຮຽນ ຕາມບນຫາຕເນອງດງນ: 1. ນກຮຽນຮບວາແມນຮບພາບກຽວກບຫຍງ? 2. ແມນຂະບວນການຕສຂອງໃຜ? ແລະ ຢໃສ?

�� 2: !%��*�!�� ແບງກ ມນກຮຽນ ເພອຄນຄວາກຽວກບຂະບວນກາມະກອນ ແລະ ກອມມນປາຣ ຕາມ

ບນຫາຕເນອງດງນ: 1. ຈງອະທບາຍສາເຫດຂອງການກາເນດຊນຊນກາມະກອນ. 2. ຍອນຫຍງຈງເກດມຂະບວນການຕສຂອງຊນຊນກາມະກອນ? 3. ຂະບວນການຕສຂອງຊນຊນກາມາຊບໃນປະເທດອງກດ, ຝຣງ ແລະ ເຢຍລະມນໄດມ

ຄວາມໝາຍສາຄນແນວໃດ? 4. ສາເຫດທພາໃຫມການສາງກອມມນປາຣມຫຍງແດ? 5. ການສາງຕງກອມມນປາຣໄດດາເນນໄປແນວໃດ? 6. ສະພາກອມມນໄດດາເນນການປະຕຮບຫຍງແດ? 7. ກອມມນໄດໃຫສດຫຍງແດກບສະມາຊກກອມມນ? 8. ການສາງຕງກອມມນປາຣໄດມຄວາມໝາຍສາຄນແນວໃດ?

ຈາກນນ, ໃຫແຕລະກມຂນລາຍງານ. ຄຮວມກບນກຮຽນສະຫບ ເພອໃຫໄດຄາຕອບທ ເປນເອກະພາບ. 5. �� !��-��

ຄຄວນນາໃຊວທການວດ ແລະ ປະເມນຜນໃນຫາຍຮບແບບເຊນ:



45�

�






46�

�

�� 7: -��$��$��!&��, �� , ��

��'�� &�� XVIII-XIX



1.1 ອະທບາຍກຽວກບຜນງານທາງດານຕາງໆທສາງຂນໃນສະຕະວດທ XVIII- XIX. 1.2 ອະທບາຍໄດກຽວກບຄວາມໝາຍສາຄນທາງປະຫວດສາດ.

2. !��#'�&��&� 1 ເຕກນກ-ວທະຍາສາດ 2 ວນນະຄະດ ແລະ ສລະປະກາ 3 ຄວາມໝາຍສາຄນທາງປະຫວດສາດ

3. �� #� 3.1 !#��


3.2 %�� 1) ຮບພາບຂອງໂວນແຕ (Voltaire), ມງແຕດສະກເອ (Montesquieu), ຣດໂຊ (Rousseau)

ແລະ ດເດໂຣ (Diderot). 4. ��

�� 1: �� ຄອາດນາເຂາສ ບດຮຽນ ດວຍການສະເໜຮບພາບຂອງນກກະວເຊນ:ໂວນແຕ, ມງແຕດ

ສະກເອ , ຣດໂຊ ແລະ ດເດໂຣ. ຈາກນນ, ຄຕງຄາຖາມສນທະນາກບນກຮຽນ ຕາມບນຫາຕເນອງດງນ: 1) ນກຮຽນຮ ບນແມນຮບໃຜ? ເປນຄນປະເທດໃດ?



47�

�

�� 2: ��$�� ແບງກ ມນກຮຽນ ເພອຄນຄວາກຽວກບຜນງານທາງດານຕາງໆຕາມບນຫາຕເນອງດງນ:

1) ຜນງານທເດນທາງດານເຕກນກ-ວທະຍາສາດມຫຍງແດ? 2) ຜນງານດານເຕກນກ-ວທະຍາສາດມຂະແໜງການໃດແດ? 3) ຜນງານທາງດານວນນະຄະດ ແລະ ສລະປະກາມຫຍງແດ? 4) ຜນງານທາງດານເຕກນກ-ວທະຍາສາດ, ວນນະຄະດ ແລະ ສລະປະກາ ໄດມຄວາມ

ໝາຍສາຄນທາງປະຫວດສາດແນວໃດ? ຄໃຫນກຮຽນແຕລະກມຂນລາຍງານ. ຈາກນນ, ຄຮວມກບນກຮຽນສະຫບ ເພອໃຫໄດຄາ

ຕອບທເປນເອກະພາບ. 5. �� !��-��

ຄຄວນນາໃຊວທການວດ ແລະ ປະເມນຜນໃນຫາຍຮບແບບເຊນ: 5.1 ��!��-�� $!��






48�

�

�� III: ��!��#$"��"#$��'�� &�� XIX-XX

�� 8: ��!��#$"��"#$��9��!��'�

��#��


1. �� $ເພອໃຫນກຮຽນສາມາດ:

1.1 ອະທບາຍສະພາບຂອງບາງປະເທດໃນທະວບອາຊ

1.2 ອະທບາຍການລາເມອງຂນຂອງຈກກະພດຕາເວນຕກຢທະວບອາຊ

1.3 ອະທບາຍຄວາມຂດແຍງລະຫວາງພວກລາເມອງຂນກບປະຊາຊນເມອງຂນ

2. !��#'�&��&�1. ��"#$��$��!��'��#��

1.1 ປະເທດຈນ

1.2 ປະເທດອນເດຍ

1.3 ປະເທດຍປນ

2. ��!��#$"��"#$��&�!��&��9��#��

2.1 ການແຊກແຊງ ແລະ ຍດຄອງປະເທດຈນ

2.2 ການແຊກແຊງ ແລະ ຍດຄອງປະເທດອນເດຍ

2.3 ການແຊກແຊງ ແລະ ຍດຄອງປະເທດຍປນ

3. ��"��$��$��!��#$"��!��#$"��



49�

�

3.1 ສາເຫດຂອງຄວາມຂດແຍງ

3.2 ຄວາມຂດແຍງດານຕາງໆ

3. �� #�3.1 ປມແບບຮຽນ ແລະ ປມຄມຄວຊາປະຫວດສາດຊນມດທະຍມສກສາ ປທ.6.

3.2 ແຜນທທກຽວຂອງກບປະເທດຈນ, ອນເດຍ ແລະ ຍປນ.

3.3 ເອກະສານຕາງໆທກຽວຂອງກບປະເທດຈນ, ອນເດຍ ແລະ ຍປນ.

4. �� 1: �� *�� "#$��$��!��'��#�� ຄຈດແບງນກຮຽນອອກເປນກມ ຫ ຈຕາມຄວາມເໝາະສມ ແລະ ແນະນານກຮຽນຄນ

ຄວາບດຮຽນຂທ 1 ກຽວກບສະພາບການເມອງໃນປະເທດຈນ. ຈາກນນ, ຄຕງຄາຖາມໃຫນກ

ຮຽນຄນຄດດງນ:

1) ສະພາບດານການເມອງໃນສະໄໝລາຊະວງແມນຈປກຄອງເປນແນວໃດ?

2) ອນໃດທເປນການຢງຢນວາ ເສດຖະກດທນນຍມຈນໄດຂະຫຍາຍຕວ?

3) ການຮກຮານຂອງອງກດ ໄດສງຜນກະທບຕເສດຖະກດຂອງຈນຄແນວໃດ?

4) ການຂາຍຢາຝນຂອງອງກດໄດສງຜນກະທບຕສງຄມຈນຄແນວໃດ?

ຄໃຫຕາງໜາກມລາຍງານຕາມລາດບ. ຫງຈາກນນ, ຄຮວມກບນກຮຽນສະຫບຄນເນອ

ໃນ ຫ ດງຕວຢາງຄາຕອບລມນ:

��&#�: 1) ສະພາບດານການເມອງໃນລາຊະວງແມນຈ

- ລາຊະວງແມນຈເປນລາຊະວງທອອນແອກວາໝໃນບນດາລາຊະວງທປກຄອງປະເທດ ຈງເປນຈດຫນປຽນຈາກລະບອບສກດນາໄປສທນນຍມ.

- ລາຊະວງແມນຈໄດສມທບກບຈກກະພດທາການປາບປາມປະຊາຊນ ຈງເປນການສາງເງອນໄຂໃຫພວກລາເມອງຂນຕາເວນຕກເຂາແຊກແຊງຈນ ແລະ ເຮດໃຫຈນຕອງສນເສຍຄວາມເປນເອກະລາດຢາງສນເຊງ.



50�

�

2) ເສດຖະກດທນນຍມຈນ: ບນດາຕວເມອງຕາງໆ ໄດກາຍເປນໃຈກາງທາງດານການຄາ ແລະ ຫດຖະກາ.

3) ອງກດຍດຄອງຈນ ໄດສງຜນກະທບຕເສດຖະກດຈນ:

- ບນຫາແຮງງານ: ກາລງການຜະລດຖກເສຍຫາຍ.

- ບນຫາການເງນ: ເງນແທງໄຫອອກນອກປະເທດ ແລະ ລາຄາເງນແທງສງຂນ, ພາລະ

ຂອງປະຊາຊນໜກໜວງ, ລດຖະບານປະສບວກດການທາງດານການເງນ.

- ການຄາ: ອງກດໄດກາມະສດໃນການເກບພາສພຽງຜດຽວ ເຮດໃຫສນຄາຂອງພວກ

ຈກ ກະພດຫງໄຫເຂາຈນ ແຕສນຄາຂອງຈນຖກເກບພາສໜກໜວງ ເຮດໃຫນາຍຊາງ

ຫດ ຖະກາ ແລະ ອດສາຫະກາຈນບສາມາດຟນຕວໄດ.

- ການຄມມະນາຄມ: ການຄມມະນາຄມທາງນາໄດຂະຫຍາຍຕວ ແລະ ມທາກາປນ

ຫາຍແຫງ.

- ການທະນາຄານ: ຕງທະນາຄານຢາງເສລ ພວກກາອານາດຈນຈງໄດກຢມເງນເພອຊ

ອາວດປາບປາມປະຊາຊນ, ໄຊໜ ແລະ ຫນກນຟມເຟອຍ.

4) ການຂາຍຢາຝນຂອງອງກດໄດສງຜນກະທບຕສງຄມຈນ: ປະຊາຊນມວເມາກບການເສບ

ຝນຢາງໜກໜວງ ຈງເຮດໃຫໄພຕດຝນແຜລາມໄປທວປະເທດ, ເປນການບ ນທອນແຮງ

ງານ ຫ ແຮງງານຂາດປະສດທພາບ, ເກດມການປນຈ, ສງຄມມຄວາມສບສນວນວາຍ,

ທະຫານໃນກອງທບບມລະບຽບວໄນ, ຜນາຂາດຄວາມຮບຜດຊອບ ແລະ ຄວາມຮອບ

ຄອບໃນການແກໄຂວຽກງານ.

�� 2: !%��*�!��'��*�� "#$��!��#��!��

ຄຈດແບງນກຮຽນອອກເປນກມ ຫ ຈຕາມຄວາມເໝາະສມ ແລະ ແນະນານກຮຽນຄນ

ຄວາບດຮຽນຂທ 1.1 ແລະ 1.3 ກຽວກບສະພາບຂອງປະເທດອນເດຍ ແລະ ຍປນ. ຈາກນນ, ຄ

ຕງຄາຖາມໃຫນກຮຽນຄນຄດດງນ:

1) ສະພາບຂອງປະເທດອນເດຍເປນແນວໃດ?



51�

�

2) ສະພາບດານການເມອງໃນປະເທດຍປນເປນຄແນວໃດ?

3) ສະພາບດານເສດຖະກດໃນປະເທດຍປນເປນຄແນວໃດ?

4) ສະພາບດານສງຄມໃນປະເທດຍປນເປນແນວໃດ?



��&#�: 1) ອນເດຍເປນປະເທດທກວາງໃຫຍໃນທະວບອາຊ, ມພນລະເມອງຫວງຫາຍ ແລະ ມ

ວດທະນະທາທເກາແກແຫງໜງຂອງໂລກ ແຕເປນປະເທດສກດນາທຫາຫງ, ເສດຖະກດຂນກບ

ທາມະຊາດບນພນຖານການກະສກາ ແລະ ຫດຖະກາແບບຄອບຄວ, ສງຄມຖກແບງເປນຫາຍ

ຊນຄນທແຕກຕາງກນມການຍາດແຍງສດອານາດລະຫວາງເຈາຖນສກດນາ.

2) ດານການເມອງ:

- ປະເທດຍປນປກຄອງໂດຍສານກໂຊກ ນ.

- ປະມກຂອງລດສກດນາໂດຍຮບນອກແລວແມນເຈາຈກກະພດເປນຜມອານາດສງສດ

ແຕອານາດທແທຈງໃນການບລຫານປະເທດໄດຕກຢໃນກາມຂອງພວກໂຊກ ນ.

- ຊາວນາ ແລະ ພຄາຖກປາບປາມ, ຂດຮດຢາງໜກໜວງ ແລະ ປາເຖອນທສດ.

- ນກຮບຟນດາບສະມໄຣ ແລະ ພວກຂນນາງ ເປນກາລງສາຄນຂອງໂຊກ ນ.

- ນະໂຍບາຍການຕາງປະເທດແມນການອດປະຕປະເທດ ເພອສະກດກນອດທພນການ

ຄາຂອງປະເທດຕາເວນຕກ.

- ກາງສະຕະວດທ XIX ຖກຈກກະພດອາເມຣກາບງຄບໃຫເປດປະເທດເພອຕດຕຄາ

ຂາຍກບໂລກພາຍນອກ.

- ມໜແໜງເສດຖະກດທນນຍມກາເນດຂນ.

- ມການປະຕຮບເມຈ.

- ດາເນນນະໂຍບາຍປກຄອງແບບທນນຍມ.



52�

�

- ການລບລາງລະບອບຂາທາດ.

- ສງເສມໃຫນາຍທນໃໝຂະຫຍາຍອດສາຫະກາ, ນາເອາວທະຍາສາດ-ເຕກນກຂອງເອ

ຣບເຂາມານາໃຊ.

- ອະນຍາດໃຫອາເມຣກາເຂາມາລງທນໃນປະເທດ ແລະ ອນໆ.

3) ເສດຖະກດ:

- ໜແໜງເສດຖະກດທນນຍມ ແລະ ຊນຊນນາຍທນໃໝໄດກາເນດຂນ.

- ມການລງທນໃສອດສາຫະກາໜກ ໂດຍສະເພາະແມນອດສາຫະກາພະລງງານໄຟຟາ.

- ອດສາຫະກາລວມສນໄດແກການຄາ ແລະ ການທະນາຄານ.

- ມການສາງຕງບລສດຜກຂາດຂນຫາຍບລສດ. ບລສດທໃຫຍກວາໝຄ: ບລສດມດຊບ

ຊ ແລະ ບລສດມດຊຍ ທດາເນນທລະກດກວມເອາການທະນາຄານ, ບຖານຫນ, ໂຮງ

ງານຕາແຜນ, ທາງລດໄຟ ແລະ ໂຮງງານຜະລດກາປນ ເຊງໄດກາຍເປນຜມບດບາດ

ສາຄນດານເສດຖະກດ ແລະ ການເມອງໃນປະເທດຍປນ.

4) ສງຄມ: ຊວດຄວາມເປນຢຂອງຊາວນາ ແລະ ຊາງຫດຖະກາຍງປະສບກບຄວາມທກ

ຍາກລາບາກທສດ ເພາະຕກຢໃຕແອກກດຂຂດຮດຢາງໜກໜວງ.

�� 3. !%��*�!��'��

ຄຈດນກຮຽນເປນກມຕາມຄວາມເໝາະສມ. ຈາກນນ, ໃຫນກຮຽນຄນຄວາກຽວກບການ

ລາເມອງຂນຂອງຈກກະພດຕາເວນຕກຢທະວບອາຊຕາມຫວຂຕາງໆດງນ:

1) ພວກຈກກະພດໄດມນະໂຍບາຍແຊກແຊງປະເທດຈນແນວໃດ?

2) ພວກຈກກະພດໄດພອມກນຕດແບງປະເທດຈນແນວໃດ?

3) ພວກຈກກະພດໄດມນະໂຍບາຍແຊກແຊງ ແລະ ຍດຄອງປະເທດອນເດຍແນວໃດ?

4) ພວກຈກກະພດໄດມນະໂຍບາຍແຊກແຊງ ແລະ ຍດຄອງປະເທດຍປນແນວໃດ?





53�

�

��&#�: 1) ການແຊກແຊງ:

- ສວຍໃຊໂອກາດທອານາດສກດນາຈນເກດມຄວາມອອນເພຍ ແລະ ຊດໂຊມໜກ ເປນ

ເງອນໄຂໃຫຈກກະພດແຂງຂນກນແຊກແຊງ ແລະ ຮກຮານຈນຢາງເປນຂະບວນກວາງ

ຂວາງໂດຍນາໃຊຮບການຄາຂາຍ ແລະ ເຜຍແຜສາສະໜາກາໂຕລກ.

- ພຄາອງກດ ແລະ ຝຣງໄດແຕງທດມາເຈລະຈາການຄາກບຈນແຕກຖກປະຕເສດ.

- ພວກຈກກະພດພະຍາຍາມຫາທກວທທາງທຈະເຮດການຄາກບຈນໂດຍການນາເອາສນ

ຄາເປນຕນແມນຢາຝນ ເຂາມາຂາຍຢຈນເປນຈານວນຫວງຫາຍ

- ບນຫາຢາຝນທຫງໄຫເຂາຈນ ນາໄປສການເກດສງຄາມຢາຝນລະຫວາງຈນ-ອງກດ.

2) ບນດາຈກກະພດໄດຕດແບງດນຈນໃນປ ຄ.ສ 1895-1901 ຄ:

- ຈກກະພດຣດເຊຍ ມສດສາງທາງລດໄຟຢແມນຈລ ແລະ ເຊາທາກາປນລຊານ-ຕາແລນ.

- ເຢຍລະມນມສດເຊາດນຢເຂດເຈາລວານ, ຂດຄນບແຮ ແລະ ສາງທາງລດໄຟຢຊານຕງ.

- ອງກດ ເຊາດນເຂດອຍຮາຍຢງ ແລະ ດາເນນການຄາຂາຍໃນເຂດແມນາຢງຊກຽງ.

- ຝຣງເຊາດນໃນເຂດອ າວເຈາລວານ ແລະ ສາງທາງລດໄຟຢເຂດຢນນານ, ຂດບແຮຢ

ກວາງຕງ, ອນານ ແລະ ກວາງຊ.

- ຍປນຍດເກາະລວກວ.

- ຈກກະພດອາເມຣກາມາຍດຄອງປະເທດຈນຊາກວາຈກກະພດອນໆແຕສາມາດຍດເອາ

ດນສວນຫາຍຂອງຈນ ແລະ ກຽມທກເງອນໄຂປກຄອງປະເທດຈນ.

3) ການແຊກແຊງເຂາອນເດຍ

- ສະຕະວດທ XV ປອກຕຍການ ເຂາມາປກຫກຢທເມອງກວ (Goa) ເພອທາການຄາ

ແລະ ການເຜຍແຜສາສະໜາ.

- ສະຕະວດທ XVII ອານາດ ແລະ ອດທພນຂອງປອກຕຍການໃນອາຊໄດຫດລງ ຕຈາກ

ນນຊາວຮລນດາຈງເຂາມາມອານາດໃນການທາການຄາເຄອງເທດ.



54�

�

- ໃນຕນສະຕະວດທ XVIII ຈກກະພດອງກດ ແລະ ຝຣງໄດເຂາມາຍາດແຍງສດເປນເຈາ

ປກຄອງອນເດຍ ຈນກາຍເປນສງຄາມ ແລະ ແກຍາວເປນເວລາ 10 ປ ຝຣງຕອງປະລາ

ໄຊໃຫອງກດ ແລະ ຖກປດເຂຍອອກຈາກອນເດຍເກອບໝດຍງເຫອພຽງແຕປອມການ

ຄາຢ ປງດເຊຣ, ປານງ, ກາລການ, ມາເລ ແລະ ຊງແດກນາກ.

- ກາງສະຕະວດທ XVIII ເຖງຕນສະຕະວດທ XIX ອງກດສາມາດຍດເອາອນເດຍ ແລະ

ຂະຫຍາຍອດທພນໄປປະເທດເນປານ, ຕເບດ ແລະ ອນໆ ເຊງບລສດອນເດຍຕາເວນ

ອອກ ເປນຜຕາງໜາລດຖະບານອງກດປກຄອງອນເດຍ.

4) ການແຊກແຊງເຂາຍປນ:

- ໃນສະຕະວດທ XVI�ປ ອກຕຍການ ໄດເຂາມາເຜຍແຜສາສະໜາກາໂຕລກ ເຊງໄດສາງ

ຄວາມແບງແຍກໃນສງຄມຍປນ ຈງຖກໂຊກນຂບໄລ ແລະ ຫາມຄນຕາງຊາດ ເຂາມາໃນ

ປະເທດຍປນ.

- ຈກກະພດຈນຊາວມງໂກນຄ: ກບລາຍຄານ ເຄຍສງກອງທບມາບກຕຍປນແຕບສາເລດ

ຍປນຈງອດປະຕຄນອກ.

- ໃນປ ຄ.ສ 1853 ອາເມຣກາ ໃຊເຮອຮບ ແລນເຂາອາວໂຕກໂອ (ໂຕກຽວ) ບບຍປນໃຫ

ເລກນະໂຍບາຍປດປະເທດ ແລະ ປຕມາກບບບງຄບໃຫເຊນສນຍາບສະເໝພາບ.

- ພາຍຫງທຍປນຍອມເປດປະເທດເພອຕດຕຄາຂາຍກບໂລກພາຍນອກ ໂດຍສະເພາະ

ແມນກບອາເມຣກາ ເປນເຫດເຮດໃຫປະເທດຕາງໆເຊນ: ຣດເຊຍ, ອງກດ, ຝຣງ ແລະ

ອນໆໄດໃຊກາລງນາບຂ ໂຊກ ນ ໃຫເປດທາເຮອ ແລະ ຫດພາສສນຄາຂາເຂາ.

- ຈກກະພດອາເມຣກາໄດຍດເກາະໂອກນາວາ (Okinawa) ໃຫກາຍເປນຖານທບທາງ

ການທະຫານທໃຫຍ ແລະ ສາຄນແຫງໜງໃນມະຫາສະໝດປາຊຟກຂອງສະຫະລດອາ

ເມຣກາ.

�� 4. ��*��"��$��$��!��#$"��

��!��#$"��.



55�

�

ຄໃຫນກຮຽນຄນຄວາບດຮຽນຂທ 3 ດວຍບນດາຄາຖາມຕາງໆດງນ:

1) ເປນຫຍງພວກຈກກະພດຈງຮກຮານ ແລະ ຍດຄອງປະເທດຕາງໆໃນໂລກ?

2) ຂຂດແຍງລະຫວາງພວກລາເມອງຂນກບປະຊາຊນເມອງຂນມຈກດານ? ແຕລະດານມ

ເນອໃນວາແນວໃດ?

ຄໃຫນກຮຽນ 2-3 ຄນ ອາສາສະໝກຂນຕອບ. ຈາກນນ, ຄຮວມກບນກຮຽນສະຫບເພອ

ໃຫໄດຄາຕອບທຖກຕອງ ແລະ ເປນເອກະພາບ ຫ ດງຕວຢາງຄາຕອບລມນ :

��&#�: 1) ຍອນວາພວກເຂາມຄວາມຕອງການທຈະ:

- ຍດເອາປະເທດເມອງຂນເປນຕະຫາດເພອຮອງຮບສນຄາທອງອຢພາຍໃນປະເທດ.

- ການຂດຄນ ແລະ ກອບໂກຍຊບພະຍາກອນທາມະຊາດ.

- ຂະຫຍາຍອານາດທາງການເມອງ ແລະ ການທະຫານເພອກາວຂນເປນມະຫາອານາດ

ໃນໂລກ.

2) ມ 3 ດານຄ:

��!��#$:

- ພວກຈກກະພດກເຂາໄປມບດບາດແທນທ ຫ ຄວບຄມບນຊາໃນລະບບການປກຄອງ

ທງໝດ.

- ເຈາຂອງປະເທດ ຫ ປະຊາຊນຂາດສດເສລພາບໃນດານຕາງໆຢາງຮາຍແຮງ.

- ປະຊາຊນຖກຈາກດໃນທກດານ. ຍງໄປກວານນຍງຖກພວກເຂາບງຄບໃຫເປນລກແຫງ

ຕນມຮບໃຊໃຫແກພວກເຂາອກຊາ.

��! �/��:

- ທາການຂດຄນຊບພະຍາກອນທາມະຊາດຢາງຊະຊາຍ.

- ຕງໂຮງຈກໂຮງງານຂນແລວຈາຍຄາແຮງງານໃນລາຄາຖກ.

- ເກບພາສອາກອນຢາງໜກໜວງ.



56�

�

- ເກບເກນແຮງງານໄປເຮດວຽກໂດຍບໄດຄາຕອບແທນ.

- ຄນພາຍໃນປະເທດຖກຫາມ ແລະ ຈາກດການທາທລະກດ ແລະ ອນໆ.

��:

- ໃຊທກປະເພດກາລງຂອງກອງທບເປນເຄອງມທາການປາບປາມ ແລະ ດບສນຜທຕ

ຕານ ຫ ຂະບວນການຕຕານ.

- ເກບເກນເອາຊາວໜມ-ຊາຍສະກນເຂາຮບໃຊໃນກອງທບແລວກບມາປາບປາມພແມ ຫ

ປະຊາຊນຂອງຕນເອງ.

5. �� !��-�� ຄສາມາດນາໃຊການວດ ແລະ ປະເມນຜນດວຍຫາຍວທ ໂດຍສະເພາະສາມາດພຈາ

ລະນາຈາກ: - ການຕງໃຈຟງຄອະທບາຍ - ການຕອບຄາຖາມ - ການມສວນຮວມໃນກດຈະກາກມ ແລະ ຜນງານຕວຈງ - ການນາໃຊຂທດສອບແບບຕາງໆ

ການໃຫຄະແນນນກຮຽນໃນກດຈະກາຕາງໆ ຄສາມາດໃຫຄະແນນດວຍການສງເກດວາ ນກຮຽນມຄວາມຂະຫຍນ ຫ ເມນເສຍ...ສວນການວດ ແລະ ປະເມນຜນດວຍການນາໃຊຂທດສອບແບບຕາງໆ ໂດຍປກກະຕແລວຈະມ 2 ຮບແບບຄ: ແບບອດຕະໄນ ແລະ ປະລະໄນ ເຊງທງສອງຮບແບບນເຫນວາເປນທາງການ ແລະ ມຄວາມຊດເຈນ ເຊງມລາຍລະອຽດດງນ:

5.1 �� $�� #��#��&�+� ແບບທດສອບອດຕະໄນຄສາມາດນາໃຊຄາຖາມສນທະນາທໄດນາສະເໜຂາງເທງນນກໄດ

5.2 �� $�� #��+� ການສາງແບບທດສອບແບບປະລະໄນແມນມຄວາມສາຄນຫາຍ ຖາຫາກຄາຖາມບຊດ

ເຈນ ຫ ບຄວບຄມປະເດນ ຈະເຮດໃຫນກຮຽນມຄວາມສງໄສ ແລະ ບໝນໃຈໃນການຕອບ. ການການດຕວເລອກ ທຈະໃຫເລອກນນ ສາມາດການດໄດທງສງທຖກຕອງ ຫ ສງທຜດ.

&�9��$: "� � #��+�



57�

�

ຈງໝາຍ “�” ໃສຕໜາຄາຕອບ (ກ, ຂ, ຄ...) ທເຫນວາຖກຕອງທສດພຽງຂດຽວ. 1) ໃນບນດາລາຊະວງທປກຄອງຈນແມນລາຊະວງໃດທມອານາດອອນເພຍ ແລະ ເຮດໃຫປະ ເທດຈນຫນປຽນຈາກລະບອບສກດນາໄປສລະບອບນາຍທນ?

ກ. ລາຊະວງຖງ

� ຂ. ລາຊະວງແມນຈ ຄ. ລາຊະວງສຍ

ງ. ລາຊະວງຫານ

2) ສງຄາມຢາຝນລະຫວາງຈນ-ອງກດເກດຂນໃນປໃດ?

ກ. ຄ.ສ 1830-1832

� ຂ. ຄ.ສ 1840-1842

ຄ. ຄ.ສ 1850-1852

ງ. ຄ.ສ 1860-1862

ຈງໝາຍ “�” ໃສຕໜາຄາຕອບ (ກ, ຂ, ຄ...) ທເຫນວາຜດທສດພຽງຂດຽວ.

1) ການເຂາຮກຮານ ແລະ ຍດຄອງຈນຂອງອງກດ ໄດສງຜນກະທບຕເສດຖະກດດານໃດແດ?

ກ. ແຮງງານ:

� ຂ. ການທະຫານ

ຄ. ການເງນ

ງ. ການຄາ

ຈ. ການຄມມະນາຄມ

ສ. ການທະນາຄານ



58�

�

�� 9: ��!��#$"��"#$��'��#�=;��

#�!�;��&��



- ອະທບາຍສະພາບການລາເມອງຂນຂອງຈກກະພດຢທະວບອາຟຣກາ.

- ອະທບາຍສະພາບການລາເມອງຂນຂອງຈກກະພດຢທະວບອາເມຣກາລາຕນ.

- ອະທບາຍສະພາບການລາເມອງຂນ ແລະ ການຄາຂາທາດ.

- ອະທບາຍສະພາບຄວາມແຕກຕາງລະຫວາງລດທລາເມອງຂນແບບເກາ ແລະ ແບບໃໝ

2. !��#'�&��&� 1. ການລາເມອງຂນຂອງຈກກະພດຢທະວບອາຟຣກາ

1.1 ສະພາບທວໄປຂອງທະວບອາຟຣກາ

1.2 ການແຊກແຊງ ແລະ ຍດຄອງທະວບອາຟຣກາ

2. ການລາເມອງຂນຂອງຈກກະພດຢທະວບອາເມຣກາລາຕນ

2.1 ການຮກຮານອາເມຣກາລາຕນຂອງແອດສ�ປາຍ ແລະ ປອກຕຍການ

2.2 ການຮກຮານອາເມຣກາລາຕນຂອງໂຮນລງ, ອງກດ ແລະ ຝຣງ

3. ການຄາຂາທາດ

4. ຄວາມແຕກຕາງລະຫວາງລດທລາເມອງຂນແບບເກາ ແລະ ແບບໃໝ

4.1 ລດທລາເມອງຂນແບບເກາ

4.2 ລດທລາເມອງຂນແບບໃໝ



59�

�

3. �� #�

- ປມແບບຮຽນ ແລະ ຄມຄວຊາປະຫວດສາດຊນ ມດທະຍມສກສາ ປທ.6. - ແຜນທທກຽວຂອງກບທະວບອາຟຣກາ ແລະ ອາເມຣກາລາຕນ. - ເອກະສານຕາງໆທກຽວຂອງກບທະວບອາຟຣກາ ແລະ ອາເມຣກາລາຕນ.

4. �� 1: ��

- ຄອາດນາເຂາສບດຮຽນດວຍການຫອຍແຜນທການປກຄອງ ຫ ແຜນທອນທສາມາດບອກເຖງທຕງຂອງທະວບອາຟຣກາໄດຢາງຊດເຈນ. ໃນນ, ໃຫນກຮຽນ 1-2 ຄນຂນມາຊບອກທຕງ ແລະ ຂອບເຂດຊາຍແດນຂອງທະວບອາຟຣກາ. ຈາກນນ, ຄຈດແບງນກຮຽນອອກເປນກມ ຕາມຄວາມເໝາະສມ ແລະ ແນະນານກຮຽນຄນຄວາບດຮຽນຂທ 1 ກຽວກບການລາເມອງຂນຂອງຈກກະພດໃນທະວບອາຟຣກາ ດວຍບນດາຄາຖາມດງນ:

1) ສະພາບທວໄປຂອງທະວບອາຟຣກາເປນແນວໃດ? 2) ການຍດຄອງອາຟຣກາໃຕ ແລະ ເໜອຂອງຈກກະພດອງກດໄດດາເນນໄປແນວໃດ? 3) ການຍດຄອງອາຟຣກາຂອງຈກກະພດຝຣງໄດດາເນນໄປແນວໃດ4) ຈກກະພດອນໆໄດຍດຄອງອາຟຣກາຄແນວໃດ?

ຄໃຫເວລານກຮຽນໄດຄນຄດ, ຄດເລອກຕວແທນໃນກມເພອສະຫບ ຫ ຂນລາຍງານໃຫໝຟງ ແລະ ຫງຈາກນນຄຮວມກບນກຮຽນສະຫບຄນເພອໃຫໄດຄາຕອບທຖກຕອງ ແລະ ເອກະພາບ ຫ ດງຕວຢາງຄາຕອບລມນ: ��&#�:

1) ອາຟຣກາເປນທະວບທມອາກາດຮອນອບເອາ, ປາດງຕບໜາ ແລະ ຍງມແມນາທບສາ ມາດໃຊໃນການເດນເຮອ, ປະຊາຊນອາຟຣກາມຄວາມທກຍາກມາຕງແຕສະໄໝບນພະບລດ, ຖກພວກລາເມອງຂນທາການກດຂຂດຮດ ແລະ ກດໜວງຢາງທລະມານ. ແຕເຖງຢາງໃດກ ຕາມ, ອາຟຣກາ ຍງມຄວາມສາຄນທາງປະຫວດສາດເພາະມຄວາມອດມສມບນໄປດວຍຊບພະ ຍາກອນທາມະຊາດ.



60�

�

ອາຟຣກາເປນທະວບທຈກກະພດທງຫາຍໃຫຄວາມສາຄນ ແລະ ຄວາມສນໃຈຈງຖກ

ຕດແບງ ແລະ ຊວງຊງກນແຊກແຊງ-ຮກຮານຢາງເປນຂະບວນກວາງຂວາງເຊນ: ຈກກະພດອງ

ກດ, ຝຣງ, ເຢຍລະມນ, ອຕາລ ແລະ ຈກກະພດອນໆ.

2) ຈກກະພດອງກດ ໄດຍດອາຟຣກາໃຕ ແລະ ເໜອຄ: #�=;��'&�: ໃນປ ຄ.ສ 1815 ອງກດໄດເຂາຍດຄອງເຄບໂຄໂລນ ຈາກພວກດດພວກເຂາເຈາຈາຕອງ

ຍາຍຂນໄປທາງເໜອ ແລະ ຈດຕງລດອດສະລະ 2 ແຫງຄ: ທຣານສະວານ ແລະ ໂອເຣນ. ໃນປ ຄ.ສ 1886 ພວກອງກດຈງໄດພາກນຫງໄຫເຂາມາອກ ພອມທງພະຍາຍາມທຈະຄອບຄອງດນ ແດນແຫງນໃຫໄດ. ເປນເຫດເຮດໃຫເກດສງຄາມໃນ ປ ຄ.ສ 1895 ລະຫວາງພວກໂຮນລງ-ອງ ກດ ເປນເວລາ 3 ປແຕພວກໂຮນລງຖກປະລາໄຊ ແລະ ປ ຄ.ສ 1910 ຈງໄດຈດຕງສະຫະພາບອາຟຣກາໃຕ ເຊງໄດລວມເອາອານານຄມແຫມ, ນາຕານ, ທຣານສະວານ ແລະ ໂອເຣນ ໂດຍໃຫອານາດໃນການປກຄອງຕນເອງເປນຂອງຊາວອາຟຣກາໃຕ.

#�=;��!5�#: ທາຍສະຕະວດທ XIX ຈກກະພດອງກດໄດຍດຄອງເອຢບ ແລະ ຫງການເປດຄອງຊ

ເອດໃນປ ຄ.ສ 1860 ເຮດໃຫອງກດໄດຜນປະໂຫຍດເພມຂນຈນເຮດໃຫອງກດ ແລະ ຝຣງໄດເຂາຄວບຄມການເງນຂອງລດຖະບານເອຢບທກາລງລມລະລາຍແຕປ ຄ.ສ 1882 ກມຊາດນຍມໄດຕຕານການຍດຄອງຂອງຈກກະພດຝຣງຈາຕອງຖອນໂຕ. ຫງສງຄາມໂລກຄງທ I ອງກດໄດປະຕຮບຫາຍບນຫາ ແລະ ໄດປະກາດໃຫເອຢບຢໃນອາລກຂາຂອງຕນ, ລວມເອາຊດານເຂາໃຕການຄອບຄອງຂອງອງກດ ແຕໃນເມອເຢຍລະມນລວມອາຟຣກາຕາເວນອອກ ຈງເຮດໃຫແຜນ ການຂອງອງກດຖກພງທະລາຍ.

3) ຝຣງເຂາ ບາງສວນຂອງໂຊມາລ ກາຍເປນອານານຄມຂອງຝຣງ. ຝຣງຂະຫຍາຍການ

ຄອບຄອງເຂາຊດານ ແຕກຕອງປະເຊນໜາກບອງກດຢາງໜກ ທງສອງປະເທດຈາຕອງໄດເຮດ

ສນຍາພນທະມດຮວມກນ.

4) ການຍດຄອງຂອງຈກກະພດອນ: - ເຢຍລະມນ ເຂາຍດຄອງໂຕໂກ, ກາເມຣນ, ອາຟຣກາຕາເວນຕກສຽງໃຕ ແລະ ອາຟຣ

ກາຕາເວນອອກ.



61�

�

- ອຕາລໄດເຂາຍດຄອງແຄມຝງທະເລແດງ ແລະ ໂຊມາລ, ແຄມຝງມະຫາສະໝດອນເດຍ ແລະ ພະຍາຍາມເຂາຍດຄອງບດຊເນຍ (ເອທໂອປ) ແຕຕອງປະລາໄຊໃນປ ຄ.ສ 1896.

- ປ ຄ.ສ 1912 ອຕາລ ຍດຄອງຕຣໂປລ ດວຍການເຮດສງຄາມກບຕວກກ, ແບນຊກຍດກງໂກ, ປອກຕຍການຍດຄອງອງໂກລາ ແລະ ໂມຊາບກ, ແອດສະປາຍ ຍດຄອງດນ ແດນເລກນອຍໃນຣໂອເດ, ໂອໂຣ ແລະ ຣໂອມນ.

- ປ ຄ.ສ 1914 ທວທງທະວບອາຟຣກາມປະເທດເອກະລາດພຽງແຕ 2 ປະເທດຄ: ເອທໂອປ ແລະ ໄລບເຣຍ. �� 2: !%��*�!��

ຄອາດຈດແບງນກຮຽນອອກເປນກມ ຕາມຄວາມເໝາະສມ ແລະ ແນະນານກຮຽນຄນ

ຄວາບດຮຽນຂທ 2 ກຽວກບການລາເມອງຂນຂອງຈກກະພດຢທະວບອາເມຣກາລາຕນ ແລະ ຂ

ທ 3 ການຄາຂາທາດ ດວຍບນດາຄາຖາມດງນ:

1) ການຮກຮານອາເມຣກາລາຕນຂອງແອດສະປາຍ ແລະ ປອກຕຍການໄດດາເນນໄປແນວໃດ?

2) ການຮກຮານອາເມຣກາລາຕນຂອງໂຮນລງ, ອງກດ ແລະ ຝຣງໄດດາເນນໄປແນວໃດ?

3) ພວກນກລາອານານຄມໄດດາເນນການຄາຂາທາດແນວໃດ?

ຄໃຫເວລານກຮຽນໄດຄນຄດ, ຄດເລອກຕວແທນໃນກມເພອສະຫບ ຫ ຂນລາຍງານໃຫໝຟງ ແລະ ຫງຈາກນນຄຮວມກບນກຮຽນສະຫບຄນເພອໃຫໄດຄາຕອບທຖກຕອງ ແລະ ເອກະພາບ ຫ ດງຕວຢາງຄາຕອບລມນ: ��&#�:

1) ��%��%��#�!�;��&��"#$�#�� #�&��:

��%��%��#�!�;��&��"#$�#�� :

- ປ ຄ.ສ 1493 ໄດຍດຄອງໄຮຕ ຕມາຍດກ ຍບາ, ຈາໄມກາ ແລະ ເປໂຕຣໂກ ພວກເຂາໄດຂດຮດແຮງງານຊາວອນເດຍແດງທເຮດວຽກຢໃນສວນອອຍ ແລະ ຝາຍຢາງໂຫດຮາຍປາເຖອນ.



62�

�

- ເດອນພດສະພາ ປ ຄ.ສ 1521 ໄດຮກຮານເຂາແມກຊກໂກ ຊາວອນເດຍແດງໄດທາການຕສຕດຕກນເປນເວລາ 18 ເດອນ ແຕສດທາຍກບຊະນະ.

- ໃນເດອນ ພະຈກ ປ ຄ.ສ 1532 ໄດຍດເປຣ ຈບກະສດອາຕາຮວນປາເປນສະເລຍເສກ ແລະ ຖກສງຫານໃນເວລາຕມາ ແລວສະຖາປະນາການປກຄອງແບບອານານຄມໃນເປຣ ແລະ ຍດຄອງ ເອກວາດ, ໂບລເວຍ ແລະ ເປຣ.

- ເມອມາ ເຖງປ ຄ.ສ 1550 ທວທງອາເມຣກາລາຕນ (ຍກເວນເບຣຊນ) ໄດຕກຢໃຕການປກຄອງຂອງແອດສະປາຍທງໝດ. ��%��%��#�!�;��&��"#$��#�&��:

- ພາຍຫງຄນພບເບຣຊນໃນເດອນ ເມສາ ປ ຄ.ສ 1500 ກດາເນນການຮກຮານທນທ. - ໃນປ ຄ.ສ 1530, ດາເນນການປກຄອງແບບອານານຄມໃນລະບອບຜະເດດການສກດ

ນານຍມ. - ກະສດໄດແຕງຕງຂາຫວງໃຫຍເປນຜມອານາດປກຄອງທວເບຣຊນ.

- ແບງເຂດການປກຄອງອອກເປນຫາຍລດ ໂດຍຂນນາງ ແລະ ເຈາທດນໃຫຍຂອງປອກ

ຕຍການເປນຜຄມອານາດໃນດານບລຫານ, ການທະຫານ ແລະ ສາສະໜາ.

2) ��%��%��#�!�;��&��"#$)%��$, #�$�� <;��$

- ນາຍທນ ໂຮນລງ, ອງກດ ແລະ ຝຣງໄດທາລາຍລະບບຜກຂາດທາງການຄາຂອງແອດ

ສະປາຍ ແລະ ປອກຕຍການ.

- ເກດສງຄາມຍາດແຍງອານານຄມຫາຍຄງ ເຊງແອດສະປາຍ ແລະ ປອກຕຍການເປນ

ຝາຍປະລາໄຊຕະຫອດມາ.

- ໃນປ ຄ.ສ 1655 ແອດສະປາຍຖກອງກດຍາດຊງເອາເກາະຈາໄມກາ.

- ປ ຄ.ສ 1697 ແອດສະປາຍຖກຝຣງເຂາຍດຄອງພາກຕາເວນຕກເກາະໄຮຕ.

- ດາເນນສງຄາມຍາດຊງເບຣຊນກບປອກຕຍການແຕຍດໄດພຽງເຂດຕອນເໜອ.

- ກອບໂກຍເອາໂລຫະທມຄາເປນຈານວນຫວງຫາຍ, ຂດຮດ ແລະ ປນສະດມຢາງໂຫດ

ຮາຍປາເຖອນຈນກໃຫເກດການຕສຂອງປະຊາຊນອາເມຣກາລາຕນຢາງບຂາດສາຍ.

3) ພວກນກລາອານານຄມໄດດາເນນການຄາຂາທາດ:



63�

�

- ປ ອກຕຍການ ເຂາລາດວຍຕນເອງ ແຕຖກຕອບໂຕຈາກປະຊາຊນອາຟຣກາ.

- ກສງຄາມລາຂາທາດ, ໃຊຮບແບບເສຍພາສ, ໃຫຂອງຂວນ (ອາວດ, ປນ, ແຜນແພ, ເຫາ,

ເຄອງປະດບ) ໄປແລກທາດຈາກຜປກຄອງ.

- ຜປກຄອງກໃຊອາວດເຂາເພອດາເນນສງຄາມລາຂາທາດ.

- ການຂນສງຂາທາດໄປຂາຍໄດໃຊເສນທາງເດນເຮອແບບ “ການຄາ 3 ເສາ”

- ຕກາປະທບຂາທາດຜວດາ ແລວຍດໃສເຮອທແອອດ ສງໄປທະວບອາເມຣກາ.

- ສະຫະລດອາເມຣກາ ເປນປະເທດທມຕະຫາດຂາທາດຄນຜວດາຫາຍທສດ. ມຄວາມ

ຕອງການແຮງງານຢາງຫວງ ແລະ ນບມເພມຂນ.

- ມການສງຂາທາດຜວດາ ໄປຂາຍຢອາເມຣກາລາຕນ.

- ການຄາຂາທາດໄດດາເນນໄປເປນເວລາ 4-5 ສະຕະວດ ເຊງມການລາທວທງຝງທະເລ

ອາຟຣກາຕາເວນຕກ ແລະ ຕາເວນອອກ ຈງເຮດໃຫອາຟຣກາຕອງສນເສຍຄນໄປປະ

ມານ 100 ລານຄນ.

- ຂາທາດທຖກຈບໄປສວນຫາຍຈະເປນຜຊາຍຫາຍກວາແມຍງ 1 ເທາ, ຜຊາຍຈະມອາຍ

ແຕ 10-35 ປ ສວນແມຍງມອາຍຕາກວາ ແລະ ສງກວາ 25 ປ.

ຍອນແນວນນ ຈງມການດາເນນການຕສຄດຄານການຄາຂາທາດຢາງອງອາດກາຫານ

ເປນເວລານດນນານ, ໄດບບບງຄບໃຫຊນຊນປກຄອງເອຣບ ແລະ ອາເມຣກາຈາຕອງປະກາດ

ຍກເລກລະບອບການຄາຂາທາດໃນປ ຄ.ສ 1807 ເຊງລດຖະສະພາອງກດຜານກດໝາຍຫາມຊ

ຂາຍທາດ. ຈາກນນ, ປະເທດຝຣງ, ອາເມຣກາ, ແອດສະປາຍ ແລະ ປ ອກຕຍການ ຈງຄອຍໆ

ເລມປະກາດການຊຂາຍທາດເປນສງຜດກດໝາຍ.


ລະນາຈາກ: - ການຕງໃຈຟງຄອະທບາຍ



64�

�

- ການຕອບຄາຖາມ - ການມສວນຮວມໃນກດຈະກາກມ ແລະ ຜນງານຕວຈງ - ການນາໃຊຂທດສອບແບບຕາງໆ

ການໃຫຄະແນນນກຮຽນໃນແຕລະກດຈະກາ ຄສາມາດໃຫຄະແນນດວຍການສງເກດວາ ນກຮຽນມຄວາມຂະຫຍນ ຫ ເມນເສຍ ແຕວາການໃຫຄະແນນແບບນບຄອຍເປນທາງການ ຫ ຊດເຈນປານໃດ. ສວນການວດ ແລະ ປະເມນຜນດວຍການນາໃຊຂທດສອບແບບຕາງໆ ໂດຍປກກະຕແລວຈະມ 2 ຮບແບບຄ: ແບບອດຕະໄນ ແລະ ປະລະໄນ

5.1 �� $�� #��#��&�+� ການສາງແບບທດສອບແບບອດຕະໄນ ຄສາມາດນາໃຊບນດາຄາຖາມທໃຊໃນການສນ

ທະນາກມ ຫ ບກຄນຂາງເທງນນໄດ ຖາຫາກຄບຢາກໃຊກສາມາດສາງຂນມາໃໝໄດ ແຕຄາຖາມນນກຂໃຫມຄວາມຈະແຈງ, ຊດເຈນ ຫ ເປນລກສະນະຄາຖາມປດ-ເປດ.


ເຈນ ຫ ບຄວບຄມປະເດນ ຈະເຮດໃຫນກຮຽນມຄວາມສງໄສ ແລະ ບໝນໃຈໃນການຕອບ. ນອກຈາກນນ, ການການດຕວເລອກທຈະໃຫເລອກນນ ສາມາດການດໄດທງສງທຖກຕອງ ຫ ສງທຜດ ແຕມພຽງ 1 ຕວເລອກ.

&�9��$: ຈງໝາຍ “�” ໃສຕໜາຄາຕອບ (ກ, ຂ, ຄ...) ທເຫນວາຖກຕອງທສດພຽງຂດຽວ.

1) ບນຫາໃດທເປນອປະສກສາລບຊາວເອຣບໃນການເຂາເຖງທະວບອາຟຣກາ? ກ. ບນຫາຊບພະຍາກອນທາມະຊາດ

� ຂ. ບນຫາອາກາດຮອນອບເອາ, ປາດງອນຕບໜາ ແລະ ແມນາທບສາມາດໃຊໃນການເດນເຮອໄດ.

ຄ. ບນຫາຄວາມທກຍາກທມມາຕງແຕສະໄໝບນພະບລດ ແລະ ການຖກກດຂຂດຮດ. 2) ການເປດຄອງຊເອດໃນປ ຄ.ສ 1860 ເຮດໃຫຈກກະພດໃດໄດຜນປະໂຫຍດຫາຍທສດ?

ກ. ຈກກະພດຝຣງ

ຂ. ຈກກະພດອຕາລ



65�

�

� ຄ. ຈກກະພດອງກດ

ງ. ຈກກະພດເຢຍລະມນ

ຈງໝາຍ “�” ໃສຕໜາຄາຕອບ (ກ, ຂ, ຄ...) ທເຫນວາຜດທສດພຽງຂດຽວ. 1) ເພອເຮດໃຫການຍດຄອງບນລຕາມເປາໝາຍ ຝຣງໄດນາໃຊນະໂຍບາຍຫຍງແດເຂາຊວຍ?

ກ. ການເມອງ

ຂ. ເສດຖະກດ

� ຄ. ການທະຫານ

ງ. ຊວນເຊອ

ຈ. ປາບປາມ

ສ. ວດທະນະທາ-ສງຄມ

��#��!��:

��&�&��$��$��!��#$"��!�� ',�:

4.1 ��!��#$"��!�� ຈກກະພດທເປນຕວແທນໃຫແກລດທລາເມອງຂນແບບເກາແມນຈກກະພດຝຣງ ເຊງ

ໄດມການເຕບໃຫຍຂະຫຍາຍຕວມາຕງແຕກາງສະຕະວດທ� XIX� ຈງຖໄດວາເປນຈກກະພດທ

ເກາແກ ແລະ ມລະບບຫວເມອງຂນຫາຍທສດເມອທຽບກບບນດາຈກກະພດທເກດໃໝໃຫຍລນ

ເມອປຽບທຽບແບບວທການລາເມອງຂນຂອງຈກກະພດໃນໂລກ ລະຫວາງຈກກະພດຝຣງກບຈກ

ກະພດອາເມຣກາແລວເຫນວາຈກກະພດທງສອງນໄດນາໃຊວທທແຕກຕາງກນ ໂດຍສະເພາະ

ຢາງຍງແມນ ຈກກະພດຝຣງທເຂາມາຮກຮານ ແລະ ຍດຄອງປະເທດລາວແມນນາໃຊວທ “��

�� ” ເຊງວທການດງກາວແມນ

ວທທໄດມາຈາກປະສບການໃນການຍດຄອງປະເທດຕາງໆທຜານມາ.



66�

�

ດງນນ, ເພອປະຕບດຕາມແຜນການດງກາວໃຫເກດຜນຈກກະພດຝຣງຈງນາໃຊນະໂຍ

ບາຍຕາງໆເຂາມາສະໜບສະໜນເຊນ:

1) ��)��!��#$

ສາລບດານການເມອງພວກຝຣງ ໄດນາໃຊນະໂຍບາຍເກາແກເຂາມາປກຄອງເຊນ: ໃນປະເທດລາວນນແມນໃຊນະໂຍບາຍແບງແຍກເພອປກຄອງ ເຊງເໝາະສມ ແລະ ສອດຄອງກບປະເທດທມປະຊາກອນຫາຍເຜາ. ນບແຕມແຊກແຊງ ແລະ ຍດຄອງປະເທດລາວເປນຕນມາ ພວກເຂາໄດຈດຕງກງຈກການປກຄອງລາເມອງຂນແບບເອກະພາບທວປະເທດ ແຕພວກເຂາກຈດວາງໃຫເປນ 2 ລະບອບຕາງກນຄ: ລະບອບລາເມອງຂນ ເຊງແມນຄນຝຣງປກຄອງໂດຍກງໃນທວປະເທດລາວ (ຜມອານາດເຕມສງສດເຖງຜຮອງເຈາແຂວງ) ແລະ ລະບອບລາເມອງຂນແບບອາລກຂາໃນລາຊະອານາຈກຫວງພະບາງ ແຕໃນຕວຈງຫວງພະບາງກເປນພຽງແຂວງໜງເທານນ.

ພວກເຂານາໃຊນະໂຍບາຍແບງແຍກຄນລາວດວຍກນ ລະຫວາງຊນເຜາສວນຫາຍກບສວນໜອຍ ແລະ ຄນລາວພາກເໜອກບພາກໃຕ. ນອກຈາກນນ, ພວກເຂາຍງສາງຄວາມອາຄາດບາດໝາງກນລະຫວາງຄນລາວ, ຫວຽດນາມ ແລະ ກາປເຈຍ ດວຍວທເອາຊາດໜງໄປຂາອກຊາດໜງ.

2) ��)��! �/��

- ພວກເຂາໄດສາງໃຫປະເທດລາວກາຍເປນຕະຫາດຈາໜາຍສນຄາ, ຫາມ ຫ ຂດຂວາງບ

ໃຫພຄາ ຫ ນາຍທນທເປນຄນລາວດາເນນທລະກດ ແຕພວກເຂາໄດທາການຄາຂາຍກບຄນຈນ

ຕາງດາວ.

- ດາເນນການເກບກວາດສວຍສາອາກອນປະເພດຕາງໆຢາງໜກໜວງ ເພອເອາໄປເຂາ

ງບປະມານຂອງພວກເຂາໃນແຕລະປ ຈງເຮດໃຫປະຊາຊນລາວຖກກດຂຂດຮດໜກກວາໝໃນ

ບນດາປະເທດໃນອນດຈນ. 3) ��)��!��#

ໃນເວລາເກດການວວາດກນລະຫວາງຝຣງກບໄທ ຝຣງໄດເພມທະວການຊຈາງບກຄນ

ຊນສງໃນຊນຊນສກດນາ ແລະ ນາຍທນ ໃຫເກດກະແສຟອງຮກຊາດອນປອມແປງທເອນວາ:



67�

�

ລາວໃຫຍເພອຕານກບລດທໄທໃຫຍ ແລວສາງໜງສພມລາວໃຫຍ ເຊງເປນໜງສພມສະບບທາ

ອດໃນປະເທດລາວ ເພອເປນເຄອງມຮບໃຊກະແສຟອງດງກາວ.

4) ��)��

ພວກລາເມອງຂນຝຣງໄດຈດຕງກງຈກປາບປາມຂມຂຂນມາເພອຕດຕາມ ແລະ ລງ ໂທດຜທຂດຂນບປະຕບດຕາມຄາສງຂອງພວກເຂາເຊນ: ຫອງການທານຜໃຫຍ, ຜມອານາດເຕມ, ຫອງການສອດແນມ, ຫອງການສານ, ຄກ ແລະ ກອງຕາຫວດ.

5) ��)��- �$��

ນະໂຍບາຍວດທະນະທາ-ສງຄມ ເປນນະໂຍບາຍທໂຫດຮາຍ ແລະ ອນຕະລາຍທສດ

ເຊງພວກເຂາໄດພະຍາຍາມສາງຄນລາວໃຫກາຍເປນຄນໂງຈາຫາຫງ, ເປນຜບອກໄດໃຊຟງ, ບ

ລສດສດຊ ແລະ ຍອມຈານນທກຢາງຕຄນຝຣງ ພວກເຂາຈງບຍອມລງທນໃສການສກສາແມນ

ແຕໜອຍ ກງກນຂາມພວກເຂາໄດລງທນໃສການເບອເມາຄນລາວໃຫໄປນຍມຊມຊອບແບບ

ແຜນການດາລງຊວດ ແລະ ວດທະນະທາຕາເວນຕກດວຍຫາຍຮບແບບ.

ສະຫບແລວ ລດທລາເມອງຂນແບບເກາຂອງຈກກະພດຝຣງທໄດນາມາໃຊເຂາໃນການ

ແຊກແຊງ ແລະ ຍດຄອງປະເທດລາວນນແມນໄດນາໃຊວທການທແນບນຽນອອນໂຍນ ເພອ

ເຮດໃຫຄນລາວຫງເຊອວາ ຝຣງເຂາມາເພອພດທະນາ ແລະ ສາງຄວາມຈະເລນໃຫກບປະເທດ

ລາວ. ເພອບນລເປາໝາຍນນ ຈງໄດນາໃຊເລກນ ແລະ ນະໂຍບາຍອນໂຫດຮາຍປາເຖອນຕກບ

ປະຊາຊນລາວຢາງບເລອກປະຕບດ ເຮດໃຫປະຊາຊນລາວຜບລສດ ແລະ ມຄວາມຈງຮກພກດ

ຕປະເທດຊາດຖກຂາຕາຍຢາງຫວງຫາຍ.

4.2 ��!��#$"��',�

1) ��!��#$"��',�

ຈກກະພດອາເມຣກາ ເປນຈກກະພດທເກດໃໝໃຫຍລນ ເມອທຽບກບຈກກະພດຝຣງ

ແລະ ອງກດ ແຕກເປນຈກກະພດທມກເອາລດເອາປຽບຈກກະພດອນຢສະເໝ ເຊງໃນບນຫານ

ຈະເຫນໄດຢາງຊດເຈນວາ ໃນໄລຍະຕນຂອງສງຄາມໂລກຄງທ I ຈກກະພດຝຣງ, ອງກດ ແລະ



68�

�

ຣດເຊຍໄດພາກນຕຕານການບກໂຈມຕຂອງເຢຍລະມນ, ໂອຕຣດ-ຮງກາຣ ແລະ ອຕາລ (ປ ຄ.ສ

1915 ປຽນມາກມສນຍາ) ແຕໃນຂະນະນນ ຈກກະພດອາເມຣກາບໄດກງວນສນໃຈມແຕຂາຍ

ອາວດເກບເງນເຂາຖງ. ເມອສະຖານະການຂອງສງຄາມມການຫນປຽນເປນຜນດໃຫແກກມສນ

ຍາຈກກະພດອາເມຣກາກກະໂດດເຂາຮວມສງຄາມໃນນາມຝາຍສນຍາ.

ພາຍຫງສງຄາມໂລກຄງທ II ໄດສນສດລງ ໃນນາມຜຊະນະສງຄາມ ຈກກະພດອາເມຣ

ກາໄດນາເອາແນວຄວາມຄດໃໝ ແລະ ວທການລາເມອງຂນແບບໃໝເຂາແຊກແຊງ-ຍດຄອງ

ບນດາປະເທດເມອງຂນຕາງໆໃນໂລກ. ດງນນ, ຈກກະພດອາເມຣກາ ຈງແມນນກສວຍໂອກາດ

ຈອມໂຫດ ແລະ ແກມໂກງ ເຊງພວກເຂາໄດໃຊວທດງນຄ:

(1) ສວຍໃຊທາແຮງທາງດານເສດຖະກດ ແລະ ການທະຫານຂອງພວກເຂາຢໃນໂລກນາຍ

ທນ, ການຊດໂຊມ ແລະ ຄວາມຫຍງຍາກຂອງບນດາປະເທດຈກກະພດຕວອນໃນໄລ

ຍະຕນຂອງຊວງເວລາຫງສງຄາມ ແລວກຕງຕວເອງເປນສາລະວດທະຫານຂອງໂລກ

ເຊອງຕນເອງຢເບອງ ຫງໃບໄພ “ປກປກຮກສາໂລກເສລ”, “ຕານໄພກອມມນດ”.

(2) ໃຊຮບ “ການຊວຍເຫອ” ດານເສດຖະກດ, ການທະຫານ ແລະ ເຊນສນຍາສາງກມສາ

ພນທະຫານເພອຄວບຄມບນດາປະເທດທງຫາຍໃນຂງເຂດອາຊ, ອາຟຣກາ ແລະ ອາ

ເມຣກາລາຕນ.

(3) ພວກເຂາ “ໜບຮດ ແລະ ປດເຂຍພວກຈກກະພດຕວອນ” ຢໃນຫາຍປະເທດເມອງຂນ

ຫ ເມອງສວຍໃຫພນອອກໄປ.

ດງນນ, ເພອເຮດໃຫວທການຕາງໆເຫານນໄດຮບການປະຕບດ ແລະ ປະສບຜນສາເລດ

ຈກກະພດອາເມຣກາ ຈງໄດນາໃຊນະໂຍບາຍ ຫ ເລກນຕາງໆເຂາມາຊວຍ.

4.2 ��#��'��!"��'��!��#$"��

ໃນການປະຕບດນະໂຍບາຍລາເມອງຂນແບບໃໝນນ ຈກກະພດອາເມຣກາໄດຕກລງ

ຄບຄດກບຊນຊນສກດນາ ແລະ ນາຍທນ ເພອປກປກຮກສາຜນປະໂຫຍດໃນການລາເມອງຂນ

ໃນດານການເມອງ, ເສດຖະກດ ແລະ ການທະຫານ. ໃນຂະນະດຽວກນກໃຊກນອບາຍຫາຍຢາງ



69�

�

ທໂຫດຮາຍ ແລະ ເປນອນຕະລາຍຄ: ມອບເອກະລາດຄນໃຫ, ຊວຍເຫອທາງເສດຖະກດ, ຮບ

ການລດຖະປະຫານ ແລະ ໂຄນລມເພອນາເອາລກແຫງຕນມຜທບລສດກວາໝເຂາກາອານາດ

ກງຈກການປກຄອງໃນບນດາປະເທດເມອງຂນແບບໃໝຂອງພວກເຂາ.

ກນອບາຍຕນຕບາງຢາງ ທສອງແສງເຖງແບບວທການຮກຮານຂອງຈກກະພດອາເມຣ

ກາຢໃນປະເທດລາວໃຫເຫນແຈງດງນ:

- ກນອບາຍ “��” ດານເສດຖະກດ, ການເງນ ແລະ ຕນຕແມນການທະຫານ

ເພອແຊກແຊງ ແລະ ຄວບຄມດານການເມອງ, ການທະຫານ, ການຕາງປະເທດ ແລະ

ວດທະນະທາ-ສງຄມຂອງລາວຢາງຮອບດານ ເຮດໃຫເຂດປກຄອງຂອງພວກເຂາກາຍ

ເປນເມອງຂນແບບໃໝ.

ນເປນກນອບາຍແຊກຊມເຂາບນດາປະເທດທຈະເລນຊາ ດວຍການນາເອາສນຄາທອງ

ອເຫອໃຊຂອງພວກເຂາໄປຈາໜາຍຢບນດາປະເທດທກາວມານນ ແລະ ຜກມດປະເທດທຮບ

ການຊວຍເຫອຈາຕອງປະຕບດຕາມນະໂຍບາຍຂອງອາເມຣກາເຊນ: ເຂາຮວມກມສາພນການ

ທະຫານ, ອະນຍາດໃຫອາເມຣກາຕງຖານທບໃສແຜນດນຂອງປະເທດຕນ ແລະ ອນໆ ເຮດໃຫ

ງບປະມານຂອງປະເທດນນເວລາໃດກຂາດເຂນ ເພອທດແທນສງທຂາດເຂນນນດານໜງຕອງ

ໄດຂການຊວຍເຫອຕມອກ ເຮດໃຫຄອຍໆຂນກບອາເມຣກາຢາງບຮສກຕວ ແລະ ດານໜງຕອງ

ຖກ ຜເກບເງນສວຍສາອາກອນຢາງໜກ ເຮດໃຫເງນເຟ ແລະ ປະຊາຊນລາວທກຍາກຂາດເຂນ.

ສະພາບດງກາວມນຊບອກວາ ການຊວຍເຫອຂອງອາເມຣກາແມນກນອບາຍ ຫ ວທ

ການທໃຫຍ ແລະ ສາຄນທນອນຢໃນນະໂຍບາຍລາເມອງຂນແບບໃໝຂອງຈກກະພດອາເມຣ

ກາ ຫ ອາດເວາໄດວາ ແມນບວງເຊອກທໃຊມດຄປະຊາຊນໃນປະເທດນນ. ຈກກະພດອາເມຣ

ກາໄດໃຊເງນເຂາຊວຍເຫອລາວ ທາງດານການທະຫານຫາຍກວາບນດາປະເທດໃນອນດຈນ

ພຽງແຕໄລຍະ 13 ປ (1956-1969) ຈານວນເງນຊວຍເຫອມເຖງ 800 ລານໂດລາ. ໃນນນ, ບນບ

ເງນຊວຍເຫອທາງລບ ຫ ຈານວນທເອນວາ ການຈບຈາຍພເສດ.



70�

�

- ກນອບາຍການໃຊລະບບ “ທປກສາ” ເພອຄວບຄມ ແລະ ຊຂາດທກການເຄອນໄຫວ

ຂອງອານາດການປກຄອງຫນ ແລະ ກອງທະຫານຫນລາວ. ໃນຄວາມເປນຈງລະບບທປກສາໄດ

ກາຍເປນກງຈກການປກຄອງແບບລາເມອງຂນແບບໃໝຢໃນລາວ ເຊງປະກອບດວຍບນດາພະ

ນກງານໃນອງການຊວຍເຫອ, ທປກສາ ແລະ ພະນກງານທະຫານ ລວມແລວນບເປນພນໆຄນ.

ນບຕງແຕປ ຄ.ສ 1954 ອາເມຣກາ ໄດຈດຕງອງການຮບໃຊຈດປະສງຂອງຕນຫາຍ

ອງການຄ: ຄະນະພອໂອ (PEO: Program Evaluation Office) ແມນຫອງການຕລາຄາໂຄງ

ການຊວຍເຫອທຂນກບກະຊວງການຕາງປະເທດອາເມຣກາ ແຕໃນຕວຈງແມນອງການຊນາ

ການທະຫານຢລາວ ເຊງມໜາທຮບຜດຊອບປະຕບດແຜນການຊວຍເຫອດານທະຫານ, ແບງ

ປນ ແລະ ກວດກາການໃຊອາວດ, ແບງປນສນຄາພະລາທການ, ຊກຍວຽກງານອບຮມກອງທະ

ຫານລາຊະອານາຈກ ແລະ ບນດາກອງປນ ແລະ ທະຫານບານ, ມສດກວດກາ ແລະ ອະນມດ

ແຜນການໃຊຈາຍປະຈາເດອນ ທາງດານທະຫານຂອງກະຊວງປອງກນຊາດຂອງລດຖະບານລາ

ຊະອານາຈກ ແລະ ອນໆ.

ອງການຢຊດ (USIS: United States Information Service) ແມນຫອງການສງຂາວ

ຂອງອາເມຣກາ ແຕໃນຕວຈງແລວອງການນແມນເຮດໜາທຊນາສງຄາມຈດຕະສາດ ເປນຜ

ຈາຍເງນ ແລະ ພາຫະນະສງຂອງອນໆໃຫແກພວກລກແຫງຕນມ ເພອໂຄສະນາຫອກລວງ ແລະ

ທາລາຍມາງເພກະແສຟອງຕານອາເມຣກາຂອງປະຊາຊນລາວ ແລະ ອງການອນໆ.

ອງການຕາງໆເຫານ ແມນຂນໂດຍກງກບສະຖານທດອາເມຣກາ ແລະ ຖວາເປນກງຈກ

ການປກຄອງຢໃນລາວ, ໄດຮບອະພສດທາງດານການຕາງປະເທດເທາກນໝດ, ຜທເປນຫວໜາ

ສະຖານທດ ແລະ ຫວໜາທປກສາລວນແຕແມນກະໂຕອາເມຣກາ. ຈານວນທປກສາໄດເພມ

ທະວຂນໃນແຕລະປ ຈາກພຽງແຕ 300 ຄນ ໃນປ ຄ.ສ 1959 ມາເປນ 5.000 ຄນ ໃນປ ຄ.ສ 1968

ໃນນນທປກສາທາງການທະຫານ 3.500 ຄນ.

ສະຫບລວມແລວ ລດທລາເມອງຂນແບບໃໝແມນລດທທອາໄສຄວາມໄດປຽບໃນດານຕາງໆຂອງຄແຂງ ເພອສະຖາປະນາຕນເອງຂນເປນຜມອະພສດກວາຄນອນໃນທກດານແລວກ



71�

�

ປດເຂຍ ຫ ຂບໄລຄແຂງນນໃຫພນຈາກເຂດອດທພນຂອງຕນ. ເພອເຮດໃຫລດທລາເມອງຂນແບບໃໝໄດຮບການປະຕບດໃຫເປນຈງ ແລະ ມປະສດທພາບ ຈກກະພດອາເມຣກາຍງໄດນາໃຊບນດານະໂຍບາຍ ທເປນຍດທະສາດເຂາມາຊວຍຂບເຄອນຢາງມພກໄຫວອອນນອມ ແລະ ຄອງແຄວທສດ.



72�

�

�� 10: "��#��9��'�)��



1. ອະທບາຍຂະບວນການປດປອຍຊາດຢອາຊ.

2. ອະທບາຍຂະບວນການປດປອຍຊາດຢອາຟຣກາ.

3. ອະທບາຍຂະບວນການປດປອຍຊາດໃນອາເມຣກາລາຕນ.

2. !��#'�&��&� 1. "��#��9��#��

1.1 ຂະບວນການປດປອຍຊາດຢປະເທດອນເດຍ

1.2 ຂະບວນການປດປອຍຊາດຢປະເທດຈນ

1.3 ຂະບວນການປດປອຍຊາດຢປະເທດຍປນ

2. "��#��9��#�=;��

2.1 ຂະບວນການຕສຂອງປະຊາຊນອານເຊຣ

2.2 ຂະບວນການຕສຂອງປະຊາຊນຊດານ

3. "��#��'�#�!�;��&��

3.1 ຄວາມໝາຍອາເມຣກາລາຕນ

3.2 ສາເຫດເກດຂະບວນການຕສ

3.3 ການຕສຂອງປະຊາຊນອາເມຣກາລາຕນ

1) ການຕສຢແມກຊກໂກ

2) ການຕສຢພາກເໜອອາເມຣກາລາຕນ



73�

�

3) ການຕສຢພາກໃຕອາເມຣກາລາຕນ

4) ການຕສຢເບຣຊນ

3. �� #� 1. ປມແບບຮຽນ ແລະ ປມຄມຄ ວຊາປະຫວດສາດຊນມດທະຍມສກສາ ປທ 6

2. ແຜນທທກຽວຂອງກບຂະບວນການຕສປດປອຍຊາດໃນທະວບອາຊ, ອາຟຣກາ ແລະ

ອາເມຣກາລາຕນ

3. ເອກະສານຕາງໆທກຽວຂອງກບຂະບວນການຕສປດປອຍຊາດໃນທະວບອາຊ, ອາຟຣ

ກາ ແລະ ອາເມຣກາລາຕນ

4. �� ການສນທະນາກມເປນວທທໃຫໂອກາດນກຮຽນໄດມການແລກປຽນຮຽນຮເຊງກນ ແລະ

ກນຫາຍກວາ. ແຕເພອບໃຫນກຮຽນເບອ ຫ ມການສອນແບບຊາເກາ ຄຈງສາມາດປບປຽນວທການສອນໄປເລອຍໆ ລະຫວາງວທການສອນແບບສນທະນາເປນກມ, ລວມໝ ແລະ ການຂຽນລາຍງານ.

ການຈດແບງນກຮຽນອອກເປນກມແຕລະຄງໃຫມການຊບຊອນຄນໃໝ (ບໃຫເອາຄນເກາ ຫ ຈເກາ) ແລະ ທສາຄນໃຫເອາໃຈໃສນກຮຽນພເສດ (ຮຽນອອນ, ບມຄວາມກະຕລລນ ຫ ບມກປາກ ແລະ ອນໆ).

�� 1. ��*��"��#�� ຄອາດນາເຂາສບດຮຽນໂດຍການສນທະນາຖາມ-ຕອບ ເພອໃຫນກຮຽນທວຫອງໄດຄນ

ຄດດວຍຄາຖາມດງຕໄປນ:

��/��:

1. ຂະບວນການປດປອຍຊາດແມນຫຍງ?

2. ເປນຫຍງຈງມຂະບວນການປດປອຍຊາດຢໃນໂລກ?

3. ຂະບວນການປດປອຍຊາດທນກຮຽນຮຈກມຂະບວນໃດແດ? ຂະບວນການດງກາວເກດ

ຂນຢໃສ?



74�

�

4. ຂະບວນການປດປອຍຊາດທເດນຢໃນໂລກເກດຂນຢທະວບໃດ? ມຂະບວນໃດແດ?

ຄໃຫເວລານກຮຽນໄດຄນຄດ ເພອຕອບຄາຖາມຕາມລາດບໃຫໝຟງ ແລະ ຫງຈາກນນ

ຄຮວມກບນກຮຽນສະຫບຄນເພອໃຫໄດຄາຕອບທເປນເອກະພາບ.

�� 2: !%��*�!�� ເນອງຈາກບດຮຽນບດນ ເປນບດທຍາວ ແລະ ຈານວນຊວໂມງກໜອຍ. ສະນນ, ການ

ສອນແບບເປນກມອາດຖໄດວາເປນທາງເລອກໜງ ທຄຈະສາມາດນາໃຊໄດ ແຕສງສາຄນຄຕອງຮບປະກນວາຈະສາມາດຄວບຄມສະຖານະການ ເພອໃຫບນລຕາມເນອໃນຫກສດໄດ. ຄອາດແບງນກຮຽນເປນ ກມຕາມຄວາມເໝາະສມເພອຄນຄວາຕາມຫວຂດງຕໄປນ:

1. ຂະບວນການປດປອຍຊາດຢປະເທດອນເດຍ

2. ຂະບວນການປດປອຍຊາດຢປະເທດຈນ

3. ຂະບວນການປດປອຍຊາດຢປະເທດຍປນ

4. ຂະບວນການຕສຂອງປະຊາຊນອານເຊຣ

5. ຂະບວນການຕສຂອງປະຊາຊນຊດານ

6. ຄວາມໝາຍອາເມຣກາລາຕນ ແລະ ສາເຫດເກດຂະບວນການຕສ

7. ການຕສຢແມກຊກໂກ

8. ການຕສຢພາກເໜອອາເມຣກາລາຕນ

9. ການຕສຢພາກໃຕອາເມຣກາລາຕນ

10. ການຕສຢເບຣຊນ

ຄໃຫນກຮຽນຄນຄວາ ຈາກນນໃຫຕາງໜາກມຂນລາຍງານໂດຍອງຕາມເນອໃນຂອງບດ

ຮຽນ ຫ ເອກະສານອນໆທກຽວຂອງກໄດ ດວຍການໃຊແຜນວາດຊວຍຈ ເພອການອະທບາຍໄດ

ງາຍ ແລະ ຈຈາໄດດນ. ເມອສນສດການລາຍງານຄຮວມກບນກຮຽນສະຫບເພອໃຫໄດຄາຕອບ

ທເປນເອກະພາບ.



75�

�

5. �� !��-�� ຄສາມາດນາໃຊການວດ ແລະ ປະເມນຜນດວຍຫາຍວທ ໂດຍສະເພາະ ສາມາດພຈາ

ລະນາຈາກ: 5.1 ປະເມນຜນຈາກການສງເກດ

- ການຮວມຮຽນໃນຫອງ - ການຕງໃຈຟງການອະທບາຍ - ການມສວນຮວມໃນກດຈະກາ

5.2 ປະເມນຜນຈາກພາກປະຕບດ - ການຕອບຄາຖາມ - ການຂຽນບດລາຍງານ

5.3 ປະເມນຜນຈາກການກວດສອບ - ການສອບແບບປະລະໄນ - ການສອບແບບອດຕະໄນ ການໃຫຄະແນນນກຮຽນໃນກດຈະກາ ຄສາມາດໃຫຄະແນນດວຍການສງເກດວານກ

ຮຽນມຄວາມຂະຫຍນ ຫ ເມນເສຍ (ການໃຫຄະແນນແບບນບຄອຍເປນທາງການ ຫ ຊດເຈນ). ສວນການວດ ແລະ ປະເມນຜນດວຍການນາໃຊຂທດສອບແບບຕາງໆ ໂດຍປກກະຕ

ແລວຈະມ 2 ຮບແບບຄ: ແບບອດຕະໄນ ແລະ ປະລະໄນ ເຊງທງສອງຮບແບບນເຫນວາເປນທາງການ ແລະ ມຄວາມຊດເຈນກວາ ເຊງມລາຍລະອຽດດງນ.

5.1 �� $�� #��#��&�+� ໃນການສາງແບບທດສອບແບບອດຕະໄນ ຄສາມາດນາເອາຄາຖາມຢໃນການສນທະ

ນາຂາງເທງມາທດສອບ ຫ ສາງຂນເອງກໄດ. 5.2 �� $�� #��+�

ສາງແບບທດສອບແບບປະລະໄນແມນມຄວາມສາຄນຫາຍ ຖາຫາກຄາຖາມບຊດເຈນ ຫ ບຄວບຄມເລອງຈະເຮດໃຫນກຮຽນມຄວາມສງໄສ ແລະ ບໝນໃຈໃນການຕອບ. ນອກຈາກນນ, ການການດຕວເລອກທຈະໃຫເລອກນນ ສາມາດການດໄດທງສງທຖກຕອງ ຫ ສງທຜດ ແຕມພຽງ 1 ຕວເລອກ.



76�

�

ຈງໝາຍ “�” ໃສຕໜາຄາຕອບ (ກ, ຂ, ຄ...) ທເຫນວາຖກຕອງທສດພຽງຂດຽວ. 1. ເປນຫຍງໃນເວລາອງກດຍດຄອງ ປະຊາຊນອນເດຍ ຈງຕາຍໃນເວລາໄລເລຍກນປະມານ 15 ລານຄນ?

ກ. ຖກຕດສດເສລພາບ ແລະ ກດຂຂດຮດຢາງແສນທລະມານ

ຂ. ຖກປາບປາມ ແລະ ຕດສດເສລພາບ

� ຄ. ຄວາມທກຍາກ ແລະ ຄວາມອດຫວອນຮາຍແຮງ

ຈງໝາຍ “�” ໃສຕໜາຄາຕອບ (ກ, ຂ, ຄ...) ທເຫນວາຜດທສດພຽງຂດຽວ. 2. ຮບແບບການຕສຂອງປະຊາຊນອນເດຍຕານອງກດມຮບແບບໃດແດ?

ກ. ການນດຢດງານ

� ຂ. ການຍອມຈານນ

ຄ. ການອດຮານຄາ

ງ. ການບຍອມຊສນຄາອງກດ

ຈ. ການບກໂຈມຕເຈາທດນຢຕາມຊນນະບດ



77�

�

�� IV: "��#� ��'�� &�� XIX �&�� &�� XX

�� 11: "��#�9��!#�;�� #�!�;��


ເພອໃຫນກຮຽນສາມາດ: 1.1 ອະທບາຍສະພາບການຕສຂອງຂະບວນກາມະກອນຢອງກດ, ຝຣງ, ເຢຍລະມນ, ອາເມ

ຣກາ.

1.2 ອະທບາຍສະພາບການສາງຕງສາກນທ II.

1.3 ວເຄາະ ແລະ ອະທບາຍເຖງສະພາບການຂອງສາກນທ II ພາຍຫງການເສຍຊວດຂອງ

ທານ ອງແກນ

2. !��#'�&��&� 1. "��#�9��!#�;��

1.1 ຂະບວນກາມະກອນຢອງກດ

1.2 ຂະບວນກາມະກອນຢຝຣງ

1.3 ຂະບວນກາມະກອນຢເຢຍລະມນ

2. "��#�9��#�!�;��

3. �� II

3.1 ການສາງຕງສາກນທ II

3.2 ສາກນທ II ພາຍຫງການເສຍຊວດຂອງທານ ອງແກນ



78�

�

3. �� #� 3.1 !#��

- ປມແບບຮຽນ ແລະ ຄມຄ ວຊາປະຫວດສາດຊນມດທະຍມສກສາ ປທ 6. - ເອກະສານຕາງໆທກຽວຂອງກບເນອໃນ ແລະ ກດຈະກາການຮຽນ-ການສອນໃນບດນ.

3.2 %�� - ແຜນທປະເທດອງກດ, ຝຣງ, ເຢຍລະມນ ແລະ ອາເມຣກາ.

4. �� 1: ��/��-&#� ຄອາດນາເຂາສ ບດຮຽນດວຍການສະເໜຮບພາບແຜນທປະເທດອງກດ, ຝຣງ, ເຢຍລະ

ມນ. ຈາກນນ, ຄຕງຄາຖາມສນທະນາກບນກຮຽນດງນ: 1) ປະເທດອງກດ, ຝຣງ, ເຢຍລະມນ, ອາເມຣກາຕງຢທະວບໃດ? 2) ປະເທດເຫານນມຂອບເຂດຊາຍແດນຕດກບປະເທດໃດແດ?

�� 2: �� ແບງກ ມນກຮຽນເພອຄນຄວາກຽວກບຂະບວນການຂອງກາມະກອນຢເອຣບດງນ:

1) ເປນຫຍງກາມະກອນຢປະເທດອງກດຈງລກຂນມາຕຕານກບນາຍທນ? 2) ເປນຫຍງການຕສຂອງກາມະກອນຢປະເທດຝຣງຈງບໄດຮບໄຊຊະນະ? 3) ພກກາມະກອນສງຄມປະຊາທປະໄຕຂອງເຢຍລະມນມບດບາດແນວໃດຕກບຂະບວນ

ການຕສຂອງກາມະກອນ? ຄໃຫຕາງໜານກຮຽນສະເໜແຕລະບນຫາ ແລວສະຫບຮວມກນ ເພອໃຫໄດຄາຕອບທ

ຖກຕອງ ແລະ ເປນເອກະພາບ. �� 3:

ຄໃຫນກຮຽນອານປມແບບຮຽນໃນຫວຂທ 2 ແລະ 3. ຈາກນນ, ຄຕງຄາຖາມເຈາະຈມເພອສນທະນາກບນກຮຽນໃຫເຂາໃຈແຈງກຽວກບບນຫາຕາງໆດງນ:

- ການຮຽກຮອງສດທຂອງຊາວກາມະກອນຢອາເມຣກາ - ຄວາມຮຽກຮອງຕອງການໃນການສາງຕງສາກນທ II - ແນວທາງການຕສຂອງສາກນທ II



79�

�

- ການປຽນແປງຂອງສາກນທ II ຫງການເສຍຊວດຂອງທ ານ ອງແກນ 5. ��!��-��







80�

�

�� 12: ��&��+&��;��!��

ເວລາ:3 ຊວໂມງ


1.1 ອະທບາຍສະພາບການສາງຕງພກໂບນເຊວກ 1.2 ວເຄາະ ແລະ ອະທບາຍໄດຂະບວນກາມະກອນຣດເຊຍ 1.3 ອະທບາຍການດາເນນການປະຕວດ. 1.4 ວເຄາະຄວາມໝາຍປະຫວດສາດ

2. !��#'�&��&� 1. ��#��&��

1.1 ການສາງຕງພກໂບນເຊວກ

1.2 ຂະບວນກາມະກອນຣດເຊຍ

2. ��&��+&��;��!�� (1905-1907)

2.1 ການດາເນນການປະຕວດ.

2.2 ຄວາມໝາຍປະຫວດສາດ

3. �� #� 3.1 !#��

- ປມແບບຮຽນ ແລະ ຄມຄ ວຊາປະຫວດສາດຊນມດທະຍມສກສາ ປທ 6. - ເອກະສານຕາງໆທກຽວຂອງກບເນອໃນ ແລະ ກດຈະກາການຮຽນ-ການສອນໃນບດນ.

3.2 %�� - ຮບພາບທານ ເລນນ, ຮບພາບກອງປະຊມ, ແຜນທ ປະເທດຣດເຊຍ.



81�

�

4. �� 1: �� ຄອາດນາເຂາສ ບດຮຽນດວຍການສະເໜຮບພາບທານ ເລນນ ແລະ ແຜນທຂອງປະເທດ

ຣດເຊຍ. ຈາກນນ, ຄຕງຄາຖາມສນທະນາກບນກຮຽນຕາມບນຫາຕເນອງດງນ: 1) ນກຮຽນຮ ຈກທານ ເລນນ ບ?, ທານແມນໃຜ? 2) ປະເທດຣດເຊຍຕງຢໃສ?

ຄຮວມກບນກຮຽນສະຫບເພອໃຫໄດຄາຕອບທເປນເອກະພາບ. �� 2: !%��*�!�� ຄໃຫນກຮຽນອານປມແບບຮຽນໃນຫວຂ ທ 1, 2 ແລະ 3 ຄຈດແບງນກຮຽນອອກເປນກມ

ຕາມຄວາມເໝາະສມ ແລະ ແນະນານກຮຽນຄນຄວາບດຮຽນກຽວກບຂະບວນການປດປອຍຊາດຢໃນໂລກ ດວຍບນຫາຕາມຈດຕາງໆດງນ:

1) ສະພາບການກອນການປະຕວດ 2) ສາງຕງພກໂບນເຊວກ 3) ຂະບວນກາມະກອນຣດເຊຍ 4) ການດາເນນການປະຕວດ 5) ຄວາມໝາຍປະຫວດສາດຂອງການປະຕວດເດອນຕລາ ຣດເຊຍ

ຄໃຫເວລານກຮຽນໄດຄນຄວາ, ຂຽນບດລາຍງານ ພອມທງສງລວມເນອໃນເປນແຜນ

ວາດ ເພອຂນລາຍງານໃຫໝຟງ. ຫງຈາກນນ, ຄຮວມກບນກຮຽນສະຫບຄນເນອໃນບດຮຽນເພອ

ຄວາມຖກຕອງ ແລະ ເປນເອກະພາບກນ.

5. ��!��-�� ຄຄວນນາໃຊວທການວດ ແລະ ປະເມນຜນໃນຫາຍຮບແບບ ເຊນ:




82�

�



&�9��$: �� #�#��&�+� 1) ພນຖານເສດຖະກດຂອງຣດເຊຍແມນຫຍງ? 2) ພກໂບນເຊວກເກດຂນມາໄດແນວໃດ? 3) ກມຄນພວກໃດເປນຕວແທນໃຫແກພວກເສລນຍມໃນຣດເຊຍ? 4) ຍອນຫຍງຈງເກດມການປະຕວດທນນຍມຣດເຊຍປ ຄ.ສ 1905-1907? 5) ຍອນຫຍງພະເຈາຊາ ຈງຕກລງໃຫມການເລອກຕງ ແລະ ສາງຕງສະພາດມາຂນ? 6) ພະເຈາຊາໄດຫນນະໂຍບາຍມາປາບປາມປະຊາຊນຜທຕຕານດວຍວທໃດ?



83�

�

&#�� II: �� +,��$&#�� V: ��)��"#$#��$ �� %��%��"#$ �� &� �� XVII �&�� &�� XIX �� 13: ��#� ��)�� #��

��$/��&��$'�� . 1695-1713


ເພອໃຫນກຮຽນສາມາດ: - ບອກ ແລະ ອະທບາຍ ສະພາບການຂອງອານາຈກລາວລານຊາງກອນການຊດໂຊມໄດ. - ວເຄາະ ແລະ ອະທບາຍ ສາເຫດທພາໃຫອານາຈກລາວລານຊາງຊດໂຊມ. - ບອກ ແລະ ອະທບາຍ ເຫດຜນທພາໃຫອານາຈກລາວລານຊາງແຕກແຍກອອກເປນ

ສອງ ແລະ ສາມອານາຈກ. - ບອກ ແລະ ອະທບາຍ ເຖງຜນສະທອນຂອງການແຕກແຍກຂອງອານາຈກລານຊາງ.

2. !��#'�&��&�1. ��"#$#��$��#��&�� 2. ��&�##�!��(��#��"#$#��$

2.1 ການແຍກຕວຂອງຫວງພະບາງ 2.2 ການແຍກຕວຂອງຈາປາສກ

3. -�� #�"#$��&��



84�

�

3. �� #� 3.1 !#��

- ປມແບບຮຽນ ແລະ ຄມຄ ວຊາປະຫວດສາດຊນມດທະຍມສກສາ ປທ 6. - ປມປະຫວດສາດທວໄປ. - ເອກະສານຕາງໆທກຽວຂອງກບເນອໃນ ແລະ ກດຈະກາ ການຮຽນ-ການສອນໃນບດນ.


4. �� 1: ��!"�� %*� ຄອາດຈະນາເຂາສ ບດຮຽນ ດວຍການຕງຄາຖາມສນທະນາກບນກຮຽນຕາມບນຫາຕ

ເນອງຕາມຫວຂທກຽວກບສະພາບການຂອງອານາຈກລານຊາງ ຫ ຄອາຈະສະຫບຫຍກຽວກບເຫດການຕາງໆທເກດຂນໃນສະໄໝການປກຄອງຂອງພະເຈາສລຍະວງສາ ທມຜນຕກບຄວາມໝນຄງຂອງອານາຈກລານຊາງໃນຊວງຕມາພາຍຫງການສນພະຊນຂອງເພນ.

�� 2 : !%��*�!��'�� ຄແບງກ ມນກຮຽນຕາມຄວາມເໝາະສມ ເພອຄນຄວາ, ສນທະນາກຽວກບການຊດໂຊມ

ຂອງລະບອບສກດນາລາວລານຊາງ ແລະ ການຖກຕດແບງຂອງອານາຈກລາວລານຊາງ ດວຍບນຫາຕເນອງດງນ:

1) ສະພາບຂອງອານາຈກລາວລານຊາງກອນການແຕກແຍກ�

2) ການແຍກຕວຂອງຫວງພະບາງ 3) ການແຍກຕວຂອງຈາປາສກ�

4) ຜນສະທອນຂອງການແຕກແຍກ

ຄອາດໃຫນກຮຽນຂນລາຍງານໂດຍການນາໃຊແຜນວາດແບບ Mind Map. ຈາກນນ, ຄອາດຈະໃຫນກຮຽນເປນຜ ສະຫບໂດຍກງ ຫ ຄກບນກຮຽນຮວມກນສະຫບເພອໃຫບນລເນອໃນ ວທະຍາສາດຂອງບດ.



85�

�

ນອກຈາກນ, ຄສາມາດຕງຄາຖາມສນທະນາເຈາະຈມເພມເຕມ ເພອໃຫນກຮຽນກາໄດ ເຫດການ. ນອກຈາກກດຈະກາທກາວມານແລວ, ຄອາດຈະໝນໃຊກດຈະກາຕາງໆ ຫ ວທການ ສອນແບບອນໆອກທຄເຫນວາມຄວາມເໝາະສມ. ຂພຽງແຕກດຈະກາການຮຽນການສອນທຄ ນາມາໃຊນນ ຕອງຮບປະກນຈດປະສງຂອງບດທການດໄວ ແລະ ສາມາດບນລໄດເນອໃນທ ຄວນສອນ. ກດຈະການນທງໝດຕອງແນໃສເຮດໃຫນກຮຽນມສວນຮວມຫາຍຂນ ຫກເວນສງໃດ ແລະ ເລອງໃດກແມນນາຍຄເປນຜ ເຮດເອງໝດ. 5. ��!��-��

ຄຄວນມວທການວດ ແລະ ປະເມນຜນຈາກຫາຍຮບແບບ ຫ ວທການ ເຊນ:

5.1 ��!��-�� $!��


5.2 ��!��-��&��

- ການຕອບຄາຖາມ

- ການຂຽນລາຍງານ

- ການຈດສະແດງ

- ການລງພາກສະໜາມ

5.3 ��!��-�� #�

- ການສອບແບບປາລະໄນ

- ການສອບແບບອດຕະໄນ



86�

�

�� 14: �� %��%��#��$ ��

��&�� "#$��'�� . 1778-1804


1. �� $

ເພອໃຫນກຮຽນສາມາດ: - ອະທບາຍສະພາບຂອງອານາຈກລາວລານຊາງທງສາມອານາຈກ ກອນການຮກຮານ

ຂອງສກດນາສະຫຍາມ. - ວເຄາະສາເຫດທເຮດໃຫສກດນາສະຫຍາມທາການຮກຮານອານາຈກລາວລານຊາງ. - ອະທບາຍໄດກຽວກບວທການຄອບຄອງລາວລານຊາງຂອງສກດນາສະຫຍາມ. - ບອກ ແລະ ຊແຈງໄດກຽວກບສະພາບການປກຄອງຂອງສກດນາສະຫຍາມທມຕປະຊາ

ຊນລາວ. - ບອກ ແລະ ອະທບາຍ ສະພາບການຕສຂອງປະຊາຊນລາວໃນການຕຕານການປກຄອງ

ຂອງສກດນາສະຫຍາມໃນລະຫວາງປ ຄ.ສ 1779-1804. 2. !��#'�

1. ��%��%��#��$"#$ �� 1.1 ສະພາບຂອງອານາຈກລາວລານຊາງກອນການຮກຮານຂອງສກດນາສະຫຍາມ

1) ອານາຈກລານຊາງຫວງພະບາງ 2) ອານາຈກລານຊາງວຽງຈນ 3) ອານາຈກລານຊາງຈາປາສກ

1.2 ສາເຫດການຮກຮານອານາຈກລາວລານຊາງຂອງສກດນາສະຫຍາມ 1.3 ການຍດຄອງອານາຈກລາວລານຊາງຂອງສກດນາສະຫຍາມ

1) ການຮກຮານ ແລະ ຍດຄອງຈາປາສກ 2) ການຮກຮານ ແລະ ຍດຄອງວຽງຈນ



87�

�

2. #��$��'&��#��#��#$"#$ �� 2.1 ການຈດການປກຄອງ 2.2 ການເກບສວຍຂອງສກດນາສະຫຍາມ

3. "��&�� &�� "#$�� . 1779-1804

3.1 ການເຄອນໄຫວຕຕານສກດນາສະຫຍາມຂອງຊາວຈາປາສກ

3.2 ການເຄອນໄຫວຕຕານສກດນາສະຫຍາມຂອງຊາວວຽງຈນ

3. �� #� 3.1 !#��

- ປມແບບຮຽນ ແລະ ຄມຄ ວຊາປະຫວດສາດຊນມດທະຍມສກສາ ປທ 6. - ປມປະຫວດສາດທວໄປ. - ເອກະສານຕາງໆທກຽວຂອງກບເນອໃນ ແລະ ກດຈະກາການຮຽນ-ການສອນໃນບດນ.

3.2 &�&��$ �� -�� - ຕາຕະລາງສະແດງລາດບເຫດການ - ແຜນວາດສະແດງ

4. �� 1: ��!"�� %*� ຄອາດນາເຂາສ ບດຮຽນ ດວຍການສະຫບຫຍກຽວກບເຫດການຕາງໆທເກດຂນໃນສະ

ໄໝການປກຄອງຂອງພະເຈາສລຍະວງສາ ທມຜນຕກບອານາຈກໃນຊວງຕມາພາຍຫງການສນພະຊນຂອງເພນ ຫ ອາດຈະໃຊເຕກນກວທການອນໆອກ ທຄປະດດສາງຂນເອງເພອນາເຂາສບດຮຽນຕາມທຄເຫນວາເໝາະສມ ແລະ ສອດຄອງ.

�� 2: �� ແບງກ ມນກຮຽນ ເພອຄນຄວາສນທະນາຮວມກນກຽວກບສະພາບການຂອງອານາຈກ

ລາວລານຊາງ ກອນການຮກຮານຂອງສກດນາສະຫຍາມ ຕາມບນຫາຕເນອງດງນ : - ອານາຈກລານຊາງວຽງຈນ - ອານາຈກລານຊາງຫວງພະບາງ - ອານາຈກລານຊາງ ຈາປາສກ



88�

�

ຄຮວມກບນກຮຽນສະຫບເນອໃນບດຮຽນເພອຄວາມຖກຕອງ ແລະ ເປນເອກະພາບກນ. �� 3: ��/��-&#� ຄໃຫນກຮຽນອານປມແບບຮຽນ ຈາກນນ, ຄຕງຄາຖາມສນທະນາແບບຕເນອງກຽວກບ

ສາເຫດການຮກຮານອານາຈກລາວລານຊາງຂອງສກດນາສະຫຍາມຕາມຄາຖາມດງນ: - ປດໄຈໃນຕວຂອງສກດນາສະຫຍາມ ທພາໃຫເກດການຮກຮານລາວລານຊາງສະແດງ

ອອກແນວໃດ? - ປະຕບດການທບງບອກເຖງຄວາມເປນໃຫຍ ໃນພາກພນຂອງສກດນາສະຫຍາມໃນສະ

ຕະວດທ XVIII ສະແດງອອກແນວໃດ? - ສກດນາສະຫຍາມສວຍໃຊອນໃດເປນຂອາງເພອຮກຮານອານາຈກລາວລານຊາງ?

�� 4: #��/��-&#� ຄໃຊການອະທບາຍປະກອບການຕງຄາຖາມສນທະນາແບບຕເນອງກບນກຮຽນ ຕາມ

ຫວຂຕເນອງດງນ: 1) ການຮກຮານ ແລະ ຍດຄອງຈາປາສກຂອງສກດນາສະຫຍາມ 2) ການຮກຮານ ແລະ ຍດຄອງວຽງຈນຂອງສກດນາສະຫຍາມ

- ການກະກຽມກາລງ - ວທການຮກຮານ ແລະ ຍດຄອງວຽງຈນ �� 5: #��/��-&#� ຄໃຊການອະທບາຍປະກອບການຕງຄາຖາມສນທະນາເຈາະຈມກບນກຮຽນເພອໃຫ

ບນລເນອໃນກຽວກບການຄອບຄອງລາວລານຊາງຂອງສກດນາສະຫຍາມ ເຊນ: 1) ການຈດການປກຄອງອານາຈກລາວລານຊາງຂອງສກດນາສະຫຍາມ:

- ໂຄງສາງການປກຄອງ - ວທການຈດການປກຄອງ - ສດອານາດ - ການດການລງໂທດ

2) ການເກບສວຍຕກບອານາຈກລາວລານຊາງຂອງສກດນາສະຫຍາມ: - ການສງບນນາການ



89�

�

- ການເສຍສວຍ 3) ນກຮຽນມຄວາມຮສກແນວໃດຕກບນະໂຍບາຍດງກາວຂອງສກດນາສະຫຍາມທມຕ

ກບປະຊາຊນລາວ? �� 6: �� ຄໃຫນກຮວມກນອານໃນຫວຂ “ຂະບວນການຕສຕານສກດນາສະຫຍາມຂອງປະຊາ

ຊນລາວ ຄ.ສ 1779-1804” ແລວໃຫພວກເຂາເຈາສະຫບນາມາລາຍງານໜາຊນຮຽນ ໂດຍມຄເປນຜຮວມຕງຄາຖາມເຈາະຈມ ແລະ ສະຫບອກຄງໜງ ເຊນ:.

1) ການເຄອນໄຫວຕຕານສກດນາສະຫຍາມຂອງຊາວຈາປາສກ

- ເຫດຜນການຕສ

- ວທການຕສ

- ຜນການຕສ

2) ການເຄອນໄຫວຕຕານສກດນາສະຫຍາມຂອງຊາວວຽງຈນ

- ເຫດຜນການຕສ

- ວທການຕສ

- ຜນການຕສ

ນອກຈາກກດຈະກາທກາວມາແລວນນ ຄອາດຈະໝນໃຊກດຈະກາຕາງໆ ຫ ວທການ ສອນແບບອນໆອກທຄເຫນວາມຄວາມເໝາະສມ. ຂພຽງແຕກດຈະກາການຮຽນການສອນທຄ ນາມາໃຊນນຕອງຮບປະກນຈດປະສງຂອງບດທການດໄວ ແລະ ສາມາດບນລໄດເນອໃນທຄວນ ສອນ. ທງໝດກດຈະການນໆຕອງແນໃສເຮດໃຫນກຮຽນມສວນຮວມຫາຍຂນ ຫກເວນສງໃດ ແລະ ເລອງໃດກແມນນາຍຄເປນຜ ເຮດເອງໝດ. 5. ��!��-��

ຄຄວນມວທການວດ ແລະ ປະເມນຜນ ຈາກຫາຍຮບແບບ ຫ ວທການ ເຊນ:

5.1 ��!��-�� $!��

- ການຮວມຮຽນໃນຫອງ



90�

�

- ການຕງໃຈຟງການອະທບາຍ

- ການມສວນຮວມໃນກດຈະກາ

- ການອະພປາຍ

5.2 ��!��-��&��


- ການຂຽນບດລາຍງານ


- ການສກສານອກສະຖານທ

5.3 ��!��-�� #�

- ການສອບແບບປະລະໄນ


&�9��$: �� #�#��&�+�

1) ນກຮຽນຈງອະທບາຍສາເຫດທພາໃຫສກດນາສະຫຍາມທາການຮກຮານອານາຈກລາວລານຊາງ?

2) ນະໂຍບາຍການກດຂຂດຮດຂອງສກດນາສະຫຍາມ ທມຕປະຊາຊນລາວສະແດງອອກ

ແນວໃດ? ຈງອະທບາຍໃນແຕລະນະໂຍບາຍ. 3) ຈງອະທບາຍຂະບວນການຕສຂອງປະຊາຊນລາວຕານການຮກຮານ ແລະ ຄອບຄອງ

ຂອງສກດນາສະຫຍາມ ເຊນ: - ຂະບວນການຕສຂອງຊາວຈາປາສກ - ຂະບວນການຕສຂອງຊາວວຽງຈນ

!��#'�!��!&��: )�$ ��$��#$"#$��: ໂຄງສາງການປກຄອງຂອງອານາຈກລາວລານຊາງ ທຖກກາວໄວໃນປມ “ຄາພທ າມະ

ສາດຫວງກດໝາຍບຮານຂອງລາວ” ໄດບອກໃຫຮກຽວກບຕາແໜງຜປກຄອງ ແລະ ຂນນາງໃນ ອານາຈກລາວລານຊາງໄວດງນ:



91�

�

1. &��5�$�� - ພະເຈາແຜນດນ - ເຈາອປະລາດ - ເຈາລາຊະວງ - ເຈາລາຊະບດ

2. &��5�$! ��#�� 2.1 ເສນາຝາຍຂວາ ປະກອບມ 10 ພະຍາ:

- ພະຍາ ເມອງແສນ - ພະຍາ ສອງເມອງ - ພະຍາ ເມອງຂວາ - ພະຍາ ເມອງຮາມ - ພະຍາ ຊຽງເໜອ - ພະຍາ ໝນໜາ - ພະຍາ ຊຽງສາ - ພະຍາ ນາເໜອ - ພະຍາ ພນນາ - ພະຍາ ນາຮງ

2.2 ເສນາຝາຍກາງ ປະກອບມ 7 ພະຍາ: - ພະຍາ ເມອງກາງ - ພະຍາ ສຣພດທະນາມ - ພະຍາ ພະຊມ - ພະຍາ ສຣສະໝດ - ພະຍາ ພະໂຍທາ - ພະຍາ ສຣສນນ - ພະຍາ ຊານນ

2.3 ເສນາຝາຍຊາຍ ປະກອບມ 10 ພະຍາ: - ພະຍາ ເມອງຈນ - ພະຍາ ເມອງຄກ - ພະຍາ ເມອງຊາຍ - ພະຍາ ພນຫວງ - ພະຍາ ຊຽງໃຕ - ພະຍາ ອໄລ - ພະຍາ ເມອງປາກ - ພະຍາ ນາໃຕ - ພະຍາ ສາຂາ - ພະຍາ ເມອງແພນ

3. &��5�$�� #�� 6 ��: - ພະຍາ ສໂພ - ພະຍາ ວຽງຄາ - ພະຍາ ຄາມນ - ພະຍາ ອປະຣາຊາ



92�

�

- ພະຍາ ວຽງແກ - ພະຍາ ໝນສະເໝໃຈ 4. &��5�$�� #�� 10 ��:

- ພະຍາ ຊາມນຕຣ - ພະຍາ ຊາການນ - ພະຍາ ຊາໂນຊດ - ພະຍາ ມະຫາໂນຊດ - ພະຍາ ຊາມາຕ - ພະຍາ ຣາຊະວດ - ພະຍາ ຊາເນດ - ພະຍາ ອດທາມນຕຣ - ພະຍາ ຊາທພະຣດ - ພະຍາ ແສນໄຊພງຍດ

5. &��5�$��&� ��#�� 3 ��: - ພະຍາ ພະລະຄອນ - ພະຍາ ພນເສກຊາຍ - ພະຍາ ພນເສກຂວາ

6. &��5�$��!�� #�� 2 ��: - ພະຍາ ນກພມນ - ພະຍາ ຄາຊມພ

7. &��5�$<��%�� &� ��#�� 4 ��: - ພະຍາ ຊາບນທມ - ພະຍາ ຄາພຽງຕາ - ພະຍາ ຊາມະຣາດ - ພະຍາ ຣາຊະອາດ

8. &��5�$<��&��(� ��#�� 4 ��: - ພະຍາ ພນເຕຊາ - ພະຍາ ຊາຫາບຄາ - ພະຍາ ຊາພກດ - ພະຍາ ວງພທອນ

9. &��5�$%�� #$($ ��#�� 4 ��: - ພະຍາ ນກພດທະວງ - ພະຍາ ໝນວງໄຊຍາ - ພະຍາ ມະຫາໂຄດ - ພະຍາ ອກຄະຣາດ

10. &��5�$%��"�!��#$ ��#�� 4 ��: - ພະຍາ ສຣສທາ - ພະຍາ ແຂກຊາຍ - ພະຍາ ແຂກຂວາ - ພະຍາ ຊາບຣມ

11. &��5�$<��$($ ��#�� 5 ��: - ພະຍາ ຣາຊະໂກດ - ພະຍາ ສຣສທ



93�

�

- ພະຍາ ສຣຫາຄງ - ພະຍາ ແສນຍດ - ພະຍາ ແສນຈນ

12. &��5�$5�$ �/�� #�� 4 ��: - ພະຍາ ແປວຄງຄາ - ພະຍາ ແກວລມອອນ - ພະຍາ ຊາພຣມ - ພະຍາ ລມຖະເລຍ



94�

�

�� 15: #��$��'&��"#$!��#��

�$ (�� . 1804-1829)



- ອະທບາຍປະຫວດຂອງພະເຈາອະນວງ. - ບອກ ແລະ ອະທບາຍພາລະກດການເຄອນໄຫວຂອງພະເຈາອະນວງເພອການກອບກເອ

ກະລາດ. - ບອກ ແລະ ອະທບາຍກຽວກບການວາງແຜນ ແລະ ການດາເນນການຕສຕານສກດນາ

ສະຫຍາມຂອງປະຊາຊນລາວໃຕການນາພາຂອງພະເຈາອະນວງ. - ວເຄາະສາເຫດທເຮດໃຫການຕສຕານສກດນາສະຫຍາມຂອງພະເຈາອະນວງປະລາໄຊ. - ບອກກຽວກບຄວາມໝາຍປະຫວດສາດ ຂອງຂະບວນການຕສກຊາດໃຕການນາພາຂອງ

ພະເຈາອະນວງ. 2. !��#'�

1. ��"#$��!��#��$ 2. ��!��#�+"#$!��#��$!��#��#��!#��

2.1 ການປບປງລະບບການປກຄອງ 2.2 ການບລະນະສາງສາປະເທດຊາດ

3. ��&�� !#��"#$��'&��"#$!��#��$ 3.1 ການວາງແຜນເພອຕສ 3.2 ການດາເນນສງຄາມກອບກເອກະລາດ 3.3 ການສບຕຕສຕານສກດນາສະຫຍາມຄງທສອງຂອງເຈາອະນວງ 3.4 ສາເຫດການປະລາໄຊຂອງຂະບວນການຕສກຊາດ



95�

�

4. ��,�� "#$"��&��

3. �� #� 3.1 !#��

- ປມແບບຮຽນ ແລະ ຄມຄ ວຊາປະຫວດສາດຊນມດທະຍມສກສາ ປທ 6 - ປມປະຫວດສາດທວໄປ - ເອກະສານຕາງໆທກຽວຂອງກບເນອໃນ ແລະ ກດຈະກາການຮຽນ-ການສອນໃນບດນ


4. �� 1: ��!"�� %*� ຄອາດນາເຂາສ ບດຮຽນ ດວຍການຕງຄາຖາມສນທະນາກບນກຮຽນກຽວກບວລະກາ

ການຕສຂອງບນພະບລດລາວ ໃນການຕສຕານສກດນາສະຫຍາມກອນການຕສຂອງພະເຈາອະ ນວງ.

�� 2: ແບງກ ມນກຮຽນ ເພອຄນຄວາສນທະນາກຽວກບພະເຈາອະນວງຕາມບນຫາຕເນອງດງ ນ:

- ປະຫວດຂອງພະເຈາອະນວງ - ພາລະກດ ແລະ ຜນງານຂອງພະເຈາອະນວງ

ຈາກນນ, ຄຮວມກບນກຮຽນສະຫບ ເພອໃຫໄດຄາຕອບທເປນເອກະພາບ. �� 3: #��/��-&#� ຄໃຊການອະທບາຍປະກອບການຕງຄາຖາມສນທະນາເຈາະຈມເພມເຕມ ເພອໃຫນກ

ຮຽນກາໄດພາລະກດການເຄອນໄຫວຂອງພະເຈາອະນວງ ເພອການກຊາດຕານການຄອບຄອງຂອງສກດນາສະຫຍາມ ເຊນ:

- ການປບປງກງຈກການປກຄອງ - ການບລະນະສາງສາປະເທດຊາດ



96�

�

�� 4: ��/��-&#� ຄໃຫນກຮຽນອານປມແບບຮຽນ ໃນຫວຂການຕສກເອກະລາດຂອງປະຊາຊນລາວໃຕ

ການນາພາຂອງເຈາອະນວງໂດຍໃຊເວລາປະມານ 10 ນາທ. ຈາກນນ ຄຕງຄາຖາມສນທະນາ ເຈາະຈມກບນກຮຽນຕາມຄາຖາມຕເນອງດງນ:

- ເຈາອະນວງ ໄດວາງແຜນການຕສກຊາດຈາກສກດນາສະຫຍາມແນວໃດແດ? - ເຈາອະນວງ ໄດມວທການແນວໃດໃນການດາເນນການຕສກຊາດ ຕານສກດນາສະ

ຫຍາມ? - ວລະກ າການຕສອນອງອາດກາຫານຂອງກອງທບອານາຈກລາວລານຊາງ ໃນບນຮບທງ

ສາລດ, ບນຮບໜອງບວລາພ, ບນຮບທງສມປອຍ ແລະ ພເຂາສານເປນແນວໃດ? - ພາຍຫງທຍດເອາຕວເມອງວຽງຈນໄດແລວ ກອງທບສກດນາສະຫຍາມໄດເຮດແນວໃດ

ແດ? �� 5: ��#��/��-&#� ຄໃຊການບນຍາຍປະກອບການຕງຄາຖາມສນທະນາເຈາະຈມກບນກຮຽນ ຕາມຄາຖາມ

ຕເນອງຕາມຄວາມເໝາະສມ ກຽວກບການສບຕ ຕສຕານສກດນາສະຫຍາມຄງທສອງຂອງພະເຈາອະນວງ ແລະ ສາເຫດທພາໃຫຂະບວນການຕສຂອງພະເຈາອະນວງປະລາໄຊ.

ນອກຈາກກດຈະກາທກາວມາແລວນນ ຄອາດຈະໝນໃຊກດຈະກາຕາງໆ ຫ ວທການ ສອນແບບອນໆອກທຄເຫນວາມຄວາມເໝາະສມ. ຂພຽງແຕກດຈະກາການຮຽນ-ການສອນທຄ ນາມາໃຊນນຕອງຮບປະກນຈດປະສງຂອງບດທການດໄວ ແລະ ສາມາດບນລໄດເນອໃນທຄວນ ສອນ. ທງໝດກດຈະການນໆ ຕອງແນໃສເຮດໃຫນກຮຽນມສວນຮວມຫາຍຂນຫກເວນສງໃດ ແລະ ເລອງໃດກແມນນາຍຄເປນຜ ເຮດເອງໝດ. 5. �� !��-��

ຄອາດໃຊວທການວດ ແລະ ປະເມນຜນຈາກຫາຍຮບແບບ ຫ ວທການ ເຊນ:

5.1 ��!��-�� $!��






97�

�


5.2 ��!��-��&��




- ການລງພາກສະໜາມ

5.3 ��!��-�� #�

- ການສອບແບບປາລະໄນ


��#��!��: 1) �� $ �� #��#�#�"��$

ພະເຈາອະນວງ ໄດສາງສາຍພວພນກບຫວຽດນາມດວຍການສງທດໄປເມອງເວ ນະ ຄອນຫວງຂອງຫວຽດນາມ ເຖງ 4 ຄງຄ: ຄງທໜງ ໃນປ ຄ.ສ 1805, ຄງທສອງໃນປ ຄ.ສ 1811,

ຄງທສາມ ໃນ ປ ຄ.ສ 1814 ແລະ ຄງທສ ໃນປ ຄ.ສ 1817. ປ ຄ.ສ 1818 ພະເຈາອະນວງ ໄດສງທດໄປຫາເຈາຊວດຫວງພະບາງ ເພອການທອນ

ໂຮມລາວເຂາເປນອນໜງອນດຽວໃນຄງນ, ໄດສງສະຫຽງຊາງໄປເປນຂອງຂວນ. ຫງຈາກສາເລດ ແລວ ພະເຈາອະນວງຈະຂອອກບວດເປນພະສງເລຍ. ມາໃນປ ຄ.ສ 1821 ພະເຈາອະນວງ ໄດ ສງທດໄປຫາເຈາຊວດຫວງພະບາງ ພອມດວຍຂອງຂວນເປນເຮອຊວງຟອກຄາ ແລະ ເຄອງ ອນໆ.

2) ��$ �� $#�� ພາຍຫງທຂນເປນກະສດປກຄອງແລວ ພະເຈາອະນວງ ກໄດເລງໃສບລະນະປະຕສງ

ຂອນວດວາອາຮາມຕາງໆ ເພອໃຫເປນສະຖານທການສກສາ ແລະ ເປນສນເຕາໂຮມຄວາມສາ ມກຄຂອງປະຊນພາຍໃນອານາຈກ ເຊນ: ປ ຄ.ສ 1806 ເຈາອະນວງພອມດວຍເຈາເມອງນະ ຄອນພະນມ ແລະ ເຈາເມອງມກດາຫານໄປໄຫວພະທາດພະນມ. ປ ຄ.ສ 1807 ເຈາອະນວງ ໄດນາພາປະຊາຊນສາງຫໂຮງ ແລະ ຂນໃນນະຄອນຫວງວຽງຈນຢາງຫວງຫາຍ, ສາງກາແພງ



98�

�

ເມອງໃຫມຄວາມແຂງແຮງ, ບາລງປະຕສງຂອນພດທະສາສະໜາ, ກສາງວດວາອາຮາມ, ບລະ ນະສອມແຊມສມໃນວດທາດພະນມ. ພອມນນ ຍງໄດນາພາເຈາເມອງນະຄອນພະນມ ແລະ ເຈາເມອງມກດາຫານໄປໄຫວພະທາດພະນມ. ປ ຄ.ສ 1808 ໄດນາພາປະຊາຊນປວແປງເມອງ ໜອງຄາຍ ໂດຍສະເພາະແມນວດຕາງໆເຊນ: ວດສບນເຮອງ ແລະ ວດອນໆ. ປ ຄ.ສ 1810 ເຈາ ອະນວງ ພອມດວຍປະຊາຊນໄດສາງຫພະແກວຢບານສຊຽງໃໝ ແລະ ສາງຂວແມນາຂອງຢທາ ວດອບມງກງກນຂາມກບວດຊາງເຜອກ ສຊຽງໃໝ ແລະ ທາການສະເຫມສະຫອງໃນປ ຄ.ສ1812. ປ ຄ.ສ 1811 ເຈາອະນວງໄດທາການປບປງກງຈກການປກຄອງໃນເຂດຫວພນທງຫາ ທງຫກ.

ປ ຄ.ສ 1812 ເຈາອະນວງພອມດວຍເຈາເມອງນະຄອນພະນມ ແລະ ເຈາເມອງມກດາ ຫານໄປໄຫວພະທາດພະນມ. ປ ຄ.ສ 1813 ເຈາອະນວງ ໄດຈດການເຕາໂຮມພະສງທວອານາ ຈກລານຊາງເພອປບປງພະໄຕປດກ ເຊງເປນການຈດຄງທ 3 ຫງຈາກຄງທ 1 ຈດຂນໃນສະໄໝ ພະເຈາຟາງມປ ຄ.ສ 1359 ແລະ ຄງທ 2 ຈດຂນໃນສະໄໝພະເຈາໂພທສາລະລາດປ ຄ.ສ 1523.

ປ ຄ.ສ 1818 ເຈາອະນວງ ພອມດວຍປະຊາຊນສາງວດສສະເກດ ແລະ ໄດທາການ ສະເຫມສະຫອງໃນປ ຄ.ສ 1824.

3) ��'��&�� : ປ ຄ.ສ 1825 ໂດຍສບຕພາລະກດຂອງຜເປນອາຍ ພະອງກໄດນາພາປະຊາຊນລາວ

ລານຊາງດາເນນການກຊາດຕານສກດນາສະຫຍາມ ແລະ ໄດທາການເຄອນທບໃນຕນປ ຄ.ສ1827 ໂດຍແບງອອກເປນສາມປກ ຄ: ປກທ 1, ທ 2 ເຄອນທບຈາກວຽງຈນ ແລະ ປກທ 3 ເຄອນ ທບອອກຈາກຈາປາສກ ເພອກວາດຕອນເອາຄອບຄວຄນລາວກບຄນວຽງຈນ. ໃນຂະນະທກອງ ທບລານຊາງ ພວມເຄອນໄຫວອບພະຍບຄອບຄວຊາວລາວກບຄນມານນ ກຖກກອງທບສະ ຫຍາມ ທເຄອນອອກມາຈາກກງເທບ ແລະ ຈາກພະຕະບອງບກຕຢາງຂະໜາດໃຫຍ. ກອງທະ ຫານລານຊາງໄດທາການຕສຢາງອງອາດກາຫານ ແຕກບສາມາດສະກດກນກອງທບສະຫຍາມ ທມກາລງພນຫວງຫາຍ ແລະ ອາວດທທນສະໄໝກວາ. ກອງທບລານຊາງຈງ ໄດຖອຍທບກບຄນ ເພອຮກສາກາລງ ແລະ ປອງກນວຽງຈນໄວ.

ແຕເມອຊງຊາກາລງເຫນວາຈະຕານທານກອງທບສກດນາສະຫຍາມບໄດ ພະເຈາອະນ ວງ ຈງໄດພາຄອບຄວໜໄປຢຫວຽດນາມ (ເມອງວນ) ເພອປບປງກາລງຕສອກຄງໜງ. ຫງຈາກ



99�

�

ປບປງກາລງຢອານາມໄດປໜງ ຈງໄດກບຄນມາວຽງຈນ ເພອຍດເອາເມອງວຽງຈນຄນ. ແຕບສາ ມາດດາເນນຕາມແຜນການໄດສາເລດເນອງຈາກຂາດກາລງຄນ. ສະນນ, ພະເຈາອະນວງ ຈງໄດ ຕດສນໃຈໜອອກຈາກນະຄອນວຽງຈນອກຄງໜງເພອໄປປບປງກາລງພນຄນໃໝ. ແຕວາການໜ ອອກຈາກນະຄອນວຽງຈນຂອງພະເຈາອະນວງໃນຄງນ ບປະສບຜນສາເລດຄ: ມາຮອດວນທ 19 ເດອນທນວາ ປ ຄ.ສ 1828 ພະເຈາອະນວງໄດຖກກອງທະຫານສກດນາສະຫຍາມຂອງພະຍາບດນ ແລະ ພະຍາລບແລ1 ແຫງເມອງນານທາການຈບໄດຢທຊາຍແດນເມອງພວນ ແລວພະອງພອມດວຍຄອບຄວກໄດຖກກອງທະຫານສກດນາສະຫຍາມນາສງລງໄປບາງກອກ.

ເລມຕງແຕວນທ 15 ເດອນມງກອນ ປ ຄ.ສ 1829 ມາ ພະອງໄດຖກສກດນາສະຫຍາມ

ນາໄປລງໂທດປະຈານດວຍການທລະມານຢາງໜກໜວງ ເຊນ: ຖກເອາເຫກເຜາໄຟມາເຈາະຕາ

ທງສອງເບອງ, ບໃຫກນອາຫານ ແລະ ນາ... ມາຮອດວນທ 25 ເດອນມງກອນ ປ ຄ.ສ 1829 ພະ

ອງໄດຖກນາໄປແຂວນໄວໃນກງເຫກເທງໜານາເຈາພະຍາທທາລາຊນ ບາງກອກ ໃກກບວດສ

ສະເກດໃນປດຈບນນ ແລະ ມາຮອດກາງຄນຂອງວນທ 25 ຕໃສວນທ 26 ເດອນມງກອນ ຄ.ສ

1829 ສມເດດພະເຈາອະນວງກໄດສນພະຊນດວຍການທລະມານໃນກງເຫກນະສະຖານທແຫງ

ນນ. ລວມພະຊນອາຍຂອງພະອງໄດ 62 ປ.

��1 ພະຍາເມອງລບແລ ຕມາໄດຮບນາມມະຍດເປນ ພະຍາອະນວນາດ ແລະ ຖກແຕງຕງໃຫເປນເຈາເມອງຊຽງຄານ. ທມາ : ມະຍຣ ແລະ ເຜຍພນ ເຫງາສວດທະນາ. ເຈາອະນວງ (1767-1829)ປະຊາຊນລາວ ແລະ ອາຊອາຄະເນ. ນະຄອນຫວງວຽງຈນ, ພມຄງທສອງ,ໂຮງພມແຫງລດ 2010: 129



100�

�

�� 16: #��$'&��#$"#$ ��

�� (�� . 1829-1893)


1. �� $ເພອໃຫນກຮຽນສາມາດ:

- ບອກ ແລະ ອະທບາຍກຽວກບການຈດການປກຄອງລາວລານຊາງໃນແຕລະໄລຍະຂອງສກດນາສະຫຍາມ.

- ວເຄາະກຽວກບເຫດຜນ ທພາໃຫສກດນາສະຫຍາມທາການປຽນແປງການຈດການປກ ຄອງລາວລານຊາງໃນແຕລະໄລຍະ.

- ອະທບາຍນະໂຍບາຍການກດຂຂດຮດຂອງສກດນາສະຫຍາມທມຕອານາຈກລາວລານຊາງໃນດານເສດຖະກດ.

- ອະທບາຍນະໂຍບາຍການກດຂຂດຮດຂອງສກດນາສະຫຍາມທມຕອານາຈກລາວລານຊາງໃນດານວດທະນະທາສງຄມ.

2. !��#'� 1. ການຈດການປກຄອງລາວຂອງສກດນາສະຫຍາມ

1.1 ການຈດການປກຄອງແບບເມອງຂນໄລຍະທໜງ

1.2 ການຈດການປກຄອງແບບເມອງຂນໄລຍະທສອງ

1.3 ການຈດການປກຄອງແບບເມອງຂນໄລຍະທສາມ

2. ນະໂຍບາຍກດຂຂດຂອງສກດນາສະຫຍາມຕລາວ

2.1 ນະໂຍບາຍຂດຮດດານເສດຖະກດ

2.2 ນະໂຍບາຍຂດຮດດານສງຄມວດທະນະທາ

3. �� #� 3.1 ເອກະສານ



101�

�

- ປມແບບຮຽນ ແລະ ຄມຄວຊາປະຫວດສາດ ຊນມດທະຍມສກສາ ປທ 6. - ປມປະຫວດສາດທວໄປ. - ເອກະສານຕາງໆທກຽວຂອງກບເນອໃນ ແລະ ກດຈະກາການຮຽນ-ການສອນໃນບດນ.


4. �� 1: ��!"�� %*� ຄອາດນາເຂາສ ບດຮຽນ ດວຍການຕງຄາຖາມທບທວນບດຮຽນເກາກບນກຮຽນເພອເປນ

ການເຊອມຕເນອໃນເຂາສບດຮຽນໃໝເຊນ: - ເຈາອະນວງ ໄດນາພາປະຊາຊນຊາວລານຊາງຕສຕານສກດນາສະຫຍາມແນວໃດ? - ນກຮຽນມຄວາມຮສກແນວໃດ ຕການກະທາຂອງສກດນາສະຫຍາມພາຍຫງທພວກເຂາ

ຍດເອາຕວເມອງວຽງຈນໄດແລວ? �� 2: �� ແບງກ ມນກຮຽນ ເພອຄນຄວາສນທະນາກຽວກບການຈດການປກຄອງລາວລານຊາງ

ຂອງສກດນາສະຫຍາມ ຫງຈາກນນໃຫນກຮຽນແຕລະກມລາຍງານຕາມບນຫາຕເນອງດງນ: - ເປາໝາຍໃນການຈດການການປກຄອງໃນແຕລະໄລຍະ - ວທການໃນການຈດການປກຄອງໃນແຕລະໄລຍະ - ເຂດການປກຄອງໃນແຕລະໄລຍະ ຈາກນນ, ຄສະຫບດວຍການໃຊແຜນທອານາຈກລາວລານຊາງເພອສະແດງໃຫເຫນເຂດ

ການປກຄອງຫວເມອງລາວຕາງໆທການດຂນ ໂດຍສກດນາສະຫຍາມໃນແຕລະໄລຍະ. �� 3: #��-/��-&#� ຄອາດໃຊການອະທບາຍ ປະກອບການຕງຄາຖາມສນທະນາເຈາະຈມກບນກຮຽນກຽວ

ກບນະໂຍບາຍກດຂຂດຮດຂອງສກດນາສະຫຍາມທມຕກບປະຊາຊນລາວລານຊາງ ເຊນ: - ນະໂຍບາຍກດຂຂດຮດຂອງສກດນາສະຫຍາມທມຕລາວສະແດງອອກໃນດານໃດແດ ? - ນະໂຍບາຍການກດຂຂດຮດທາງດານເສດຖະກດສະແດງອອກແນວໃດ? - ສກດນາສະຫຍາມການດວທການເກບສວຍຈາກລາວມຈກຊະນດ?



102�

�

- ປະເພດສວຍທສກດນາສະຫຍາມເກບໄດຈາກລາວມຈກປະເພດ? - ບນນາການທກະສດລາວລານຊາງໃນແຕລະອານາຈກຕອງເສຍໃຫສກດນາສະຫຍາມມ

ອນໃດແດ? - ສກດນາສະຫຍາມໄດການດອດຕາເຄອງບນນາການແຕລະປະເພດໄວແນວໃດ?

ຈາກນນ, ຄໃຊຕາຕະລາງ ຫ ແຜນວາດສະແດງກຽວກບຮບການການເສຍສວຍ, ປະເພດ ຂອງສວຍທຊາວລາວຕອງໄດເສຍໃກແກສກດນາສະຫຍາມ ເພອເປນການສະຫບເນອໃນຂອງ ຫວຂດງກາວ ຫ ຄອາດຈະໃຊ Mind Map ເປນການນາໄປສການສະຫບກໄດ.

ນອກຈາກກດຈະກາທກາວມາແລວນນ ຄອາດຈະໝນໃຊກດຈະກາຕາງໆ ຫ ວທການ ສອນແບບອນໆອກທຄເຫນວາມຄວາມເໝາະສມ ແລະ ສອດຄອງ ຂພຽງແຕກດຈະກາການ ຮຽນ-ການສອນທຄນາມາໃຊນນ ຕອງຮບປະກນຈດປະສງຂອງບດທການດໄວ ແລະ ສາມາດບນ ລເນອໃນທຄວນສອນ. 5. ��!��-��

ຄອາດໃຊວທການວດ ແລະ ປະເມນຜນຈາກຫາຍຮບແບບ ຫ ວທການ ເຊນ:

5.1 ��!��-�� $!��





5.2 ��!��-��&��



5.3 ��!��-�� #�

- ການສອບແບບປະລະໄນ




103�

�

�� VI: �� +,',�&#�&�� (1893-1945)

�� 17: ��!��'&��#$"#$<;��$ (1893-1930)



- ອະທບາຍການແຊກແຊງລາວຂອງຈກກະພດຝຣງ.

- ອະທບາຍການຈດການປກຄອງຂອງຝຣງໃນລາວ.

- ອະທບາຍຄວາມສາມກຄລາວ-ຫວຽດນາມ-ກາປເຈຍ.

- ອະທບາຍຈດພເສດລດທລາເມອງຂນແບບເກາຂອງຝຣງ.

2. !��#'�&��&� 1. ��$��"#$��<;��$

1.1 ສາເຫດຈກກະພດຝຣງແຊກແຊງລາວ

1.2 ວທການແຊກແຊງລາວຂອງຈກກະພດຝຣງ

2. ��#$"#$<;��$'��

2.1 ນະໂຍບາຍການປກຄອງ

2.2 ນະໂຍບາຍເສດຖະກດ

2.3 ນະໂຍບາຍວດທະນະທາ-ສງຄມ

3. �� -*��-��!��

4. ��! ��!��#$"��!��"#$<;��$



104�

�

3. �� #�

- ປມແບບຮຽນ ແລະ ປມຄມຄວຊາປະຫວດສາດຊນມດທະຍມສກສາ ປທ 6. - ແຜນທກຽວກບປະເທດລາວ ແລະ ການລາເມອງຂນຂອງຈກກະພດ. - ເອກະສານຕາງໆທກຽວຂອງກບປະເທດລາວ ແລະ ການລາເມອງຂນຂອງຈກກະພດ.

4. �� ການສນທະນາກມ ເປນວທທໃຫໂອກາດນກຮຽນໄດມການແລກປຽນ, ຮຽນຮເຊງກນ

ແລະ ກນຫາຍກວາ. ແຕເພອບໃຫນກຮຽນເບອ ຫ ມການສອນຊາແບບເກາ ຄຈງສາມາດປບປຽນວທການສອນໄປເລອຍໆລະຫວາງວທການສອນແບບສນທະນາເປນກມ, ລວມໝ ແລະ ການຂຽນລາຍງານ ເຊງຄສາມາດນາໃຊບນດາຄາຖາມທໄດຕງໄວ.

ການຈດແບງນກຮຽນອອກເປນກມແຕລະຄງໃຫມການຊບຊອນຄນໃໝ (ບໃຫເອາຄນເກາ ຫ ຈເກາ) ແລະ ທສາຄນໃຫເອາໃຈໃສນກຮຽນທຮຽນອອນ, ບມຄວາມກະຕລລນ ຫ ບມກ ປາກ ແລະ ອນໆ.

�� 1: �� /��-&#� ຄຈດແບງນກຮຽນອອກເປນກມ ຫ ຈ ຕາມຄວາມເໝາະສມ ແລະ ແນະນານກຮຽນຄນ

ຄວາບດຮຽນຂທ 1 ກຽວກບການແຊກແຊງລາວຂອງຈກກະພດຝຣງ ແລະ ຫອຍແຜນທການ

ປກຄອງ ຫ ແຜນທອນທສາມາດບອກເຖງທຕງຂອງປະເທດລາວໄດຢາງຊດເຈນ. ຈາກນນ, ຕງ

ຄາຖາມເຈາະຈມເພອໃຫນກຮຽນໄດຄນຄດດງນ:

1. ເປນຫຍງຈກກະພດຝຣງຈງແຊກແຊງລາວ?

2. ຈກກະພດຝຣງມວທການແຊກແຊງລາວແນວໃດ?

ຄປອຍເວລາໃຫນກຮຽນໄດຄນຄດ ແລະ ຄດເລອກຕວແທນຂອງກມຈານວນໜງ ເພອ

ສະຫບ ຫ ຕອບຄາຖາມຕາມລາດບໃຫໝຟງ, ກມອນສາມາດເພມເຕມໄດຖາເຫນວາຍງບທນ

ຄບຖວນ. ຫງຈາກນນ, ຄຮວມກບນກຮຽນສະຫບຄນເພອໃຫໄດຄາຕອບທເປນເອກະພາບ ຫ ດງ

ຕວຢາງຄາຕອບລມນ:



105�

�

��&#�: 1. !�-��<;��$��$��:

- ຝຣງມຄວາມເຊອວາ ອານາຈກລາວລານຊາງຈະສາມາດເປນເສນທາງເຂາສຢນານຂອງ

ຈນ ເພອແຂງຂນກບອງກດ.

- ຝຣງຮວາອານາຈກລາວລານຊາງມດນແດນກວມເອາສອງຝງແມນາຂອງເຊງເປນເມອງ

ສວຍຂອງສະຫຍາມ ແຕໃນຂະນະດຽວກນອານນາມ ກມອດທພນໃນດນແດນລາວລານ

ຊາງ. ດງນນ, ຝຣງຈງຮບຮອນແຊງໜາເຂາລາວກອນອງກດ.

- ອານາຈກລາວລານຊາງ ປກຄອງດວຍລະບອບສກດນາທຫາຫງ, ອານາດສນກາງອອນ

ເພຍເປນເງອນໄຂອນດທຈະຍດຄອງໂດຍໝນໃຊບນດາຂຂດແຍງ ເພອການດນະໂຍ

ບາຍເຮດໃຫປະຊາຊນລາວຕອງຫນມາສະໜບສະໜນ ແລະ ຂຄວາມອາລກຂາຈາກຝຣງ.

- ອານາຈກລາວລານຊາງ ມຄວາມອດມສມບນທາງດານຊບພະຍາກອນທາມະຊາດນາໆ

ຊະນດທງທຢໜາດນ ແລະ ພນດນ ເຊງສາມາດຕອບສະໜອງຄວາມຕອງການທາງດານ

ເສດຖະກດຂອງຈກກະພດໄດເປນຢາງດ.

- ຜນຜະລດທາງດານກະສກາຕກຕາ, ປະຊາຊນມຄວາມທກຍາກອດຫວ ແລະ ອນໆ ຈງ

ເປນເງອນໄຂສະດວກໃຫຝຣງດາເນນການກດຂຂດຮດໄດງາຍ.

2. ��$��"#$��<;��$: - ສາຫວດພມປະເທດ ໃນປ ຄ.ສ 1861 ໂດຍມນກປາດຝາຍວທະຍາສາດ ແລະ ນກປາດ

ຝາຍສກສາສາດ ສາຫວດຕາມລາແມນາຂອງຕງແຕກາປເຈຍຈນເຖງຫວງພະບາງສາ

ມາດເກບກາສະພາບພມສາດ, ເສດຖະກດ, ວດທະນະທາ, ສງຄມ ແລະ ໄດຂຽນແຜນທ

ລະອຽດແຕປາກລາຍຫາຫວງພະບາງ.

- ແຕງຕງຄະນະສາຫວດທສອງ ໃນປ ຄ.ສ 1865 ໂດຍແມນ ດດາ ເດລາເກຣ ເປນຫວໜາ

ຄະນະ ແລະ ຟຣງຊການເຢ, ເດລາປາກຕ ເປນຄະນະພອມດວຍນກວທະຍາສາດທາມະ

ຊາດ ແລະ ນກວທະຍາສາດສງຄມຫາຍຄນ. ສາຫວດແຕກາປເຈຍໄປເຖງຫວງພະບາງ



106�

�

ໄດທາການແຕມແຜນທເກບກາສະພາບກຽວກບການສາງຕະຫາດຈາໜາຍສນຄາ, ແຫງ

ຊບພະຍາກອນທາມະຊາດ, ສະພາບການເມອງ ແລະ ສງຄມລາວ.

- ແຕງຕງຄະນະທສາມຂນໃນລະຫວາງປ ຄ.ສ 1875-1877 ໂດຍແມນ ຈຣດສ ອາກມງ

ເປນຫວໜາຄະນະ ໄດທາການສາຫວດຕາມຊາຍແດນລາວ-ຫວຽດນາມ-ກາປເຈຍໂດຍ

ສະເພາະແມນໃນພາກກາງ ແລະ ພາກໃຕຂອງລາວ.

- ເຮດສງຄາມຮກຮານພາກກາງ ແລະ ພາກເໜອຫວຽດນາມ ເຊງສາມາດຍດຄອງໄດໃນປ

ຄ.ສ 1884 ແລະ ກຽມການຍດຄອງລາວ ໂດຍແມນ ເລມ ເດວນລເອ ຜຕາງໜາລດຖະ

ບານຝຣງຢອນດຈນ ໄດອອກແຜນການແຊກແຊງເຂາລາວຄກບພວກເຂານາໃຊເຂາກາ

ປເຈຍ.

�� 2: ��/��-&#�

ຄໃຫນກຮຽນອານເນອໃນບດຮຽນຂທ 2 ກຽວກບການຈດການປກຄອງຂອງຝຣງໃນລາວ.

ຈາກນນ, ຕງຄາມຖາມເຈາະຈມດວຍບນຫາຕາງໆດງນ:

1) ນະໂຍບາຍການປກຄອງລາວຂອງຝຣງແມນເຮດແນວໃດ?

2) ນະໂຍບາຍການປກຄອງລາວຂອງຝຣງໄລຍະທ 1 ມຄແນວໃດ?



5) ຝຣງໄດວາງນະໂຍບາຍເສດຖະກດໃນລາວແນວໃດ?

6) ຝຣງໄດວາງນະໂຍບາຍວດທະນະທາ-ສງຄມໃນລາວແນວໃດ?

ຄປອຍເວລາໃຫນກຮຽນໄດຄນຄດ. ຈາກນນ, ໃຫນກຮຽນອາສາສະໝກຂນຕອບຂລະ

1-2 ຄນ ສວນຜອນສາມມາດເພມເຕມໄດຖາເຫນວາຍງບທນຄບຖວນ. ຫງຈາກນນ, ຄຮວມກບ

ນກຮຽນສະຫບຄນເພອໃຫໄດຄາຕອບທເປນເອກພາບ ຫ ດງຕວຢາງຄາຕອບລມນ:

��&#�:

1) ນະໂຍບາຍການປກຄອງລາວ:



107�

�

ພາຍຫງການເຊນສນຍາໃນວນທ 3 ເດອນຕລາ ປ ຄ.ສ 1893 ຝຣງ ໄດເຂາຍດຄອງປະ

ເທດລາວໃນຖານະເປນເມອງຂນ ແລະ ຖດນແດນຝງຂວາແມນາຂອງເປນປອມຍດທະສາດປະ

ເຊນໜາກບສະຫຍາມ ແລະ ອງກດ, ເອາລາວເປນແນວປອງກນຕງແກງ, ອານນາມ, ໂກແຊງຊນ

ແລະ ກາປເຈຍ. ໃນກລະນທຕງແກງ, ອານນາມ ແລະ ໂກແຊງຊນ ຈະຕສ ແລະ ຂບໄລຝຣງໜກ

ຈະໃຊລາວເປນແປນຢນຕາວໂຈມຕຄນ.

ພວກຝຣງດາເນນການປກຄອງລາວໂດຍກງ ໄດມການວາງນະໂຍບາຍດານການເມອງ,

ເສດຖະກດ, ວດທະນະທາ, ສງຄມ, ແບງແຍກເພອປກຄອງ ໂດຍສະເພາະລະຫວາງພາກ ເໜອ,

ພາກໃຕ, ຊນຄນ, ເຜາຊນ, ເພດໄວ, ສາສະໜາ ແລະ ອນໆ.

2) ນະໂຍບາຍການປກຄອງລາວຂອງຝຣງໄລຍະທ 1 (1893-1895):

ຝຣງປກຄອງລາວດວຍກນອບາຍຮກສາຮບແບບເດມທກຢາງຕາມທ ໂອກດ ປາວ ໄດ

ໃຫຄາສນຍາກບເຈາຊວດອນຄາ. ຝຣງຮບຮ, ເຄາລບສດອານາດ ແລະ ອະພສດຂອງພະບລມ

ວງສານວງ ແລະ ຮບການປກຄອງຂອງລາວດງເດມ. ໝາຍຄວາມວາ ໃນເບອງຕນພວກເຂາພຽງ

ແຕເປນຜບງການຢເບອງຫງກຽວກບການຈດສນວຽກງານການປກຄອງທກຢາງ ແລວຄອຍແຊກ

ຊມເຂາເທອລະໜອຍ.

3) ນະໂຍບາຍການປກຄອງລາວຂອງຝຣງໄລຍະທ 2 (1895-1899)

ຝຣງໄດເຂາມາເປນເຈາການໃນການບລຫານບາງຢາງເຊນ: ເພມອດສະລຍະຍດໃຫແກ

ເຈາອປະລາດ ໂດຍເລອນຍດຂນເປນສມເດດເຈາມະຫາອປະລາດ, ເລກໃຊກດໝາຍເກາຂອງ

ສກດນາລາວບາງສະບບທຂດກບລະບບການປກຄອງໃໝຂອງເຂາ, ບງຄບໃຫໃຊຄຣດຕະສກ

ກະລາດ ແລະ ເດອນແບບຝຣງ, ແບງປະເທດລາວອອກເປນ 2 ເຂດບນຊາ ເຊງໃນແຕລະເຂດມ

ຜມອານາດເຕມຂອງຝຣງປະຈາຄ:

- ພາກເໜອ: ນບຕງແຕແຂວງຄາມວນຂນໄປຈນເຖງຜງສາລໂດຍແມນຫວງພະບາງເປນ

ໃຈກາງ. ແຕມເມອງຈານວນໜງຖກຕດແບງໃຫຂນກບຕງແກງ ແລະ ອກຈານວນໜງຂນກບ

ແຂວງແທງຮວາ ເຊງຝຣງອາງວາເພອຄວາມສະດວກໃນການປກຄອງ.



108�

�

- ພາກໃຕ: ນບແຕຄາມວນລງໄປເຖງກາປເຈຍ ໂດຍເອາເມອງໂຂງເປນໃຈກາງ.

4) ນະໂຍບາຍການປກຄອງລາວຂອງຝຣງໄລຍະທ 3 (1899-1941)

ຝຣງໄດຈດເອາລາວເຂາເປນແຄວນທ 5 ຂອງສະຫະພນອນດຈນ ແລະ ໄດແບງລະບບ

ການປກຄອງລາວອອກເປນ 2 ສວນຄ:

- ��#$ ��$: ຝຣງຖວາແຄວນລາວເປນເມອງຂນ ຫ ອານານຄມແຕໃຫ

ແຂວງ ຫວງພະບາງມອະພສດເປນເມອງອາລກຂາ. ປະມກຂອງແຄວນລາວແມນຄນຝຣງເປນຜ

ມອານາດເຕມທມອານາດສງສດໃນທວແຄວນລາວ ແລະ ຍງສງກວາເຈາຊວດທປະຈານະຄອນ

ຫວງພະບາງອກຊາ.

ຜມອານາດເຕມປະຈາແຄວນລາວ ມສະພາທປກສາລດຖະບານພຽງສະພາດຽວຄ: ສະ

ພາທປກສາຄນພນເມອງ ແຕກມອະນສະພາການກະເສດ ແລະ ຄະນະກາມະການເຕກນກ

ຕາງໆເຊນດຽວກບແຄວນອນ

- ��#$ ��#$/��: ຝຣງໄດແບງເຂດການປກຄອງອອກເປນ 10 ແຂວງ ມເຈາ

ແຂວງແມນຄນຝຣງ ເຊງເປນຜຮບຜດຊອບສງສດໃນການປກຄອງແຂວງ, ຮອງເຈາແຂວງແມນ

ຄນຝຣງໜງ ຫ ສອງຄນ (ຂນກບແຂວງໃຫຍ-ນອຍ) ເຊງມໜາທຊວຍ ຫ ຮກສາການແທນເຈາ

ແຂວງ, ຫວໜາຫອງການແຂວງ ແລະ ຫວໜາພະແນກ ປະກອບມ 9 ພະແນກ. ໃນນນ, ຫວໜາ

ພະແນກເຮດໜາທເປນລາມ (ຜແປພາສາ), ສະໝຽນ ແລະ ພະນກງານຕາມຈານວນທສມຄວນ.

5) ນະໂຍບາຍເສດຖະກດ

- ພວກເຂາບຍອມລງທນສາງສາພດທະນາປະເທດລາວ.

- ພວກເຂາລງທນສມໃສການຂດຄນ ແລະ ສາງສາຢແຄວນຕງແກງ, ອານນາມ, ໂກແຊງ

ຊນ ແລະ ກາປເຈຍ.

- ພວກເຂາພຽງແຕຖວາ ລາວເປນປອມດານໜາຂອງສະຫະພນອນດຈນ ທກຽມພອມສ

ຢນກບຈກກະພດອນໆ.

- ສາງປະເທດລາວ ໃຫກາຍເປນຕະຫາດຈາໜາຍສນຄາ ແລະ ສາງຊບພະຍາກອນທາມະ



109�

�

ຊາດເພອແຮໄວຂາງໜາ.

- ວາງນະໂຍບາຍກດຂຂດຮດກນແຮງງານປະຊາຊນໂດຍກງ

- ເກບເກນຄາພາສອາກອນຕາງໆຢາງໜກໜວງເຊນ: ພາສແຮງງານ, ພາສທາງກງ, ພາສ

ຍກເວນການເປນທະຫານ ແລະ ອນໆ.

6) ��)��- �$��

- ແນໃສສາງໃຫເປນວດທະນະທາ-ສງຄມໃຫເປນນະໂຍບາຍແບບຂອຍຂາ.

- ເຜຍແຜ ແລະ ສອນໃຫຄນລາວຕອງຈມຢໃນຄວາມໂງຈາຫາຫງໃນທກດານຕະຫອດຊ

ວດ, ຫງລມຊາດຕນ, ນບຖບຊາຄນຝຣງ ແລະ ຍອມເປນທາດຮບໃຊພວກເຂາ.

- ບໄດລງທນໃສການສກສາໃນທກລະດບທງສາຍສາມນ ແລະ ອາຊວະສກສາ.

- ຍຍງສງເສມ ແລະ ນາເອາວດທະນະທາຕາເວນຕກມາເຜຍແຜ ເຮດໃຫໄວໜມ ຫ ຄນ

ລາວທບມຄວາມຮພາກນມວເມາ ແລະ ຫງໄຫຈນເງຍຫວບຂນ.

- ຝຣງກບໃຫຄວາມສນໃຈວຽກງານສາທາລະນະສກ ໃນປ ຄ.ສ 1900 ທວປະເທດລາວມ

ໂຮງໝຢວຽງຈນພຽງແຫງດຽວ.

�� 3: ��/��-&#�

ຄໃຫນກຮຽນອານປມແບບຮຽນ ໃນຫວຂກຽວກບຄວາມສາມກຄລາວ-ຫວຽດນາມ-ປ

ເຈຍ. ຈາກນນ, ຕງຄາຖາມຕນກຮຽນດງຕໄປນ:

1. ເປນຫຍງປະຊາຊນລາວ-ຫວຽດນາມ-ກາປເຈຍ ຈງສາມກຄກນຕສຕານຈກກະພດຝຣງ?

ຄໃຫເວລານກຮຽນໄດຄນຄດ. ຈາກນນ, ໃຫນກຮຽນອາສາສະໝກຂນຕອບຂລະ 1-2

ຄນ ສວນຜອນສາມາດເພມເຕມໄດຖາເຫນວາຍງບທນຄບຖວນ. ຫງຈາກນນ, ຄຮວມກບນກ

ຮຽນສະຫບຄນເພອໃຫໄດຄາຕອບທເປນເອກະພາບ ຫ ດງຕວຢາງຄາຕອບລມນ:

��&#�:

1) ສາເຫດທເຮດໃຫປະຊາຊນລາວ-ຫວຽດນາມ-ກາປເຈຍ ສາມກຄກນຕສຕານຈກກະພດ ຝຣງ:



110�

�

- ປະຊາຊນສາມຊາດລວນແຕມອດມການຍດໝນລດທຮກຊາດ ແລະ ເດດດຽວຕສຕານຈກ ກະພດຜຮກຮານ.

- ຂະບວນການຕສຂອງປະຊາຊນສາມຊາດ ລວນແຕຢໃຕການນາພາຂອງພກກອມມນດອນດຈນອນດຽວກນ.

- ປະຊາຊນສາມຊາດ ມສດຕລວມໂຕດຽວກນ, ພວມຕກຢໃນໂຊກຊະຕາດຽວກນ, ນອນຢໃນຫວໜວຍການເມອງ-ເສດຖະກດ-ສງຄມອນດຽວກນ ແລະ ຖກນະໂຍບາຍແບງແຍກເພອການຮກຮານ ແລະ ການປກຄອງຂອງຈກກະພດໂຕດຽວກນ.

- ມຈດພເສດທາງດານປະຫວດສາດ, ພມສາດ, ເສດຖະກດ ແລະ ການເມອງຄາຍຄກນ,ມແຜນດນຕດຈອດກນ, ເຄຍພວພນກນ ແລະ ຊວຍເຫອກນມາຕງແຕບຮານນະການ.

- ການລກຮຂນບກຕຈກກະພດຝຣງທງສາມປະເທດໃນເວລາດຽວກນນນ ເປນການບ ນທອນກາລງຂອງສດຕ ເພອໄຊຊະນະຂອງປະຊາຊນສາມຊາດພວກເຮາ. �� 3 ��

ຄສນທະນາລວມກຽວກບຈດພເສດລດທລາເມອງຂນແບບເກາຂອງຝຣງ ໂດຍການໃຫ

ນກຮຽນຄນຄວາບດຮຽນໃນຫວຂທ 4 ຈາກນນຕງຄາຖາມເຈາະຈມ ເຊນ:

��/��:

1) ລດທລາເມອງຂນແບບເກາຂອງຝຣງໄດມນະໂຍບາຍທາງດານການເມອງຄແນວໃດ?

2) ລດທລາເມອງຂນແບບເກາຂອງຝຣງໄດມນະໂຍບາຍທາງດານເສດຖະກດຄແນວໃດ?

3) ລດທລາເມອງຂນແບບເກາຂອງຝຣງໄດມນະໂຍບາຍທາງດານວດທະນະທາ-ສງຄມຄ

ແນວໃດ?

4) ຈດພເສດລດທລາເມອງຂນແບບເກາຂອງຝຣງແມນລດທແນວໃດ?

��&#�:

1) ນະໂຍບາຍທາງດານການເມອງ: ຈກກະພດຝຣງໄດນາໃຊຮບແບບການວາງແຜນ ຄຽງຄ

ໄປກບການນາໃຊເລລຽມ ເພອບລຫານຈດການການປກຄອງໃນລາວຢາງແນບນຽນ ພວກເຂາ

ໄດນາໃຊນະໂຍບາຍ “ຍດຄອງລາວ ດວຍການຍດເອາໝາກຫວໃຈຂອງຄນລາວ” ຈງໄດແບງ



111�

�

ການປກຄອງລາວອອກເປນ 3 ໄລຍະ ເຊງໃນແຕໄລຍະນນພວກເຂາໄດຈດການປກຄອງລາວ

ແບບບຊາກນ.

2) ດານເສດຖະກດ: ຈກກະພດຝຣງ ເປນຈກກະພດທກອບໂກຍເອາຊບພະຍາກອນຈາ

ພວກທຫາງາຍ ແຕມຜນກາໄລສງຫາຍຢາງ ພວກເຂາຈະບລງທນສາງໂຮງງານ ຫ ວສະຫະກດທ

ໃຫຍໂຕ, ຫນເອາປະເທດລາວໃຫເປນຕະຫາດຈາໜາຍສນຄາ ແລະ ເປນແຫງຕອບສະໜອງວດ

ຖດບແກພວກເຂາ, ອາໄສການຂດຮດປະຊາຊນຈາກການເກບພາສທາງກງ ແລະ ທາງອອມ.

3) ດານວດທະນະທາ-ສງຄມ: ພວກລາເມອງຂນຝຣງ ມນະໂຍບາຍເຮດໃຫປະຊາຊນລາວ

ກາຍເປນຄນໂງຈາຫາຫງຍອມເປນຂອຍຂາຮບໃຊພວກເຂາຕະຫອດໄປ.

4) ຈດພເສດຂອງລດທລາເມອງຂນຝຣງ: ເປນລດທທນາໃຊຮບແບບການປກຄອງຫາສະ

ໄໝໄຮມະນດສະທາ, ຖຜນປະໂຫຍດສວນຕວເປນໃຫຍ, ກດຂຂ ມເຫງ ແລະ ບຽດບຽນຄນອນ.

5. �� !��-�� ຄສາມາດນາໃຊການວດ ແລະ ປະເມນຜນດວຍຫາຍວທ ໂດຍສາມາດພຈາລະນາຈາກ:

- ການຕງໃຈຟງຄອະທບາຍ - ການຕອບຄາຖາມ - ການມສວນຮວມໃນກດຈະກາກມ ແລະ ຜນງານຕວຈງ - ການນາໃຊຂທດສອບແບບຕາງໆ

ການໃຫຄະແນນນກຮຽນ ຄສາມາດໃຫຄະແນນດວຍການສງເກດວາ ນກຮຽນມຄວາມຂະຫຍນ ຫ ເມນເສຍ. ຢາງໃດກຕາມ, ການໃຫຄະແນນແບບນບຄອຍເປນທາງການ ຫ ຊດເຈນ.

ສວນການວດ ແລະ ປະເມນຜນດວຍການນາໃຊຂທດສອບແບບຕາງໆ ໂດຍປກກະຕແລວຈະມ 2 ຮບແບບຄ: ແບບອດຕະໄນ ແລະ ປະລະໄນ ເຊງທງສອງຮບແບບນເຫນວາເປນທາງການ ແລະ ມຄວາມຊດເຈນກວາ.


ນາຂາງເທງມາທດສອບກໄດ ຫ ສາງຂນເອງກໄດ.



112�

�


ເຈນ ຫ ບຄວບຄມບນຫາ ຈະເຮດໃຫນກຮຽນມຄວາມສງໄສ ແລະ ບໝນໃຈໃນການຕອບ. ນອກ ຈາກນນ, ການການດຕວເລອກທຈະໃຫເລອກນນ ສາມາດການດໄດທງສງທຖກຕອງ ຫ ສງທຜດ ແຕມພຽງ 1 ຕວເລອກ.

ຈງໝາຍ “�” ໃສຕໜາຄາຕອບ (ກ, ຂ, ຄ...) ທເຫນວາຖກຕອງທສດພຽງຂດຽວ. 1) ເຫດຜນທຝຣງເຂາຮກຮານ ແລະ ຍດຄອງລາວມຈກເຫດຜນ?

ກ. 2 ເຫດຜນ

ຂ. 5 ເຫດຜນ

� ຄ. 7 ເຫດຜນ

ງ. 9 ເຫດຜນ

ຈງໝາຍ “x” ໃສຕໜາຄາຕອບ (ກ, ຂ, ຄ...) ທເຫນວາຜດທສດພຽງຂດຽວ. 2) ຝຣງໄດຈດຕງຄະນະສາຫວດປະເທດລາວຕາມລາແມນາຂອງຂນຫາຍຄະນະດວຍກນຄ:

ກ. ຄະນະທ 1 ໃນປ ຄ.ສ 1861

ຂ. ຄະນະທ 2 ໃນປ ຄ.ສ 1865

ຄ. ຄະນະທ 3 ໃນປ ຄ.ສ 1875

X ງ. ຄະນະທ 4 ໃນປ ຄ.ສ 1883



113�

�

�� 18: ��&�� "#$��&��<;��$ (�. 1893-

1930)



- ອະທບາຍການຕສຂອງປະຊາຊນລາວຕານຝຣງ

- ອະທບາຍສາເຫດພາໃຫຂະບວນການຕສປະລາໄຊ ແລະ ຄວາມໝາຍປະຫວດສາດ

2. !��#'�&��&� 1. ��&�� "#$��&��<;��$

1.1 ຂະບວນການຕສຂອງພກະດວດ (1901-1903)

1.2 ຂະບວນການຕສຂອງອງແກວ ແລະ ອງກມມະດາ (1901-1937)

1.3 ຂະບວນການຕສຂອງຊາວເມອງສງ (1908)

1.4 ຂະບວນການຕສຂອງເຈາສວນນະພມ (1908-1910)

1.5 ຂະບວນການຕສຂອງປະຊາຊນຊາເໜອ (1914-1915)

1.6 ຂະບວນການຕສຂອງຊາວຜງສາລ (1915-1917)

1.7 ຂະບວນການຕສຂອງເຜາມງ (1918-1922)

1.8 ຂະບວນການຕສຂອງປະຊາຊນວຽງຈນ (1920)

2. �!��'�"��&�� +� �� ,��

2.1 ສາເຫດພາໃຫຂະບວນການຕສປະລາໄຊ

2.2 ຄວາມໝາຍປະຫວດສາດ



114�

�

3. �� #� - ປມແບບຮຽນ ແລະ ປມຄມຄວຊາປະຫວດສາດຊນມດທະຍມສກສາ ປທ 6.

- ເອກະສານຕາງໆທກຽວຂອງກບຂະບວນການຕສຂອງປະຊາຊນລາວຕານຝຣງ

4. �� ການສນທະນາກມເປນວທທໃຫໂອກາດນກຮຽນໄດມການແລກປຽນຮຽນຮເຊງກນ ແລະ

ກນຫາຍກວາ. ແຕເພອບໃຫນກຮຽນເບອ ຫ ມການສອນຊາແບບເກາ ຄຈງສາມາດປບປຽນວທການສອນໄປເລອຍໆລະຫວາງວທການສອນແບບສນທະນາເປນກມ, ລວມໝ ແລະ ການຂຽນລາຍງາຍ.

ການຈດແບງນກຮຽນອອກເປນກມແຕລະຄງໃຫມການຊບຊອນຄນໃໝ (ບຄວນເອາຄນເກາ ຫ ຈເກາ) ແລະ ທສາຄນໃຫເອາໃຈໃສນກຮຽນພເສດເປນຕນແມນຜທຮຽນອອນ, ບມຄວາມກະຕລລນ ຫ ບມກປາກ ແລະ ອນໆ.

�� 1: �� ຄຈດແບງນກຮຽນອອກເປນກມ ຫ ຈ (ຕາມຄວາມເໝາະສມ) ແລະ ແນະນານກຮຽນຄນ

ຄວາບດຮຽນຂທ 1 ກຽວກບການຕສຂອງປະຊາຊນລາວຕານຝຣງ. ຈາກນນ, ຄຕງຄາຖາມໃຫ

ນກໄດຄນຄວາ ເຊນ:

1) ຂະບວນການຕສຂອງພກະດວດໄດດາເນນໄປແນວໃດ?

2) ຂະບວນການຕສຂອງອງແກວ ແລະ ອງກມມະດາໄດດາເນນໄປແນວໃດ?

3) ຂະບວນການຕສຂອງຊາວເມອງສງໄດດາເນນໄປແນວໃດ?

4) ຂະບວນການຕສຂອງເຈາສວນນະພມໄດດາເນນໄປແນວໃດ?

5) ຂະບວນການຕສຂອງປະຊາຊນຊາເໜອໄດດາເນນໄປແນວໃດ?

6) ຂະບວນການຕສຂອງຊາວຜງສາລໄດດາເນນໄປແນວໃດ?

7) ຂະບວນການຕສຂອງເຜາມງໄດດາເນນໄປແນວໃດ?

8) ຂະບວນການຕສຂອງປະຊາຊນວຽງຈນໄດດາເນນໄປແນວໃດ?



115�

�

ຄໃຫຕາງໜາກມຂນລາຍງານຕາມລາດບ, ກມອນສາມາຕງຄາຖາມເຈາະຈມ ຫ ປະ ກອບຄາເຫນຕກບບນຫາທຍງບທນຈະແຈງ. ຫງຈາກນນ, ຄຮວມກບນກຮຽນຮວມກນສະຫບເພອໃຫໄດຄາຕອບທເປນເອກະພາບ ຫ ດງຕວຢາງຄາຕອບຕໄປນ:

1) "��&�� "#$��

- ພກະດວດໄດສາງເຂດທໝນຕຕານຝຣງ.

- ເຂາຮວມກອງປະຊມລບຢເຂມມະລາດ.

- ສມທບກບຍາທານ ແກວ ຈດຕງ ແລະ ນາພາປະຊາຊນໃນແຂວງສະຫວນນະເຂດລກຂນ

ຕສຕານຝຣງ.

- ຕສຕານຝຣງໂດຍນາໃຊຮບການສາສະໜາໄປເຖງການປະກອບອາວດໃນບນປາຍ.

- ປກລະດມຈດໃຈຮກຊາດ,ໂດຍການເລາຄນປະຫວດຄວາມເປນມາຂອງຊາດ, ການກະທາ

ອນປາເຖອນຂອງສະຫຍາມ, ຕດແບງດນລາວ, ການແຊກແຊງ-ຮກຮານລາວ.

- ປ ຄ.ສ 1901 ໄດນາພາປະຊາຊນບກໂຈມຕຝຣງທເມອງສອງຄອນ ຍດເອາຫອງການໄປ

ສະນ ແລະ ຕຄາຍທະຫານແຕກ.

- ກາລງຂອງພກະດວດກໄດເຂາຕງຢເມອງສອງຄອນ ແລະ ໄດສບຕປບປງກາລງໃຫເຂມ

ແຂງ ເພອຂບໄລຝຣງອອກຈາກສະຫວນນະເຂດ ໂດຍມຍາທານ ແກວ ເປນທປກສາ.

- ປ ຄ.ສ 1902 ໄດປດລອມຕວເມອງສະຫວນນະເຂດ, ໂຈມຕຫອງການແຂວງ ແລະ ປດ

ລອມຄາຍທະຫານຝຣງທຢໃຈກາງເມອງ, ທາລາຍໂຮງໄປສະນແຂວງ ເຮດໃຫການຕດຕ

ລະຫວາງສະຫວນນະເຂດ-ວຽງຈນຖກຕດຂາດ.

- ຝຣງໄດປາບປາມຂະບວນການຕສຂອງປະຊາຊນຢາງໜກໜວງ ແລະ ປາເຖອນທສດ

ດວຍການຍງປນສມໃສຂະບວນລກຮຂນ ເຮດໃຫມຜເສຍຊວດ 200 ກວາຄນ.

- ຂະບວນຂອງພກະດວດໄດຖອຍໄປຕາມເສນທາງເລກທ 9, ເຄອນໄຫວຢເຊໂປນ ແລະ

ຕງໝນຢດງຄາສດາ.



116�

�

- ປ ຄ.ສ 1903 ຝຣງໄດນາກາລງປດລອມ ແລະ ໂຈມຕໜກ, ພກະດວດ ແລະ ຜຮກຊາດ

ອນໆຈານວນ 300 ຄນຖກຈບ ແລະ ນາໄປຂາຢາງປາເຖອນທສດ.

2) "��&�� "#$#�$�� #�$�� (1901-1937)

- ວນທ 15 ເມສາ ປ ຄ.ສ 1901 ກອງທະຫານຜມບນ ໄດບກໂຈມຕຝຣງເປນຄງທາອດເຮດ

ໃຫທະຫານ

ຝຣງທຕງຢວດເມອງທາແຕງແຕກໜຢາງເສຍຂວນ.

- ໄຊຊະນະທາແຕງ ເປນການເປດສາກໃຫແກຂະບວນການລກຮຂນປະກອບອາວດຢາງ

ກວາງຂວາງ ແລະ ຍງໃຫຍກວາເກາ.

- ວນທ 17 ພະຈກ ປ ຄ.ສ 1905 ອງກມມະດາ ໄດປະກດຕວຂນເປນຄງທາອດໃນການປະ

ທະກນຢທພກະແຕ.

- ວນທ 30 ເດອນດຽວກນ ກາລງສວນໜງໄດໂຈມຕຝຣງຢໜອງບກເກາຢາງແຂງແຮງ.

- ໃນເດອນ ທນວາ ປ ຄ.ສ 1905 ຄະນະຜມບນໄດຕກລງແບງຄວາມຮບຜດຊອບໃນແຕລະ

ເຂດ.

- ອງສງຄ ວລະຣາດ ໄດນາກອງທະຫານບກຕຄາຍທະຫານຝຣງຢບານຝງແດງ ເມອງໄຊ

ເຊດຖາ ເຮດໃຫພວກເຂາເສຍຫາຍໜກ ແລະ ຫອນຕຢບອນອນໆຫາຍຄງ.

- ໃນເດອນ ເມສາ ປ ຄ.ສ 1906 ຝຣງໄດນາໜງກອງພນນອຍບກຕກອງທະຫານອງທອງຢພ

ກະແຕ ອງທອງ ຈາຕອງຖອຍໄປຫາຄະນະຜມບນຝງຂວາແມນາຂອງແຕກຖກສະຫຍາມ

ຈບ ແລະ ຖກພວກກາອານາດສະຫຍາມປະຫານຊວດ.

- ຝຣງໄດວາງເລກນອນເລກແລບໂດຍການສະເໜເປດການເຈລະຈາເພອຢດຕການຕສກນ

ດວຍກາລງອາວດ ແຕສດທາຍ ອງແກວ ແລະ ທະຫານຂອງເພນຄນໜງຖກພວກມນຍງ

ເສຍຊວດຄາທ.

- ຝຣງຂເຈລະຈາກບອງກມມະດາ, ອງສງຄ ແລະ ລອບສງຫານພວກເພນ. ອງກມມະດາ

ພຽງແຕຖກບາດເຈບ ສວນອງສງຄຖກຝຣງຂາດວຍການໃຊງາວແທງທອງ.



117�

�

- ອງກມມະດາ ໄດສບຕນາພາປະຊາຊນຕສດວຍການກະກຽມຖານທໝນ, ກາລງປະກອບອາ

ວດ ແລະ ອາວດ, ສາງສາຍພວພນກບບນດາເຈາກກເຈາເຫາເຜາຕາງໆ ແລະ ອນໆ.

- ປ ຄ.ສ 1929-1934 ກອງທະຫານອງກມມະດາໄດເຄອນໄຫວໃນແຂວງສາລະວນ, ອດຕະ

ປ, ປາກເຊ ແລະ ອນໆ.

- ໃນປ ຄ.ສ 1936 ຝຣງໄດສງກາລງປະກອບອາວດຈານວນຫວງຫາຍເຂາເຂດທໝນແຕທະ

ຫານອງກມມະດາສາມາດຮກສາທຕງໄວໄດຢາງໝນຄງ.

- ໃນທາຍເດອນກນຍາ ປ ຄ.ສ 1936 ພວກມນສງຫານອງກມມະດາ ແລະ ທະຫານ 6 ຄນ

ຕາຍຄາທ.

3) "��&�� "#$��!��#$ �$ (1908)

- ເກດຂນໃນປ ຄ.ສ 1908 ໃຕການນາພາຂອງພະຍາຄາລຢທເມອງສງ ແຂວງຫວງນາທາ

- ໄດຕຕານຝຣງດວຍການບເສຍພາສ, ບໄປເປນທະຫານ ແລະ ອນໆ.

- ສາງຂະບວນການຕສຈນມຈານວນເຖງ 200 ຄນ ແລະ ສາງເຂດທໝນຂນຢທບານມອມ

ທາງຝງຊາຍແມນາຂອງ.

- ບກໂຈມຕຄາຍທະຫານຝຣງຢເມອງສງ ທມຮອຍໂທ ວຕຣ ເປນຜບນຊາ.

- ວຕຣ ວາງກນອບາຍຂາພະຍາຄາລ ໂດຍການຫອກລວງໃຫມາເຈລະຈາຢດຕການຕສກນ

ເມອມາເຖງເພນກຈບໃນຂະນະທກາລງນງກນເຂາ.

4) "��&�� "#$!�� (1908-1910)

- ປ ຄ.ສ 1899 ເຈາສວນນະພມ ຖກແຕງຕງໃຫໄປເປນຫວໜາຄວບຄມຄນໂທດຢເມອງອໃຕ

- ດວຍຄວາມຄຽດແຄນຝຣງ ເພນຈງໄດຈດຕງກາລງລກຂນເພອຈະຂາຝຣງ ແຕວຽກງານ

ດງກາວຖກເສຍລບ.

- ໃນປ ຄ.ສ 1908 ຈງຖກຝຣງຈບ ແລະ ກກຂງໄວໃນຄກ.

- ເພນສາມາດໂຕນອອກຄກໄດ ແລວຈດຕງກາລງຕຕານຝຣງຄນ ແຕກຖກຈບອກ, ໃນຄງ

ນ ພວກເຂາໄດນາເພນລງມາວຽງຈນ.



118�

�

- ກາລງຂອງເພນລອບສງຫານຜບນຊາຄກ ເພນຈງກບຄນຜງສາລເພອປບປງກາລງຄນໃໝ

ແລະ ດາເນນການບກຕຝຣງຢອເໜອ ແລະ ບອນອນໆ.

- ພວກຝຣງ ໄດນາກາລງທໂຫດຮາຍມາຈາກພາກໃຕປາບປາມຂະບວນຕສຂອງເຈາສວນ

ນະພມ ແຕກບສາມາດປາບໄດ.

- ໂນລນ ໄດໃຊເລ ກນຫອກລວງເອາເພນມາຂາດວຍການຂເຈລະຈາໃນວນທ 10 ເດອນຕ

ລາ ປ ຄ.ສ 1910 ແລະ ຖກນາສງໄປເມອງອເໜອ.

- ໂນລນໄດຖກຫອນຕຢາງກະທນຫນຈນຖກຍງຕກຈາກຫງມາ.

- ສາມາດຊວຍເຈາສວນນະພມ ໃຫພນຈາກກາມຂອງສດຕ ແຕເນອງຈາກໄດຮບບາດເຈບ

ໜກ ຕມາບດນກໄດເຖງແກກາ.

5) "��&�� "#$��!5�# (1914-1915)

- ກາລງປະກອບອາວດຂອງປະຊາຊນຊາເໜອໄດບກໂຈມຕທະຫານຝຣງຢທເມອງຊາເໜອ

ໃນວນທ 11 ເດອນພະຈກ ປ ຄ.ສ 1914.

- ປກທ 1 ສາມາດຍດຄາຍໄດ, ຂາສດຕຕາຍ ແລະ ຖກບາດເຈບເກອບໝດຄາຍ ສວນທ

ເຫອຕາຍໄດໜເຂາປາ; ຍດປນໄດ 120 ກະບອກ, ລກປນຈານວນຫາຍ ແລະ ເງນ

100.000 ກບ.

- ປກທ 2 ໄດໂຈມຕເຮອນຂອງເຈາແຂວງ ສາມາດຍງເຈາແຂວງ ລາມແບເລຊ ຕາຍຄາທ

ສວນ ນວ ຮອງເຈາແຂວງໄດປບໜໄປຫວງພະບາງ.

- ຂະບວນການຕສຂອງປະຊາຊນ ໄດເຕາໂຮມບນດາເຈາກກເຈາເຫາ, ປບປງກາລງພນ

ແລະ ອາວດໃຫມຄວາມເຂມແຂງຂນກວາເກາ ແລວດາເນນການຕຕານຝຣງຕໄປ.

- ວນທ 13 ເດອນພະຈກ ປ ຄ.ສ 1914 ຝຣງໄດສງໃຫທະຫານຢຫວຽດນາມເຂາໄປຊວຍກ

ເອາຊາເໜອຄນ ແຕບສາມາດຍດຊາເໜອຄນໄດ ພວກມນຈງໃຊກດໄອຍະການເສກທວ

ແຂວງຊາເໜອ, ຫວຂອງ ແລະ ພາກເໜອຫວງພະບາງເພອປອງກນບໃຫຂະບວນການຕສ

ແຜຂະຫຍາຍອອກ.



119�

�

- ວນທ 7 ເດອນທນວາ ປ ຄ.ສ 1914 ຝຣງໄດເຄອນກາລງຈາກຮາໂນຍໄປຍດເອາຊາເໜອ

ແຕກຖກກາລງຂອງປະຊາຊນລາວບກຕຢາງໜກຢທເຊນລາ. ຫງຈາກນນ ກກບຄນປະ

ເທດລາວໂດຍຜານດຽນບຽນຟ, ເມອງແຖງ ແລະ ໄດສຮບກບທະຫານຝຣງຢທສບນາວ

ອກ.

- ໃນວນທ 11 ເດອນມງກອນ ປ ຄ.ສ 1915 ເຮດໃຫນາຍທະຫານຊນຕາ ແລະ ພນທະຫານ

ຈານວນໜງຖກທາລາຍ. ຈາກນນ, ກາລງຕສໄດຖອຍໄປເຂດເມອງຮນ-ຊຽງຮງ.

6) "��&�� "#$��-��$ �� (1915-1917)

- ປ ຄ.ສ 1915 ໄດເກດມຂະບວນການຕສໃຕການນາພາຂອງອງແສນ.

- ໄດເຕາໂຮມເອາບກຄນທຮກຊາດ ອອກຈາກເມອງຂວາໄປເມອງອເໜອ ໂດຍໄດຕງຖານ

ທໝນຢພຕາຊານ ລະຫວາງກາງສບສນ ແລະ ອໃຕ.

- ກາງເດອນມນາ ປ ຄ.ສ 1915 ທະຫານຝຣງໄດເຄອນເຂາໄປໃກພຕາຊານ ແລະ ໄດຖກ

ກອງທະຫານອງແສນລດຕ ພວກເຂາໄດຖອຍໄປບນເໜອແລວໃຫທະຫານກອງໃໝມາ

ປຽນແທນ.

- ວນທ 12 ເດອນກລະກດ ປ ຄ.ສ 1915 ກາລງຂອງອງແສນໄດເປດການບກໂຈມຕ

ທະຫານຝຣງຢເຂດ ນາງາຍ.

- ວນທ 3 ເດອນສງຫາ ສາມາດຍດເມອງຜງສາລໄດເປນຜນສາເລດ ແລະ ສບຕບກຍດເອາ

ເຂດອນໆເກອບທງໝດແຂວງຜງສາລ.

- ທາຍປ ຄ.ສ 1915 ຂະບວນການຕສໄດເຕບໃຫຍຂະຫຍາຍຕວຢາງແຂງແຮງກວາເກາ.

- ໃນວນທ 18 ເດອນສງຫາ ປ ຄ.ສ 1915 ພວກຝຣງໄດເປດກອງປະຊມເພອວາງແຜນປາບ

ປາມຂະບວນການຕສຢທາງພາກເໜອ.

- ທາຍ ເດອນພະຈກ ປ ຄ.ສ 1915 ພວກສດຕໄດເປດສາກບກຕກາລງຂອງອງແສນຫາຍ

ຈດແຕປ ຄ.ສ 1915-1927 ເຊງມຫາຍຄງກາລງຂອງຝາຍຮກຊາດກສາມາດດບສນກາລງ

ອນແຂງແກນຂອງສດຕ.



120�

�

7) "��&�� "#$!-��$ (1918-1922)

- ຕນປ ຄ.ສ 1918 ເຈາຟາປາໄຈ ໄດຕຕານນະໂຍບາຍການກດຂຂດຮດຂອງພວກລາ

ເມອງຂນຝຣງດວຍການບໄປເປນກລ, ບເປນທະຫານ ແລະ ບເສຍພາສ.

- ພວກສດຕຈງຫນມາໃຊກນອບາຍສອງໜາຄ: ໃຊກາລງປາບປາມ ແລະ ເກຍກອມເຈລະຈາ.

- ສວນເຈາຟາປາໄຈກໄດໃຊກນລະຍດໂຕຕອບດວຍການອອກຂາວວາຈະຍອມຈານນ ແຕ

ກໃຊກາລງບກໂຈມຕຢາງກະທນຫນ.

- ຕນປ ຄ.ສ 1919 ພວກຝຣງໄດສບຕໃຊກາລງປາບປາມຂະບວນການຕສຂອງປະຊາຊນ

ແຕກຍງເຮດໃຫພວກເຂາຖກປະລາໄຊຢາງເຈບແສບ ແລະ ລຽນຕດ ກງກນຂາມກາລງ

ຂອງເຈາຟາປາໄຈ ຍງເຕບໃຫຍຂະຫຍາຍຕວ.

- ວນທ 21 ເດອນກນຍາ ຄ.ສ 1919 ກາລງຮກຊາດໄດຫອນຕຂະໜາດໃຫຍ ເຮດໃຫ

ພວກຝຣງຖກຂາຕາຍຈານວນໜງ.

- ວນທ 1 ເດອນພະຈກ ຄ.ສ 1919 ໄດມການບກຕຄາຍຝຣງຢເມອງເຫບຢາງກະທນຫນ

ເປນເວ ລາ 5 ມ 4 ຄນ ຝຣງຖກທາລາຍຈານວນໜງ.

- ກາລງຮກຊາດຍງບກຕພວກມນເປນການໃຫຍຢແຂວງຊາເໜອ, ພາກຕາເວນອອກຊຽງ

ຂວາງ, ດຽນບຽນຟ ແລະ ບອນອນໆຢາງແຂງແຮງ.

- ວນທ 19 ເດອນທນວາ ປ ຄ.ສ 1920 ຝຣງໄດເປດສາກບກຕເຂາເຂດທໝນຂອງກາລງຮກ

ຊາດຢາງຂະໜາດໃຫຍ ແຕກຖກລດຕຢາງດເດອດຫາຍຄງ.

- ພວກລາເມອງຂນຝຣງ ໄດສບຕປະຕບດນະໂຍບາຍ ແລະ ວທການອນໂຫດຮາຍເພອທາ

ລາຍຂະບວນການຕສ.

- ແຕເຈາຟາປາໄຈ ກຍງສບຕການສຮບຢາງເດດດຽວໜຽວແໜນຕໄປ. ສດທາຍພວກເຂາ

ໄດໃຫລກມເປນໄສເສກພາຍໃນ ລອບສງຫານເຈາຟາປາໄຈຈນເສຍຊວດໃນວນທ 17

ເດອນພະຈກ ປ ຄ.ສ 1922 ຢທເມອງເຫບ ແຂວງຫວງພະບາງ.



121�

�

8) "��&�� "#$��*$�� (1920)

- ນາຍຄຄາ ແມນຄນລາວທມນາໃຈຮກຊາດ, ກຽດຊງ ແລະ ຄຽດແຄນພວກລາເມອງຂນ

ຢາງໝດໃຈ.

- ຫງຈາກສງຄາມສນສດ ຄຄາໄດໄປສອນຢໂຮງຮຽນບານຫອມ ເຊງເປນເຂດທປະຊາຊນ

ຄຽດແຄນ ແລະ ກຽດຊງຝຣງທສດ.

- ນາຍຄຄາໄດເຕາໂຮມປະຊາຊນຕສຕານຝຣງດວຍການບເສຍພາສ ແລະ ບເປນກລ.

- ຝຣງຈງຈບກມຜຕຕານຫາຍຄນ ບງຄບປະຊາຊນຈາຍເງນພາສອດໜນພເສດເພອຊວຍ

ປະເທດຝຣງທຖກເສຍຫາຍໃນສງຄາມ.

ກາງເດອນພະຈກ ປ ຄ.ສ 1920 ຂະບວນຕສນາໂດຍນາຍຄຄາໄດຂະຫຍາຍກວາງ ແລະ

ຫງໄຫໄປຫາດກນຊາ.

- ຂະບວນຕສໄດມງໜາເຂາວຽງຈນເພອດບສນຝຣງ ພຂະບວນຜານບານໃດປະຊາຊນກ

ໃຫການສະໜບສະໜນ ແລະ ປະກອບສວນນາ.

- ພວກຝຣງກໄດນາກາລງມາລດທາງ ແລະ ຍງປນສມໃສເຮດໃຫຂະບວນຂອງປະຊາຊນ

ແຕກທະລາຍ ແຕກາລງຂອງນາຍຄຄາໄດຍງຕສກບທະຫານຝຣງ.

- ນາຍຄຄາໄດຮບບາດເຈບ ແລະ ຖກພວກມນຈບໄດໄປຂງໄວທຄກວຽງຈນ ແຕຝຣງໄດ

ນາມາປນປວຢທໂຮງໝມະໂຫສດ ແລະ ເພນກໄດໂຕນໜໄປທາງຫາດດອນຈນ ແລະ

ໄດເສຍຊວດດວຍພະຍາດ ໃນປ ຄ.ສ 1949.

�� 2: ��

ຄໃຫນກຮຽນຄນຄວາບດຮຽນໃນຫວຂກຽວກບສາເຫດທພາໃຫຂະບວນການຕສປະລາ

ໄຊແລະ ຄວາມໝາຍປະຫວດສາດ. ຈາກນນ, ຕງຄາຖາມເຈາະຈມດງນ:

1) ຍອນຫຍງຂະບວນການຕສຂອງປະຊາຊນລາວຕານຝຣງຈງຖກປະລາໄຊ?

2) ຂະບວນການຕສຂອງປະຊາຊນລາວຕານຝຣງມຄວາມໝາຍປະຫວດສາດແນວໃດ?



122�

�

ຄໃຫນກຮຽນອາສາສະໝກຂນຕອບຄນລະສາເຫດ. ຫງຈາກນນ, ຄຮວມກບນກຮຽນສະ

ຫບເພອໃຫໄດຄາຕອບທຖກຕອງ ແລະ ເປນເອກະພາບ ຫ ດງຕວຢາງດງນ:

1) ຂະບວນການຕສຖກປະລາໄຊ ອນເນອງມາຈາກມຈດອອນ ແລະ ຂຈາກດດງນ:

- ຂາດແນວທາງ ແລະ ການນາພາທຖກຕອງ.

- ບມຈດປະສງ-ເປາໝາຍ, ບມສະຕຊນຊນ, ບຈາແນກມດ-ສດຕໄດ.

- ຂະບວນເກດຂນເອງແບບໂດດດຽວ, ອາໄສແຕຄວາມຄຽດແຄນຕສດຕ ແລວພາກນລກ

ຂນຕສພໃຜພລາວ.

- ບມການປະສານສມທບ ແລະ ພວພນກນຢາງກວາງຂວາງໃນທວປະເທດ.

- ກາລງຄນ, ກາລງອາວດ, ການເມອງ ແລະ ການຕາງປະເທດບມຄວາມເຂມແຂງ ແລະ

ຫາສະໄໝ.

- ກາລງຂອງສດຕມຄວາມເຂມແຂງ ແລະ ທນສະໄໝໃນທກດານ.

2) ຄວາມໝາຍປະຫວດສາດ:

ເປນການສະແດງໃຫເຫນເຖງນາໃຈຮກຊາດຂອງນກຮບນບເປນຫາຍພນຄນ ທໄດຍອມ

ເສຍສະຫະຊວດເລອດເນອ ແລະ ຊບສນເພອປກປອງຄມຄອງປະເທດຊາດໄວໃຫໝນຄງ.

ການຕສທມຄວາມສາພນກບປະຊາຊນຫວຽດນາມ ໄດກາຍເປນຕນແບບ ແລະ ມນເຊອ

ແຫງຄວາມສາມກຄພເສດລາວ-ຫວຽດນາມ ແລະ ຄວາມສາມກຄລາວ-ຫວຽດນາມ-ກາປເຈຍ.

ຂະບວນຜມບນທາງຝງຂວາແມນາຂອງແມນມຈດປະສງ ແລະ ເປາໝາຍອນດຽວກນຄ:

ເພອຕານສດຕ, ເພອຄວາມເປນເອກະລາດ ແລະ ອດສະຫະພາບຂອງຊາດ. ປະຊາຊນທຢຝງ

ຊາຍແມນາຂອງມໜາທຕານການຮກຮານຂອງຝຣງສວນປະຊາຊນທຢຝງຂວາມໜາທຕານການ

ຮກຮານ ແລະ ຍດຄອງຂອງສະຫຍາມ ເພອຈະໄດທອນໂຮມປະເທດຊາດໃຫເປນຜນແຜນດນ

ອນດຽວກນເໝອນດງແຕກອນ.



123�

�

ເຖງວາຂະບວນການຕສຈະຖກປະລາໄຊ ແຕຜນງານ, ຄນງາມຄວາມດ ແລະ ວລະກາ

ອນລາເລດຂອງບນພະບລດທງຫາຍເຫານນ ໄດຖກຈາລກໄວໃນຄວາມຊງຈາຂອງປະຊາຊນ

ລາວ ແລະ ໃນໜາປະຫວດສາດຂອງຊາດລາວຕະຫອດການ.

ການຕສຂອງປະຊາຊນລາວໃນຄງນເປນການຢງຢນໃຫເຫນວາ ປະຊາຊນລາວໝດທງ

ຊາດແມນມຄວາມຮກຊາດ ແລະ ຕອງການໃຫປະເທດມຄວາມເປນເອກະລາດ ແລະ ອດສະຫະ

ພາບຢາງແທຈງ.

ການຕສຂອງປະຊາຊນລາວ ເປນການເສມຂະຫຍາຍລດທຮກຊາດ ແລະ ມນເຊອແຫງ

ການຕສທມມາຕງແຕດນນານ, ບດຮຽນອນລາຄາໃນການຕສປະກອບອາວດແບບກອງຫອນມາ

ນາໃຊໃນສະໄໝການຕສປດປອຍຊາດຕານຈກກະພດອາເມຣກາ.

ການຕສຂອງປະຊາຊນລາວ ແມນພາກສວນໜງທສາຄນທໄດປະກອບສວນເຂາໃນພາ

ລະກດຕານລດທຈກກະພດແຫງໂລກ.

5. �� !��-�� ຄສາມາດນາໃຊການວດ ແລະ ປະເມນຜນດວຍຫາຍວທ ໂດຍສະເພາະແມນສາມາດ

ພຈາ ລະນາຈາກ: - ການຕງໃຈຟງຄອະທບາຍ - ການຕອບຄາຖາມ - ການມສວນຮວມໃນກດຈະກາກມ ແລະ ຜນງານຕວຈງ - ການນາໃຊຂທດສອບແບບຕາງໆ

ການໃຫຄະແນນນກຮຽນໃນແຕລະກດຈະກາຄສາມາດໃຫຄະແນນດວຍການສງເກດວາ ນກຮຽນມຄວາມດໝນ ຫ ເມນເສຍ (ການໃຫຄະແນນແບບນບຄອຍເປນທາງການ ຫ ຊດເຈນ).

ສວນການວດ ແລະ ປະເມນຜນດວຍການນາໃຊຂທດສອບແບບຕາງໆ ໂດຍປກກະຕແລວຈະມ 2 ຮບແບບຄ: ແບບອດຕະໄນ ແລະ ປະລະໄນ ເຊງທງສອງຮບແບບນເຫນວາເປນທາງການ ແລະ ມຄວາມຊດເຈນກວາ ເຊງມລາຍລະອຽດດງນ:



124�

�


ນາຂາງເທງມາທດສອບກໄດ ຫ ສາງຂນເອງກໄດ. 5.2 �� $�� #��+�

ການສາງແບບທດສອບແບບປະລະໄນແມນມຄວາມສາຄນຫາຍ ຖາຫາກຄາຖາມບຊດເຈນ ຫ ບຄວບຄມບນຫາຈະເຮດໃຫນກຮຽນມຄວາມສງໄສ ແລະ ບໝນໃຈໃນການຕອບ. ນອກຈາກນນ, ການການດຕວເລອກທຈະໃຫເລອກນນສາມາດການດໄດທງສງທຖກຕອງ ຫ ສງທຜດ ແຕມພຽງ 1 ຕວເລອກ.

ຈງໝາຍ “�” ໃສຕໜາຄາຕອບ (ກ, ຂ, ຄ...) ທເຫນວາຖກຕອງທສດພຽງຂດຽວ. 1) ພກະດວດ ມວທດງດດຄນເຂາຮວມຂະບວນການຕສແນວໃດ?

ກ. ວທການບງຄບ ແລະ ປາບປາມ

ຂ. ວທການຊຈາງ ແລະ ຈອບອອຍ

� ຄ. ວທການທາງສາສະໜາ ແລະ ລາຍແທງ

ຈງໝາຍ “�” ໃສຕໜາຄາຕອບ (ກ, ຂ, ຄ...) ທເຫນວາຜດທສດພຽງຂດຽວ. 1) ຂະບວນການຕສຂອງພກະດວດໄດບກຕຝຣງຫາຍຄງ ແລະ ຫາຍຈດຄ:

ກ. ເມອງສອງຄອນ

ຂ. ຫອງການແຂວງສະຫວນນະເຂດ

ຄ. ໂຮງໄປສະນແຂວງສະຫວນນະເຂດ

� ງ. ເມອງແກງກອກ

��#��!�� 1. ��"#$��

ພກະດວດ ມຊແທວາ ທາວ ຍ (ຫ ອາຍ). ພຊທາວ ອາຍງ ເປນຊນເຜາກມມທມເຊອ

ສາຍ ຢເຂດພພຽງບລະເວນ, ສວນແມຊນາງ ບນທມ ເປນເຜາລາວລມ ເຊງທງພ ແລະ ແມມອາ

ຊບເປນຊາວນາຢທເມອງ ພນ ແຂວງສະຫວນນະເຂດ.



125�

�

ອາຍ ໄດຈາກພແມໄປຢນາລງທດງບລະເວນແຕນອຍ ເພອຮາຮຽນວຊາອາຄມ ແລະ

ຕາລາຢາຕາງໆ ເຊງໃນເວລານນພວກລາເມອງຂນຝຣງກາລງດາເນນການຮກຮານປະເທດລາວ.

ດງນນ, ອາຍ ນອກຈາກການຮຽນວຊາ ແລະ ຕາລາຢາແລວ ເພນຍງຕດຕາມສະພາບການບານ

ເມອງຢາງເອາໃຈໃສ. ອາຍ ຍງມຄວາມຊານານ-ຄນເຄຍກບພມປະເທດເຂດໃຕດ, ຮຈກກບປະ

ຊາຊນຢາງກວາງຂວາງ ໄດເຫນສະພາບຄວາມຂດແຍງລະຫວາງຝຣງກບສະຫຍາມຢພາກໃຕ

ຂອງລາວ ແລະ ເພນຍງໄດຮບການປກລະດມຈາກນກຮກຊາດລາວເຂດໃຕອກດວຍ. ດງນນ,

ອາຍ ຈງໄດຕດສນໃຈດາເນນການຕສກຊາດຕານຈກກະພດຜຮກຮານ ແລະ ໄດກບມາເມອງ

ພນ ເພອເຄອນໄຫວປກລະດມປະຊາຊນໃຫລກຂນຕານຝຣງ ໂດຍສະເພາະໄດຊກຊວນ ແລະ

ນາພາປະຊາຊນໃນເມອງພນຄດຄານບເສຍພາສ, ບໄປເປນກລ ແລະ ອນໆ. ເນອງຈາກ ອາຍ

ເປນຜມວຊາອາຄມເກງກາເຂດຍາມາຈາກເຂດໃຕ ພອມທງຍງເປນຜຊາງເວາກຽວກບສະພາບ

ການບານເມອງຢາງໜາຟງ ຈງໄດຮບຄວາມນບຖຈາກປະຊາຊນຢາງຫວງຫາຍ. ດງນນ, ເພນຈງ

ສາມາດເຕາໂຮມກາລງອອກລດຕທະຫານຝຣງ ແລະ ທະຫານຫນຫວຽດນາມທເປນລກແຫງ

ຂອງຝຣງ.

ພາຍຫງແຕງງານ ອາຍ ມລກດວຍກນ 2 ຄນ ລກກກເປນແມຍງມຊວາ ນາງ ກະລວຍ

ແລະ ລກຜທສອງເປນຜຊາຍມຊວາທາວ ກະດວດ. ແຕບເປນຈງບນເມອອາຍມອາຍໄດ 36 ປ

ພນລະຍາໄດເສຍຊວດ ເພນຈງໃຫນາງ ກະລວຍ ແຕງງານ. ຫງຈາກໄດລກເຂຍມາຮບຜດຊອບ

ແລະ ດແລເຮອນຊານແລວ ພກະລວຍ ຍງມເວລາເຄອນໄຫວຕຕານຝຣງຫາຍຂນຈນຝຣງໄລ

ຕາມຈບ. ດງນນ, ປ ຄ.ສ 1899 ພກະລວຍ ໄດພາລກຊາຍມາຢເຂດເມອງຈາພອນເພອຫບຫກ

ການໄລຈບ ແລະ ຊອກຫາຊອງທາງໃນການຮວມມກບຂະບວນຮກຊາດອນໆເພອຕຕານຝຣງ.

ຍອນວາມລກຊາຍຕດຕາມໄປນາທກແຫງຫນ ປະຊາຊນໃນເຂດເມອງຈາພອນຈງເອນເພນວາ

ພກະດວດຈນຕດປາກ.

ເຂດເມອງຈາພອນເປນເຂດທມຄວາມສະດວກໃນການເຄອນໄຫວຕດຕກບຂະບວນຮກ

ຊາດອນໆທງໃນຝງຊາຍ ແລະ ຝງຂວາແມນາຂອງອກດວຍ. ໃນເຂດເມອງຈາພອນ ມຜຮກຊາດ



126�

�

ທສາຄນ ແລະ ຮຈກກນດກບພກະດວດຄ: ຍາທານ ແກວ ຢບານຄາສດາ (ແຕກອນແມນບານ

ໜອງກະດນ) ເປນຜໃຫການຮວມມທກຢາງໃນການເຄອນໄຫວຂອງພກະດວດ. ບານຄາສດາ

ເປນບານທຫາກຕງຂນໃໝ ເຊງຊາວບານສວນຫາຍແມນເຜາກມມ ຈງສນນຖານວາ ອາດແມນ

ພກະດວດເປນຜມາຕງເອງກເປນໄດ.

ຍາທານ ແກວ ກເປນອກຜໜງທມຄວາມຊານານໃນດານວຊາອາຄມ ແລະ ຢາພນເມອງ

ຕາງໆ ຕະຫອດເຖງເລອງໄສຍະສາດ ແລະ ຍງເປນຜທມຈດໃຈຮກຊາດຢາງແຮງກາເໝອນກບ

ພກະດວດ. ດງນນ, ທງສອງຈງໄດຕກລງເອາບານ ຄາສດາ ເປນສນກາງການເຄອນໄຫວຕຕານ

ຝຣງ ເຊງໄດເລມຈາກປກລະດມນາໃຈຮກຊາດ ແລະ ຈດຕງນາພາຊາວບານເຮດບນກນທານ

ແລະ ສາງສາພດທະນາວດວາອາຮາມຢາງຕງໜາປະຊາຊນຈງມສດທາຕພກະດວດນບມຫາຍຂນ.

ໃນປ ຄ.ສ 1901 ພກະດວດ ແລະ ຍາທານ ແກວ ໄດຈດຕງຂະບວນຜມບນທບານ ຄາ

ສດາ ເຊງມບກຄນທສາຄນຈາກທກບານເຂາຮວມຫາຍຄນເຊນ: ທາວ ຂຽວ, ທາວ ເທງ, ທາວ

ຄອມ, ທາວ ໄຊມງຄນ, ທາວ ສໂຫ, ຈານຫຍ, ຈານຂາ, ເພຍອນ, ຈານລ, ຊຽງຫາ, ທດຫຍຍ,

ເຈາອນ ແລະ ຜອນໆ ແລວພາກນຂຽນລາຍແທງເປນຄາພະຍາກອນ ຫ ທານາຍເຫດການຂອງ

ໂລກທມເນອໃນອນດຽວກນກບລາຍແທງຝງຂວາແມນາຂອງວາ ເມອເຖງກາງເດອນຫກ ປສະລ

ຄ.ສ 1901 ຈະເກດເຫດຮາຍໃຫຍຫວງ ຫນແຮຈະກາຍເປນເງນເປນຄາ, ໝາກອ, ໝາກແຕງຈະ

ກາຍເປນຊາງ, ມາ, ຄວາຍດອນ ແລະ ໝຈະກາຍເປນຍກມາກນຄນ, ທາວພະຍາທາມກະລາດ

(ຜມບນ) ຈະມາເປນໃຫຍໃນໂລກ. ໃຜຢາກພນຈາກເຫດຮາຍນກຄດລອກບອກຄວາມລາຍແທງ

ໃຫຮຕໆໄປ ຖາໃຜເປນຄນບລສດບເຄຍກະທາຄວາມຊວໃດໆໃຫເອາຫນແຮມາລວບລວມໄວ

ລຖາທາວພະຍາທາມກະລາດຈະມາຊບໃຫເປນຄາ, ຖາຜໃດເຄຍກະທາຊວຕາງໆໃຫພາກນມາ

ຕດການນເສຍ ໂດຍຈດພທນມນພະສງມາຫດນາມນໃຫ, ຖາຢານຕາຍກໃຫຂາຄວາຍດອນ

ແລະ ໝເສຍກອນກາງເດອນຫກ.



127�

�

�� 19: ��!��&�� 1930-1941



- ອະທບາຍການສາງຕງພກກອມມນດອນດຈນ.

- ອະທບາຍສະພາບຂອງປະເທດລາວແຕປ ຄ.ສ 1930-1941.

2. !��#'�&��&� 1. �� $&��$��#��#��

1.1 ສາເຫດຂອງການສາງຕງພກກອມມນດອນດຈນ

1.2 ການສາງຕງພກກອມມນດອນດຈນ ແລະ ແນວທາງການເຄອນໄຫວຂອງພກ

1.3 ຄວາມໝາຍປະຫວດສາດຂອງການສາງຕງພກກອມມນດອນດຈນ

2. ��!��&�� . 1930-1941

2.1 ສະພາບດານຕາງໆຂອງປະເທດລາວແຕປ ຄ.ສ 1930-1941

2.2 ການສາງຕງອງຄະນະພກແຄວນລາວ

2.3 ການຕສໃຕການນາພາຂອງອງຄະນະພກແຄວນລາວ

3. �� #� - ປມແບບຮຽນ ແລະ ປມຄມຄວຊາປະຫວດສາດຊນມດທະຍມສກສາ ປທ 6

- ແຜນທກຽວກບສາມຊາດອນດຈນ

- ເອກະສານຕາງໆກຽວກບສາມຊາດອນດຈນ ແລະ ປະເທດລາວແຕປ ຄ.ສ 1930-1941

4. �� 1: ��*�� $&��$��#��#��



128�

�

ຄຈດແບງນກຮຽນອອກເປນກມ ຫ ຈ (ຕາມຄວາມເໝາະສມ) ແລະ ແນະນານກຮຽນຄນ

ຄວາບດຮຽນກຽວກບການສາງຕງພກກອມມນດອນດຈນດວຍຄາຖາມດງນ:

1. ເປນຫຍງຈງມການສາງຕງພກກອມມນດອນດຈນ?

2. ພກກອມມນດອນດຈນໄດຮບການສາງຕງ ແລະ ມແນວທາງການເຄອນໄຫວແນວໃດ?

3. ການສາງຕງພກກອມມນດອນດຈນມຄວາມໝາຍປະຫວດສາດແນວໃດ?

4. ພາຍໃຕການນາພາຂອງພກກອມມນດອນດຈນຂະບວນການຕສຂອງປະຊາຊນລາວ

ເປນຄແນວໃດ?

ຄໃຫນກຮຽນໄດຄນຄດ ແລະ ຄດເລອກຕວແທນໃນກມເພອສະຫບ ຫ ຕອບຄາຖາມຕາມ

ລາດບໃຫໝຟງ. ຫງຈາກນນ, ຄຮວມກບນກຮຽນສະຫບຄນເພອໃຫໄດຄາຕອບທຖກຕອງ ຫ ດງ

ຕວຢາງຄາຕອບດງລມນ:

��&#�: 1. ��#��#��!��"�� !�&��&��$��:

- ສະພາບການຕສຕານຈກກະພດທມກາລງເຂມແຂງກວາ.

- ຄວາມຮຽກຮອງໃຫມຜຈດຕງນາພາໃນການວາງແຜນການ, ການດເປາໝາຍຂອງການ

ຕສຢາງຈະແຈງ.

- ການປະຕວດສງຄມນຍມເດອນຕລາຣດເຊຍ ປ ຄ.ສ 1917 ໄດພສດໃຫເຫນວາ ມແຕ

ໃຕການນາພາຂອງພກ ທເປນຕວແທນໃຫແກຊນຊນຊາວຜອອກແຮງງານທແທຈງເທາ

ນນຈງສາມາດ ຈດຕງນາພາການຕສປະຕວດໄປສໄຊຊະນະຢາງສມບນໄດ.

- ການຄນພບສດຈະທາອນຍງໃຫຍຂອງປະທານໂຮຈມນໃນລດທມາກ-ເລນນທວາ:

ຢາກກຊາດ ແລະ ປດປອຍປະເທດຊາດມນບມເສນທງອນໃດອກ ນອກຈາກເສນທາງ

ຂອງການປະຕວດກາມາຊບ.

2. �� $&��$��#��#�� $��!��#�+

�� $&��$��#��#��



129�

�

- ເດອນ ມຖນາ ປ ຄ.ສ 1929 ມ 3 ພກກອມມນດໄດຮບການສາງຕງຂນໃນປະເທດ

ຫວຽດນາມທໄດນາພາປະຊາຊນຕສຕານລດທລາເມອງຂນຝຣງ.

- ສະພາບການຕສໃນອນດຈນໄດຮຽກຮອງໃຫມການທອນໂຮມທງ 3 ພກໃຫມຄວາມເປນ

ເອກະພາບ.

- ວນທ 3 ກມພາ ປ ຄ.ສ 1930 ກອງປະຊມໃຫຍຜແທນຈາກບນດາພກກອມມນດໄດໄຂ

ຂນຢທຮງກງ ພາຍໃຕການເປນປະທານຂອງທານ ໂຮຈມນ.

- ໃນກອງປະຊມໄດຜານບດລາຍງານການເມອງ, ແນວທາງຍດທະສາດ ແລະ ຍດໂທ

ບາຍຂອງພກ, ກດລະບຽບຂອງພກ ແລະ ມະຕອນໆ.

- ກອງປະຊມໄດຕກລງເຕາໂຮມພກກອມມນດຕາງໆເຂາເປນພກດຽວໂດຍມຊວາ: ພກ

ກອມມນດຫວຽດນາມ ແລະ ໄດເລອກເອາທານ ເຈນຟ ເປນເລຂາທການໃຫຍຜທາອດ.

��$��!��#�+

- ໂຄນລມລະບອບຈກກະພດນຍມ, ລະບອບສກດນາ ແລະ ພວກປະຕການ.

- ຍາດເອາເອກະລາດແຫງຊາດອນສມບນໃນທວອນດຈນ.

- ຈດຕງຄະນະລດຖະບານທປະກອບດວຍກາມະກອນ, ຊາວນາ ແລະ ນກຮບ.

- ຍດເອາທະນາຄານ, ບລສດວສາຫະກດ, ໂຮງຈກໂຮງງານແລວໂອນເຂາເປນກາມະສດ

ຂອງລດ.

- ຍດເອາທດນ ແລະ ຊບສມບດຕາງໆຂອງພວກຈກກະພດ ແລະ ສກດນາປະຕການເພອ

ແບງປນໃຫຊາວນາຜທກຍາກ.

- ປະຕບດລະບອບວນອອກແຮງງານວນລະ 8 ຊວໂມງ.

- ລບລາງການກຢມແບບຂດຮດ, ການເສຍຄາຫວ ແລະ ພາສທບຍດຕທາທແຕະຕອງ

ສດຜນປະໂຫຍດຂອງຊາວນາຜທກຍາກ.

- ປະຕບດບນດາສດເສລພາບ ປະຊາທປະໄຕຂອງປະຊາຊນ.

- ຂະຫຍາຍການສກສາໃຫທວເຖງ.



130�

�

- ປະຕບດບນດາສດເສລພາບລະຫວາງຍງຊາຍ.

3. ��,�� "#$�� $&��$��#��#��

- ການສາງຕງພກກອມມນດອນດຈນໃນປ ຄ.ສ 1930 ໄດມຄວາມໝາຍທສາຄນ ແລະ ຍງໃຫຍສາລບຂະບວນການຕສຂອງປະຊາຊນສາມຊາດອນດຈນ ແລະ ໃນເວທການ ເມອງໂລກ

- ບາດກາວການຂະຫຍາຍຕວອນຍງໃຫຍ ໃນປະຫວດສາດຂອງປະຊາຊນສາມຊາດອນດຈນລາວ-ຫວຽດນາມ-ກາປເຈຍ.

- ເປນການຢດຕໄລຍະການຕສຂອງປວງຊນທໄດດາເນນມາດວຍຄວາມພລະອາດຫານແລະ ການເສຍສະຫະອນໃຫຍຫວງ ເຖງວາຈະປະລາໄຊຕະຫອດມາ ແຕກເປນການໄຂໄລຍະການປະຕວດກາມາຊບໃຫແກປວງຊນເຮາ.

- ມະຕຂອງກອງປະຊມໄດຖກຜນຂະຫຍາຍລງໄປສຮາກຖານການເມອງໃນຊນຊນກາມະ ກອນ, ຊາວນາ, ປນຍາຊນ ແລະ ຊນຄນອນໆອນເຮດໃຫຂະບວນການຕສໄດເຕບໃຫຍຂະຫຍາຍຕວຢາງວອງໄວ ແລະ ກວາງຂວາງ.

- ອງການສາກນກອມມນດທ III ໄດລງມະຕຮບຮອງເອາພກກອມມນດອນດຈນເປນພາກ ສວນໜງເອກະລາດຂອງອງການສາກນກອມມນດທ III.

- ເຮດໃຫການປະຕວດອນດຈນ ໄດກາຍເປນພາກສວນໜງແບບກາຍອນຊຂອງການປະ ຕວດໂລກ.�

4. ��&�� '&��"#$��#��#��

ນບແຕພກກອມມນດອນດຈນໄດຮບການສາງຕງຂນໃນປ ຄ.ສ 1930 ມນໄດສາງບາດ

ລຽວປະຫວດສາດອນໃໝ ໃຫແກຂະບວນການຕສຂອງປະຊາຊນສາມຊາດອນດຈນ ເວາລວມ

ເວາສະເພາະແມນປະຊາຊນລາວ.

ໃນຂະນະທປະຊາຊນອາຍນອງຫວຽດນາມ ໄດດາເນນການຕສຕານຈກກະພດຝຣງຢາງແຂງແຮງ ປະຊາຊນລາວບນດາເຜາ ກໄດເສມຂະຫຍາຍມນເຊອແຫງການຕສອນພລະອາດຫານຕານສດຕຕວດຽວກນດວຍຫາຍຮບການ ໂດຍສະເພາະແມນບນດານກຮບປະຕວດລາວໄດມການເຄອນໄຫວກສາງກາລງປະຕວດໃນໝມະຫາຊນຢາງກວາງຂວາງ ເຮດໃຫໜວຍພກກອມມນດໄດຮບການຈດຕງຂນພາຍໃຕເງອນໄຂທຫຍງຍາກສບສນ ແລະ ປດລບທສດແຕກມ



131�

�

ການຂະຫຍາຍເພມອກຫາຍແຫງໃນໄລຍະຕມາ. ໜວຍພກໄດປກລະດມນາໃຈຮກຊາດ, ຄຽດແຄນສດຕ, ສກສາອບຮມລດທມາກ-ເລນນ ແລະ ນາພາການນດຢດງານເພອທວງໃຫເພມເງນເດອນ, ຫດຜອນໂມງເຮດວຽກ, ທວງເອາສດທາງການເມອງ ແລະ ເສດຖະກດ.

ເດອນ ກລະກດ ປ ຄ.ສ 1936 ທານ ເລຮງຟງ ກາມະການສາຮອງຄະນະບລຫານງານສາກນກອມມນດ, ເລຂາທການໃຫຍພກກອມມນດອນດຈນໄດຮຽກໂຮມຄະນະບລຫານງານສນກາງພກທຊຽງໄຮ ເພອສງເກດຕລາຄາສະພາບການ ແລະ ວາງໜາທສະເພາະໜາ. ເຮດໃຫຂະ ບວນການຕສຂອງປະຊາຊນອນດຈນໄດຂະຫຍາຍຕວກາວຂນ.

ໜວຍພກຕາງໆໄດຮບໂຮມເອາຄວາມມງຫວງຂອງປະຊາຊນເພອສະເໜຕຄະນະກາມະການທເປນຕວແທນຂອງສະພາຝຣງ, ພອມກນນນກໄດມການສາງຕງອງການຕາງໆໃຕການນາພາຂອງພກຢາງເປດເຜຍຢໃນຕວເມອງ ແລະ ຊນນະບດທກຊນຄນ. ມການເລອກເອາຕວແທນຂອງຕນເພອເຂາຮວມກອງປະຊມໃຫຍຜແທນປະຊາຊນທວອນດຈນ ເພອທວງໃຫລດຖະບານຂອງແນວໂຮມຝຣງຕອງປະຕບດສດປະຊາທປະໄຕ ແລະ ແກໄຂຊວດການເປນຢຂອງປະຊາຊນຕາມທໄດສນຍາໄວ.

ປ ຄ.ສ 1938 ພກຝາຍຂວາໄດຂນເປນລດຖະບານຝຣງ ແລະ ປະຕບດນະໂຍບາຍຂດຮດ ແລະ ປາບປາມປະຊາຊນຝຣງ ກຄຢເມອງຂນຮາຍແຮງກວາເກາ. ດງນນ, ໜວຍພກຕາງໆຢໃນອນດຈນຈງຖກປາບປາມ ແລະ ໄດຮບຄວາມເສຍຫາຍ ແຕຂະບວນການໄດເຕບໃຫຍ ແລະ ສບຕການຕສຢາງເດດດຽວໜຽວແໜນໃນລະດບທນບມສງຂນ.

ໃນເວລານຂະບວນການຕສຂອງປະຊາຊນຫວຽດນາມ ໄດສງຜນສະທອນຢາງເລກເຊງຕຂະບວນການຕສຂອງປະຊາຊນລາວເຮາ ສະມາຊກພກຈງໄດປກລະດມ ແລະ ຊກຍໃຫມວນຊນເຂາຮວມການໂຮມຊມນມມດຕງ, ການນດຢດງານ, ການປະທວງ ແລະ ທວງເອາສດອນໆ ໂດຍສະເພາະແມນກາມະກອນສາງທາງເລກທ 13 ໄດລກຂນຕສຢາງແຂງແຮງໃນຕະຫອດ 2 ປ (1938-39). ນອກຈາກນນ, ອງການຊາວໜມປະຊາທປະໄຕໄດເກດຂນ, ໜງສພມຂອງພກກອມ ມນດອນດຈນໄດນາມາແຈກຍາຍຢາງເປດເຜຍ ແລະ ກວາງຂວາງ, ຈດໝາຍຂອງສນກາງພກທຝາກເຖງທກໜວຍພກໄດໄຈແຍກສະພາບໃນອນດຈນ ແລະ ການເຄອນໄຫວຂອງໜວຍພກຕາງໆຢາງຊດເຈນ.



132�

�

ນບແຕມພກນາພາຕສເປນຕນມາ ຂະບວນການຕສຂອງປະຊາຊນສາມຊາດອນດຈນມ

ບາດກາວຂະຫຍາຍຕວຍງໃຫຍ, ພາລະກດປະຕວດໜກແໜນ ແລະ ຕດພນກບຂະບວນການປະ

ຕວດໂລກ. ສາລບລາວເຮາໄດເຮດໃຫຄນທງຊາດປະຊາທປະໄຕ ແລະ ການຕສຂອງປະຊາຊນ

ລາວກາວສໄລຍະໃໝ ແລະ ດວຍຄນນະພາບໃໝ. ບນດານກກອມມນດໄດປກລະດມຂນຂວາຍ

ມະຫາຊນໂດຍທາງລບດວຍຄວາມໝນໜຽວ ແລະ ເສຍສະຫະເພອພາລະກດປະຕວດຢາງສງສງ

�� 2: ��*�� "#$��!��&�� . 1930-1941

ຄອາດດາເນນການສອນດວຍການໃຫນກຮຽຄນຄວາເປນກມ ຫ ເປນລາຍບຄນກໄດ ແລວແຕຄວາມເໝາະສມ. ເພອໃຫນກຮຽນບນລຕາມຈດປະສງ ຄຄວນບອກຈດ ຫ ຕງຄາຖາມໃຫນກຮຽນຄນຄວາເຊນ: ��/��:

1. ສະພາບດານການເມອງຂອງປະເທດລາວແຕປ ຄ.ສ 1930-1941 ເປນແນວໃດ?

2. ສະພາບດານເສດຖະກດຂອງປະເທດລາວແຕປ ຄ.ສ 1930-1941 ເປນແນວໃດ?

3. ສະພາບດານວດທະນະທາ-ສງຄມຂອງປະເທດລາວແຕປ ຄ.ສ 1930-1941 ເປນແນວ

ໃດ?

4. ສະພາບດານແຮງງານ ແລະ ສະຫວດດການສງຄມຂອງປະເທດລາວແຕປ ຄ.ສ 1930-

1941 ເປນແນວໃດ?

5. ສະພາບດານການສກສາຂອງປະເທດລາວແຕປ ຄ.ສ 1930-1941 ເປນແນວໃດ?

ຄໃຫນກຮຽນຄນຄວາ ພອມທງຕອບ ຫ ສະຫບເນອໃນໂດຍການແຕມເປນແຜນວາດ

ແລະ ອນໆ. ຫງຈາກນນ, ຄຮວມກບນກຮຽນສະຫບບນດາແຜນວາດເພອໃຫໄດຄາຕອບທຖກ

ຕອງ ແລະ ເປນເອກະພາບ ຫ ດງຕງຢາງຄາຕອບລມນ:

��&#�:

1. ��$��!��#$



133�

�

- ປ ຄ.ສ 1899 ຈກກະພດຝຣງໄດມການຈດສນກງຈກການປກຄອງຄນໃໝ (ຈດເອາລາວ

ເປນຫວເມອງຂນປະກອບດວຍ 10 ແຂວງ, ຫວງພະບາງ ມຖານະເປນແຂວງ ທງເປນ

ອານາຈກນອຍ ເຊງປກຄອງໂດຍເຈາຊວດຫວງພະບາງ.

- ໃຊນະໂຍບາຍແບງແຍກເພອປກຄອງໃນຂນພນຖານຈນມາເຖງປ ຄ.ສ 1941.

- ປະຊາຊນຖກກດຂຂດຮດຢາງໜກໜວງ.

- ກດຂວາງການລກຂນຕຕານຂອງປະຊາຊນພວກເຂາໄດເພມທະວການປາບປາມ, ຈບ

ກມ, ເຂນຂາຜທຮກຊາດ, ຕດສດເສລພາບ, ສາງຄວາມແບງແຍກ.

2. ��! �/��

ພວກລາເມອງຂນຝຣງໄດເຂາມາປນປວນ ແລະ ທບມາງການຜະລດຂອງປະຊາຊນ

ລາວ ເຮດໃຫເສດຖະກດທອອນເພຍຢແລວຕອງຊດໂຊມລງກວາເກາ, ການກະສກາຂອງລາວ

ຍງປະສບບນຫານາຖວມ ແລະ ໄພແລງຢາງຕເນອງກນຫາຍປ, ຜນຜະລດເຂາ ແລະ ສະບຽງ

ອາຫານຫດລງ, ຊວດການເປນຢຂອງປະຊາຊນຕອງພບກບຄວາມຫຍງຍາກຢາງສາຫດ.

ພວກຝຣງໄດເພມຄາພາສຕາງໆຂນເຮດໃຫຜທພກມກນກຕອງໄດຂາຍເຂາໃນລາຄາ

ຖກເພອໄດເງນໄປເສຍຄາຫວຄນ ແລະ ພາສອນໆ. ນອກຈາກນນ, ພວກເຂາຍງໄດອອກລະບຽບ

ການຄມຄອງການເງນໂດຍການໜບຮດການຄາຂອງປະຊາຊນ, ພມເງນໃໝ ແລະ ລະບຽບອນໆ

ເຮດໃຫປະຊາຊນຈາຕອງກາຍເປນທາດ, ກລ ແລະ ຄນໃຊ.

ພວກຝຣງໄດອອກຄາສງຫາມບໃຫແລກປຽນ ແລະ ຍກຍາຍເງນກບອນດຈນ (ເງນຫວ

ໜາມ) ຄ: ບໃຫເງນກບທເປນໂລຫະອອກນອກປະເທດລາວ ແລະ ບໃຫເອາເງນຕາງດາວ (ເງນ

ສະຫຍາມ) ເຂາລາວ ແລະ ອນໆ.

ເດອນ ພດສະພາ ປ ຄ.ສ 1930 ຝຣງໄດຂນລາຄາເງນກບອນດຈນ ດວຍການຍາຍເງນ

ກບດງກາວອອກຈາກທະນາຄານທເອາເງນສດຄາປະກນເງນກບ ໄປໃສທະນາຄານທເອາຄາສດ

ເປນສງຄາປະກນແທນ ຈງເຮດໃຫອດຕາແລກປຽນກບເງນອນໆສງຂນກວາເກາ. ດງນນ, ປະ



134�

�

ເທດນາຍທນທບຢໃນລະບບທະນາຄານດຽວກນກບສາມາດດາເນນການຄາພາຍນອກ ແລະ ວ

ສະຫະກດອນໆນາພວກຝຣງໄດ ອນເປນການປດເຂຍປະເທດນາຍທນອນອອກຈາກອນດຈນ.

ວນທ 12 ສງຫາ ປ ຄ.ສ 1930 ຝຣງໄດພມເງນກບຫວໜາມຊະນດໃໝອອກ ເຊງມເງນ

ສດພຽງແຕ 20 ກະລາມ (ເງນກບເກາມ 90 ກະລາມ) ແລວກປະກາດໃຫປະຊາຊນເອາເງນເກາ

ມາແລກປຽນເອາເງນໃໝໃນອດຕາ 1 ຕ 1. ການກະທາດງກາວໄດສງຜນກະທບຢາງໜກທສດຕ

ກບຄວາມເປນຢຂອງປະຊາຊນລາວ.

3. ��

ພວກລາເມອງຂນຝຣງບລງທນໃສການສກສາ ເພອເຮດໃຫປະຊາຊນລາວອານບອອກ-

ຂຽນບເປນ. ໃນປ ຄ.ສ 1902 ຝຣງໄດລງທນໃສການສກສາເລກນອຍ ໂດຍຫກເອາຈາກ

ງບປະມານບວງອນໆຈານວນ 6.000 ກບນາມາໃຊເຂາວຽກງານການສກສາ ໂດຍແນໃສການສາງ

ຜແປພາສາ. ໃນເວລານນທວປະເທດລາວມໂຮງຮຽນພຽງແຕ 2 ຫງຄ: ວຽງຈນ ແລະ ຫວງພະ

ບາງ. ໃນປ ຄ.ສ 1907 ຈງມການກ ສາງຄວຊາສະເພາະແບບເລງລດຈານວນໜງ.

ປ ຄ.ສ 1930 ມໂຮງຮຽນ 66 ແຫງ ເຊງສວນຫາຍເປນໂຮງຮຽນມນລະປະຖມມແຕ 3

ຫອງ (ຂນຮຽນ) ຕງແຕຫອງ ປ.1-3 (ຫອງທ 6-4) ສວນນກຮຽນທເປນຄນລາວແມນມໜອຍ ແລະ

ໂອກາດທຈະຮຽນຈບຊນປະຖມສມບນແມນຫາຍາກທສດເຊນ: ປ ຄ.ສ 1930 ຫອງ ປ.6 (ຫອງທ

1) ມນກຮຽນ 171 ຄນ (ຄນລາວ 90 ຄນ) ສອບເສງໄດໃບປະກາດສະນຍະບດຈບຊນປະຖມ

ສມບນພຽງແຕ 36 ຄນໃນນນມຄນລາວ 15 ຄນແຕພວກເຂາກບໄດຮຽນຕໃນຊນມດທະຍມ.

4. �%$$�� $��

ຊາວກາມະກອນກເປນຊນຄນໜງທຖກກດຂຂດຮດຢາງໜກໜວງ ຈາກແອກປກຄອງ

ຂອງຝຣງ ໂດຍສະເພາະແມນກາມະກອນຢບແໜງ ແລະ ບກວໂພນຕວທຖກໄລອອກຈາກການ

ເຮດວຽກຈານວນຫາຍ ແຕຜທຍງຢຕອງເຮດວຽກໃຫໄດເທາເກາ. ສວນຊາວປນຍາຊນ, ຄ, ແພດ

ແລະ ຂາລາຊະການໃນທວອນດຈນທເຮດວຽກໃຫຝຣງກຖກໄລອອກຈາກການໃນອດຕາສວນ



135�

�

1/7 ໂດຍບມເຫດຜນ, ຈານວນທເຫອຖກຕດເງນເດອນລງ, ສະເໜໃຫກນບານານກອນອາຍກະ

ສຽນ ແລະ ເງນບານານ-ບາເນດຖກຕດລງ 25%.

5. ��- �$��

ພາຍຫງຈກກະພດຝຣງ ເຂາມາຍດຄອງປະເທດລາວ ພວກເຂາຂນຂຽວວາງນະໂຍບາຍ

ສະເພາະແຕທາງດານວດທະນະທາ ແລະ ສງຄມເທານນ ເພອແນໃສສາງວດທະນະທາ-ສງຄມ

ແບບຂອຍຂາ ດວຍການເອາວດທະນະທາຕາເວນຕກເຂາມາເຜຍແຜ ແລະ ໂຄສະນາວາ ຝຣງ

ເປນປະເທດທຈະເລນສວໄລ ແລະ ຮງມ, ເອາໃຈໃສຍຍງສງເສມ ແລະ ເບອເມາຄນລາວໃຫ

ມວເມານາວດທະນະທາຝຣງໂດຍຫວງເຮດໃຫປະຊາຊນລາວຈມຢໃນຄວາມໂງຈາຫາຫງໃນທກ

ດານແລວລມຊາດ, ລມວດທະນະທາ ແລະ ຮດຄອງປະເພນອນດງາມຂອງຊາດລາວ ສງເສມ

ໃຫມໂຮງໂສເພນ, ດມເຫາເມາຢາ, ສບຝນ, ຫນການພະນນ ແລະ ອນໆ.ໂດຍສະເພາະແມນໃຫ

ນບຖຄນຝຣງ, ຫງລມຊາດຕນເອງ ແລະ ຍອມເປນຂອຍຂາຮບໃຊແກພວກເຂາ.

ນອກຈາກນນ, ພວກເຂານາເອາສາສະໜາພດມາເປນເຄອງມຮບໃຊການປກຄອງຂອງພວກເຂາ ໂດຍໄດແຕງຕງຄະນະໜງປະກອບດວຍພະສງ ແລະ ຄະລຫດເພອຄນຄວາສະພາບສາສະໜາພດ, ວດ ແລະ ການເຄອນໄຫວຂອງພະສງ. ພວກເຂານາໃຊຈດອອນຂອງສາສະໜາເພອປກຄອງດວຍການດດແປງລະບຽບພະສງ, ສງເສມໃຫປະຊາຊນເຊອຖງມງວາຍ, ຂາດນາໃຈຮກຊາດ, ນາໃຈຕສ, ສະຕຊາດ, ຂາດຄວາມສາມກຄ ແລະ ອນໆ. ໃນຂະນະດຽວກນພວກເຂາສວຍໃຊຄາສອນເລອງບາບ-ບນໄປໃນທາງຜດຄ: ຄນຈະດ ຫ ຊວແລວແຕໂຊກຊະຕາ, ເປນມາເອງ, ຄວາມທກຍາກແມນຍອນບນກາ, ສອນຄນໃຫເຊອຖຜສາງເທວະດາ, ຟາແຖນ ແລະ ອນໆ.

�� 2: !%��*�!��*�� $&��$#�$��

ຄໃຫນກຮຽນຈດກມຕາມຄວາມເໝາະສມ ເພອຄນຄວາກຽວກບການສາງຕງອງຄະນະ

ພກແຄວນລາວ ດວຍຄາຖາມດງນ:

1. ເຫດຜນຂອງການສາງຕງອງຄະນະພກແຄວນລາວມຄແນວໃດ?

2. ອງຄະນະພກແຄວນລາວໄດຮບການສາງຕງຂນຄແນວໃດ?



136�

�

ຄໃຫນກຮຽນຄນຄວາ. ຫງຈາກນນ, ໃຫຕາງໜາກມຂນລາຍງານ, ກມອນປະກອບຄາ

ເຫນເພມເຕມ. ຄຮວມກບນກຮຽນສະຫບເພອໃຫໄດຄາຕອບທເອກະພາບ ຫ ດງຕວຢາງດງລມນ:

1. ເຫດຜນທພາໃຫມການສາງອງຄະນະພກແຄວນລາວປະກອບມຫາຍເຫດຜນດງນ:

- ຂອບເຂດ ຫ ອານາບລເວນຂອງພນທການຕສກວາງໄກສດທ ເຊງເປນອປະສກຢາງຍງ

ຕການເຄອນໄຫວວຽກງານ ຫ ການບລຫານງານຂອງພກ.

- ສະພາບຂອງໂລກກຄຂງເຂດໄລຍະນນ ຍງບອະນຍາດໃຫການຈດຕງຂອງພກມການ

ເຄອນໄຫວຢາງເປດເຜຍ

- ການຈດຕງໜວຍພກທໃຫຍ ແລະ ກວາງຂວາງ ໂອກາດທຈະເສຍຄວາມລບໃຫແກສດຕ

ແມນມສງ.

- ການເຄອນໄຫວພາຍໃນພກທມບລມາດແຄບເຂາຈະເຮດໃຫການບລຫານງານ, ການ

ກວດ ກາ ແລະ ການຕດຕາມໄດງາຍ, ສະດວກ ແລະ ປອດໄພ.

- ການຕສຕານລດທລາເມອງຂນຝຣງໃນໄລຍະໃໝຂອງປະຊາຊນສາມຊາດອນດຈນ ໄດ

ຮຽກຮອງໃຫມການຈດຕງພກຂນໃນແຕລະຊາດ.

2. ການສາງຕງອງຄະນະພກແຄວນລາວ

ການເຕບໃຫຍຂະຫຍາຍຕວຂອງການຈດຕງ ແລະ ສະມາຊກພກທໄດເຝກຝນຫຫອມ

ໃນຂະບວນການຕສປະຕວດໃນແຄວນລາວ. ກາງປ ຄ.ສ 1934 ທວແຄວນລາວມສະມາຊກພກ

ກອມມນດ 32 ສະຫາຍ, 6 ໜວຍພກ, ສະມາຊກຊາວໜມກອມມນດ 25 ຄນ.

ເພອປະຕບດຕາມຄາສງຂອງຄະນະນາພກກອມມນດອນດຈນຢນອກປະເທດ ກອງປະ

ຊມໃຫຍຜແທນໜວຍພກພນຖານທມາຈາກວຽງຈນ, ໂພນຕວ, ທາແຂກ, ສະຫວນນະເຂດ, ປາກ

ເຊ ແລະ ອນໆໄດໄຂຂນໃນວນທ 6-7 ກນຍາ ປ ຄ.ສ 1934 ຢທດອນຊງຊ ເມອງວຽງຈນຢາງປດ

ລບ ພາຍໃຕການເປນປະທານຂອງສະຫາຍ ເລມນຈນ (ຜຕາງໜາຄະນະນາພກກອມມນດອນດ

ຈນ) ເຊງມຜແທນຈາກບນດາໜວຍພກຈານວນ 15 ສະຫາຍເຂາຮວມ.



137�

�

ກອງປະຊມໃຫຍໄດສງເກດຕລາຄາສະພາບການ, ຖອດຖອນບດຮຽນການນາພາໃນໄລ ຍະຜານມາ, ສາງຕງຄະນະບລຫານງານພກກອມມນດອນດຈນປະຈາແຄວນລາວຊດທາອດເອນຫຍວາ ‘‘ຄະນະພກແຄວນລາວ’’ ແລະ ປອນບດຄດເລອກເອາຄະນະບລຫານງານ ເຊງປະ ກອບດວຍ 7 ສະຫາຍ.

ກອງປະຊມໃຫຍໄດອະພປາຍໂຄງການເຄອນໄຫວຂອງພກ ແລະ ໄດມມະຕຕກລງກຽວ

ກບບນຫາຮບດວນສະເພາະໜາຈານວນໜງເຊນ:

- ປບປງ, ຂະຫຍາຍການຈດຕງພກ ແລະ ບນດາອງການຈດຕງມະຫາຊນ

- ຊກຍວຽກງານປກລະດມຂນຂວາຍມະຫາຊນຢໃນຊນນະບດ ໃນບລເວນຊນເຜາຕາງໆ

- ຊກຍບນດາຮບການຕສ ທມລກສະນະມະຫາຊນຢາງກວາງຂວາງ

ນອກຈາກນນ, ກອງປະຊມຍງໄດຄດເລອກເອາຜແທນສມບນ ແລະ ສາຮອງເພອເຂາ

ຮວມກອງປະຊມໃຫຍຄງທ I ຂອງພກກອມມນດອນດຈນ, ຕກລງສາງຕງຄະນະຊາວໜມລາວ

ແລະ ໄດບງຕວຄະນະບລຫານງານຊວຄາວ ເພອເພມທະວວຽກງານປກລະດມຂນຂວາຍຊາວ

ໜມ ແລະ ເສມຂະຫຍາຍບດບາດຕະລມບອນຂອງຊາວໜມ.

5. �� !��-�� ຄສາມາດນາໃຊການວດ ແລະ ປະເມນຜນດວຍຫາຍວທ ໂດຍສະເພາະແມນສາມາດພ

ຈາລະນາຈາກ: - ການຕງໃຈຟງຄອະທບາຍ - ການຕອບຄາຖາມ - ການມສວນຮວມໃນກດຈະກາກມ ແລະ ຜນງານຕວຈງ - ການອອກຂສອບແບບຕາງໆ


ນາຂາງເທງມາທດສອບກໄດ ຫ ສາງຂນເອງກໄດ.



138�

�


ເຈນ ຫ ບຄວບຄມປະເດນ ຈະເຮດໃຫນກຮຽນມຄວາມສງໄສ ແລະ ບໝນໃຈໃນການຕອບ. ການການດຕວເລອກ ທຈະໃຫເລອກນນສາມາດການດໄດທງສງທຖກຕອງ ຫ ສງທຜດ ແຕມພຽງ 1 ຕວເລອກ.

ຈງໝາຍ “�” ໃສຕໜາຄາຕອບ (ກ, ຂ, ຄ...) ທເຫນວາຖກຕອງທສດພຽງຂດຽວ. 1. ພກກອມມນດອນດຈນໄດຮບການສາງຕງຂນໃນວນທເດອນປໃດ?

ກ. ວນທ 12 ມຖນາ ປ ຄ.ສ 1929

� ຂ. ວນທ 3 ກມພາ ປ ຄ.ສ 1930

ຄ. ວນທ 13 ກມພາ ປ ຄ.ສ 1931

ຈງໝາຍ “�” ໃສຕໜາຄາຕອບ (ກ, ຂ, ຄ...) ທເຫນວາຜດທສດພຽງຂດຽວ. 1. ເປນຫຍງຈງມການສາງຕງພກກອມມນດອນດຈນຂນ?

ກ. ການຕສໃນໄລຍະໃໝມນຮຽກຮອງໃຫມຜຈດຕງນາພາທດ ແລະ ເຂມແຂງ

ຂ. ຜນສະທອນຂອງການປະຕວດສງຄມນຍມເດອນຕລາຣດເຊຍ ປ ຄ.ສ 1917

� ຄ. ຈກກະພດຝຣງມຄວາມຢານກວຕລດທກອມມນດ

ງ. ປະທານໂຮຈມນ ໄດຄນພບສດຈະທາອນຍງໃຫຍໃນລດທມາກ-ເລນນ



139�

�

�� 20: ��!#��$�� 1



- ອະທບາຍການຮກຮານລາວຂອງຟາຊດຍປນ.

- ອະທບາຍການປະກາດເອກະລາດຂອງປະຊາຊນລາວຄງທ I.

2. !��#'�&��&� 1. #��+��%��%��"#$=��

1.1 ການຮກຮານ ແລະ ຍດຄອງປະເທດລາວຂອງຟາຊດຍປນ

1.2 ປະເທດລາວພາຍໃຕສອງແອກປກຄອງ (ຝຣງ-ຟາຊດຍປນ)

1.3 ການຕສຂອງປະຊາຊນລາວຕານຝຣງ ແລະ ຟາຊດຍປນ

2. ��!#��"#$��$�� I

2.1 ການຍດອານາດທວປະເທດ

2.2 ການປະກາດເອກະລາດ

2.3 ສາເຫດ ແລະ ຄວາມໝາຍປະຫວດສາດ

3. �� #� - ປມແບບຮຽນ ແລະ ປມຄມຄວຊາປະຫວດສາດຊນ ມດທະຍມສກສາ ປທ.6

- ເອກະສານຕາງໆກຽວກບການປະກາດເອກະລາດຂອງປະຊາຊນລາວວນທ 12 ຕລາ ປ

ຄ.ສ 1945

4. �� 1: ��*��%��%��"#$=��



140�

�

ຄຈດແບງນກຮຽນອອກເປນກມ ຫ ຈ ຕາມຄວາມເໝາະສມ ແລະ ແນະນານກຮຽນຄນ

ຄວາບດຮຽນກຽວກບຟາຊດຍປນຮກຮານລາວ ໂດຍຄຕງຄາຖາມໃຫນກຮຽນທວຫອງໄດຄນຄດ

ດງນ:

1. ຟາຊດຍປນດາເນນການຮກຮານ ແລະ ຍດຄອງປະເທດລາວແນວໃດ?

2. ປະເທດລາວພາຍໃຕສອງແອກປກຄອງເປນແນວໃດ?

3. ການຕສຂອງປະຊາຊນລາວຕານຝຣງ ແລະ ຟາຊດຍປນດາເນນໄປແນວໃດ?

ຄໃຫເວລານກຮຽນໄດຄນຄວາ ເພອສະຫບ ຫ ຕອບຄາຖາມຕາມລາດບໃຫໝຟງ ແລະ

ຫງຈາກນນຄຮວມກບນກຮຽນສະຫບຄນ ເພອໃຫໄດຄາຕອບທເປນເອກະພາບ ຫ ຕາມຕວຢາງ

ຄາຕອບດງນ:

1. ຟາຊດຍປນດາເນນການຮກຮານ ແລະ ຍດຄອງປະເທດລາວ

ພາຍຫງການເຊນສນຍາຮວມກນທງສາມຟາຊດໃນປ ຄ.ສ 1937 ຟາຊດຍປນໄດສບຕ

ຂະຫຍາຍສງຄາມລງມາພາກໃຕຈນ ຈນເຖງຊາຍແດນລາວ-ຫວຽດນາມ. ຈາກນນ, ກສາງທດສະ

ດ ແລະ ໂຄສະນາຫອກລວງປະຊາຊນວາ “ອາຊຕອງຂນກບຄນອາຊ”.

ວນທ 30 ສງຫາ ປ ຄ.ສ 1940 ຝຣງ ແລະ ຍປນ ໄດຕກລງຮວມກນ ໂດຍຟາຊດຍປນ

ຕອງເຄາລບ ແລະ ນບຖສດອານາດຂອງຝຣງບນດນແດນອນດຈນ ສວນຝຣງທປກຄອງອນດ

ຈນຕອງອະນຍາດໃຫຍປນ ນາເອາກອງທະຫານເຂາມາກວດກາຕາມຊາຍແດນຈນ-ອນດຈນ,

ນາໃຊສະໜາມບນໃນອນດຈນ, ໃຊທາເຮອຫາຍຟອງ, ນາທະຫານ 6.000 ຄນມາຕງທບຢພາກ

ເໜອແມນາແດງ ແລະ ມສດຍາຍທະຫານໄປພາກເໜອຫວຽດນາມຕາມໃຈຊອບ ແຕບໃຫເກນ

ຖຽວລະ 25.000 ຄນ.

ວນທ 22 ກນຍາ ປ ຄ.ສ 1940 ຍປນໄດເຄອນທບຂາມຊາຍແດນຈນມາຕທະຫານຝຣງ

ຢເມອງລາງເຊນ-ບກເຊນເຮດໃຫທະຫານຝຣງປະລາໄຊ.



141�

�

ທາຍເດອນ ກນຍາ ປ ຄ.ສ 1940 ທງສອງຝາຍໄດເຈລະຈາຮວມກນອກ ເຊງໃນຄງນ

ຝຣງຍອມຈານນຕຟາຊດຍປນຢາງບມເງອນໄຂ ເຮດໃຫຍປນໄດສາເລດແຜນການຍດຄອງອນ

ດຈນ ກຄປະເທດລາວຢາງງາຍດາຍໂດຍບຕອງສຮບ ແລະ ບເສຍກາລງ.

2. ��!��'&� #$�#��#$

ພາຍໃຕສອງແອກປກຄອງພວກຝຣງ ແລະ ຟາຊດຍປນ ພວກເຂາໄດອອກແຮງກດຂຂດ

ຮດປະຊາຊນລາວຢາງໜກໜວງ ໃນຂະນະດຽວກນພວກເຂາຕາງຝາຍກມເລກນຂອງໃຜມນໃນ

ການສຢນກນເພອຂບໄລຝາຍກງກນຂາມໃຫພນອອກຈາກອນດຈນ.

��'&��#$"#$<;��$:

- ດາເນນນະໂຍບາຍການປາບປາມປະຊາຊນຢາງຮາຍກາດ.

- ດາເນນການກດຂຂດຮດດານເສດຖະກດຢາງໄຮມະນດສະທາ.

- ບງຄບໃຫຄນລາວເຄາລບບຊາຊສດຕຄນຝຣງ ແລະ ອນໆ.

- ປະຕບດແຜນການທມຊວາ: “ໂຄງການປະຕຮບຢລາວເພອຟນຟຊາດ”.

- ຍກເອາດນແດນຫວງພະບາງ (ໄຊຍະບລ) ໃຫໄທ

- ໂຮມເອາແຂວງຫວພນ, ວຽງຈນ ແລະ ຊຽງຂວາງເຂາກບອານາຈກຫວງພະບາງ.

- ອານຍາດໃຫຫວງພະບາງສາງຕງລດຖະບານຂອງຕນ ແຕວາກງຈກການປກຄອງ ແລະ

ການບລຫານທງໝດຢໃນຖານະເປນເມອງອາລກຂາ ສວນແຂວງອນໆຢໃນຖານະເປນ

ອານານຄມ.

- ປກລະດມຂນຂວາຍໃຫເກດລດທຊສດບລສດ, ປກປນໃຫຄນລາວຍກຍອງ, ເຄາລບ, ຮ

ບນຄນຝຣງ ແລະ ອນໆ.

- ສາງສະຖານວທະຍຂນໃນປ ຄ.ສ 1941 ແລະ ສາງຕງໜງສພມລາວໃຫຍເພອຕານລດທ

ໄທໃຫຍ.

- ສະເໜໃຫລບລາງຕວອກສອນລາວ ເພອເອາໂຕລາແຕງຂຽນແທນ



142�

�

- ບງຄບຄນລາວໃຫນບຖບດບາດຂອງຍປນ.

- ກດໜວງລາຄາເຂາສານຂອງປະຊາຊນ

��'&��#$"#$=��:

- ຂນຂຽວຂດຄນຊບພະຍາກອນທາມະຊາດເພອລຽງພນທະຫານ ແລະສງໄປຍປນ.

- ດາເນນການກດຂຂດຮດແບບຮາຍກາດ, ສງຄມຕກຢໃນສະພາບທຢານກວ ແລະ ມດ

ມນທສດ.

- ຜກຂາດອານາດທກຢາງ, ຕດສດພນຖານຂອງປະຊາຊນ, ຈບກມ ແລະ ປາບປາມຢາງ

ໂຫດຮາຍ, ບງຄບປະຊາຊນຕາມຈບຝຣງ, ເກນຊາຍໜມເປນທະຫານ, ເກນປະຊາຊນ

ສາງທາງ ແລະ ອນໆສາລະພດຢາງຕາມຄວາມຕອງການຂອງພວກມນ.

3. ��&�� "#$��&��<;��$ �� =��

ພາຍຫງກບມາຈາກສະຫະພາບໂຊວຽດ ທານ ຫງຽນອາຍກວກ ໄດຮຽກໂຮມ ແລະ ເປນປະທານກອງປະຊມສນກາງພກກອມມນດອນດຈນ ໃນເດອນ ພດສະພາ ປ ຄ.ສ 1941 ເຊງເນນບນຫາການຕງຊແນວໂຮມເພອໃຫສອງແສງເຖງລກສະນະຊາດ ແລະ ເປນທາແຮງໃຫແກການປກລະດມມະຫາຊນດານນາໃຈຮກຊາດ. ແຄວນລາວ ໄດມການຕກລງສາງຕງ “ແນວໂຮມພນ ທະມດລາວເອກະລາດ”. ຈາກນນ, ສະມາຊກພກ ແລະ ພະນກງານຈງຂະຫຍາຍແນວໂຮມດວຍການໄດປກລະດມຂນຂວາຍມະຫາຊນ, ປກລະດມນາໃຈຮກຊາດ, ຄຽດແຄນສດຕ ແລະ ເດນຕາມເສນທາງການຕສເພອເອກະລາດ.

ນບແຕປ ຄ.ສ 1942 ເປນຕນມາ ແນວໂຮມພນທະມດລາວເອກະລາດໄດມບດບາດໃນການດງດດເອາມະຫາຊນເຂາຮວມຢາງຫວງຫາຍພາຍໃຕຄາຂວນ “ຕຕານຝຣງ ຂບໄລຍປນ ຍາດເອາເອກະລາດ”, ອງການຈດຕງມະຫາຊນຕາງໆໄດຮບການຟນຟ ແລະ ມການຂະຫຍາຍ ຕວຢາງກວາງຂວາງ.

ຕນປ ຄ.ສ 1943 ຄະນະປະຈາສນກາງພກກອມມນດອນດຈນໄດກຽມການລກຮຂນດວຍກາລງອາວດຈງເຮດໃຫຂະບວນການຕຕານຝຣງ ແລະ ຍປນຂະຫຍາຍທວປວງຊນ ຈນກາວໄປເຖງການກາເນດອງການ “ລາວອດສະຫະ” ເຊງແມນແນວໂຮມທມບດບາດສາຄນໃນພາ ລະກດຕສຍາດເອາເອກະລາດແຫງຊາດ ແລະ ອດສະຫະພາບ. ໃນຂະນະດຽວກນຂະບວນການ



143�

�

ຂນຂວາຍປດລບກສາງ ແລະ ປບປງກາລງປະຕວດໄດຂະຫຍາຍຕວ ຈງເກດມຂະບວນການຕສທເປດເຜຍໂດຍສະເພາະແມນຂະບວນຕສຂອງກາມະກອນບແໜງໂພນຕວ, ໂຮງງານຄາຍກາຟາ ແລະ ອນໆ. ໃນຂະນະດຽວກນອງການຕາງໆໄດເກດຂນເຊນ: ສະມາຄມສະຫວດດການ, ສະມາຄມຕານຈກກະພດຕມາໄດກາຍເປນສະມາຄມສາພນທະມດລາວເອກະລາດ.

ນບແຕປ ຄ.ສ 1943 ເປນຕນມາ ໃຕຄນທງຮກຊາດ ຕານຈກກະພດຝຣງ ແລະ ລດທຟາຊດ ປະຊາຊນລາວທກຊນຄນໄດດາເນນການເຄອນໄຫວທກຮບແບບເພອປະທວງ ແລະ ຕານການກດຂຂດຮດ ແລະ ຄວາມບຍຕທາຂອງຝຣງ ແລະ ຍປນ. ພວກສດຕຈງໄດປາບປາມ, ຈບກມຄມຂງ ແລະ ຕດສນລງໂທດຕະຫອດຊວດ ໂດຍສະເພາະແມນສະມາຊກພກ ແລະ ຜເຂາກາວຫາວາເປນນກກອມມນດ.

ພກກອມມນດອນດຈນໄດຊນາໜວຍພກຕາງໆໃຫກະກຽມການລກຮຂນຍດອານາດໃນທວອນດຈນ ແລະ ຢນຢນວາ ອກບດນຟາຊດຍປນຈະຕອງປະລາໄຊ, ສງຄາມໂລກຄງທ II ຈະສນສດ ແລະ ໂອກາດການຍດອານາດມາມປະຊາຊນຈະມາເຖງ. ວນທ 28 ມນາ ປ ຄ.ສ 1945 ເຂດທໝນນາແກຂອງນກປະຕວດລາວໄດຮບການສາງຕງ (ສະກນນະຄອນ, ໄທ) ເຊງມຊາວໜມລາວ ແລະ ຫວຽດນາມ 40 ຄນ. ຕມາເພມເປນ 120 ຄນມຊວາ ກອງທະຫານອດສະຫະ.

ສວນໜວຍພກວຽງຈນ ກຮບຮອນເຕາໂຮມສະມາຊກຄນໃໝ, ຟນຟພນຖານປະຕວດ ແລະ ປກລະດມຂະບວນການກະກຽມລກຂນຍດອານາດ ດວຍການສາງຖານທໝນຢບານໂພນ ພໄສ (ໜອງຄາຍ, ໄທ) ເພອດາເນນກອງປະຊມ, ເປນສນກາງຊນາ ແລະ ຕດຕລະຫວາງຄະນະພກແຄວນລາວ ກບສນກາງພກກອມມນດທຢພາກເໜອຫວຽດນາມຈງຖໄດວາເວລານຂະບວນຂນຂວາຍມະຫາຊນໄດຂະຫຍາຍຕວກາວສລະດບໃໝດວຍບາດກາວອນໜກແໜນ, ເກດກະ ແສແນວຄດຮກຊາດ, ຍາດເອາເອກະລາດ ແລະ ສດປະຊາທປະໄຕແຂງແຮງກວາເວລາໃດໝດ.

�� 2: ��*��!#��"#$��

ຄແບງກມໃຫນກຮຽນຄນຄວາຕາມຄວາມເໝາະສມກຽວກບການປະກາດເອກະລາດ

ຂອງປະຊາຊນລາວຕາມຫວຂຕາງໆດງນ:

1. ສະພາບການຂອງໂລກກອນການຍດອານາດທວປະເທດ

2. ສະພາບການພາຍໃນລາວກອນການຍດອານາດທວປະເທດ�

3. ການຍດອານາດທວປະເທດ 23 ສງຫາ ປ ຄ.ສ 1945�



144�

�

4. ການສາງຕງຄະນະລດຖະບານ

5. ການປະກາດເອກະລາດວນທ 12 ຕລາ ປ ຄ.ສ 1945�

6. ສາເຫດທພາໃຫປະສບຜນສາເລດ

7. ຄວາມໝາຍປະຫວດສາດ�

ຄໃຫຕາງໜາກມຂນລາຍງານ, ສວນຜອນໆປະກອບຄາຄດເຫນຖາຍງເຫນວາບທນຄບຖວນ. ຫງຈາກນນ, ຄຮວມກບນກຮຽນສະຫບເພອໃຫໄດຄາຕອບທເປນເອກະພາບ ຫ ດງຕວ ຢາງ ຄາຕອບລມນ: ��&#�:

1. ��"#$)��

ປ ຄ.ສ 1944 ກອງທບແດງໂຊວຽດໄດຂບໄລຟາຊດເຢຍລະມນອອກຈາກດນແດນຂອງຕນທງໝດ, ບກຕກອງທະຫານຍປນຢທາງພາກຕາເວນອອກ ສາມາດປດປອຍພາກເໜອຕາ ເວນອອກຂອງຈນ, ເກາຫ, ແຫມຊາຄາລນ ແລະ ເກາະກລນ (ໂຊວຽດ) ຢາງສມບນ. ສວນອາເມຣກາກໄດບກຕຟາຊດຍປນໃນມະຫາສະໝດປາຊຟກ ເຮດໃຫຟາຊດຍປນໄດຮບຄວາມເສຍຫາຍຢາງໜກ ແລະ ຈາຕອງຍອມຈານນຢາງບມເງອນໄຂ.

ພາຍຫງຟາຊດເຢຍລະມນປະລາໄຊ ໄດສງໃຫຍປນຢດເຊາການເຄອນໄຫວ ແລະ ຍອມ ຈານນ. ຈກກະພດອງກດ ແລະ ຈນ (ຈຽງໄຄເຊກ) ໃຫຮກສາສະພາບການສະຫງບໄວຈນກວາພວກເຂາຈະລງມາປດອາວດ.

ພກກອມມນດອນດຈນໄດປະກາດໃຫລກຮຂນພາບດຽວກນໃນທວອນດຈນ ແລະ ບນ ຫາເອກະລາດແຫງຊາດໄດຕງເປນບນຫາໃນແຕລະປະເທດ. ວນທ 19 ສງຫາ ປ ຄ.ສ 1945 ປະ ຊາຊນຫວຽດນາມໄດລກຮຂນຍາດເອາໄຊຊະນະຢາງສະຫງາງາມ.�

2. ��'��

ຂະບວນການຕສຂອງປະຊາຊນລາວໄດລະເບດຂນຢາງທນການຢນະຄອນຫວງວຽງຈນ ແລະ ແຜຂະຫຍາຍໄປສເມອງໃຫຍຂອງແຂວງຕາງໆ. ທວປວງຊນໄດປະກອບສວນເຂາໃນການໂຮມຊມນມທວງໃຫລບລາງອານາດການປກຄອງເກາ ແລະ ສາງຕງອານາດການປກຄອງໃໝ



145�

�

ຂນແທນ. ສະມາຄມລາວເປນລາວ (ລປລ) ກໄດຮບການສາງຕງຂນ ເຊງໄດປະກອບສວນຢາງຕງໜາເຂາໃນການລກຮຂນຍດອານາດໃນເດອນ ສງຫາ ປ ຄ.ສ 1945.

3. ��#��!�� 23 �$� �� . 1945

ວນທ 16 ສງຫາ ປ ຄ. ສ 1945 ຄະນະພກວຽງຈນໄດປກລະດມ ແລະ ນາພາຂະບວນລກຮຂນຕສທວງໃຫຍປນມອບໂຮງງານຕາແຜນກາຟາໃຫແກລາວ. ວນທ 17 ສງຫາ ປ ຄ.ສ 1945 ຜຕາງໜາອານາດສງສດຂອງຍປນຢລາວ ຈາຕອງມອບໜາທບລຫານບານເມອງໃຫອງການປກ ຄອງລາວ ເຊງແມນເຈາເພດຊະລາດເປນຜຕາງໜາ ແລະ ຮບມອບຢນະຄອນວຽງຈນ. ໃນໂອ ກາດນນຍປນໄດມອບປນເຫກຍາວ 150 ກະບອກ, ປນກນຈກ 4 ກະບອກ ແລະ ເຄອງຕາງໆຈານວນໜງເພອເປນການຢງຢນວາ ຍປນໝດສດອານາດຢລາວ. ວນທ 20 ສງຫາ ປະຊາຊນສະ ຫວນນະເຂດສາມາດຍາດໄດໄຊຊະນະ ແລະ ວນທ 21 ສງຫາ ປະຊາຊນທາແຂກສາມາດຍາດໄດໄຊຊະນະ.

ວນທ 23 ສງຫາ ປ ຄ.ສ 1945 ມວນຊນທກຊນຄນໃນນະຄອນວຽງຈນ ໄດໂຮມຊມນມຢທສະໜາມກລາ ແລະ ອອກຖະແຫງການຂອງປະຊາຊນລາວ ທຕອງການຄວາມເປນເອກະລາດແຫງຊາດ ແລະ ອດສະຫະພາບ.

ວນທ 28 ສງຫາ ເຈາເພດຊະລາດໄດອອກຄາສງເຖງເຈາແຂວງທກໆແຂວງ ຈງຮບຮສະ ຖານະການໃໝ ແລະ ເອາໃຈໃສປກປກຮກສາຄວາມເປນລະບຽບຮຽບຮອຍພາຍໃນທອງຖນຂອງຕນຢາງເຄງຄດ ແລະ ສດຄວາມສາມາດ.�

4. �� $&��$��/��

ພາຍຫງປະຊາຊນສາມາດຍດອານາດມາໃນກາມ ອານາດການປກຄອງທອງຖນໄດຮບ

ການສາງຕງຂນເກອບທກແຂວງໃນພາກເໜອ ແຕວາລດຖະບານທເປນອານາດສງສດຂອງປະ

ຊາຊນຍງບໄດຮບການສາງຕງຂນ ແລະ ຝຣງກພະຍາຍາມຈະກບຄນມາປກຄອງລາວຄນອກ.

ດງນນ, ການສາງຕງອານາດການປກຄອງອນຄບຖວນ ແລະ ເຂມແຂງແຕຂນສນກາງລງເຖງ

ທອງຖນ ຈງກາຍເປນພາລະໜາທທມຄວາມສາຄນ ແລະ ເຄງຮອນທສດ. ອງຄະນະພກ ຈງໄດ

ຜນຂະຫຍາຍມະຕສນກາງພກວາດວຍການຂນຂວາຍຈດຕງຄະນະລດຖະບານດວຍວທການໂຄ



146�

�

ສະນາກສາງເອາຜຊງຄນວດທ ທເຄຍມບດບາດອດທພນໃຫສະໜບສະໜນແນວທາງຂອງພກ

ແລະ ປະກອບເປນຄະນະລດຖະບານໃນຄງນ.

ວນທ 1 ກນຍາ ປ ຄ.ສ 1945 ເຈາເພດຊະຣາດ ໄດອອກຖະແຫງການປະກາດສດອານາດອະທປະໄຕ ແລະ ຜນແຜນດນອນຄບຖວນຂອງປະເທດລາວໂດຍປະກາດວາບນດາສນຍາ ແລະ ຂຜກພນທາງການເມອງທເຄຍມມາລະຫວາງລາວ-ຝຣງຖວາໝດຄນຄາ ແລະ ຕກເປນໂມຄະທງໝດ.

ຄະນະກາມະການຈດຕງລດຖະບານ ໄດແຕງຕງຄະນະກາມະການຂນຄະນະໜງເພອຮາງລດຖະທາມະນນຊວຄາວ. ເມອສາເລດແລວໄດສະເໜແຜນການ ແລະ ຂໃຫປະກາດຍກ ເລກຄະນະລດຖະບານເກາທເປນລດຖະບານຈາເພາະອານາຈກຫວງພະບາງແລວຈດຕງລດຖະ ບານໃໝຂນໃຫເປນລດຖະບານຂອງປະຊາຊນຢາງມອດສະຫະ ແລະ ບຢໃຕອານາດຂອງຊາດໃດທງໝດ.

ວນທ 6 ກນຍາ ສະເດດສພານວງໄດເດນທາງມາເພອປະກອບສວນເຂາໃນພາລະກດການຕສຂອງປະຊາຊນລາວ, ປບປງ ແລະ ຈດຕງກາລງປະຕວດເພອຮກສາອານາດການປກ ຄອງ ແລະ ຕານຝຣງ, ຄນຄວາ ແລະ ຕກລງກບຄະນະຜແທນຫວຽດນາມກຽວກບການປະສານງານ ແລະ ສາມກຄຕສຕານສດຕໂຕດຽວກນ.

ວນທ 15 ກນຍາ ໃນນາມນາຍກລດຖະມນຕ ເຈາເພດຊະຣາດ ຈງຕາງໜາໃຫອານາດການປກຄອງປະກາດການທອນໂຮມເອາທກແຂວງໃນປະເທດລາວເຂາເປນຜນແຜນດນອນດຽວກນ ແລະ ຢໃຕອານາດລດດຽວຢາງເປນເອກະພາບ.

ວນທ 10 ຕລາ ປ ຄ.ສ 1945 ຄະນະກາມະການໄດໄຂກອງປະຊມເພອຄນຄວາແລກ ປຽນຄາເຫນໃນການປະກອບລາຍຊຄະນະລດຖະບານ ເຊງລວມ 11 ທານ.�

5. ��!#�� 12 &�� . 1945

ພາຍຫງການກະກຽມເອກະສານຢາງເຄງຮອນ ໄດສາເລດລງເປນທຮຽບຮອຍແລວຄະ ນະກາມະການປະຊາຊນ ໄດຜານລດຖະທາມະນນ ແລະ ເອກະສານທສາຄນຫາຍສະບບເພອປະກາດເອກະລາດ.

ວນທ 12 ຕລາ ປ ຄ.ສ 1945 ເວລາ 7 ໂມງເຊາ ມວນຊນຊາວນະຄອນວຽງຈນ ແລະ ຈາກເມອງຕາງໆໃນເຂດແຂວງວຽງຈນ ໝນກວາຄນໄດມາເຕາໂຮມກນຢາງໜາແໜນຢຕໜາ



147�

�

ຫອງການແຂວງດວຍຄວາມຈດຈ. ພທໄດເລມຂນໃນເວລາ 7:30 ນາທ ພະຍາ ຄາມາວ ວໄລ ເຈາແຂວງວຽງຈນ ໄດອານບດປາໄສທກາວເຖງເຫດການປະຫວດສາດອນສາຄນຂອງຊາດຕທຊມນມ. ຈາກນນ, ທານ ທາ ໄຊຍະສດເສນາ ກາມະການໃນຄະນະກາການປະຊາຊນໄດອານຄາປະກາດເອກະລາດ ແລະ ອດສະຫະພາບແຫງຊາດລາວ, ຄາປະກາດການໂຮມແຜນດນລາວເຂາເປນອນດຽວ, ຄາຖະແຫງກຽວກບການປຽນແປງການປກຄອງ, ຄາປະກາດກຽວກບການໃຊລດຖະທາມະນນຊວຄາວ ແລະ ຄາປະກາດກຽວກບການແຕງຕງຄະນະລດຖະບານຂອງປະເທດລາວ. ຄະນະລດຖະບານໄດອອກປະກດຕວຕໜາມວນຊນທາມກາງບນຍາກາດແຫງຄວາມສະໜບສະໜນ ແລະ ພໃຈເປນຢາງຍງ. ພທໄດສນສດລງໃນເວລາ 10:00 ໂມງດວຍສຽງຕບມ ແລະ ສຽງຮອງ “ປະເທດລາວຈງຈະເລນ” ຢາງເປນຂະບວນຟດຟນ.

ຄະນະກາມະການປະຊາຊນໄດຈດຕງສະພາປະຊາຊນ ຕາມທລດຖະທາມະນນໄດການດໄວ ໂດຍແມນທານ ຄນ ພລາວນ ເປນປະທານ, ທານ ຄາພອນ ພນລາດ ເປນເລຂາທການ ແລະ ຄະນະກາມະການ 42 ທານ ເປນຕວແທນຂອງປະຊາຊນລາວທກຊນຄນ. ສະພາໄດຮບຮອງເອາໂຄງປະກອບ ແລະ ລາຍຊບກຄນໃນຄະນະລດຖະບານຕາມທໄດຕກລງໃນວນທ 10 ຕລາ ໂດຍແມນເຈາເພດຊະຣາດເປນປະມກລດ.�

6. �!��'�� -�� !��

- ຄະນະພກກອມມນດອນດຈນ ແລະ ອງຄະນະພກແຄວນລາວມແນວທາງນະໂຍບາຍອນຖກຕອງ, ຊນາການຂະຫຍາຍກາລງປະຕວດ ແລະ ແນວໂຮມ, ຮສາງ ແລະ ຍາດກາລະໂອກາດທເໝາະສມໃນການຍາດເອາໄຊຊະນະ.

- ປະຊາຊນມມນເຊອຕສພລະອາດຫານ, ມນາໃຈຮກຊາດ ແລະ ສາມກຄກນໃຕຄາຂວນ “ເອກະລາດແຫງຊາດ ແລະ ອດສະຫະພາບ” ເພອທບມາງແອກປກຄອງຂອງພວກຈກ ກະພດ.

- ສະພາບການຂອງໂລກ ໂດຍສະເພາະແມນໄຊຊະນະຂອງກອງທບແດງໂຊວຽດ ທສາ ມາດດບສນຟາຊດເຢຍລະມນ-ຍປນອນໄດສງຜນສະທອນໂດຍກງຕການປະຕວດລາວ�

7. ��,��

ການປະກາດເອກະລາດໃນວນທ 12 ຕລາ ປ ຄ.ສ 1945 ເປນການທບມາງແຜນຍດທະສາດການກບຄນມາຍດຄອງລາວຄງໃໝຂອງຈກກະພດຝຣງ, ແຜນການແຜອານາເຂດຂອງຈນ



148�

�

ກກມນຕງ ທຫວງຕດແບງເອາພາກເໜອຂອງລາວ. ໄຊຊະນະຄງນໄດກາຍເປນບາດລຽວປະ ຫວດສາດທສາຄນຂອງການປະຕວດລາວໃນໄລຍະໃໝ ທສາມາດໂຄນລມແອກປກຄອງຂອງຈກກະພດຝຣງ ແລະ ຟາຊດຍປນ ອນເປນການຢດຕແອກຄອບຄອງຂອງພວກຕາງດາວທແກ ຍາວມາເປນເວລາຫາຍສບປ, ເຮດໃຫປະຊາຊນລາວສາມາດຍາດເອາອານາດການປກຄອງມາໃນກາມ, ມສດອານາດອະທປະຊາທປະໄຕອນຄບຖວນ, ສາງຄວາມເປນເອກະພາບພາຍໃນ ແລະເປນການປະກາດໃຫຊາວໂລກຮວາ ລາວແມນຊາດໜງທມເອກະລາດ ແລະ ຜນສາເລດໃນຄງນແມນໄຊຊະນະຂອງລດທມາກ-ເລນນໃນການຕຕານຈກກະພດ ເຊງມນແມນການສະໜບສະໜນ ແລະ ປະກອບສວນອນໃຫຍຫວງຂອງມະຫາຊນ


ລະນາຈາກ: - ການຕງໃຈຟງຄອະທບາຍ - ການຕອບຄາຖາມ - ການມສວນຮວມໃນກດຈະກາກມ ແລະ ຜນງານຕວຈງ - ການນາໃຊຂທດສອບແບບຕາງໆ


ນາຂາງເທງມາທດສອບກໄດ ຫ ສາງຂນເອງກໄດ. 5.2 �� $�� #��+�

ການສາງແບບທດສອບແບບປະລະໄນແມນມຄວາມສາຄນຫາຍ ຖາຫາກຄາຖາມບຊດເຈນ ຫ ບຄວບຄມປະເດນ ຈະເຮດໃຫນກຮຽນມຄວາມສງໄສ ແລະ ບໝນໃຈໃນການຕອບ. ການການດຕວເລອກ ທຈະໃຫເລອກນນ ສາມາດການດໄດທງສງທຖກຕອງ ຫ ສງທຜດ ແຕມພຽງ 1 ຕວເລອກ.

ຈງໝາຍ “�” ໃສຕໜາຄາຕອບ (ກ, ຂ, ຄ...) ທເຫນວາຖກຕອງທສດພຽງຂດຽວ. 1. ເພອເປນເຈາແຫງອາຊ ຟາຊດຍປນ ໄດສາງທດສະດ ແລະ ໂຄສະນາຫອກລວງປະຊາຊນທວໂລກວາແນວໃດ ?.



149�

�

ກ. ຍປນເປນໜງດຽວໃນອາຊ

ຂ. ປະຊາຊາດໃນອາຊຄປະຊາຊນຍປນ

� ຄ. ອາຊຕອງຂນກບຄນອາຊ ຈງໝາຍ “�” ໃສຕໜາຄາຕອບ (ກ, ຂ, ຄ...) ທເຫນວາຜດທສດພຽງຂດຽວ.

1. ວນທ 30 ສງຫາ ປ ຄ.ສ 1940 ຝຣງ ແລະ ຍປນ ໄດຕກລງສນຍາຮວມກນ. ໃນນນ, ຝຣງຕອງ

ອະນຍາດໃຫຍປນດາເນນການໃນອນດຈນຄ:

ກ. ນາເອາກອງທະຫານເຂາມາກວດກາຕາມຊາຍແດນຈນ-ອນດຈນ,

� ຂ. ໃຊທາເຮອຮາຍຟອງ

ຄ. ນາໃຊສະໜາມບນໃນອນດຈນ

ງ. ນາທະຫານ 6.000 ຄນມາຕງທບຢພາກເໜອແມນາແດງ

ຈ. ຍາຍທະຫານໄປພາກເໜອຫວຽດນາມຕາມໃຈຊອບ

ສ. ທະຫານຝຣງຫາມບກຕທະຫານຍປນ



150�

�

�� VII: �� #$/�� 21: �� #$/�� +,',�



- ສະເໜຂະບວນການຕສຂອງປະຊາຊນທອງຖນ ຕານການຮກຮານຂອງຈກກະພດລາ ເມອງຂນ ຝຣງ ແລະ ອາເມຣກາ.

- ອະທບາຍຜນໄດຮບຂອງຂະບວນ ການຕສຂອງປະຊາຊນທອງຖນ. 2. !��#'�&��&�

1. ��+�"#$��#$/��

2. ��&�� "#$��'��#$/�� 2.1 ສະໄໝການປກຄອງຂອງຝຣງ 2.2 ສະໄໝການປກຄອງຂອງອາເມຣກາ

3. -��+��%��&��

3. �� #� 3.1 !#��


3.2 %�� 1) ແຜນທປະເທດລາວ, ແຜນທແຂວງ ຫ ທອງຖນ

2) ຮບພາບປະກອບທກຽວພນກບເນອໃນ



151�

�

4. �� ເພອໃຫບນລການສອນປະຫວດສາດທອງຖນໃນບດນ ຄຜສອນເອງຈະຕອງໄດມການ

ປະຍກ ໂດຍການນາເອາປະຫວດສາດທອງຖນສະໄໝໃໝຂອງຕນເອງ ມາໃຊເຂາໃນການສດ ສອນ ເຊງສາມາດນາໃຊຂມນຈາກທອງຖນຂອງຕນເອງ ມາປະດດສາງເປນບດສອນ. ການສອນປະຫວດສາດທອງຖນໃນບດນສາມາດເຮດໄດຫາຍວທ ເຊນ:

- ກລະນເຂດ ຫ ທອງຖນໃດຫາກໄດມການຂຽນ ຫ ຮຽບຮຽງປະຫວດຂອງທອງຖນໄວ ແລວ ແມນແນະນາໃຫເອາຂມນດງກາວມາໝນໃຊເຂາໃນການສອນໄດເລຍ ໂດຍຄຜສອນຈະຕອງເປນຜດດແປງເນອໃນໃຫສອດຄອງ ແລະ ເໝາະສມ.

- ກລະນເຂດ ຫ ທອງຖນໃດຫາກຍງບທນມການຂຽນ ຫ ຮຽບຮຽງປະຫວດຂອງທອງ ຖນໄວຢາງເປນທາງການ ແມນສາມາດປະຕບດດງນ:�

1) %*�%*$"��',�: ວທການນແມນໃຫຄຜສອນເອງເປນຜຄນຄວາ, ຮຽບຮຽງ ແລວ ສງລວມເປນບດສອນ

ໂດຍສາມາດດາເນນກດຈະກາການສອນດງນ: �� 1: �� ຄອາດນາເຂາສ ບດຮຽນ ດວຍການສະເໜແຜນທປະເທດລາວ ເພອສະແດງໃຫເຫນທຕງ

ຂອງທອງຖນ. ຈາກນນ, ຄຕງຄາຖາມສນທະນາກບນກຮຽນ ຕາມບນຫາຕເນອງດງນ: 1. ທຕງ ແລະ ຊາຍແດນ 2. ຈດພເສດຂອງທອງຖນ

ຄໃຫນກຮຽນອາສາສະໝກຂນຕອບ, ຄ ແລະ ນກຮຽນຮວມກນສະຫບ ຫ ຕອບດງຕວ ຢາງຕໄປນ:

�� 2: !%��*�!�� ແບງກ ມນກຮຽນ ຕາມຄວາມເໝາະສມ ເພອຄນຄວາກຽວກບການຕສຂອງປະຊາຊນ

ແຂວງບແກວດວຍຄາຖາມດງນ: 1. ສະພາບຂອງທອງຖນສະໄໝການປກຄອງຂອງຝຣງເປນຄແນວໃດ? 2. ສະພາບການ ແລະ ວທການຕສຂອງປະຊາຊນທອງຖນຕານຈກກະພດອາເມຣກາມຄ

ແນວໃດ?



152�

�

3. ການເຄອນທບ ແລະ ດາເນນການຕສຂອງປະຊາຊນທອງຖນຕານຈກກະພດອາເມຣກາມຄແນວໃດ?

4. ຜນສາເລດ ແລະ ຄວາມໝາຍສາຄນໃນການຕສຕານລາເມອງຂນຝຣງ ແລະ ຈກກະພດອາເມຣກາຂອງປະຊາຊນທອງຖນມຄແນວໃດ?

ຄໃຫນຮຽນຄນຄວາ, ຈາກນນໃຫຕາງໜາກມຂນລາຍງານ, ຄຮວມກບນກຮຽນສະຫບ ເພອໃຫໄດຄາຕອບທເປນເອກະພາບ.

2) +�� : ວທການນແມນການໃຫນກຮຽນສກສານອກສະຖານທ ໂດຍຄຜສອນເອງຈະຕອງໄດມ

ການກະກຽມ ແລະ ວາງແຜນ ແລະ ມຮາງເກບກາຂມນຄກແນ ຊນ: ການດວນ, ເວລາ, ສະຖານ ທ...ນອກຈາກນ, ກອນການອອກເດນທາງຄຈະຕອງໄດແບງກມ ແລະ ຄວາມຮບຜດຊອບຄກແນ ເພອຄວາມສະດວກ.

&�9��$: %��$!��"��

ໂຮງຮຽນ:..........................................................................................................ຊນ:.................................ຫອງ:.................ກມທ:.............. ວນທ:......ເດອນ:.......ປ:......... ສະຖານທ:.................................................................................................................... ຫວຂ: ຂະບວນການຕສຕານຝຣງຂອງປະຊາຊນທອງຖນ ........(ລະບສະຖານທ) ເນອໃນ: - ສາເຫດຂອງຂະບວນການຕສ

.......................................................................................................................

.......................................................................................................................

.......................................................................................................................

....................................................................................................................... - ການດາເນການຕສ..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................



153�

�

- ຜນໄດຮບຂອງການຕສ........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

- ຄວາມໝາຍປະຫວດສາດ........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

3) ��!��!#��#��$�#�!"��'��%��: ນອກຈາກວທການສອນທໄດແນະນາມາຂາງເທງຄຜສອນຍງສາມມາດເຊນເອາບກຄນ

ຈາກພາຍນອກເຊນ: ຜອາ ວໂສ, ຜນາຊມຊນ, ຜທມຄວາມຮ ກຽວກບຂມນຂອງທອງຖນເປນຢາງດ ແລະ ມປະສບການຕວຈງ ເຂາມາໃຫຄວາມຮແກນຮຽນ ໂດຍຜານການເລາເລອງ ຫ ເຫດ ການຕາງໆ. ວທການນຈະຊວຍກະຕນຄວາມກະຕລລນ ແລະ ສາງຄວາມສນໃຈຂອງນກຮຽນ ເຮດໃຫຢາກຮຽນຮຍງຂນ. 5. �� !��-��






154�

�

- ການຈດສະແດງ - ການລງພາກສະໜາມ




155�

�

��!��!&��: ໃນປ ຄ.ສ 1733 ຈອນ ເຄ (John Kay ຄ.ສ 1704-1780) ໄດປະດດກກະຕກ (Flying

Shuttle) ເຊງຊວຍໃຫຊາງຕາແຜນສາມາດຜະລດແຜນແພໄດຫາຍກວາເກາເຖງ 2 ເທາ ຈນເຮດໃຫຂາດຈນເຮດໃຫເສນດາຍບພຽງພສາລບໃຊເຂາໃນການຜະລດ.

ຈອນ ເຄ (John Kay ຄ.ສ 1704-1780)



156�

�

ຜນງານຂອງ ຈອນ ເຄ (John Kay ຄ.ສ 1704-1780)

ກກະຕກ (Flying Shuttle)



157�

�

ໃນປ ຄ.ສ 1764 ເຈມສ ຮາກຮບ (James Hargreaves ຄ.ສ 1720-1778) ໄດປະດດ ເຄອງປນດາຍ ສະປນນງ ເຈນນ (Spinning Jenny) ທສາມາດປນດາຍໄດຄງລະ 16 ເສນ.

ເຈມສ ຮາກຮບ (James Hargreaves ຄ.ສ 1720-1778)



158�

ຜນງາ

ນຂອງ

ເຈມສ

ຮາກ

ຣບ

ເຄ

ອງປນ

ດາຍ

ສະປນ

ນງ ເຈ

ນນ (S

pinn

ing

Jenn

y)



159�

�

ໃນປ ຄ.ສ 1769 ຣຊາດ ອາໄຣ (Richard Arkwright ຄ.ສ 1732-1792) ໄດປບປງເຄອງປນ ດາຍສະປນນງ ເຈນນ ໃຫມປະສດທພາບຍງຂນ ແລະ ພດທະນາເປນເຄອງກນຈກທໃຊພະລງງານນາ ໝນແທນແຮງງານຄນ ແລະ ເອນເຄອງປນດາຍຊະນດນວາ: ວເຕ ເຟຣມ (Water Frame). ເຄອງປນດາຍດງກາວ ໄດເປນບາດກາວສາຄນຂອງການເລມຕນການຜະ ລດເຄອງຕາແຜນຢໃນອງກດ; ຈາກການທຜະລດຢໃນເຮອນມາເປນລະບບໂຮງງານອດສາຫະ ກາຢາງແທຈງ.

ຣຊາດ ອາໄຣ (Richard Arkwright ຄ.ສ 1732-1792)



160�

ຜນງາ

ນຂອງ

ຣຊາ

ດ ອາ

ໄຣ (R

icha

rd A

rkw

right

ຄ.ສ

1732

-179

2)

ເຄ

ອງປນ

ດາຍ

ວເຕ

ເຟຣມ

(Wat

er F

ram

e)



161�

�

ໃນປ ຄ.ສ 1779 ແຊມມວນ/ຊາມຍແອນ ຄຣອມຕນ (Samuel Crompton) ໄດປະດດເຄອງປນດາຍສະປນນງ ມນ (Spinning Mule) ທສາມາດປນດາຍໄດໄວ ແລະ ມປະສດທ ພາບສງ.

ແຊມມວນ/ຊາມຍແອນ ຄຣອມຕນ (Samuel Crompton)



162�

ຜນງາ

ນຂອງ

ແຊມ

ມວນ/

ຊາມຍ

ແອນ

ຄຣອມ

ຕນ (S

amue

l Cro

mpt

on)

ເຄ

ອງປນ

ດາຍສ

ະປນນ

ງ ມນ

(Spi

nnin

g M

ule)



163�

�

ໃນປ ຄ.ສ 1785 ເອດມນ ຄາດໄຣ (Edmund Cartwright) ໄດປະດດເຄອງຕາແຜນທເອນວາ: “ຫກຕາແຜນ ພາວເວ ລມ (Power Loom)” ເຊງເຮດໃຫຂະແໜງອດສາຫະກາຕາແຜນຂະຫຍາຍ ຕວຢາງໄວວາ

ເອດມນ ຄາດໄຣ (Edmund Cartwright)



164�

ຜນງາ

ນຂອງ

ເອດມ

ນ ຄາ

ດໄຣ

(Edm

und

Car

twrig

ht)

ຫກ

ຕາແຜ

ນ ພາ

ວເວ

ລມ (P

ower

Loo

m)



165�

�

ການປະດດເຄອງຈກອາຍນາຂອງ ເຈມສ ວດ (James Watt) ໄດເປນກະແຈສາຄນໃນການພດທະນາຢາງວອງໄວ. ຫງຈາກການປບປງທສາຄນໃນການອອກແບບເຄອງຈກອາຍນາໃນປ ຄ.ສ 1765 ລາວໄດພດທະນາ ແລະ ປບປງເຄອງຈກຂອງຕວເອງ, ຈນມາຮອດປ ຄ.ສ 1785 ຈງປະສບຜນສາເລດ ໂດຍການນາເອາເຄອງຈກອາຍນາທມມາແຕເການາມາປບປງແກໄຂໃຫໃຊຖານຫນເປນພະລງງານເຊອໄຟແທນການໃຊເຄອງຈກຈາກພະລງງານນາ. ແຫງຕນທນທລາ ຄາຖກ ແລະ ແຮງຈງໃຈໃນ ການປະຕວດອດສາຫະການໄດມຂນຢາງຈະແຈງ.

ເຈມສ ວດ (James Watt)



166�

ຜນງາ

ນຂອງ

ເຈມສ

ວດ

(Jam

es W

att)

ເຄ

ອງຈກ

ອາຍນ

າ



167�

ເສນທ

າງເດ

ນເຮອ

ຂອງໂ

ຄລມບ

ດ



168�

ສງຄາ

ມ 7 ປ

(175

6-17

63)



169�

�

ທານ ເລນນ



170�

�

ທານ ກາກມາກ



171�

�

ທານ ຟດຣກ ອງແກນ



172�

�

ພະນາງ ມາລອງຕວແນດ



173�

�

ພະເຈາຫຍ ທ 16



174�

�

ມະຫາຕະມະຄານທ (Mohandas Gandhi)



175�

�

ຊາກເລ ຟລເອ (Charles Fourier 1782-1837)



176�

�

ໂຣເບດ ໂອແວນ (Robert Owen 1771-1858)



177�

�

ແຊງ ຊມອນ (Saint Simon 1760-1825)



178�

ເຫດກ

ານ ໃບ

ຊາ ຢ

ບດສະ

ຕງ



179�

�

��

- ຫກສດຊນມດທະຍມສກສາຕອນປາຍ. ກະຊວງສກສາທການ. ສະຖາບນຄນຄວາວທະ ຍາສາດການສກສາ.

- ປມແບບຮຽນປະຫວດສາດ ຊນອດມ ປທ 1. ກະຊວງສກສາທການ. ສະຖາບນຄນຄວາວທະຍາສາດການສກສາ 1994

- ປມແບບຮຽນ ວຊາ ປະຫວດສາດ ຊນມດທະຍມສກສາ ປທ 2. ກະຊວງສກສາທການ.

ສະຖາບນຄນຄວາວທະຍາສາດການສກສາ.

- ມະຫາສລາ ວລະວງ, ປະຫວດສາດລາວ ແຕບຣານ ເຖງ 1946, ຫສະໝດແຫງຊາດ.ວຽງຈນ.ສ.ປ.ປລາວ 2001

- ສະເຫມສດພາບດດ, ດາດວນ ຄວງວຈດ. ແບບຮຽນ ວຊາ ປະຫວດສາດໂລກສະໄໝໃໝສາລບໂຮງຮຽນສາງຄລະບບ 8+3 ປທ II.

- ດຣ.ສເນດ ໂພທສານ, ໜໄຊ ພມມະຈນ. ປະຫວດສາລາວ (ດກດາບນເຖງປດຈບນ),

ກະຊວງຖະແຫງຂາວ ແລະ ວດທະນະທາ, ວຽງຈນ 2000.

- ບວພນ ທາມະວງ ແບບຮຽນ ວຊາ ປະຫວດສາດລາວ ສາລບໂຮງຮຽນສາງຄລະບບ 8+3

ປທ I. ກະຊວງສກສາທການ, ສນພດທະນາຄ 1998.

- ຄະນະພາສາວນນະຄະດ ແລະ ມະນດສາດ.(1997). ສາມະນາປະຫວດສາດລາວ“ຕາມຮອຍເຈາອະນວງ ”. ວຽງຈນ. ໂຮງພມສກສາ.

- ບວພນ ທາມະວງ ແລະ ເດຊານລາດ ແສນດວງເດດ.(1998) ປະຫວດສາດລາວສະໄໝບຮານ ແລະ ສະໄໝກາງ .ຕາລາແບບຮຽນສາລບວທະຍາໄລຄ 11+3. ວຽງຈນ. ສສະຫວາດການພມ

- ມະຍຣ ແລະ ເຜຍພນເຫງາສຫວດ.(1998).ປະຊາຊນລາວ ແລະ ອາຊອາຄະເນ(ເລອງເກາ,ບນຫາໃໝ). ວຽງຈນ ໂຮງພມແຫງລດ.

- ມະຍຣ ແລະ ເຜຍພນເຫງາສຫວດ.(1998).ເຈາອະນ (1767-1829)ປະຊາຊນລາວ ແລະອາຊອາຄະເນ. ພມຄງທສອງ.ວຽງຈນ ໂຮງພມແຫງລດ.



180�

�

- ສາຍພນ ແກວງາມປະເສດ.(1995). ການເມອງໃນອະນສາວະລທາວສຣະນາຣ. ສລະປະວດທະນະທາສະບບພເສດ. ສານກພມມະຕຊນ

- ສວດ ທຣະສາສວດ.(1997). ປະຫວດສາດລາວ ຄສ 1779-1975. ກງເທບມະຫານະຄອນ.ສານກພມສາງສນ.

- ຈດໝາຍລາຊະການທ 4 ຈສ 1214 ເລກທ 23 . ອາງໃນ ປະຫວດສາດລາວ 1779-1975

ສວດທຣະສາສະວດ 2543.

- ຈດໝາຍເຫດລາຊະການທ 3 ເລກທ 14 ອາງໃນ ສວດ ທຣະສາສະວດ .ເລອງເດມ. ໜາ74,75 : 2543



Education

ປະຫວັດສາດ ມ6