1924 ANAYASASI

TBMM’nin 1 Kasım 1922’de aldığı kararlar, saltanat kaldırılmış ve Hilafet Osmanlı Hanedanına ait olduğu kabul edilmiştir. Meclis, 1921 Anayasasındaki değişikliği 29 Ekim 1923’te kabul etmiş, bu değişiklikle Türkiye Devleti’nin yönetim şeklinin Cumhuriyet olduğu kabul edilmiştir. Cumhurbaşkanı, TBMM tarafından ve kendi üyeler arasından seçilir. Cumhurbaşkanı da, meclis üyeleri arasından Başbakanı seçecektir.

TBMM 20Nisan 1924’te yeni anayasayı Teşkilat-ı Esasiye Kanunu adıyla kabul etmiştir. Anayasanın maddeleri:Türkiye devleti bir cumhuriyettir (m1).Devletin dini İslam'dır (1928’de kaldırılmıştır)Meclis, egemenliği kullanan tek organdır.Güçler birliği ilkesi benimsenmiştir. Yürütme organının başı cumhurbaşkanıdır.Yargı, bağımsız mahkemelere aittirTemel hak ve hürriyetler sınırlanmış; ekonomik ve sosyal

haklara yer verilmemiştir. 5 ocak 1937’de kadınlar seçme ve seçilme hakkı

verilşmiştir.

5 Şubat 1937’de yapılan değişiklikle devletin temel nitelikleri belirlenmiştir; cumhuriyetçi, miliyetçi, halkçı, devletçi, laik ve inkılapçıdır hükmü getirilmiştr (m.2)

1924 Anayasası hem tek partili hem çok partili rejim uygulamıştır.

1961 ANAYASASI

Devlet siyasi iktidarının kaynağı milli egemenliktir (m.4)Egemenlik kayıtsız şartsız Türk Milletinindir. Millet,

egemenliğini Anyasanın koydupu esaslara göre yetkili organlar eliyle kullanır.

Siyasi partiler, demokratik hayatın vazgeçilmez öğesi olarak kabul edilmiştir

Sosyal hukuk devleti ilkesi kabul edilmiştir (m.2)Laiklik ilkesi korunmuştur.Güçler ayrılığı ilkesi (yasama, yürütme, yargı) ilkesi kabul

edilmiştir.Temel hak ve hürriyetler, kişinin hak ve ödevler, sosyal ve

ekonomik hak ve ödevler, siyasi hak ve ödevler olarak üç grupta düzenlenmiştir.

İki meclisli bir yasama organı (TBMM) kurulmuştur: Millet Meclisi ve senato

Anayasa mahkemesi kurularak, kanunların Anayasa’ya uygunluğunun denetimi yolu getirilmiştir.

«Kanun önünde eşitlik» ilkesi getirilmiştir (m.12)

Temel hak ve hürriyetler bakımından hak ve ödev kavramları kullanılarak, temel hak ve hürriyetler bakımından hak ve ödev kavramları kullanılarak, temel hak ve hürriyetlerin kişilere ödevler de yüklediği kabul edilmiştir.

Planlı ekonomi düşüncesi getirilmiştir.Askeri yüksek idare mahkemesi ve Devlet

Güvenlik Mahkemeleri kurulmuştur.

1982 ANAYASASI

BAŞLANGIÇ İLKELERİDevletin Biçimi: Türkiye Devleti bir

Cumhuriyettir (m.1)Cumhuriyetin Nitelikleri: toplumun

huzuru, milli dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, Başlangıçta beliritilen temel ilkelere dayanan, demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devletidir (m.2).

Devletin bütünlüğü, resmi dili, bayrağı, milli marşı ve başkenti: Türkiye devleti ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütündür. Dili Türkçedir. Bayrağı, biçimi yasasında belirtilen, beyaz ay yıldızlı al bayraktır. Milli marşı «İstiklal Marşı»dır. Başkenti Ankara’dır (m.3).

Değiştirilemeyecek Hükümler: Anayasanın birinci maddesindeki «devletin şeklinin cumhuriyet olduğu» hakkındaki hüküm ile ikinci maddesindeki Cumhuriyet'in nitelikleri ve üçüncü maddesi hükümleri değiştirilemez ve değiştirilmesi önerilemez (m.4)

Devletin Amaç ve Görevleri: Türk milletinin bağımsızlığını ve bütünlüğünü, ülkenin bölünmezliğini, cumhuriyeti ve demokrasiyi korumak, kişilerin refah huzur ve mutluluğunu sağlamak; kişinin temel hak ve hürriyetlerini, sosyal hukuk devleti ve adalet ilkeleriyle bağdaşmayacak surette sınırlayan siyasal, ekonomik ve sosyal engelleri kaldırmaya, insanın maddi ve manevi varlığının gelişmesi için gerekli koşulları hazırlamaya çalışmaktır (m.5)

Egemenlik: Egemenlik, kayıtsız şartsız milletindir. Türk milleti, egemenliğini, anayasanın koyduğu esaslara göre, yetkili organların eliyle kullanır. Egemenliğin kullanılması, hiçbir surette hiçbir kşiye, zümreye ya da sınıfa bırakılmaz. Hiçbir kimse ya da organ, kaynağını anayasadan almayan bir devlet yetkisi kullanamaz (m.6).

Yasama yetkisi: Yasama yetkisi Türk milleti adına TBMM’nindir. Bu yetki devredilemez.

Yürütme yetkisi: Cumhurbaşkanı ve bakanlar kurulu tarafından, anayasa ve yasalara uygun olarak kullanılır ve yerine getirilir (m.8).

Yargı yetkisi: Türk milleti adına bağımsız mahkemelerce kullanılır.

Yasa önünde eşitlik: Herkes dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri nedenlerle ayrım gözetilmeksizin yasa önünde eşittir. Devlet, bu eşitliğin yaşama geçirilmesiyle yükümlüdür.

Anayasanın bağlayıcılığı ve üstünlüğü: Anayasa hükümleri; yasama, yürütme ve yargı organlarının, idare makamlarını ve diğer kuruluş ve kişileri bağlayan temel hukuk kurallarıdır. Yasalar, anayasaya aykırı olamaz (m.11)

1982 Anayasasına Göre Devletin Temel Nitelikleri İnsan Haklarına Saygılı DevletAtatürk Milliyetçiliğine Bağlı DevletDemokratik Devlet Devlete karşı ileri sürülebilecek temel

hakların ve özgürlüklerin VarlığıHukuk Önünde EşitlikSeçim ve temsil İlkesiÇoğunluğun yönetimiAzınlığın korunması

1982 ANAYASASININ ÖZELLİKLERİ

TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLERKİŞİSEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLER

Kişi dokunulmazlığıZorla çalıştırma yasağıKişi Özgürlüğü ve güvenliğiÖzel hayatın gizliliği ve korunması (aile hayatının gizliliği,

konut dokunulmazlığı ve haberleşme özgürlüğü)Yerleşme ve seyahat özgürlüğüDin ve vicdan özgürlüğüDüşünce ve düşünceyi açıklama ve yayma özgürlüğüBilim ve sanat özgürlüğüDernek, toplantı ve gösteri yürüyüşü özgürlüğüMülkiyet hakkıTemel hak ve özgürlüklerin korunması

SOSYAL HAK VE ÖZGÜRLÜKLERAilenin korunması Eğitim ve öğrenim hakkı Kamu yararıÇalışma ile ilgili hükümlerSağlık hizmetleri ve çevrenin korunması Gençliğin, sporcunun ve sanatçının

korunmasıSosyal güvenlik hakları

SİYASAL HAKLAR VE ÖZGÜRLÜKLERSeçme ve seçilme hakkıSiyasi parti kurma hakkıPartiye girme ve partiden çıkma hakkıKamu hizmetlerine girme hakkıVatana hizmet etme hakkı Dilekçe hakkı