10 Lý do đọc sách và các nguyên tắc căn bản

M I LÝ DO Đ C SÁCHƯỜ Ọ1) B i đ p s thông minh.ồ ắ ự

2) T o ra s t ng t ng phong phú.ạ ự ưở ượ

3) Tăng s hi u bi t.ự ể ế

4) Có th đi du l ch qua đ c sách.ể ị ọ

5) Cho phép đ c gi t đánh l a gi a kho ng cách c a s s ng và cái ch t ộ ả ự ừ ữ ả ủ ự ố ếgiúp đ c gi ch p nh n s hi n h u - nh ng c mu n không th th c hi n ộ ả ấ ậ ự ệ ữ ữ ướ ố ể ự ệđ c.ượ

6) Mang l i nh ng đi u t t đ p nh t, cho đ c gi hi u r ng b n thân con ạ ữ ề ố ẹ ấ ộ ả ể ằ ảng i không ph i là m t cái máy, mà là m t th c th văn hóa.ườ ả ộ ộ ự ể

7) Đ i s ng đ y nh ng ngh ch lý. Đ c và vi t xóa b nh ng ngh ch lý y.ờ ố ầ ữ ị ọ ế ỏ ữ ị ấ

8) Đ c có khuynh h ng d n đ n vi t, là m t trong nh ng "s thích và thú ọ ướ ẫ ế ế ộ ữ ởvui" đ p nh t c a con ng i.ẹ ấ ủ ườ

9) Đ c và vi t là hành đ ng t do, không bi ép bu c, là hành đ ng "cho ọ ế ộ ự ộ ộkhông". Đi u "cho không bi u không" này trong đ i s ng r t khó x y ra!ề ế ờ ố ấ ả

10) T đ c -> vi t -> có th mang l i cho tác gi m t quy n l c khi chính ừ ọ ế ể ạ ả ộ ề ựmình t o d ng c t chuy n và nhân v t.ạ ự ố ệ ậ

(Ngu n: T p chí Tia sáng)ồ ạ

www.slideshare.net/Greeny_Lam

A. Đ C SÁCHỌ

Giáo d c có m c đích giúp cho tr em, trong m t th i gian h n đ nh, v t qua con đ ng ụ ụ ẻ ộ ờ ạ ị ượ ườmà nhân lo i đã tr i qua t th ng c đ n gi , t lúc còn ăn lông l đ n ngày văn minh ạ ả ừ ượ ổ ế ờ ừ ở ỗ ếc a hi n đ i. V y nhà giáo d c là k có ph n s giúp tr em ph i s ng l i l ch s c a nhânủ ệ ạ ậ ụ ẻ ậ ự ẻ ả ố ạ ị ử ủ

lo i…ạ

Nh ng ph i làm cách nào đ thâu ng n l i con đ ng kinh nghi m c a nhân lo i? Ch có ư ả ể ắ ạ ườ ệ ủ ạ ỉđ c sách, ngoài ra ít có ph ng pháp nào h n n a.ọ ươ ơ ữ

Đ c sách là ph ng ti n c n thi t nh t, hi u qu nh t đ đào t o cho mình m t c s h cọ ươ ệ ầ ế ấ ệ ả ấ ể ạ ộ ơ ở ọ

v n v ng vàng.ấ ữ

Th t v y, d u là b c thông minh đ n đâu cũng nh đ c sách mà ki n văn ngày m t thêm ậ ậ ầ ự ế ờ ọ ế ộr ng.ộ

Đ c sách có l i cho đ ng h c v n và t t ng mình th nào, cái đó kh i c n minh ch ng, ọ ợ ườ ọ ấ ư ưở ế ỏ ầ ứkhông còn m t ai là không nh n th y.ộ ậ ấ

Nh ng b c vĩ nhân trong t t ng gi i, ph n đông đ u nhân đ c m t quy n sách nào c a ữ ự ư ưở ớ ầ ề ọ ộ ể ủng i tr c mà nghĩ ra nhi u ý t ng hay l khác. M t câu sách, ho c m t quy n sách đ cườ ướ ề ưở ạ ộ ặ ộ ể ọ

xong, có khi đ i c m t đ i t t ng c a ta. Cái đó th ng l m.ổ ả ộ ờ ư ưở ủ ườ ắ

Sách giúp ta suy nghĩ, ch cho ta kh i ph i t n công tìm ki m m t đi u gì mà k khác đã ỉ ỏ ả ố ế ộ ề ẻtìm ra đ c tr c ta. Đó là đã đ b t cho ta m t s phí công vô ích. Ta c n dành s c, đ ượ ướ ỡ ớ ộ ự ầ ứ ểtìm ki m thêm nh ng cái mà k khác đã tìm, và nhân đó làm cho nó thêm sáng t h n. ế ữ ẻ ỏ ơHo c nó cũng ch cho ta bi t v n đ đã phát ra nh th nào, và ng i ta đã gi i quy t nó ặ ỉ ế ấ ề ư ế ườ ả ếnh th nào, ho c ng i ta đã tìm nó t i đâu r i.ư ế ặ ườ ớ ồ

Đành r ng, xem t n m t, nghe t n tai quý h n xem b ng sách…Nh ng, các đi u ta có th ằ ậ ắ ậ ơ ằ ư ề ểquan sát đ ng sao có th sánh k p v i nh ng đi u sách v đ l i, b i nó tóm cho ta bi t ặ ể ị ớ ữ ề ở ể ạ ở ếbao nhiêu th k suy tìm và kinh nghi m mà n u ta ph i t mình tìm l i, tu i th c a ta ế ỷ ệ ế ả ự ạ ổ ọ ủkhông làm sao cho phép. V y, ta ph i đ t giai đo n là ch có sách là mi n đ c cho ta công ậ ả ố ạ ỉ ễ ượtrình kh ng l y mà thôi.ổ ồ ấ

H c b ng sách, r t quan tr ng th k n y, có th tóm đ c trong hai đi u ki n n y:ọ ằ ấ ọ ở ế ỷ ầ ể ượ ề ệ ầ- Ch đ c nh ng sách hay mà thôi.ỉ ọ ữ- Và ph i bi t cách đ c.ả ế ọ


1. Th nào là sách hay?ế

Th nào là m t quy n sách hay?ế ộ ể

Làm cách nào đ nhìn ra nó, và tìm ra nó?ể

Sách hay, đây là nói v sách h c tr c h t. Tuỳ theo lo i, m i lo i đ u có cái hay c a nó và ề ọ ướ ế ạ ỗ ạ ề ủcách l a ch n cùng đánh giá cũng khác nhau xa.ự ọB t đ u b ng cách lo i tr .ắ ầ ằ ạ ừ

Lo i tr đ u tiên nh ng th sách h c mà dài nhăng nh ng, mà to l n n ng n . M t ng i ạ ừ ầ ữ ứ ọ ẳ ớ ặ ề ộ ườđ c sách, nh t là sách đ h c, ngày gi c a h dĩ nhiên có h n, s chăm chú, năng l c tinh ọ ấ ể ọ ờ ủ ọ ạ ự ựth n cũng nh trí nh v n có h n. B i v y, m t quy n sách h c mà dài lê thê b t t n ầ ư ớ ẫ ạ ở ậ ộ ể ọ ấ ậkhông th thích nghi đ c. Th t ra, ng i nào vi t sách h c mà vi t lê thê b t t n là ể ượ ậ ườ ế ọ ế ấ ậch ng t s b t tài và b t l c c a mình. Sách h c, càng ng n càng t t, càng g n càng hay. ứ ỏ ự ấ ấ ự ủ ọ ắ ố ọLo i sách "Expliquez moi…" c a "Les Editions Foucher" r t tài tình.ạ ủ ấ

(H u h t nh ng sách d y v s h c Trung h c th ng là nh ng sách quá dài)ầ ế ữ ạ ề ử ọ ở ọ ườ ữ

Sách nào quá dài, t t h n đ ng đ c. Hãy đ i khi mình đã có m t lu ng m t th ng quan r i,ố ơ ừ ọ ợ ộ ồ ắ ố ồ

b y gi sẽ đ c đ n nh ng sách tr ng gian c a nh ng nhà nghiên c u và chuyên môn.ấ ờ ọ ế ữ ườ ủ ữ ứ

K đó nên lo i tr nh ng sách bu n chán. Sách h c mà trình bày m t cách bu n t khô ế ạ ừ ữ ồ ọ ộ ồ ẻkhan là sách không nên đ c. M t thì gi , m t h ng thú, th t không k t qu gì.ọ ấ ờ ấ ứ ậ ế ả

Và sau cùng, hãy lo i tr nh ng sách khó hi u. Sách khó hi u, là sách c a h ng tác gi ạ ừ ữ ể ể ủ ạ ảkhông bi t mình nói cái gì. Ph n đông h là nh ng k có đ u óc mù m , cho nên h l m ế ầ ọ ữ ẻ ầ ờ ọ ượth m, nói cái gì cũng ch ra cái gì. R t có th , tác gi là b c thông thái, nh ng h đã quên ượ ả ấ ể ả ự ư ọh đang d y h c, d y h c cho nh ng đ u óc t m th ng. H vi t cho h h n là cho h c ọ ạ ọ ạ ọ ữ ầ ầ ườ ọ ế ọ ơ ọsinh. Đó là cái t t c a ph n đông các nhà vi t sách h c hi n th i. Có khi vì h mu n c u kỳậ ủ ầ ế ọ ệ ờ ọ ố ầ

đ tăng "giá tr " c a h . Nh ng lo i sách y không nên giao cho h c sinh, vì nó sẽ d làm ể ị ủ ọ ữ ạ ấ ọ ễchán n n và làm cho h c sinh m t c h ng kh i c a s h c.ả ọ ấ ả ứ ở ủ ự ọ

Tóm l i, c n ph i lo i tr nh ng sách dài lê thê b t t n, nh ng sách bu n chán, nh ng ạ ầ ả ạ ừ ữ ấ ậ ữ ồ ữsách đ c khó tiêu. Tuy nhiên, m t quy n sách ng n, vui v và d dàng cũng r t d bi n ọ ộ ể ắ ẻ ễ ấ ễ ếthành nh ng th sách đ n s quá, thi u căn b n, thi u c ng y u và là nh ng th sách ữ ứ ơ ơ ế ả ế ươ ế ữ ứr ng tu ch, r t t m th ng. V y, c n ph i làm m t cu c ch n l c trong đ ng sách không ỗ ế ấ ầ ườ ậ ầ ả ộ ộ ọ ọ ốdài, không chán mà cũng không khó đ c nh đã nói trên. Ph i làm cách nào đ ch n l a, ọ ư ả ể ọ ựtrong khi mình ch là tay ngang, m t ng i đang th i kỳ "t p s "? Mu n phê bình cho ỉ ộ ườ ở ờ ậ ự ố


đ ng đ n "ông th y" c a mình, ít ra mình cũng ph i bi t rõ cái khoa c a mình h c. Nh ứ ắ ầ ủ ả ế ủ ọ ưth , thì làm gì ch n l a cho đ c!ế ọ ự ượ

Thì nh đã nói trên, chúng ta hãy căn c vào ba y u t trên: lo i tr nh ng sách dài lê thê, ư ứ ế ố ạ ừ ữnh ng sách bu n ng , nh ng sách đ c khó hi u. Ch lẽ mình l i không quen bi t đ c ữ ồ ủ ữ ọ ể ả ạ ế ượm t vài b c h c th c cao thâm nào đ mà h i thăm và c y h gi i thi u sách hay mà đ c.ộ ự ọ ứ ể ỏ ậ ọ ớ ệ ọ

Có ng i kia mu n mua m t món đ dùng th t t t, nh ng h không ph i ng i chuyên ườ ố ộ ồ ậ ố ư ọ ả ườmôn, h cũng không có kinh nghi m đ có th phân bi t món hàng nào gi , h l i không ọ ệ ể ể ệ ả ọ ạcó ai có th tin c y đ h i thăm, v y h ph i làm cách nào đ mua món đ c n dùng y màể ậ ể ỏ ậ ọ ả ể ồ ầ ấ

không b l m? Có gì khó. H l a món đ c a "hi u có danh ti ng" qu c gia hay qu c t . ị ầ ọ ự ồ ủ ệ ế ố ố ếMua đ ng h tay mà l a hi u "Omega", "Longines" hay "Movado" c a Thu sĩ thì ít s l m ồ ồ ự ệ ủ ỵ ợ ầth x u. Cũng có th h mua l m đ c l m nh ng ít ra h đã thu h p đ c r t nhi u s ứ ấ ể ọ ầ ượ ắ ư ọ ẹ ượ ấ ề ựr i ro l m l c.ủ ầ ạ

Nh ng ai không đ c may m n g p đ c nh ng b c th c gi cao thâm gi i thi u cho ữ ượ ắ ặ ượ ữ ự ứ ả ớ ệnh ng sách hay, t i sao không bi t làm nh ng i đi mua đ trên đây mà l a sách do ữ ạ ế ư ườ ồ ựnh ng tác gi có tên tu i vi t ra? Đành r ng trong giao th i n y vàng thau còn l n l n, ữ ả ổ ế ằ ờ ầ ẫ ộnh ng nh ng ai đã ch u đ c th thách c a th i gian, ít nhi u đã ch ng minh đ c giá tr ư ữ ị ượ ử ủ ờ ề ứ ượ ịt ng đ i c a tác ph m mình r i.ươ ố ủ ẩ ồ

Andre Mauroi khuyên ta: "Chúng ta nên tin c y n i s l a ch n c a các th k đã qua. M t ậ ơ ự ự ọ ủ ế ỷ ộng i có th l m, m t th h có th l m, nh ng c nhân lo i không th l m. Homere, ườ ể ầ ộ ế ệ ể ầ ư ả ạ ể ầShakespeare, Moliere, ch c ch n là nh ng ng i x ng đáng v i danh ti ng c a h . Chúng taắ ắ ữ ườ ứ ớ ế ủ ọ

sẽ chu ng các tác gi n y h n là các nhà ch a ch u s th thách c a th i gianộ ả ầ ơ ư ị ự ử ủ ờ ".

Mu n đ c sách đ b túc cho trí th c, c n nh t là ph i bi t cách đ c sách m i đ ng.ố ọ ể ổ ứ ầ ấ ả ế ọ ớ ặ

Có nhi u k đ c sách nh điên, luôn luôn sách ch ng r i tay, nh ng k t qu không ích l i ề ẻ ọ ư ẳ ờ ư ế ả ợgì cho đ ng h c h i c a h c , là vì h không bi t đ c sách.ườ ọ ỏ ủ ọ ả ọ ế ọ

Trong túi h , ta th y luôn luôn đ y sách báo. H v a ng i xu ng, b t lu n là trên xe đò ọ ấ ầ ọ ừ ồ ố ấ ậ ởhay toa xe đi n, là ta th y h m sách b o ra mà đ c. H đ c ti u thuy t, đ c nh ng tin ệ ấ ọ ở ả ọ ọ ọ ể ế ọ ữt c hàng ngày, đ c luôn c nh ng c t qu ng cáo không sót m t ch . Sách th vi n h ứ ọ ả ữ ộ ả ộ ữ ở ư ệ ọđ c g n h t. Nh ng h không hi u h đ c nh ng gì, cũng không rõ tên tác gi là ai. Đó là ọ ầ ế ư ọ ể ọ ọ ữ ảl i đ c sách nguy hi m nh t. Jules Payot nói: "ố ọ ể ấ Đ c sách là m t cách l i bi ng nguy hi m ọ ộ ườ ế ểnh t, b i k làm bi ng mà không nh ng, h sẽ c m th y nh khó ch u v i l ng tâm. Tráiấ ở ẻ ế ở ư ọ ả ấ ư ị ớ ươ

l i, n u h có đ c sách, h tin r ng h có làm vi c và nhân th , cái b nh l i bi ng c a h ạ ế ọ ọ ọ ằ ọ ệ ế ị ườ ế ủ ọ


không còn th nào tr đ ng n aế ị ặ ữ ". Th t có đúng nh v y. L i đ c sách n y ch làm phí th i ậ ư ậ ố ọ ầ ỉ ờgi mà thôi. N u ta thành th c v i ta, ta sẽ th y sau m t tu n l , ta sẽ không còn nh gì ờ ế ự ớ ấ ộ ầ ễ ớn a c .ữ ả

Có m t h ng đ c gi đ c sách đ mà lo vi c khác. H v n chăm chú đ c hàng n y đ n ộ ạ ộ ả ọ ể ệ ọ ẫ ọ ầ ếhàng kia, nh ng th c s tâm t h đi vào ch khác. Đó là m t c t t, không nên b t ch c.ư ự ự ư ọ ỗ ộ ố ậ ắ ướ

L i cũng có m t h ng đ c gi , sách gì cũng đ c, nh ng h ch đ c t ng ch ng, khúc đ u, ạ ộ ạ ộ ả ọ ư ọ ỉ ọ ừ ặ ầkhúc đuôi r i x p sách l i, tin t ng r ng mình đã hi u đ c t t c ý t ng c a tác gi . ồ ế ạ ưở ằ ể ượ ấ ả ưở ủ ảTôi giám qu quy t k đ c sách nh th , dù là b c thông minh b c nào, cũng không làm gì ả ế ẻ ọ ư ế ậ ựhi u đ c t t c trong quy n sách. Nh t là m t quy n sách thu c v lo i sách h c, trong ể ượ ấ ả ể ấ ộ ể ộ ề ạ ọđó, m i câu có khi là m t v n đ , s liên l c c a nó không th b qua m t đo n nào mà ỗ ộ ấ ề ự ạ ủ ể ỏ ộ ạkh i ph i hi u sai. H ng đ c gi n y, đ c đây m t đo n, đó m t đo n…đ c c u vui, đ c ỏ ả ể ạ ộ ả ầ ọ ộ ạ ộ ạ ọ ầ ọkhông m c đích…và đ c mãi su t ngày. Có ai h i h làm gì trong ngày: h b o h đ c sách.ụ ọ ố ỏ ọ ọ ả ọ ọ

Nh ng th c s , trí h nh con b m ch p ch n l n v n t đoá hoa n y sang đoá hoa kia. ư ự ự ọ ư ướ ậ ờ ở ở ừ ầXong r i, đ u óc h v n tr ng tr n, không còn l u l i m t n t ng gì c . Cũng có khi h ồ ầ ọ ẫ ố ơ ư ạ ộ ấ ượ ả ọnh , nh ng ch nh nh ng v l t v t không đ u đuôi, không thành v n đ gì c .ớ ư ỉ ớ ữ ụ ặ ặ ầ ấ ề ả

Tr lên là l i đ c sách không b ích gì cho trí th c c . K nào mu n l i d ng s đ c sách ở ố ọ ổ ứ ả ẻ ố ợ ụ ự ọđ giúp óc suy nghĩ, phán đoán c a mình và giúp thêm tài li u cho s hi u bi t c a mình, ể ủ ệ ự ể ế ủđ ng bao gi đ c sách nh nh ng cách đã nói trên.ừ ờ ọ ư ữ

Goethe lúc v già, nói v i Eckermann: "ề ớ Ng i ta đâu bi t r ng ph i t n bao nhiêu th i gi , ườ ế ằ ả ố ờ ờbao nhiêu công khó m i h c đ c cách đ c sách. Tôi đã b công vì nó, trên 80 năm, th mà ớ ọ ượ ọ ỏ ếbây gi tôi ch a th t hào là đã đ t đ c m c đích y r i v y.ờ ư ể ự ạ ượ ụ ấ ồ ậ "

Ngh thu t gì mà khó khăn th ? Ch liên l c gi a ng i đ c sách và ng i vi t sách ph i ệ ậ ế ỗ ạ ữ ườ ọ ườ ế ảnh th nào? Ng i đ c sách ph i gi thái đ gì đ kh i ph i b sách đ u đ c, và trái l i ư ế ườ ọ ả ữ ộ ể ỏ ả ị ầ ộ ạnh sách mà làm giàu thêm kinh nghi m? Ph i đ c nh ng sách gì, và nh t là ph i đ c cách ờ ệ ả ọ ữ ấ ả ọnào? Đ i v i nh ng lo i sách danh tác ta ph i đ i x nh th nào? Trái l i đ i v i sách ố ớ ữ ạ ả ố ử ư ế ạ ố ớh ng th , nh ng sách ph thông có tánh cách nh p môn, nh ng sách có tánh cách đ i l c ạ ứ ữ ổ ậ ữ ạ ượhay trích l c ta ph i s d ng cách nào? L i ích c a quy n sách ph i chăng cũng ch có m t ụ ả ử ụ ợ ủ ể ả ỉ ộgi i h n nào đó và ph i d ng l i n i đâu? Đó là m i k s vài ph ng di n c a v n đ đ cớ ạ ả ừ ạ ơ ớ ể ơ ươ ệ ủ ấ ề ọ

sách đ rèn luy n trí não mà thôi, ch th t ra có r t nhi u cách đ c sách: có k đ c sách ể ệ ứ ậ ấ ề ọ ẻ ọđ tìm tài li u tin t c; cũng có k đ c sách đ gi t th i gi và đ gi i bu n. Nh ng đây, ể ệ ứ ẻ ọ ể ế ờ ờ ể ả ồ ư ởchúng ta ch nên chú tr ng đ n cách đ c sách đ t h c nghĩa là đ đào t o cho mình m t ỉ ọ ế ọ ể ự ọ ể ạ ộc s văn hoá tinh th n mà thôi, vì đó là m c đích c a quy n sách n y. Nh v y thì s đ c ơ ở ầ ụ ủ ể ầ ư ậ ự ọsách đ tìm an i trong đau kh , đ c sách đ tìm m t s c m nh tinh th n, giúp tâm h n ể ủ ổ ọ ể ộ ứ ạ ầ ồ


mình thêm nh n n i, can đ m mà v t qua nh ng th ng kh c a cu c đ i, đ c sách đ ẫ ạ ả ượ ữ ố ổ ủ ộ ờ ọ ểtìm h ng thú cho tinh th n cũng đ u thu c v lo i đ c sách đ t h c c , vì phàm cái chi ứ ầ ề ộ ề ạ ọ ể ự ọ ảho t kh i đ c tâm c m mình, đ i m i đ c v khuynh h ng chân, thi n, mỹ đ u b ích ạ ở ượ ả ổ ớ ượ ề ướ ệ ể ổcho tinh th n trí não c a mình.ầ ủ

2. Đ c sách đ tìm hi u mình.ọ ể ể

Đ c sách mà đ n m c cao thâm, là đ c sách không ph i đ tìm hi u cái ngoài ta, mà là đ ọ ế ứ ọ ả ể ể ểtìm hi u cái ng i th t c a ta. Sách v , đ i v i ta, sẽ ch còn là cái ngu n khêu g i…mà ể ườ ậ ủ ở ố ớ ỉ ồ ợthôi.

Andre Maurois có khuyên ta m t câu n y mà tôi cho là sâu s c nh t: "ộ ầ ắ ấ Ph i t làm cho mìnhả ự

x ng đáng v i nh ng tác ph m mình đang đứ ớ ữ ẩ ọc..(2) "Thu t đ c sách là cái ngh thu t tìm ậ ọ ệ ậth y l i cu c đ i c a mình và hi u bi t nó h n, b ng sáchấ ạ ộ ờ ủ ể ế ơ ằ ". Ông l i nói rõ ràng h n "không ạ ơcó gì c m đ ng h n là th y ng i thanh niên năm ngoái ch ch u đ c nh ng chuy n phiêu ả ộ ơ ấ ườ ỉ ị ọ ữ ệl u, b ng d ng nay l i đâm ra ham mê đ c nh ng quy n như ỗ ư ạ ọ ữ ể ư Anna Karenine (Ti u thuy t ể ếc a Tolstoi) hayủ Dominque (Ti u thuy t c a E.Fromentin), b i vì bây gi h đã n m qua ể ế ủ ở ờ ọ ếth nào là cái vui s ng và đau kh c a tình yêu. Nh ng ng i a ho t đ ng là nh ng đ c ế ướ ổ ủ ữ ườ ư ạ ộ ữ ọgi th ng th c Kipling, nh ng nhà chính tr đ i tài là nh ng đ c gi c a Tacite hay c a ả ưở ứ ữ ị ạ ữ ộ ả ủ ủRetz" (12).

Th t có đúng nh th . "ậ ư ế Đo n tr ng ai có qua c u m i hayạ ườ ầ ớ ". H "ễ đ ng thinh t ng ng, ồ ươ ứđ ng khí t ng c uồ ươ ầ ". Nh ng k thích đ c Lão, Trang hay Ph t đ i th a là nh ng h ng đ c ữ ẻ ọ ậ ạ ừ ữ ạ ộgi thu c h ng h ng n i nhi u hay ít…Ph i chăng đ c sách là m t cái thú thâm tr m khi ả ộ ạ ướ ộ ề ả ọ ộ ầchúng ta tìm th y trong m t tác ph m, giãi bày m t cách chu đáo và đ y đ nh ng t ấ ộ ẩ ộ ầ ủ ữ ưt ng mà chính mình đã nghĩ qua, đã hoài bão lâu ngày và băn khoăn tha thi t…Chúng ta ưở ếnh n th y nh ng ý nghĩ kín đáo nh t c a mình đ c m t ng i khác công nh n, l i nói ra ậ ấ ữ ấ ủ ượ ộ ườ ậ ạm t cách v v c thì còn gì thú v b ng! Ph i chăng ch có nh ng ai đã t ng s ng g ng xa ộ ỡ ạ ị ằ ả ỉ ữ ừ ố ượng i b n thân yêu mà hoàn c nh b t bu c ph i t i c i v i nh ng k chung quanh mà ườ ạ ả ắ ộ ả ươ ườ ớ ữ ẻmình không chút tình th ng, m i c m th y cái hay và thâm tr m c a câu:ươ ớ ả ấ ầ ủ

"Vui là vui g ng k o là,ượ ẻAi tri âm đó, m n mà v i ai.ặ ớ " (KI U)Ề

M t câu văn mà ta g i là hay, ph i chăng là câu văn đã làm vang đ ng tâm h n trí não ta, ộ ọ ả ộ ồnghĩa là đã khêu g i nh ng gì sâu kín trong đáy lòng ta…Andre Gide có nói: "hình nh n u ợ ữ ư ếtôi không đ c Dostoi ewsky, Nietzche hay Frend…có lẽ tôi cũng sẽ nghĩ th . Tôi ch tìm ọ ế ỉ


th y h m t s khuy n khích h n là m t m m t t ng m i mà h đã t ng thêm cho ấ ở ọ ộ ự ế ơ ộ ầ ư ưở ớ ọ ặtôi, th t ra chính h là nh ng k đã d y tôi, đ ng e s , đ ng r t rè và ng v c t t ng ậ ọ ữ ẻ ạ ừ ợ ừ ụ ờ ự ư ưởc a mình n a…" (12)ủ ữ

B. PH I Đ C SÁCH CÁCH NÀOẢ Ọ

1. Tánh cách tôn nghiêm c a s đ c sáchủ ự ọ

Nói đ n s tôn nghiêm, t c là mu n khuyên các b n nên "ế ự ứ ố ạ gây chung quanh nh ng lúc đ c ữ ọsách c a ta m t không khí trang nghiêm và tr m l ng th ng bao b c nh ng cu c hoà nh củ ộ ầ ặ ườ ọ ữ ộ ạ

hay nh ng bu i l cao quýữ ổ ễ ". Nên tránh cái c nh v a đ c, v a ăn, v a nói chuy n, ho c đ c ả ừ ọ ừ ừ ệ ặ ọthoáng qua m t trang, thì ng ng l i đ tr l i v i máy đi n tho i, ho c c m sách mà trí ộ ừ ạ ể ả ờ ớ ệ ạ ặ ầnghĩ đâu đâu…r i l i b d vì có ng i b n đ n nói chuy n kháo, r nhau đi ăn u ng hay ồ ạ ỏ ở ườ ạ ế ệ ủ ốđi d o mát…Ng i bi t đ c sách ph i bi t dành cho mình m t bu i nào đ đ c sách trong ạ ườ ế ọ ả ế ộ ổ ể ọyên l ng và cô t ch. Nên dành riêng cho m t nhà văn nào mình r t yêu quý, m t bu i chi u ặ ị ộ ấ ộ ổ ềtrong ngày ch nh t trong tu n, hay m t bu i chi u th b y nào đó.ủ ự ầ ộ ổ ề ứ ả

Riêng tôi, su t m t đo n đ i t 21 tu i đ n nay, tôi đã dành cho m i bu i t i ít nh t là 2 ố ộ ạ ờ ừ ổ ế ỗ ổ ố ấgi đ ng h đ đ c sách kho ng t 20 gi đ n 22 gi không bao gi sai ch y. Gi y đ i ờ ồ ồ ể ọ ả ừ ờ ế ờ ờ ạ ờ ấ ốv i tôi cũng nh gi c u kinh, nh t đ nh không đ cho ai qu y r y…Gi đ c sách này là giớ ư ờ ầ ấ ị ể ấ ầ ờ ọ ờ

đ c sách ho t đ ng. T t c ng i trong gia đình đ u ph i n cái gi phút thiêng liêng n y ọ ạ ộ ấ ả ườ ề ả ể ờ ầc a tôi…ngoài ra, tôi không đòi h i gì h n là đ cho tôi đ c quy n s ng m t mình trong ủ ỏ ơ ể ượ ề ố ộcô t ch và l ng lẽ. Ngoài cái gi y, tôi cũng đ c sách, cũng xem báo nh m i ng i…nh ng ị ặ ờ ấ ọ ư ọ ườ ưlàm vi c m t cách tiêu c c, ho c s u t m tài li u đ qua m t bên, đ i lúc đ c sách chánh ệ ộ ự ặ ư ầ ệ ể ộ ợ ọth c đem ra mà nghi n ng m.ứ ề ẫ

Dĩ nhiên là trong lúc đ c sách trang nghiêm y, tôi ch đ c toàn nh ng tác ph m hay nh t ọ ấ ỉ ọ ữ ẩ ấmà thôi.

2. Ch đ c nh ng tác ph m hayỉ ọ ữ ẩ

Jules Payot nói: "N u cho tôi đ c s ng l i cu c đ i c a tôi, tôi t th trong lúc tr tu i, ch ế ượ ố ạ ộ ờ ủ ự ệ ẻ ổ ỉđ c ròng sách hay, do nh ng b c vĩ nhân trong t t ng gi i vi t ra thôi. Tôi đã mua r t đ tọ ữ ự ư ưở ớ ế ấ ắ

cái kinh nghi m đã qua c a tôi khi còn nh , đã làm phung phí s c l c c a tôi r t vô l i vì ệ ủ ỏ ứ ự ủ ấ ốnh ng tác ph m vô giá tr . N u anh em mu n có m t t ng lai t t đ p v tinh th n, hãy ữ ẩ ị ế ố ộ ươ ố ẹ ề ầnghe theo tôi, đ ng bao gi đ c sách nh m…ừ ờ ọ ả "(25)


V y làm cách nào đ nhìn bi t m t quy n sách hay? Tr c đây đã nói qua v lo i sách ậ ể ế ộ ể ướ ề ạh c. Nay xin bàn đ n nh ng sách có tính cách đào luy n tinh th n trí não con ng i.ọ ế ữ ệ ầ ườ

Sách hay nói đây ch ng nh ng hay v văn ch ng tao nhã mà hay v ý t ng thâm tr m.ẳ ữ ề ươ ề ưở ầ

Có m t đ c đi m n y đ nh n th y cái hay c a m t quy n sách, b t c là m t quy n sáchộ ặ ể ầ ể ậ ấ ủ ộ ể ấ ứ ộ ể

lo i gì, là càng đ c đi đ c l i ch ng nào, càng th y nó r ng rãi sâu xa ch ng n y. M t ạ ọ ọ ạ ừ ấ ộ ừ ấ ộquy n sách mà tháng này đ c th y hay, tháng sau đ c l i th y b t hay ho c h t hay là m tể ọ ấ ọ ạ ấ ớ ặ ế ộ

quy n sách t m th ng. Có nhi u quy n sách mình ch đ c qua m t b n là h t mu n gi ể ầ ườ ề ể ỉ ọ ộ ậ ế ố ữnó bên mình. Trái l i quy n sách hay dù cho m t năm sau, ba năm sau, hay m i năm sau ạ ể ộ ườn a mà đ c l i v n th y thâm tr m man mác không bi t ch ng nào. Trình đ mình càng ữ ọ ạ ẫ ấ ầ ế ừ ộngày càng lên cao, mình l i th y nó càng thâm sâu h n n a. Nh ng sách t m th ng khôngạ ấ ơ ữ ữ ầ ườ

sao ch u n i th thách c a th i gian. Đó là lo i sách mà ng i ta th ng g i là "sách b t ị ổ ử ủ ờ ạ ườ ườ ọ ất n". C n l a nh ng sách y làm sách "g i đ u gi ng". Nh ng sách nh quy n Ng l c ậ ầ ự ữ ấ ố ầ ườ ữ ư ể ữ ụ(Pensees) c a Pascal, Ethique c u Spinoza, Pensees c a Epictete va Marc-Aurele, Imitation ủ ả ủde Jesus-Christ, Bible, Nam hoa Kinh, Đ o đ c Kinh, D ch Kinh…là nh ng sách r t hay, đ c ạ ứ ị ữ ấ ọđ n ch t v n th y còn luôn luôn sâu s c thâm tr m.ế ế ẫ ấ ắ ầ

Tuy nhiên, sách hay cũng không ph i c n luôn luôn là "sách b t t n" m i đ c. Nh ng ả ầ ấ ậ ớ ượ ữquy n sách khêu g i đ c ta nhi u ý nghĩ đ t ng t, l lùng và m i m , dù ta không th ể ợ ượ ề ộ ộ ạ ớ ẻ ểnhìn nh n t t ng c a tác gi , ta cũng không sao tránh kh i nh ng bâng khuâng và hoài ậ ư ưở ủ ả ỏ ữnghi, ho c trong nh t th i đ a đ n cho ta nh ng v n đ mà x a nay ta ch a t ng đ ý ặ ấ ờ ư ế ữ ấ ề ư ư ừ ểđ n, đ u là nh ng th sách làm giàu thêm cho ta v kinh nghi m, v t t ng và v tài ế ề ữ ứ ề ệ ề ư ưở ềli u. Nh ng th sách y cũng đ c xem là sách hay.ệ ữ ứ ấ ượ

3. Sách g i đ u gi ngố ầ ườ

Ti n đây, xin nói qua v nh ng sách "g i đ u gi ng". Nh ng sách "g i đ u gi ng" ph i ệ ề ữ ố ầ ườ ữ ố ầ ườ ảlà nh ng b sách mà b t c hoàn c nh nào đ u có th giúp cho ta m t vài ý t ng thích ữ ộ ấ ứ ở ả ề ể ộ ưởnghi và an i; nh ng sách đ a ta lên cao b ng nh ng t t ng thanh thoát hay nh ng ủ ữ ư ằ ữ ư ưở ữg ng m u c a nh ng b c anh hùng vĩ nhân trong nhân lo i; nh ng sách giúp ta bi t hoài ươ ẫ ủ ữ ự ạ ữ ếnghi suy nghĩ thêm, bi t đ t v n đ , bi t làm cho lòng ta nh nhàng và ph n kh i, khôn ế ặ ấ ề ế ẹ ấ ởngoan và trong s ch h n. Có ng i nói r ng: "ạ ơ ườ ằ Quy n sách đ p nh t có lẽ là quy n sách vi t ể ẹ ấ ể ếra không ph i đ mà đ c, và ch in ra khi nào tác gi đã qua đ i, và nh v y, nó có tánh cách ả ể ọ ỉ ả ờ ờ ậc a m t b n di th tinh th n, không có m t n ý gì là chi u chu ng hay làm vui lòng đ c ủ ộ ả ư ầ ộ ẩ ề ộ ộgiả" (7). Ng i đ c sách ph i c m th y có m t s kêu g i khao khát thì s đ c sách m i ườ ọ ả ả ấ ộ ự ọ ự ọ ớth t là h ng thú và có nhi u th d ng, n u c m th y không có gì trong thâm tâm khát kêu ậ ứ ề ụ ụ ế ả ấg i gì c , thì thà đ ng đ c sách còn h n, cũng nh n u mình c m th y không có gì c n ọ ả ừ ọ ơ ư ế ả ấ ầ


ph i nói ra, thì đ ng bao gi mi n c ng mà vi t sách. Nh ng bài th hay và c m đ ng ả ừ ờ ễ ưỡ ế ữ ơ ả ộnh t ph i chăng là nh ng bài th mà thi sĩ đã c m đ ng nh t trong khi sáng tác nó?ấ ả ữ ơ ả ộ ấ

H c cũng nh ăn. "ọ ư M i m t tâm h n đ u có m t th c ăn riêng. Ph i bi t nh n cho ra ai là ỗ ộ ồ ề ộ ứ ả ế ậnh ng tác gi riêng c a mình. Dĩ nhiên là nh ng tác gi y sẽ khác h n v i nh ng tác gi ữ ả ủ ữ ả ấ ẳ ớ ữ ảc a b n bè ta. Trong văn ch ng cũng nh trong tình yêu ta th ng ph i ng c nhiên vì s ủ ạ ươ ư ườ ả ạ ựch n l a c a ng i khác. Chúng ta c n ph i trung thành v i các tác gi đã thích h p v i ọ ự ủ ườ ầ ả ớ ả ợ ớmình. V vi c l a ch n n y ch có chính mình m i là ng i xét đoán đúng nh t mà thôiề ệ ự ọ ầ ỉ ớ ườ ấ "…

(12)

Có nh ng sách "g i đ u gi ng" mà ng i ta đ c m i ngày nh kinh nh t t ng. Nh ng ữ ố ầ ườ ườ ọ ỗ ư ậ ụ ưcũng có nh ng th ng i ta không c n ph i đ c, mà nh h ng c a nó đ i v i ta r t l n: ữ ứ ườ ầ ả ọ ả ưở ủ ố ớ ấ ớch m t cái t a sách, ho c cái tên tác gi mà thôi cũng đã là m t khuy n l , m t v thiên ỉ ộ ự ặ ả ộ ế ệ ộ ịth n luôn luôn ng h che ch ta và nh c nh an i ta r i.ầ ủ ộ ở ắ ở ủ ồ

Sau cùng, cũng c n gi bên mình ta nh ng sách có nh ng t t ng đ i l p v i ta dùng làm ầ ữ ữ ữ ư ưở ố ậ ớsách "g i đ u gi ng". Pascal l i đ c Montaige, Montaige l i đ c Seneque. Cái ng i "thù" ố ầ ườ ạ ọ ạ ọ ườv i t t ng ta, th ng l i là ng i giúp cho ta suy nghĩ nhi u h n t t c , vì chính h là ớ ư ưở ườ ạ ườ ề ơ ấ ả ọng i giúp ta th y rõ nh ng nh c đi m c a ta và b t bu c ta ph i tìm thêm b ng c cho ườ ấ ữ ượ ể ủ ắ ộ ả ằ ứl p tr ng t t ng c a ta. H là k nhìn th y r t tăm t i ch mà ta nh n th y r t sáng ậ ườ ư ưở ủ ọ ẻ ấ ấ ố ỗ ậ ấ ấs a, và chính h là k giúp ta bi t gi v ng l p tr ng, bi t hoài nghi và th n tr ng.ủ ọ ẻ ế ữ ữ ậ ườ ế ậ ọ

4. U ng n c t n ngu nố ướ ậ ồ

Đ c sách hay c n đ c ngay nguyên văn. N u không đ c đ c nguyên văn, thì ph i t m đ cọ ầ ọ ế ọ ượ ả ạ ọ

sách d ch. Nh th thì s hi u bi t c a ta cũng k là hi u bi t t m th i thôi. Văn d ch ch ị ư ế ự ể ế ủ ể ể ế ạ ờ ị ỉđ a đ n cho ta có m t ph ng di n v t t ng c a tác gi thôi, b i ng i d ch cũng ch ư ế ộ ươ ệ ề ư ưở ủ ả ở ườ ị ỉd ch theo s hi u bi t t m th i c a h . Câu nguyên văn, ta có th ví nh m t bi n r ng ị ự ể ế ạ ờ ủ ọ ể ư ặ ể ộthênh thang, còn câu văn d ch không khác chi là m t n c ao tù.ị ặ ướ

Văn d ch, n u d ch đúng, ch đem l i cho ta m t ph n nào cái ý v c a nguyên văn thôi. B i ị ế ị ỉ ạ ộ ầ ị ủ ởv y, n u mu n đ c sách cho đ ng đ n, c n ph i đ c chánh văn. Đ c m t trăm quy n sáchậ ế ố ọ ứ ắ ầ ả ọ ọ ộ ể

kh o c u v V ng D ng Minh, Lão t , hay Trang t …không b ng đ c ngay V ng ả ứ ề ươ ươ ử ử ằ ọ ươD ng Minh, Lão t , hay Trang t . Vì v y, h c đ c nhi u ngo i ng ch ng nào càng t t ươ ử ử ậ ọ ượ ề ạ ữ ừ ốđ i v i ng i mu n t o cho mình m t c s h c v n r ng rãi và sâu s c.ố ớ ườ ố ạ ộ ơ ở ọ ấ ộ ắ

Có k t ng c n ki m sách nghiên c u v Lão t , Trang t hay V ng D ng Minh đ d ẻ ưở ầ ế ứ ề ử ử ươ ươ ể ễth y đ i l c t t ng c a các ông y h n là ph i đ c ngay các ông y, khó khăn h n. ấ ạ ượ ư ưở ủ ấ ơ ả ọ ấ ơ


Tính nh th th t sai l m. Đ c sách nghiên c u tr c khi đ c m t tác gi nào, có cái l i là ư ế ậ ầ ọ ứ ướ ọ ộ ả ợkh i c n m t nhi u th i gi đ hi u tác gi y trong khi đã có ng i làm tr c cho ta ỏ ầ ấ ề ờ ờ ể ể ả ấ ườ ướcông vi c đó. Nh ng ta sẽ b cái h i n y là ta ch hi u bi t tác gi qua s hi u bi t và nh nệ ư ị ạ ầ ỉ ể ế ả ự ể ế ậ

xét c a nhà nghiên c u thôi, ch khó lòng bi t đ c cái chân di n m c c a tác gi . Mu n ủ ứ ứ ế ượ ệ ụ ủ ả ốbi t Lão t mà đ c cu n Lão t c a Ngô T t T thì ta ch bi t đ c Lão t theo Ngô T t ế ử ọ ố ử ủ ấ ố ỉ ế ượ ử ấT ch ch c ch n không làm gì hi u đ c Lão t . Nh ng th c ra, cũng không bi t ta ph i ố ứ ắ ắ ể ượ ử ư ự ế ảhi u cách nào m i th t hi u đúng theo nh Lão t đã hi u, là vì "ể ớ ậ ể ư ử ể không có m t danh t nàoộ ừ

mà có m t nghĩa đ i v i hai ng iộ ố ớ ườ ". M i đ c gi đ i v i Lão t có m t cách nh n xét và ỗ ộ ả ố ớ ử ộ ậph n ng riêng, vì v y, nh ta đã bi t, không bi t bao nhiêu là b n d ch Đ o đ c Kinh ả ứ ậ ư ế ế ả ị ạ ứhoàn toàn khác nhau và nh ng nhà chú gi i Lão t cũng không sao k xi t.ữ ả ử ể ế

S dĩ tôi đã nói tr c khi đ c ngay chánh văn c a Lão t , đ ng v i đ c sách nghiên c u v ở ướ ọ ủ ử ừ ộ ọ ứ ềLão t , là tôi mu n cho các b n đ i v i Lão t (hay b t c đ i v i m t t t ng gia nào) ử ố ạ ố ớ ử ấ ứ ố ớ ộ ư ưởđ ng b m t thiên ki n nào tr c c , nó sẽ làm tê li t óc phê phán c a ta. Đ i v i nh ng ừ ị ộ ế ướ ả ệ ủ ố ớ ữh c sinh hay sinh viên không ngày gi đ nghiên c u nghi n ng m thì s đ c nh ng sách ọ ờ ể ứ ề ẫ ự ọ ữnghiên c u tr c khi đ c chánh văn là m t s c n đ bi t mà tr l i cho giám kh o. Vi c ứ ướ ọ ộ ự ầ ể ế ả ờ ả ệ

y là m t s b t bu c, không th nào làm khác h n đ c. Ch c n đ i h sau khi ra tr ngấ ộ ự ắ ộ ể ơ ượ ỉ ầ ợ ọ ườ

làm l i công cu c giáo d c c a h sẽ hay. Ch đ i v i ng i có công t h c thì vi c "đi sau ạ ộ ụ ủ ọ ứ ố ớ ườ ự ọ ệđuôi" k khác, tìm l y m t "con đ ng mòn" theo k khác mà đi…là m t đi u không nên ẻ ấ ộ ườ ẻ ộ ềcó.

Dù s phán đoán, phê bình c a ta không đ c xu t s c b ng nhi u nhà nghiên c u khác, ự ủ ượ ấ ắ ằ ề ứnh ng nó là c a ta…nó là c a trình đ hi u bi t hi n t i c a ta…Sau n y, ta sẽ đ c l i các ư ủ ủ ộ ể ế ệ ạ ủ ầ ọ ạsách nghiên c u khác đ so sánh và ch a l i ho c b túc thêm nh ng phán đoán sai l m ứ ể ữ ạ ặ ổ ữ ầhay thi u sót c a ta, thì công phu t h c th d ng không bi t ch ng nào. S l i ích c a ế ủ ự ọ ụ ụ ế ừ ự ợ ủsách nghiên c u là giúp cho ta so sánh l i nh ng nh n xét c a nhà nghiên c u v i nh ng ứ ạ ữ ậ ủ ứ ớ ữđi u ta quan sát và suy xét, ch không nên đ cho nó quy đ nh tr c l l i t t ng c a ta ề ứ ể ị ướ ề ố ư ưở ủvà làm mai m t tinh th n sáng tác và t ch c a ta. Đ c sách ph i là m t s sáng t o. Ch ộ ầ ự ủ ủ ọ ả ộ ự ạ ứkhông ph i là m t s nô l . Đ ng bao gi tìm hi u bi t m t ng i b ng l i gi i thi u c a ả ộ ự ệ ừ ờ ể ế ộ ườ ằ ờ ớ ệ ủm t k th ba. S a ghét, bao gi cũng thiên l ch. a thì nói t t, ghét thì nói x u…đ u là ộ ẻ ứ ự ư ờ ệ Ư ố ấ ềnh ng phê bình ch quan c . "ữ ủ ả Đ ng v i ta, cho ta là ph i; không đ ng v i ta, cho ta là ồ ớ ả ồ ớqu yấ ". Cái Ph i Qu y c a con ng i th ng ch có th thôi.ả ấ ủ ườ ườ ỉ ế

Ph n đông m t s sách nghiên c u ngày nay n c ta là m t s nhai đi nhai l i nh ng ý ầ ộ ố ứ ở ướ ộ ự ạ ữki n c a nh ng ng i đi tr c và ch có th thôi, nh t là nh ng sách giáo khoa. Vì v y, ế ủ ữ ườ ướ ỉ ế ấ ữ ậm t cái l m l c c a ng i tr c sẽ đ c ng i ta "t ng" đi "t ng" l i mãi nh con "két" ộ ầ ạ ủ ườ ướ ượ ườ ụ ụ ạ ưth t đáng th ng h i không bi t ch ng nào!ậ ươ ạ ế ừ


5. Sách quá nhi u chú gi iề ả

Có nhi u ng i tin t ng r ng đ c nh ng sách có nhi u chú gi i và phê bình sẽ giúp cho ề ườ ưở ằ ọ ữ ề ảmình hi u tác gi m t cách rành m ch h n.ể ả ộ ạ ơ

Gi a ta và quy n sách c n ph i có m t s ti p xúc tr c ti p, không nên có nhi u k xen ữ ể ầ ả ộ ự ế ự ế ề ẻvào "giành gi t" s thông c m c a riêng ta. Có nh ng quy n sách d ch, v a d ch v a chú ự ự ả ủ ữ ể ị ừ ị ừgi i quá r m ra, k l ông n y bà n đã nói gì v ý nghĩa c a câu văn kia tr i qua t ng ả ườ ể ể ầ ọ ề ủ ả ừth i đ i. K ra công phu thì công phu th t, nh ng h đã làm "m t" c s h ng thú c a ờ ạ ể ậ ư ọ ấ ả ự ứ ủnh ng c m giác h n nhiên c a ta đ i v i tác ph m. S bác h c c a nhà chú gi i làm "r n" ữ ả ồ ủ ố ớ ẩ ự ọ ủ ả ộta nhi u h n là giúp ích cho ta…Có gì b c mình b ng lúc mà nhà th đang đ a ta vào cõi ề ơ ự ằ ơ ưm ng mê ly c a m t câu th tuy t đ p thì nhà chú gi i bác h c c a ta l i kéo gi t ng c ộ ủ ộ ơ ệ ẹ ả ọ ủ ạ ự ượl i đ gi i thi u cái nh c đi u c a câu văn và cách dùng ch nh ng v n bình th ng ạ ể ớ ệ ạ ệ ủ ữ ở ữ ầ ườbình h , ho c c t nghĩa cho ta nghe ch dùng kia c a nhà th là m t ch có m t nguyên laiạ ặ ắ ữ ủ ơ ộ ữ ộ

c c kỳ l lùng bí hi m…Có khác nào trong khi ta đang nghe m t khúc nh c thâm tr m mê ự ạ ể ộ ạ ầm n…ng i ta l i b t ta d ng l i đ nghe di n thuy t c m t bài h c v lu t đi u hoà! Taẩ ườ ạ ắ ừ ạ ể ễ ế ả ộ ọ ề ậ ề

đòi h i ng i ta nên đ cho ta l ng lẽ mà nghe ti ng vang trong lòng th m kín c a ta khi ỏ ườ ể ặ ế ầ ủti p xúc v i tác ph m y…ế ớ ẩ ấ

Đ c sách c n ph i "u ng n c t n ngu n" nghĩa là tìm chánh văn mà đ c, đ ng v i đi tìm ọ ầ ả ố ướ ậ ồ ọ ừ ộnh ng sách v tác gi y do m t "bàn tay th hai" vi t l i.ữ ề ả ấ ộ ứ ế ạ

Nh th ta l i cũng c n ph i ti p xúc tr c ti p v i tác ph m y lâu ch ng nào hay ch ng ư ế ạ ầ ả ế ự ế ớ ẩ ấ ừ ừn y.ấ

Tôi xin th l y m t thí d . Các b n mu n đ c Pascal là m t đ i văn hào Pháp th k th ử ấ ộ ụ ạ ố ọ ộ ạ ở ế ỷ ứm i b y, nh ng t tr c đ n gi ch a có đ c nghe ai nói đ n đ d b cho b n. Nh ng ườ ẩ ư ừ ướ ế ờ ư ượ ế ể ự ị ạ ữsách chú gi i v Pascal là c m t cái r ng. Th y đ u có giá tr c . Nh b sách Port-Royal ả ề ả ộ ừ ả ề ị ả ư ộc a Sainte-Beuve có th đ c xem là quy n sách chú gi i r ng nh t và t nó đã cũng là ủ ể ượ ể ả ộ ấ ựm t tác ph m r i. V y, b n có c n ph i kh i đ u b ng đ c sách c a Sainte-Beuve chăng? ộ ẩ ồ ậ ạ ầ ả ở ầ ằ ọ ủNghĩa là b n có b ng lòng đ c tr c ba nghìn trang sách, tr c khi m ra quy nạ ằ ọ ướ ướ ở ể T t ngư ưở l c (Pensees)ụ c a Pascal không? Dĩ nhiên b n sẽ không ph i làm m t vi c lu ng công vô ủ ạ ả ộ ệ ỗích, dù b Port-Royal là m t b sách r t phong phú, nghiên c u r t kỹ th ng quan v l ch ộ ộ ộ ấ ứ ấ ố ề ịs t t ng văn ch ng c a n c Pháp h i th k th m i b y. Nh ng mu n g p Pascalử ư ưở ươ ủ ướ ồ ế ỷ ứ ườ ả ư ố ặ

mà ph i đánh m t cái vòng to r ng nh v y, k ra cũng khí quá, hu ng chi công phu c a ả ộ ộ ư ậ ể ố ủb n n u đã xong r i, b n cũng ch nghiên c u v Sainte-Beuve ch cũng ch a g p đ ng ạ ế ồ ạ ỉ ứ ề ứ ư ặ ặPascal. Mà trong hai ng i y, b c vĩ nhân h n h t có lẽ cũng ch là Pascal. Đành r ng ườ ấ ự ơ ế ỉ ằ


Sainte-Beuve là m t phê bình gia sâu s c l m, nh ng v n cũng không sao qua n i Pascal là ộ ắ ắ ư ẫ ổm t thiên tài kỳ vĩ, uyên thâm và r ng rãi đã làm danh d chung cho nhân lo i.ộ ộ ự ạ

B n nên đi ngay vào Pascal đ ng diên trì gì c , dĩ nhiên là b n ph i bi t đ t ông vào hoàn ạ ừ ả ạ ả ế ặc nh xã h i c a ông tr c đ có m t ý ni m th ng quan v nh ng đi u ki n khách quan ả ộ ủ ướ ể ộ ệ ố ề ữ ề ệđã chi ph i và c u t o thiên tài c a ông, nghĩa là b n c n ph i bi t qua v s ho t đ ng ố ấ ạ ủ ạ ầ ả ế ề ự ạ ộc a nhóm "jansenisme" cũng nh s l c v đ i t c a ông. Nh ng mu n có đ c m t ủ ư ơ ượ ề ờ ư ủ ư ố ượ ộkhái ni m nh th . Nh ng mu n có đ c m t khái ni m nh th , b n ch c n đ c l i ba ệ ư ế ư ố ượ ộ ệ ư ế ạ ỉ ầ ọ ốm i trang sách và m t ch vài gi là cùng. B n hãy l a m t quy n văn h c s đ ng đ n ươ ấ ỉ ờ ạ ự ộ ể ọ ử ứ ắnh c a các ông Gustave Lanson, hay c a Bédier và Hazard, ho c là trong m t bài t ngôn ư ủ ủ ặ ộ ựnho nh đ u sách các quy n "Pensees" c a Pascal cũng là đ y đ l m r i. D b đ c ỏ ở ầ ể ủ ầ ủ ắ ồ ự ị ượbao nhiêu đó, hãy đi ngay vào tác ph m c a Pascal. Và sau khi đã đ c đi đ c l i nhi u l n ẩ ủ ọ ọ ạ ề ầvà nghi n ng m nó…b y gi n u có th i gi , hãy đ c thêm Sainte-Beuve, ho c nh ng bài ề ẫ ấ ờ ế ờ ờ ọ ặ ữnghiên c u công phu c a các văn gia Brunschivig, Ravaisson, Ranh, F. Strowski, Petitot, ứ ủJacques Chevalier…Nh ng dù sao, Pascal v n ph i đ c quy n u tiênư ẫ ả ượ ề ư (3).

6. Đ c sách c n ph i đ c đi đ c l i nhi u l nọ ầ ả ọ ọ ạ ề ầ

Đ c sách hay không nên đ c đ c sách m n. Sách m n ph i tr , không nên gi nó lâu ọ ọ ọ ượ ượ ả ả ữngày đ n đ i ng i ta đòi. Cái đó thi u liêm s . V y đ c sách hay, ph i đ c sách mình đã ế ợ ườ ế ỉ ậ ọ ả ọmua, đ có th đ c đi đ c l i nhi u l n.ể ể ọ ọ ạ ề ầ

Đ c đi đ c l i nhi u l n, ch ng ph i đ cho d nh , mà là b i có nhi u th sách r t hàm ọ ọ ạ ề ầ ẳ ả ể ễ ớ ở ề ứ ấsúc: n u ch đ c qua m t b n, không tài nào hi u nó đ c h t. Có nhi u quy n sách đ c ế ỉ ọ ộ ậ ể ượ ế ề ể ọđ n l n th ba, th t m i hi u đ c. Tr c đây tôi có bàn đ n sách khó đ c. Khó đ c đâyế ầ ứ ứ ư ớ ể ượ ướ ế ọ ọ

là khó đ c vì văn t lòng dòng, cách c u t o h n đ n mà ý nghĩa thì th c ch ng có gì. Còn ọ ừ ấ ạ ỗ ộ ự ẳ ở

đây, tôi mu n bàn đ n nh ng sách hàm súc mà văn t quá điêu luy n, c n ph i chú ý r t ố ế ữ ừ ệ ầ ả ấnhi u m i khám phá đ c nh ng n ý ho c nh ng t nh c a t t ng. Nh t là sách x a, ề ớ ượ ữ ẩ ặ ữ ế ị ủ ư ưở ấ ưvăn t r t ng n, không thích gi ng gi i hay minh ch ng dài dòng, nh ng hàm ch a nh ng ừ ấ ắ ả ả ứ ư ứ ữý t ng vô cùng sâu s c.ưở ắ

G p ph i nh ng th sách nh th , có nhi u k quá th n tr ng, nh ng thi u kinh nghi m, ặ ả ữ ứ ư ế ề ẻ ậ ọ ư ế ệh nh t đ nh không ch u b qua m t ch nào còn nghi ng c . N u h g p m t câu nào ọ ấ ị ị ỏ ộ ứ ờ ả ế ọ ặ ộkhó hi u, h d ng l i, c tìm cho ra nghĩa c a câu đó m i ch u ti n t i. V i ph ng pháp ể ọ ừ ạ ố ủ ớ ị ế ớ ớ ươđó, tôi dám qu quy t h sẽ không bao gi đ c h t m i trang sách Trang T ho c c a ả ế ọ ờ ọ ế ườ ử ặ ủKant hay Hegel. G p tr ng i mà c đ ng lỳ l i, không ch u đi t i n a, theo tôi là m t ặ ở ạ ứ ứ ạ ị ớ ữ ộph ng pháp sai l m.ươ ầ


Hãy c đi t i mãi…và đi cho t i cùng. B y gi ta m i th ng quan đ c cái đ i ý, n m đ c ứ ớ ớ ấ ờ ớ ố ượ ạ ắ ượcái gi ng m i. Bi t đ c cái t ng quan ni m c a tác gi , mình m i nhân đó mà suy xét l i ề ố ế ượ ổ ệ ủ ả ớ ạnh ng chi ti t c a nó. R i nh ng gì m p m sẽ l n l n sáng t l i. Đ c l n đ u, c n ph i ữ ế ủ ồ ữ ậ ờ ầ ầ ỏ ạ ọ ầ ầ ầ ảđi th t mau, đ xem cái l l i đ i c ng c a quy n sách, ch ng khác nào xem tr c cái ậ ể ề ố ạ ươ ủ ể ẳ ướho đ c a m t đô th tr c khi mình đi vào đó v y. Đ c l n th hai, ta sẽ ng c nhiên th yạ ồ ủ ộ ị ướ ậ ọ ầ ứ ạ ấ

nh ng tr ng i tr c kia tiêu tan l n l n. T t ng b y gi liên l c ti p t c nhau không bữ ở ạ ướ ầ ầ ư ưở ấ ờ ạ ế ụ ị gián đo n n a, là vì mình đã bi t đ c ph ng h ng c a nó r i.ạ ữ ế ượ ươ ướ ủ ồ

Đ ng nói là đ c l n th nhì, có lo i sách đ c đi đ c l i ba, b n l n mà nghĩa nó v n m t i.ừ ọ ầ ứ ạ ọ ọ ạ ố ầ ẫ ờ ố

Nh ng dù sao mình cũng đã bi t đ c đ i c ng và ph ng h ng c a nó r i. Nh ng ch ư ế ượ ạ ươ ươ ướ ủ ồ ữ ỗm t i y th ng th ng lâu ngày r i cũng sẽ có ngày hi n l . Ta bi t r ng câu văn c a nhà ờ ố ấ ủ ẳ ồ ể ộ ế ằ ủđ i t t ng th ng r t v n t t mà hàm súc l m. Kinh nghi m c a ta còn ít, t t ng c a ạ ư ưở ườ ấ ắ ắ ắ ệ ủ ư ưở ủta còn nông, mu n hi u h t ý nghĩa c a nó ph i c n đ n th i gian.ố ể ế ủ ả ầ ế ờ

Không ph i h c ý làm cho t t ng h m t i làm gì. Ch vì h có r t nhi u t t ng ả ọ ố ư ưở ọ ờ ố ỉ ọ ấ ề ư ưởph i nói v i ta, h m gì h ph i dùng đ n m t ti ng nói t m th ng, không th nào bi u ả ớ ề ọ ả ế ộ ế ầ ườ ể ểdi n h t ý nghĩ c a h đ ng. Ai đã t ng c m bút m i hi u rõ n i th ng kh c a ta khi ễ ế ủ ọ ặ ừ ầ ớ ể ỗ ố ổ ủbi u di n t t c n i lòng c u ta mà văn t không sao bi u di n n i. Dù là b c văn tài đ n ể ễ ấ ả ỗ ả ừ ể ễ ổ ự ếb c nào cũng c m th y cái ch thâm sâu c a t m lòng không sao truy n vào câu văn cho ự ả ấ ỗ ủ ấ ềh t đ c. Thánh nhân mà còn nói: "Th b t t n ngôn, ngôn b t t n ý" thay!ế ượ ơ ấ ậ ấ ậ

V y, đ c sách mà đ t i cái ch "không th nói đ c" đó, nh n đ c cái mà ng i ta g i là ậ ọ ộ ớ ỗ ể ượ ậ ượ ườ ọ"ý t i ngôn ngo i", th i đ c sách m i tinh th n.ạ ạ ờ ọ ớ ầTrang T nói: "Có n m vì cá. Mu n đ ng cá ph i quên n m. Có dò vì th , mu n đ ng th ử ơ ố ặ ả ơ ỏ ố ặ ỏph i quên dò. Có l i vì ý, mu n đ ng ý ph i quên l i"ả ờ ố ặ ả ờ

Ph t t ngày kia l y ngón tay ch m t trăng mà b o các đ t : "ậ ổ ấ ỉ ặ ả ệ ử Kìa là m t trăng! Các đ t ặ ệ ửhãy ngó theo ngón tay ta thì th y. Nh ng, nên nh : ngón tay ta không ph i là trăng. Nh ng ấ ư ớ ả ữl i gi ng c a ta v Đ o cũng v y. Các con c nghe l i ta gi ng mà tìm Đ o. Nh ng nên nh : ờ ả ủ ề ạ ậ ứ ờ ả ạ ư ớl i gi ng c a ta không ph i là Đ oờ ả ủ ả ạ ".

7. C n đ c nh ng sách cao h n t m hi u bi t c a mìnhầ ọ ữ ơ ầ ể ế ủ

M t nguyên t c trong vi c t h c mà ta không nên quên là ch có nh ng công phu nào có ộ ắ ệ ự ọ ỉ ữnhi u c g ng m i có th có l i cho s ti n b tinh th n trí não thôi. Không c g ng, ề ố ắ ớ ể ợ ự ế ộ ầ ố ắkhông sao ti n b đ c.ế ộ ượ

Có nhi u ng i quá th n tr ng, quá r t rè, không dám đ c nh ng sách cao quá trình đ ề ườ ậ ọ ụ ọ ữ ộ


hi u bi t c a mình. Đ c sách cũng m t trình đ t t ng c a ta, cũng nh đ c nh ng sáchể ế ủ ọ ộ ộ ư ưở ủ ư ọ ữ

cùng đ ng m t chí h ng c a ta ch ng khác nào k t b n v i nh ng b c ngang hàng, ch ồ ộ ướ ủ ẳ ế ạ ớ ữ ự ỉđ c có ng i tán t ng ph ho mà không đ c có ng i nâng đ ho c giúp ta đ t l i v nượ ườ ụ ụ ạ ượ ườ ỡ ặ ặ ạ ấ

đ cũng suy nghĩ thêm nhi u khía c nh b t ng khác.ề ề ạ ấ ờ

Có ích gì nh ng sách cùng m t trình đ v i mình, vì h ch mang l i cho ta có cái ti ng d i ữ ộ ộ ớ ọ ỉ ạ ế ộc a nh ng ý ki n c a ta mà thôi. Tác gi không cao h n ta sẽ không giúp ích gì cho ta. Tuy ủ ữ ế ủ ả ơl m khi mình không theo k p h , nh ng cũng có lúc mình cũng l n h , và n u c n, cũng ắ ị ọ ư ấ ọ ế ầch ng l i v i h .ố ạ ớ ọ

Sau khi đ c xong quy n sách, m c dù mình không đ t đ c h t t t ng c a tác gi , mình ọ ể ặ ạ ượ ế ư ưở ủ ảcũng th y ch thay đ i trong cái ng i tinh th n c a mình. Nh ng ch t i tăm khó hi u ấ ỗ ổ ườ ầ ủ ữ ỗ ố ểc a h l m khi cũng giúp cho ta suy nghĩ thêm nhi u h n là khi h nói ra m t cách r ch ròiủ ọ ắ ề ơ ọ ộ ạ

v v c. Nhà t t ng Joubert có nói đ i khái nh v y: "ỡ ạ ư ưở ạ ư ầ Nh ng ý t ng rõ ràng sáng s a ữ ưở ủgiúp cho t t ng; nh ng chính nh ng ý t ng m p m l i giúp ta hành đ ng, chính nh ng ư ưở ư ữ ưở ậ ờ ạ ộ ữý t ng y ch huy s s ng c a taưở ấ ỉ ự ố ủ ". đây chúng tôi mu n nói v nh ng quy n sách cao Ở ố ề ữ ểsâu, v t quá cái t m hi u bi t th ng c a ta, ch không ph i mu n nói v nh ng lo i ượ ầ ể ế ườ ủ ứ ả ố ề ữ ạsách t i nghĩa c a nh ng k mu n l p d c u kỳ mà th c ra r t t m th ng và nông n i.ố ủ ữ ẻ ố ậ ị ầ ự ấ ầ ườ ổ

Làm b n thì nên làm b n v i nh ng k cao h n mình v tài đ c, đ c sách nên đ c nh ng ạ ạ ớ ữ ẻ ơ ề ứ ọ ọ ữquy n sách cao h n trình đ t t ng c a mình thì m i mong ti n b mau trên con đ ngể ơ ộ ư ưở ủ ớ ế ộ ườ

tri th c.ứ

8. Đ i v i b t c sách nào, ph i dành cho nó m t t m lòng thi n c mố ớ ấ ứ ả ộ ấ ệ ả

Tr c khi phê bình m t quy n sách nào, ph i đ chút hy v ng và tin t ng n i nó. M t ướ ộ ể ả ể ọ ưở ơ ộng i vi t sách, dù có d đ n b c nào, cũng đã lao kh nhi u v i tác ph m c a mình. H ườ ế ở ế ự ổ ề ớ ẩ ủ ọcũng đã b nhi u th i gi suy nghĩa nghi n ng m m i vi t ra. Th t cũng đã lao tâm kh tỏ ề ờ ờ ề ẫ ớ ế ậ ổ ứ

v i nó không ít. N u tr c khi đ c nó, mình l i thiên ý, ho c có ý kình đ ch, ác ý, đó là t ớ ế ướ ọ ạ ặ ị ựmình làm m t m t c h i t t. Bi t đâu trong khi cùng "âm th m đàm lu n" v i quy n ấ ộ ơ ộ ố ế ầ ậ ớ ểsách, nó không khêu g i cho mình nhi u ý nghĩ hay hay.ợ ề

Có nhi u ng i vi t văn r t khúc m c khó đ c. Có khi vì h kém cái tài ăn nói, không bi u ề ườ ế ấ ắ ọ ọ ểdi n ý t ng c a mình đ c m t cách gi n d rõ ràng, ho c là tác gi có ý c u kỳ l p d …ễ ưở ủ ượ ộ ả ị ặ ả ầ ậ ịNh ng mình cũng không vì đó mà không ráng công v i h m t chút đ tìm hi u h . Có khi ư ớ ọ ộ ể ể ọh sẽ đ n đáp v i mình r t h u. C n nh t là mình ph i có chút ít thi n c m, đ cùng nh n ọ ề ớ ấ ậ ầ ấ ả ệ ả ể ậxét và thông c m v i h .ả ớ ọ


Th ng ta có thói quen "ườ h đ ng v i ta là ph i, không đ ng v i ta là qu yễ ồ ớ ả ồ ớ ấ "mà mang theo

mình đ y thành ki n trong khi đ c sách. Nh th , đ c sách không l i ích gì cho ta c . ầ ế ọ ư ế ọ ợ ảHu ng chi đ c sách mà có nhi u thiên ki n, nh t là ác c m, thì ch c ch n không làm gì ố ọ ề ế ấ ả ắ ắhi u đ c thâm ý c a tác gi .ể ượ ủ ả

9. C n ôn l i nh ng gì ta đã hi u bi t ho c đã suy nghĩ v v n đ c a quy n sách đã ầ ạ ữ ể ế ặ ề ấ ề ủ ểnêu ra

L i n a, mình c n ph i có hi u bi t ho c suy nghĩ tr c chút ít m i đ c. Đ n khi đ c ạ ữ ầ ả ể ế ặ ướ ớ ượ ế ọsách là mình tìm coi tác gi sẽ gi i quy t ho c đ t v n đ y nh th nào, có đ ng ho c ả ả ế ặ ặ ấ ề ấ ư ế ồ ặkhông đ ng v i ý ki n c a ta chăng, mà n u có đ ng thì đ ng ch nào, "đ i đông" mà "ti uồ ớ ế ủ ế ồ ồ ỗ ạ ể

d ", hay "đ i d " mà "ti u đ ng"? Còn ngh ch v i ta, thì tác gi ngh ch ch nào? Đ ng v i ị ạ ị ể ồ ị ớ ả ị ỗ ừ ộđ c li n quy n sách. Nên ch cho mình nh n đ nh v n đ tr c đã. Mu n v y nên đ c ọ ề ể ờ ậ ị ấ ề ướ ố ậ ọtr c b n m c l c hay bài t a đ có m t khái ni m chung v đ tài c a quy n sách.ướ ả ụ ụ ự ể ộ ệ ề ề ủ ể

Không ph i riêng gì vi c đ c sách, đi nghe di n thuy t cũng v y, c n ph i ôn l i nh ng gì ả ệ ọ ễ ế ậ ầ ả ạ ữmà ta đã hi u bi t ho c đã suy nghĩ v đ tài s p đem ra trình bày…đ mình có th theo ể ế ặ ề ề ắ ể ểdõi cu c nói chuy n m t cách hào h ng…B ng không mình ch nghe đ n đâu hay đ n đó, ộ ệ ộ ứ ằ ỉ ế ếch không sao nh n th y li n đ c nh ng ý t ng đ c bi t tân kỳ c a di n gi .ứ ậ ấ ề ượ ữ ưở ặ ệ ủ ễ ả

10. Đ c sách c n ph i đ ng hoá v i nó và ph n đ ng l i nóọ ầ ả ồ ớ ả ộ ạ

Đ c sách là đ nuôi d ng tinh th n trí nào. Đ ăn vào bao t mà tiêu hoá đ c là nh các ọ ể ưỡ ầ ồ ử ượ ờch t tiêu hoá d ch. Nh ng đi u hi u bi t mà mình m i thu th p đ ng n i sách v s dĩ b ấ ị ữ ề ể ế ớ ậ ặ ơ ở ở ổích đ c tinh th n mình là nh mình bi t so sánh, đ i chi u v i s hi u bi t c a mình đã ượ ầ ờ ế ố ế ớ ự ể ế ủcó tr c. H mình đã hi u bi t đ c nhi u ch ng nào, đ c sách sẽ đ c b ích thêm ướ ễ ể ế ượ ề ừ ọ ượ ổch ng n y. M t quy n sách mà mình thích đ c là vì nó v i mình có nhi u ch c m ng ừ ấ ộ ể ọ ớ ề ỗ ả ứm t thi t v i nhau.ậ ế ớ

Khi cho in quy n sách, b n tâm so n gi bao gi cũng mu n cùng đ c gi san s t t ng ể ả ạ ả ờ ố ộ ả ẻ ư ưởv m t v n đ nào. V y mu n cùng tác gi suy nghĩ thì đ c gi cũng ph i đ m t ph n ý ề ộ ẫ ề ậ ố ả ộ ả ả ể ộ ầki n mình vào trong đó, nghĩa là n u mu n h ng ng cùng tác gi m t cách thân m t, ế ế ố ưở ứ ả ộ ậng i đ c c n ph i đem t t ng c a tác gi đ i chi u v i kinh nghi m c a mình.ườ ọ ầ ả ư ưở ủ ả ố ế ớ ệ ủ

Ch có cách so sánh và đ i chi u y m i giúp cho mình tìm th y đ c mình, nghĩa là giúp ỉ ố ế ấ ớ ấ ượcho chính mình nh n th y đ c khuynh h ng th m kín và sâu xa c a cái ng i tinh th n ậ ấ ượ ướ ầ ủ ườ ầc a mình mà thôi. Trong c nh tĩnh m ch âm th m…m t t t ng c a tác gi đã làm rung ủ ả ị ầ ộ ư ưở ủ ảđ ng c t m h n trí não ta, làm thành m t ti ng g i xa xăm mà rõ r t. B y gi ta m i s c ộ ả ầ ồ ộ ế ọ ế ấ ờ ớ ự


t nh, nhìn l i m i hay là t t ng c a thâm tâm mình mà b y lâu nay mình không dè, ho c ỉ ạ ớ ư ưở ủ ấ ặvì mình đã nghĩ đ n mà ch a dám tìm ra đ c câu nói cho v lẽ. C tâm h n ta b y gi ế ư ượ ỡ ả ồ ấ ờrung đ ng sung s ng nh m ng g p đ ng ng i tri k đã lâu ngày cách bi t. Cũng nh , ộ ướ ư ừ ặ ặ ườ ỷ ệ ưđ i v i nhi u nhà vi t sách, ta không th h ng ng đ c, vì cái ng i tinh th n c a h ố ớ ề ế ể ưở ứ ượ ườ ầ ủ ọkhông th nào hoà h p đ ng v i cái ng i tinh th n c a ta. Tuy v y, đ i v i h , mình nên ể ợ ặ ớ ườ ầ ủ ậ ố ớ ọgi thái đ m t ng i b n h n m t k thù.ữ ộ ộ ườ ạ ơ ộ ẻ

Đ c sách mà tin c sách, cũng nh đ c sách mà b t c câu nào cũng ph n đ i…đó là hai ọ ả ư ọ ấ ứ ả ốthái đ không nên có c a m t ng i đ ng đ n.ộ ủ ộ ườ ứ ắ

Đ c sách mà ph n đ ng l i v i sách là cái quy n, h n n a, là ph n s c a m i ng i. ọ ả ộ ạ ớ ề ơ ữ ậ ự ủ ỗ ườNh ng, ta ch có cái quy n đó, cái ph n s đó khi nào ta đã làm h t s c ta đ đ ng theo ư ỉ ề ậ ự ế ứ ể ứquan ni m c a tác gi .ệ ủ ả

Nên nh kỹ: ph n đ i, ch ng l i tác gi không ph i là b o tác gi ph i b quan ni m c a ớ ả ỗ ố ạ ả ả ả ả ả ỏ ệ ủh đ nhìn nh n quan ni m c a mình, mà trái l i, ch cho tác gi bi t, đ ng trong tr ng ọ ể ậ ệ ủ ạ ỉ ả ế ứ ườh p c a tác gi , tác gi ph i nên có quan ni m nh th nào đ kh i ph i có s mâu thu n,ợ ủ ả ả ả ệ ư ế ể ỏ ả ự ẫ

ph i lẽ h n ho c hay h n mà thôi.ả ơ ặ ơ

Nh ng k có tánh a ph n đ i công kích ch đ ph n đ i công kích mà thôi, thì th t là kh ữ ẻ ư ả ố ỉ ể ả ố ậ ả. H l m l n óc phê bình v i óc ph n bác. Hai thái đ y khác nhau r t xa. Nh ng k ố ọ ầ ẫ ớ ả ộ ấ ấ ữ ẻ

đ ng đâu phê bình đó, không k gì đ n liêm s , th ng l i đ c b n ng i vô h c a thích,ụ ể ế ỉ ườ ạ ượ ọ ườ ọ ư

vì h t ng làm h ng ng i y là h ng đ i tài, b i có tài m i phê bình k khác m t cách ọ ưở ạ ườ ấ ạ ạ ở ớ ẻ ộd dàng đ c. Đ ng v ph ng di n tâm lý mà xét thì ph n đông k có óc ph n bác (hay ễ ượ ứ ề ươ ệ ầ ẻ ả

a nói ngh ch), đ u có lẽ vì b cái "tâm c m t ty": h dìm k khác đ nâng cao mình lên. ư ị ề ị ả ự ọ ẻ ểNgoài ra h không còn có ph ng ti n gì khác đ nâng cao giá tr c a h c . Tôi th ng ọ ươ ệ ể ị ủ ọ ả ườth y h đ c sách m t cách c u th đ n th n y: g p b t c m t quy n sách nào trên bàn, ấ ọ ọ ộ ẩ ả ế ế ầ ặ ấ ứ ộ ểh l y lên, l t càng ra m t trang nào cũng đ c, "túm" l y m t câu nào đâu cũng đ c, ọ ấ ậ ộ ượ ấ ộ ở ượr i l y riêng nó ra mà đ c lên và nh o báng m a mai. Mà làm gì không ch nh o chăng? ồ ấ ọ ạ ỉ ế ạTrong m t bài có nhi u câu, câu n y ăn v i câu kia m i có nghĩa. N u l y r i ra m t câu ộ ề ầ ớ ớ ế ấ ờ ộth i có khi nghe nó vô lý và ngây ngô là th nào! B o đ c riêng nó lên, và d ng ác tâm mà ờ ế ả ọ ụtha h gi i thích nó thì không làm trò c i cho k khác sao đ ng! H c t xén đo n m ch ồ ả ườ ẻ ặ ọ ắ ạ ạc a bài văn, trong m t đo n h rút ra m t câu, thay đ i ý chánh, b t tác gi ph i nói ủ ộ ạ ọ ộ ổ ắ ả ảnh ng đi u h không nói, đ ch trích phê bình có khi m a mai ch nh o là khác. Đó là m t ữ ề ọ ể ỉ ỉ ế ạ ộvi c làm thi u liêm s mà b t c m t nhà văn nào có l ng tâm không th làm đ c. M t ệ ế ỉ ấ ứ ộ ươ ể ượ ộnhà phê bình tr danh có nói: "ứ Hãy đ a cho tôi m t vài hàng ch c a ng i nào, tôi sẽ làm ư ộ ữ ủ ườcho h n b x gi o cho xemắ ị ử ả " (4).


11. Đ c sách c n đ t cho mình tr c m t v n đ … hay m t câu h i đ tìm ki m, sănọ ầ ặ ướ ộ ấ ề ộ ỏ ể ế đu i…ổ

G p nh ng sách hay, đ ng bao gi đ c nó nh ta đ c ti u thuy t gi i trí, t i đâu hay đó.ặ ữ ừ ờ ọ ư ọ ể ế ả ớ

Ta nên bi t r ng sách hay v t t ng, bao gi cũng đ c p r t nhi u v n đ . Ta không ế ằ ề ư ưở ờ ề ậ ấ ề ấ ềc n ph i biêtd t t c các v n đ trong đó làm gì. C l y riêng ra m t v n đ nào đ đ t ầ ả ấ ả ấ ề ứ ấ ộ ấ ề ể ặl y cho ta m t câu h i, r i t mình tìm l y m t gi i quy t tàm t m tr c khi đi vào quy n ấ ộ ỏ ồ ự ấ ộ ả ế ạ ướ ểsách.

Ta sẽ tìm coi gi i quy t c a tác gi sẽ nh th nào? Cách gi i quy t c a tác gi có h p v i ả ế ủ ả ư ế ả ế ủ ả ợ ớquan ni m c a mình không? N u không h p, v y quan ni m c a tác gi có đ ng v ng ệ ủ ế ợ ậ ệ ủ ả ứ ữchăng, tr c th c t ? Đ c sách nh th m i th t là th d ng.ướ ự ế ọ ư ế ớ ậ ụ ụ

N u tr c khi đ c m t tác ph m nào mà ta l i đ c đ c m t bài phê bình nào v nó, thì ế ướ ọ ộ ẩ ạ ọ ượ ộ ềph i bi t l i d ng ngay bài phê bình đó, tìm coi bài phê bình y đ i v i quy n sách đã nêu ả ế ợ ụ ấ ố ớ ểthêm đ c v n đ nào. L y v n đ y làm câu h i cho mình, r i đi ngay vào quy n sách ượ ấ ề ấ ấ ề ấ ỏ ồ ểmà quan sát tìm tòi theo ph ng h ng đó.ươ ướ

T nh mu n đ c Lu n ng , ta th đ t tr c m t trong nh ng v n đ hay nh ng câu h i ỉ ư ố ọ ậ ữ ử ặ ướ ộ ữ ấ ề ữ ỏsau đây:

- Đ i v i Kh ng T quan ni m v giáo d c nh th nào?ố ớ ổ ử ệ ề ụ ư ế- Sao g i là ng i quân t , theo Kh ng T ?ọ ườ ử ổ ử- Ng i quân t theo Kh ng T có s ng đ c trong xã h i ngày nay không?ườ ử ổ ử ố ượ ộ- Nhân sinh quan c a Kh ng T nh th nào? Quan ni m y có khác v i Lão T không? và ủ ổ ử ư ế ệ ấ ớ ửkhác ch nào?…ỗ

Ta có th nêu ra không bi t bao nhiêu là câu h i hay v n đ khác tuỳ thích. Nh ng c n ể ế ỏ ấ ề ư ầph i nêu ra t ng v n đ m tvà tìm gi i quy t riêng t ng v n đ , ch n u xem t t c m t ả ừ ấ ề ộ ả ế ừ ấ ề ứ ế ấ ả ộl t thì sẽ không th y gì c .ượ ấ ả

Tìm ra m t v n đ hay m t câu h i r i, b y gi l t sách ra mà đ c và c theo ph ng ộ ấ ề ộ ỏ ồ ấ ờ ậ ọ ứ ươh ng đó mà đi, ta sẽ th y lý thú vô cùng.ướ ấ

Ho c nhân câu n y c a m t nhà phê bình: "Đ o trung dung b t thiên b t , không xu ặ ầ ủ ộ ạ ấ ấ ỷh ng v c c đoan, không thái quá, không b t c p t c là chi t trung ch nghĩa v y". Nhân ướ ề ự ấ ậ ứ ế ủ ậ


đó ta nêu lên m t v n đ : Đ o Trung dung c a Kh ng T có ph i là ch nghĩa chi t trung ộ ấ ề ạ ủ ổ ử ả ủ ếkhông?

Ho c nhân m t câu khác n y c a m t nhà phê bình khác: "ặ ộ ầ ủ ộ Xã h i n c ta ch u nh h ng ộ ướ ị ả ưởc a thuy t trung dung mà hoá ra m t cái xã h i d d ng ng tr ng không ra tr ng, ủ ế ộ ộ ở ở ươ ươ ắ ắđen ch ng ra đen…Trung dung ch là cái thai đ ra khi p nh c và là cái ch a gian tà ẳ ỉ ẻ ế ượ ổ ứthôi."

Nhân đó ta sẽ nêu ra v n đ n y: Đ o Trung dung có ph i là thai đ ra khi p nh c và là ấ ề ầ ạ ả ẻ ế ượcái ch a gian ta không? Thuy t Trung dung nghĩa nó th t nh th không?ổ ứ ế ậ ư ế

Đó là cách l i d ng nh ng phê bình c a k khác đ t o cho mình m t câu h i, dùng làm ợ ụ ữ ủ ẻ ể ạ ộ ỏph ng h ng trong khi đ c sách.ươ ướ ọ

Tóm l i, tôi th ng dùng ph ng pháp n y: đ u tiên, đ i v i quy n sách tôi l y h t s c ạ ườ ươ ầ ầ ố ớ ể ấ ế ứthi n c m đ đ c nó. Có thi n c m m i có th tìm hi u đ c tác gi . K đó, tôi l y t cáchệ ả ể ọ ệ ả ớ ể ể ượ ả ế ấ ư

đ i ph ng đ đ c nó. Tôi tìm đ cách đ b i móc ch d c a nó, phê bình nó m t cách ố ươ ể ọ ủ ể ươ ỗ ở ủ ộh t s c nghiêm kh c nh m t k thù. R i sau cùng, l y t cách c a m t tr ng s , tìm đ lýế ứ ắ ư ộ ẻ ồ ấ ư ủ ộ ạ ư ủ

lẽ đ bênh v c nó, kỳ cho đ c lý m i ch u thôi. Nh th , b m t, b trái c a nó, tôi th y ể ự ượ ớ ị ư ế ề ặ ề ủ ấrõ ràng h t s c. S phê phán c a tôi b y gi m i có th nh t đ nh đ ng. Ph ng pháp y ế ứ ự ủ ấ ờ ớ ể ứ ị ặ ươ ấđã giúp tôi t lâu nay đ tránh kh i m i phê phán c u th và b t công.ừ ể ỏ ọ ẩ ả ấ

12. Làm th nào đ nghiên c u m t h th ng t t ng?ế ể ứ ộ ệ ố ư ưở

N u mu n t mình có đ c m t ý ni m v m t lu ng t t ng nào, b t c thu c v x a ế ố ự ượ ộ ệ ề ộ ồ ư ưở ấ ứ ộ ề ưhay nay, thì ch có m t ph ng pháp duy nh t n y: đi ngay vào nh ng tác ph m chánh.ỉ ộ ươ ấ ầ ữ ẩ

L y m t thí d : n u ta mu n có đ c m t ý ni m v ch nghĩa "kh c k ", ta ph i làm sao?ấ ộ ụ ế ố ượ ộ ệ ề ủ ắ ỷ ả

T m th i hãy t m gác m t bên nh ng bài tóm t t ch nghĩa y trong các quy n tri t h c ạ ờ ạ ộ ữ ắ ủ ấ ể ế ọs . Đ ng b t ch c l i h c c a h c sinh nhà tr ng. Ph i dám đi ngay vào nh ng tác ử ừ ắ ướ ố ọ ủ ọ ườ ả ữph m chánh c a phái h c y. Nghĩa là hãy đ c ngay quy n "Entreiens d'Epictète" do ẩ ủ ọ ấ ọ ểAdrien s u t p và Courdaveaux phiên d ch (Paris Perrin. 1908). Đ ng nghe theo ph n ư ậ ị ừ ầđông mà chon quy n "Manuel d'Epictète" vì quy n Manuel ch là b trích y u t t ng c aề ề ỉ ộ ế ư ưở ủ

nhà hi n tri t n y, m t b n trích y u r t khô khan và không còn gì là h ng v c a quy n ề ế ầ ộ ả ế ấ ươ ị ủ ềtrên. Ta cũng có th đ c thêm quy n "Pensees de Marc-Aurele". Quy n n y có nhi u b n ể ọ ể ể ầ ề ảr t hay. Ho c là ta hãy đ c quy n "Lettres à Lucilius" c a Séneque. M t trong ba quy n ấ ặ ọ ể ủ ộ ểtrên đây cũng v a đ đ cho ta có m t tài li u rõ ràng v ch nghĩa trên đây mà không ừ ủ ể ộ ệ ề ủm t nhà phê bình chú gi i nào giúp ta h n đ cộ ả ơ ượ (3).


Ph i bi t và dám tin t ng n i s phê phán c a mình tr c h t: ti ng d i y sẽ là ti ng ả ế ưở ơ ự ủ ướ ế ế ộ ấ ếd i thành th t nh t và h n nhiên nh t.ộ ậ ấ ồ ấ

13. Làm cách nào đ hi u bi t đ c h c thuy t m i?ể ể ế ượ ọ ế ớ

Dù là đ i v i nh ng lý thuy t m i, ph ng pháp cũng nh trên. Ví d đ i v i h c thuy t ố ớ ữ ế ớ ươ ư ụ ố ớ ọ ếphân tâm h c c a Freud. B t c nhà trí th c nào cũng mu n bi t qua nó nh th nào? ọ ủ ấ ứ ứ ố ế ư ếSách báo bàn tán đ n nó không ngót, nh ng th c s ng i ta cũng ch th c bi t nó r t là ế ư ự ự ườ ỉ ự ế ấthi n c n.ể ậ

M c dù bi t đ n h c thuy t Freud mà ch đ c m y quy nặ ế ế ọ ế ỉ ọ ấ ể Introduction à la

Psychanalyse ho c quy nặ ể Science des rêves thì cũng ch bi t nhá nhem thôi, nh ng mà c n ỉ ế ư ầnh t là ph i kh i đ u b ng nh ng quy n y.ấ ả ở ầ ằ ữ ể ấ

Có nhi u ng i có h c th c khá, th mà h ch đ c ròng nh ng sách kích bác h c thuy t ề ườ ọ ứ ế ọ ỉ ọ ữ ọ ếFreud mà ch a t ng bao gi đ c ngay tác ph m c a Freud. Làm th là t mình đã ch u ư ừ ờ ọ ẩ ủ ế ự ịkhu t ph c r i, không làm gì có đ t cách và tài li u đ nh n xét nh ng l i phê bình kia ấ ụ ồ ủ ư ệ ể ậ ữ ờcó đúng đ n hay không?ắ

Tóm l i, bao gi cũng ph i kêu c u ngay nh ng tác ph m do tay tác gi tr c tác, ho c ạ ờ ả ứ ữ ẩ ả ướ ặn u không có thì ch nên đ c nh ng tác ph m có giá tr . Đ c nh ng sách, dù là đ c m t ế ỉ ọ ữ ẩ ị ọ ữ ọ ộph n thôi, ch không đ c đ c h t t t c tác ph m c a danh gia y, ta cũng có đ c m t ầ ứ ượ ọ ế ấ ả ẩ ủ ấ ượ ộý ni m giá tr h n là đ c nh ng sách toát y u c a nó.ệ ị ơ ọ ữ ế ủ

14. Cái h i c a nh ng sách toát y uạ ủ ữ ế

Dùng đ n nh ng sách toát y u r t nguy hi m cho nh ng ng i m i h c. Đ c m t bài tóm ế ữ ế ấ ể ữ ườ ớ ọ ọ ột t m t lý thuy t nào hay m t quy n sách toát y u ki u Reader's Digest c a Mỹ, đâu ph i ắ ộ ế ộ ể ế ể ủ ảlà l i h c t t. Nó ch có ích đ giúp trí nh cho nh ng ng i đã bi t rõ r i, nay ch c n m tố ọ ắ ỉ ể ớ ữ ườ ế ồ ỉ ầ ộ

vài câu đ nh c l i nh ng gì mình đã h c.Ch kh i đ u h c mà l i dùng đ n nh ng sách ể ắ ạ ữ ọ ứ ở ầ ọ ạ ế ữtoát y u thì là c m t s sai l m d i d t. Ngay khi mình đã hi u r i mà dùng đ n sách toát ế ả ộ ự ầ ạ ộ ể ồ ếy u cũng v n còn nguy h i: nh ng ý t ng d i dào phong phú kia đã m t c s linh ho t ế ẫ ạ ữ ưở ồ ấ ả ự ạc a nó vì đã b nh t vào m t vài câu văn c n c i khô khan, không còn chút gì là sinh khí, ủ ị ố ộ ằ ỗm ch l c, t t ng b đ t đo n, trí nh ch còn ghi l i nh ng danh t …và ch là nh ng ạ ạ ư ưở ị ứ ạ ớ ỉ ạ ữ ừ ỉ ữdanh t mà thôi. Sách toát y u ch còn là s "táo k t", s "khô g y" c a tri th c, nó ch ừ ế ỉ ự ế ự ầ ủ ứ ỉnh m vào m c đích "n u cao" l i s hi u bi t c a con ng i…đã bi n thành m t ch ng ằ ụ ấ ạ ự ể ế ủ ườ ế ộ ứb nh thiên v ngh nghi p c a m t s ng i chuyên môn d y h c.ệ ề ề ệ ủ ộ ố ườ ạ ọ


Th i gian ng n, mà s hi u bi t c a m t ch ng trình kh ng l và tham lam b t bu c ờ ắ ự ể ế ủ ộ ươ ổ ồ ắ ộng i ta ph i thu ng n l i t t c ngành hi u bi t c a con ng i vào m t vài trang sách đ ườ ả ắ ạ ấ ả ể ế ủ ườ ộ ểth ng th i gian. Ng i ta đã quên r ng văn hoá là m t v n đ ph m ch không ph i ắ ờ ườ ằ ộ ấ ề ẩ ứ ảl ng, và cũng là m t v n đ th i gian. Cái l i c a nh ng sách toát y u đ i l c ch giúp ượ ộ ấ ề ờ ợ ủ ữ ế ạ ượ ỉcho ta m t quan ni m t ng quát, dĩ nhiên thi u sót v ph n tinh vi sâu s c…t c là ph n ộ ệ ổ ế ề ầ ắ ứ ầc n thi t đ đào luy n ph n thâm thi t nh t c a tâm trí con ng i.ầ ế ể ệ ầ ế ứ ủ ườ

15. Vi t l i nh ng gì mình đã đ cế ạ ữ ọ

Đ c sách đ h c, c n ph i đ c th t kỹ, sau khi đ c xong ph i bi t nh n đ i lý nh th ọ ể ọ ầ ả ọ ậ ọ ả ế ậ ạ ư ếnào. Đ c sách c n ph i suy nghĩ, và mu n cho s suy nghĩ đ c thâm sâu, t ng không có ọ ầ ả ố ự ượ ưởph ng pháp nào hi u qu b ng vi t l i và tóm t t nh ng gì ta đã đ c.ươ ệ ả ằ ế ạ ắ ữ ọ

Nh ng chép l i và tóm t t cũng v n còn là m t vi c làm th đ ng. Ta còn ph i bi t biên ư ạ ắ ẫ ộ ệ ụ ộ ả ếl i c m t ng c a ta, ho c nh ng ý ki n riêng c a ta ch ng đ i l i v i tác gi , l c l a ạ ả ưở ủ ặ ữ ế ủ ố ố ạ ớ ả ọ ừnh ng gì nên gi , nh ng gì nên b . Tuy v y, tr c h t đ ng có thái đ ch ng đ i mà c n ữ ữ ữ ỏ ậ ướ ế ừ ộ ố ố ầph i có s thông c m vì đó là đi u ki n đ u tiên đ tìm hi u tác gi . Ph i bi t đ cái ả ự ả ề ệ ầ ể ể ả ả ế ểng i c a mình qua m t bên, nghĩa là ph i bi t quên t t c nh ng thành ki n c a mình, ườ ủ ộ ả ế ấ ả ữ ế ủđem mình đ t vào hoàn c nh c a tác gi xem theo c p m t c a tác gi đ đi sau vào tình ặ ả ủ ả ặ ắ ủ ả ểc m và t t ng c a tác gi .ả ư ưở ủ ả

Nh ng khi đã đ c xong, và n u có th đ c, sau khi đã đ c xong l n th hai hay th ba, ư ọ ế ể ượ ọ ầ ứ ứph i bi t tr v v i s ph n ng c a con ng i th t c a mình. Ta không c n ph i vi t l i ả ế ở ề ớ ự ả ứ ủ ườ ậ ủ ầ ả ế ạm t bài lu n năm, m i trang gi y làm gì mà ch nên c g ng trong m i hàng đ tóm t t ộ ậ ườ ấ ỉ ố ắ ươ ể ắc m t ng c a mình là đ n u th t tình mình mu n th y rõ lòng mình.ả ưở ủ ủ ế ậ ố ấ

Đây là thí d đ c sách c a Felix Pecaut, m t nhà đ i giáo d c n c Pháp. Ông có vi t m t ụ ọ ủ ộ ạ ụ ướ ế ộquy n sách tr danh nhan đ là "Quinze ans d'éducation" (M i lăm năm giáo gi c). ể ứ ề ườ ụQuy n sách n y là k t tinh c a công trình đ c sách h ng ngày c a ông. M i bu i sáng, ể ầ ế ủ ọ ằ ủ ỗ ổng i l i bàn vi t, ông th o s nh ng đ tài th o lu n cho sinh viên tr ng S ph m ồ ạ ế ả ơ ữ ề ả ậ ườ ư ạFontenay-aux-Roses trong ngày. Đ tài th o lu n th ng là đ tài c a m t quy n sách mà ề ả ậ ườ ề ủ ộ ểông v a đ c đ c. M c dù là m t k r t sành s i kinh nghi m, ông v n không ch u chi u ừ ọ ượ ặ ộ ẻ ấ ỏ ệ ẫ ị ềtheo cái h ng c a ông, ông t đ t cho mình m t k lu t g t gao là nghi n ng m trong s ứ ủ ư ặ ộ ỷ ậ ắ ề ẫ ựtĩnh tâm t ch m ch nh ng y u đi m sẽ làm đ tài cho cu c th o lu n. M i ngày ông biên ị ị ữ ế ể ề ộ ả ậ ỗchép thêm m t vài trang… l n l n t p ký c bi n thành t p sách danh ti ng y, trong đó ộ ầ ầ ậ ứ ế ậ ế ấông ch vi t ra nh ng c m t ng dành riêng cho ông v i m c đích là ki m soát l i t ỉ ế ữ ả ưở ớ ụ ể ạ ưt ng c a ông và s p đ t nó l i cho có h th ng. Thi t nghĩ không còn có cách nào hay ưở ủ ắ ặ ạ ệ ố ếh n n a đ đ c sách cho có hi u qu .ơ ữ ể ọ ệ ả (3)


Tóm l iạ : Ta c n ph i đ c nh ng sách "vĩ đ i", nh ng sách th t hay; đ c ngay nó mà đ ng ầ ả ọ ữ ạ ữ ậ ọ ừđi vòng chung quanh nó; đ c nó ít l m cũng hai l n, l n th nh t đ nh n th y t ng quan ọ ắ ầ ầ ứ ấ ể ậ ấ ổvà đ i ý, l n th hai, đ c l i th t kỹ t ng chi ti t; ph i có can đ m đ c ngay nh ng sách ạ ầ ứ ọ ạ ậ ừ ế ả ả ọ ữhay mà khó đ b t ta c g ng và suy nghĩ, và ph i đ c nó v i m t v n đ t mình đ t l y ể ắ ố ằ ả ọ ớ ộ ấ ề ự ặ ấvà gi i đáp tr c đ r i sau ki m soát l i; ph i đ c sách th t có giá tr , dù ch đ c vài ả ướ ể ồ ể ạ ả ọ ậ ị ỉ ọđo n m t, mà đ c ngay chánh văn còn h n là đ c l i nh ng b n toát y u khô khan c a nó:ạ ộ ọ ơ ọ ạ ữ ả ế ủ

đ c xong nên ghi chép l i c m t ng c a mình m t cách đ n gi n và chân thành.ọ ạ ả ưở ủ ộ ơ ả

Đ c sách mà thi u lòng hâm m , nhi t h ng, đ c m t cách th đ ng…đó là m t t t làm ọ ế ộ ệ ứ ọ ộ ụ ộ ộ ậbi ng nên tránh xa. Nhi u k đ c sách đ t mình kh i ph i suy nghĩ: đ c sách mà tin c ế ề ẻ ọ ể ự ỏ ả ọ ảsách, mà không dám ph n ng l i v i sách, thì thà đ ng đ c sách còn h n. Đ c sách nh ả ứ ạ ớ ừ ọ ơ ọ ưth t c là t hu ho i t t ng cũng nhân cách c a mình. Đ c sách là đ kh i phát cõi lòngế ứ ự ỷ ạ ư ưở ủ ọ ể ả

thâm sâu c a mình, tìm th y con ng i chân th t và sâu s c c a mình, đ tăng c ng đ i ủ ấ ườ ậ ắ ủ ể ườ ờs ng tinh th n c a mình thì m i nên đ c sách mà thôi. Nh c b ng đ c sách đ mà nô l ố ầ ủ ớ ọ ượ ằ ọ ể ệsách v , đ c sách đ mà b t ch c suy nghĩ theo k khác thì đ c sách r t là có h i.ở ọ ể ắ ướ ẻ ọ ấ ạ

16. Đ c sách c n xem b n m c l c.ọ ầ ả ụ ụ

T a quy n sách, ch cho ta th y tr c đ ng l i đ đi vào t t ng c a tác gi . Nh có nó ự ể ỉ ấ ướ ườ ố ể ư ưở ủ ả ờta m i nh n th y đ c mau l m ch l c c a quy n sách, bi t tr c cách gi i quy t c a ớ ậ ấ ượ ẹ ạ ạ ủ ể ế ướ ả ế ủtác gi nh th nào. Đ c xong b n m c l c, b n m c l c rõ ràng tinh t , ta bi t tr c ả ư ế ọ ả ụ ụ ả ụ ụ ế ế ướquy n sách sẽ giúp íhc ta v ph ng di n nào…ể ề ươ ệ

Nghiên c u h c h i mà g p ph i nh ng sách không có b n m c l c th t là chán không ứ ọ ỏ ặ ả ữ ả ụ ụ ậbi t ch ng nào. Nhi u nhà vi t sách làm b n m c l c cho có ch ng. Th t là m t đi u h t ế ừ ề ế ả ụ ụ ừ ậ ộ ề ếs c s sót. Sách v thì nhi u, n u m i quy n mình đ u ph i làm l i m t b n m c l c ứ ơ ở ề ế ỗ ể ề ả ạ ộ ả ụ ụriêng cho mình đ th y rõ cách c u t o c a nó thì th t là nh c cho mình h t s c. Đó là tôi ể ấ ấ ạ ủ ậ ọ ế ứmu n nói đ n nh ng sách nghiên c u t t ng cùng nh ng sách thu c v lo i sách h c. ố ế ữ ứ ư ưở ữ ộ ề ạ ọTa c xem nh ng sách nghiên c u c a các văn sĩ Âu tây sẽ th y b n m c l c c a h mà ứ ữ ứ ủ ấ ả ụ ụ ủ ọham. H đã ch ng nh ng làm b n m c l c r t t m , l i còn làm thêm b n m c l c theo ọ ẳ ữ ả ụ ụ ấ ỉ ỉ ạ ả ụ ụth t t v n đ là khác.ứ ự ừ ấ ề

Ng i đ c sách có s n m t b n đ không sót m t chi ti t gì c mà b qua không dùng ườ ọ ẵ ộ ả ồ ộ ế ả ỏđ c. Đ c xong quy n sách, b n m c l c y l i giúp ta ôn l i nh ng đ i c ng trong ượ ọ ể ả ụ ụ ấ ạ ạ ữ ạ ươquy n sách và b t kỳ vào bu i nào, mu n c n dùng đ n nó, b n m c l c sẽ giúp ta tìm l i ể ấ ổ ố ầ ế ả ụ ụ ạnh ng đi u ta đã đ c qua nh ta tìm t đi n v y. B n m c l c giúp cho t t ng ta t ữ ề ọ ư ự ề ậ ả ụ ụ ư ưở ổch c l i đàng hoàng. Thi u nó, sau khi đ c xong quy n sách trí óc mình hoang mang khôngứ ạ ế ọ ể

h th ng gì c .ệ ố ả


(Trích: Ch ng 4 sách "Tôi t h c" - Thu Giang Nguy n Duy C n)ươ ự ọ ễ ầ



Education

10 Lý do đọc sách và các nguyên tắc căn bản