Першабытныя жывёлаводы і земляробы ў бронзавым і

жалезным вяках

Пранікненне індаеўрапейцаў3 – 1,5 тыс. г. да н.э. – рассяленне індаеўрапейцаў у Еўропе.2,5 тыс. г. да н.э. – пранікненне індаеўрапейцаў на Украіну, у Беларусь, Прыбалтыку, Цэнтральную Еўропу.

Асаблівасці індаеўрапейцаў• Жывёлаводы;• Вандроўнікі;• Паходзілі з Малой Азіі

(недалёка ад Ірана).

Утварэнне народаўМясцовае насельніцтва + індаеўрапейцы =

(літоўцы, латышы) (беларусы, рускія, украінцы, палякі, чэхі, балгары, сербы)

(немцы, англічане, шведы і г.д.)

Балты Славяне Германцы

Праблемы харчаванняСтаражытныя людзі часта

паміралі ад голаду(асабліва дзеці і старыя)

Імкнуліся да больш стабільных крыніц харчавання

Прыручэнне жывёл

Прыручэнне жывёл

Першы прыручаны сабака:Дапамагаў на

паляванні;Папярэджваў пра

небяспеку.

Іншыя жывёлыПалявалі

Знаходзілі маладых звяроў

Даглядалі іх на стаянках

Яны размнажаліся ў няволі

Рабіліся свойскімі

Прыклады:• Каровы;• Авечкі;• Свінні (асабліва

хутка асвойваліся).

Паляванне → жывёлагадоўля3 тыс. г. да н.э. – пераход да жывёлагадоўлі ў Паўднёвай Беларусі.Вынік:Запасы харчавання;Цяглавая сіла (быкі,

коні).

Узнікненне земляробства

• Адначасова з жывёлагадоўляй;• Збіральніцтва →

земляробства;• Спачатку на Палессі.

Віды земляробства: матычнае

Невялікія ўчасткі ў поймах рэк пад пасевы;

Апрацоўка зямлі – матыкай.

Віды земляробства: падсечна-агнявое

Этапы:1) Высяканне лесу;2) Спальванне дрэваў;3) Утварэнне попелу;4) У яго – зерне;5) Баранавалі бараной-

сукаваткай;6) Добры ўраджай 2-3 гады;7) Пасля – новы ўчастак.

Падсека (ляда) – участак, на якім высякаўся лес.

Віды земляробства: ворнаеУзрыхленне глебы з дапамогай драўлянага рала.Рала – дубовы ствол з суком, якое цягнуў бык ці конь.Рала знойдзена каля в. Капланавічы Клецкага раёна.

Збор ураджаюЗбожжа зжыналі сярпамі.Серп= драўляная/касцяная аправа + крамянёвы ўкладыш

С/г культуры• Пшаніца;• Ячмень;• Проса;• Жыта (пазней).

Вытворчая гаспадаркаСпажывецкая → вытворчая гаспадарка.Вытворчая гаспадарка – гаспадарка, пры якой людзі самі рабілі тое, што неабходна для жыцця: выводзілі новыя пароды жывёл, вырошчвалі новыя гатункі раслін.

Вытворчая гаспадарка: рысы• Меншая залежнасць ад

прыроды;• Большая залежнасць ад

уласнай працы;• Забеспячэнне

харчаваннем;• Забеспячэнне

сыравінай для промыслаў.

Крэмень для прыладаў працы2 тыс. г. да н.э. – здабыча крэмня ў шахтах.Шмат шахт – каля п. Краснасельскі (Ваўкавыскі р-н, Гродз. вобл.):Глыбіня – 3-5 м.Крэмень – у мяшок і на паверхню.У шахце – язычаскае пахаванне

шахцёра.

Пачатак выкарыстання металаў на беларускіх

землях

Пачатак бронзавага векуПач. 2 тыс. да н.э. – пачатак бронзавага веку на Беларусі.Бронза – сплаў медзі і волава.На Беларусі няма радовішчаў медзі і волава

Да нас яны траплялі з Прыкарпацця і Каўказа

У нас бронзавы век пазней

Вытворчасць бронзы на Беларусі

Бронза лёгка плавіцца ў звычайным вогнішчы

Стварэнне бронзавых і медных прылад

Павяшэнне выніковасці працы людзей

Прыклады прылад• Нажы;• Наканечнікі дзідаў;• Шылы;• Сякеры;• Сярпы і г.д.

Але!Выкарыстоўваюцца і

каменныя прылады працы

Удасканальванне каменных прыладШліфоўка;Свідраванне.

Свідраванне• З дапамогай трубчастай

косткі з пяском;• Пасля – рух косткі з

дапамогай лучковай цецівы;• Выкарыстоўвалася для

свідравання адтулін у камні;• Для свідраваных сякер

(добра трымаліся на ручцы).

Жалезны век7 ст. да н.э. – пачатак жалезнага веку на Беларусі.

Тэхнічны пераварот

Жалезная рудаВельмі распаўсюджана ў прыродзе;

Назвы вёсак “Рудня”, “Рудакова” і г.д.

Руда – на берагах рэк і азёр, лугах, балотах

Балотная руда

Балотная рудаЖалеза асядае на дно возера

Утвараецца бурая жалезная руда

Побач – бурая трава

Па колеру травы знаходзілі руду

Праблемы выкарыстання жалеза

Медзь і бронза – больш рэдкія і менш трывалыя

Але!Жалеза пачалі выкарыстоўваць

пазней

Плавіцца пры высокай тэмпературы

Плаўленне пры больш нізкай тэмпературы

1. Збіралі балотную руду.2. Награвалі ў пячах-домніцах.

Печ-домніца:• Зроблена з гліны;• Дыяметр – менш за 1 м;• Рэшткі захаваліся каля в.

Лабеншчына Мінскага р-на (каля Заслаўя).

Плаўленне пры больш нізкай тэмпературы

3. Кавалкі руды спякаліся – утваралася крыца (порыстая маса).

4. Печ астывала.5. Крыцу даставалі.6. У кузні крыцу награвалі і

плюшчылі молатамі.7. Утваралася крычнае жалеза.

Значэнне адкрыцця жалезаБольш хуткая і якасная апрацоўка

дрэва, косці, скуры.Ачыстка ад лесу значных

тэрыторый.Больш трывалыя пабудовы.Больш якасная зброя.Няма неабходнасці ўвесь час

падтрымлівасць агонь:Металічнае крэсіва аб крэмень – іскры – агонь