คานา สขภาพชองปากเปนสวนหนงของการมสขภาพดชวยเสรมคณภาพชวต เพราะปญหาสขภาพชองปาก

จะสงผลตอระบบอนๆของรางกาย ดงนน เราจงจาเปนตองดแลสขภาพในชองปากใหสมบรณ ซงในปจจบนแนวคดการดแลชองปาก มใชการกาจดโรคอยางเดยวเทานน แตจะตองดแลสขภาพชองปากใหดตงแตแรกเรมและคงสภาพทดไว นนคอ ใหความสาคญในการสงเสรมสขภาพและการปองกนโรค ซงดกวาการรกษาเพราะกระทาในสภาพปกต ไมกอใหเกดความเจบปวด ไมตองทนทกขทรมานในการปวดฟน ไมตองยงยาก ไมเสยเวลาในการรกษา ไมตองเสยเงนคารกษาและทสาคญคอไมตองสญเสยฟน การสงเสรมทนตสขภาพและการปองกนโรคในชองปาก มงเนนทการปรบเปลยนพฤตกรรมอนามย โดยเฉพาะพฤตกรรมการทาความสะอาดชองปากและพฤตกรรมการบรโภคอนเปนสาเหตหลกทกอใหเกดโรคฟนผ เหงอกอกเสบ การสารวจทนตสขภาพระดบจงหวดป 2554 พบวา เดกอาย 3 ป มฟนผรอยละ 56.6 เดกประถมศกษาอาย 12 ป ฟนผรอยละ 51.5 เฉลยผถอนอด 1.5 ซ / คน เหงอกอกเสบรอยละ 40.3 นบอยในเกณฑทดขน ซงสงผลตอการสญเสยฟนบางสวนหรอทงปากในทสด ในขณะทผสงอายพบวามฟนใชเคยวอาหาร (4คสบทงฟนแทและฟนเทยม) รอยละ ๕๒ (ขอมลจากการสารวจฯในป ๒๕๕๓) การดาเนนงานสงเสรมทนตสขภาพและปองกนโรคของสานกทนตสาธารณสข ดาเนนตามวสยทศน และยทธศาสตรกรมอนามย โดยกาหนดวสยทศนของสานกทนตสาธารณสขคอการเปนองคกรหลกในงาน ทนตสาธารณสขของประเทศ เนนการทางานแบบมสวนรวมของภาคเครอขาย มงสองคกรแหงการเรยนร เพอสขภาพชองปากทดทกชวงวยของชวต มกลยทธหลกการดาเนนงานคอเนนการทางานแบบมสวนรวมของภาคเครอขาย มงสการเปนองคกรแหงการเรยนร พฒนาสมรรถนะบคลากรใหเปนมออาชพและทนตอการเปลยนแปลง สรางความตระหนกเพอการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพของประชาชน ลงทนเพอการพฒนาโครงสรางพนฐานและระบบงานใหไดมาตรฐานและสอดคลองกบยทธศาสตรองคกร ตลอดจนพฒนากระบวนการ กาหนด และบรหารนโยบายสาธารณะและกฎหมายเพอการพฒนาทนตสขภาพของประเทศ ทงน ไดแบงยทธศาสตรการพฒนาเปน กลมพฒนาเทคโนโลยทางทนตสขภาพเดกและเยาวชน กลมพฒนาเทคโนโลยทางทนตสขภาพวยทางานและผสงอาย กลมพฒนาการคมครองผบรโภคดานทนตสขภาพ กลมพฒนาระบบทนตสาธารณสข และกลมพฒนาความรวมมอดานทนตสาธารณสขระหวางประเทศ

มกราคม 2555

สารบญ หนา คานา การพฒนาสขภาพชองปากหญงตงครรภ เดก และเยาวชน ๑ การสรางเสรมสขภาพชองปากผสงอายในโครงการฟนเทยมพระราชทานและการสงเสรมสขภาพชองปากผสงอายเฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ป ๒๕๕๕

๑๐

คมครองผบรโภค: มาตรฐานพนฐานของการดแลสขภาพ 17 พฒนาระบบทนตสาธารณสข 27 บรหารยทธศาสตร 34 ภาคผนวก โครงสรางของสานกทนตสาธารณสข ตารางตวชวดทนตสาธารณสข

การพฒนาสขภาพชองปาก หญงตงครรภ เดก และเยาวชน

กลมพฒนาเทคโนโลยนวตกรรมทนตสขภาพเดกและเยาวชน

การพฒนาสขภาพชองปาก หญงตงครรภ เดก และเยาวชน เพอสงเสรมและปองกนผลกระทบทจะเกดขนกบคณภาพชวต ตลอดจนพฒนาการทางรางกายและสตปญญาของเดกและเยาวชน กญแจสาคญคอ การสรางความเขมแขงใหแกกลมเปาหมายในการดแลสขภาพชองปากของตนเอง ซงการวจยและพฒนารปแบบ/ตนแบบ/เทคโนโลย/นวตกรรม รวมทงการจดทาคมอ/แนวทาง/มาตรฐาน/มาตรการตางๆ อนเปนภารกจทสานกทนตสาธารณสขดาเนนการมาอยางตอเนอง แมจะสามารถกอใหเกดสงดๆและความสาเรจเลกๆกระจดกระจายตวอยทวประเทศ หากแตไมสามารถนาพาผคนสวนใหญใหบรรลเปาหมาย/ผลลพธทคาดหวง โจทยหลกคอ การใชกลยทธเครอขายในทกระดบอยางมประสทธภาพ เพอเพมความครอบคลมของการจดบรการทนตสขภาพ(ทงทางตรงและทางออม) หนนเสรมใหเกดการเรยนรและพฒนาทกษะการทางานรวมกนของกลมผรบผลประโยชน และการดแลสขภาพชองปากของกลมเปาหมายสาคญ ภายใตหลกการ “คนสขภาพสมอเจาของ”

การสงเสรมสขภาพชองปากเดกปฐมวย สถานการณสขภาพชองปากป ๒๕๕๔

๑. หญงตงครรภไดรบการตรวจชองปากและคาแนะนารอยละ ๘๖.๙ * ๒. เดกอาย ๓ ปปราศจากฟนผ รอยละ ๔๓.๔ ** ๓. ผปกครองเดก ๙-๑๒ เดอน ไดรบการฝกแปรงฟน รอยละ ๕๘.๖ * ๔. ศนยพฒนาเดกเลกจดกจกรรมแปรงฟนหลงอาหารกลางวนรอยละ ๙๖.๕ ** ๕. ศนยพฒนาเดกเลกจดผลไมเปนอาหารวางอยางนอย ๓ ใน ๕ วน รอยละ ๘๔.๐ **

แหลงขอมล * ท ๐๑ สานกทนตสาธารณสข พ.ศ. ๒๕๕๔ ** ท ๐๒ สานกทนตสาธารณสข พ.ศ. ๒๕๕๔ แนวคดและหลกการปองกนฟนผในเดกปฐมวย กรมอนามย รบผดชอบการพฒนาระบบสงเสรมสขภาพในกลมหญงตงครรภและเดก ภายใตโครงการโรงพยาบาลสายใยรกแหงครอบครว โดยมกจกรรมการสงเสรมสขภาพชองปากเปนสวนหนงในชดบรการเพอการดแลกลมเปาหมายน

โรคในชองปากทมโอกาสพบมากในหญงตงครรภคอ เหงอกอกเสบ โรคปรทนต และโรคฟนผ การศกษาในป ๒๕๕๓ พบวา หญงตงครรภมฟนผเฉลยคนละ ๖.๖ ซ รอยละ ๙๐.๔ มเหงอกอกเสบ การตรวจและใหคาแนะนา รวมถงใหบรการขดหนนาลาย ชวยลดอตราการเกดเหงอกอกเสบในหญงตงครรภลงไดกวาครง (สานกทนตสาธารณสข, ๒๕๕๓)

สาหรบเดกปฐมวย ขอมลจากการสารวจทนตสขภาพแหงชาต และการสารวจรายปตามระบบเฝาระวงของสานกทนตสาธารณสข พบความชกของโรคฟนผ ในเดกอาย ๓ ป รอยละ ๖๑.๔ คาเฉลยฟนผถอนอด ๓.๒ ซตอคน (กองทนตสาธารณสข, ๒๕๕๐) แมวาในภาพรวมของประเทศ เดกกอนวยเรยนอาย ๓ และ ๕ ป จะมความชกของการเกดโรคฟนผลดลงเลกนอย แตชดเจนเฉพาะในเขตเมองเทานน การแปรงฟนรวมกบ

การใชยาสฟนทมฟลออไรดชวยปองกนการกอตวของเชอโรคทเปนปจจยหลกของการเกดโรคฟนผ และสามารถหยดยงหรอชะลอการเกดโรคฟนผในระยะเรมแรกได เดกปฐมวยทไดรบการตรวจฟนและผปกครองไดรบคาแนะนาหรอฝกแปรงฟน จะไดรบการแปรงฟนมากกวาเดกทไมไดรบบรการอยางมนยสาคญทางสถต อยางไรกตาม ผปกครองมกเรมแปรงฟนใหเดกคอนขางชา พอแมทเรมแปรงฟนใหเดกตงแตฟนเรมขน (๖ เดอน) มเพยงรอยละ ๒๘.๙ ขณะทเรมแปรงฟนครงแรกเมอเดกเดนได (๑ ขวบ) รอยละ ๓๒.๖, เมอเดกตกขาวกนเองได (๒ ขวบ) รอยละ ๑๒.๗, เมอเดกวงได (๑ ขวบครง) รอยละ ๑๐.๙ (ABAC Poll ๒๕๕๔) โดยภาพรวม อายเฉลยทเดกเรมไดรบการแปรงฟนคอ ๑๓.๘ เดอน (สานกทนตสาธารณสข, ๒๕๕๓) ทงน เดกปฐมวยสามารถแปรงฟนเองไดสะอาดเมอมอายประมาณ ๗-๘ ป เดกกลมนยงตองมผปกครองเปนผดแล จงตองมมาตรการทางสงคมเพอสนบสนนทกษะของผปกครอง และปรบทศนคตของผปกครองใหสามารถจดการแปรงฟนใหเดกไดอยางสมาเสมอและมคณภาพ

ดานการบรโภค การรบประทานนาตาลมากกวา ๒-๔ ครงตอวน จะเพมความเสยงตอการเกดฟนผ ปญหาเรองการบรโภค เปนประเดนองครวมทสมพนธกบโรคอวน ฟนผ และการสญเสยทางเศรษฐกจ การใชมาตรการทางสขศกษาเพอปรบพฤตกรรมบรโภคมกไมคอยไดผล แตมาตรการดานนโยบายและการจดการสงแวดลอมในโรงเรยน/ศนยเดกเลกจะไดผลดกวา

ดานการเขาถงบรการ เดกอายตากวา ๕ ป ไดรบบรการนอยกวากลมอนๆ การสารวจทนตสขภาพแหงชาตป ๒๕๕๐ พบวาเดกอาย ๓ ป มคาเฉลยฟนผถอนอด ๓.๒๑ ซตอคน ซงรอยละ ๙๘.๑ หรอ ๓.๑๕ ซตอคนเปนฟนผทยงไมไดรบการรกษา การสารวจฯป ๒๕๕๔ พบวา รอยละ ๕๑.๗ ของเดก ๓-๔ ป ในศนยพฒนาเดกเลก เคยไดรบบรการตรวจสขภาพชองปาก, รอยละ ๓๔.๒ ไดรบการทาฟลออไรด เพอปองกนฟนผ, รอยละ ๔.๖ ไดรบการถอนฟน และเพยงรอยละ ๘.๖ เคยไดรบการบรณะฟน

สถานการณการทางานป ๒๕๕๔

ในป ๒๕๕๓-๕๔ สานกทนตสาธารณสข จดการประกวดเครอขายบรการปฐมภม (CUP) ดเดนดานการสงเสรมสขภาพชองปากแมและเดก เพอกระตนใหโรงพยาบาลและเครอขายมความตนตวในการดาเนนงาน เกดแหลงเรยนรเพอใหเปนแนวทางการพฒนางานและนาไปสเปาหมายเดกไทยฟนดถวนหนา ในป ๒๕๕๔ มการจดประชมแลกเปลยนเรยนร CUP ดเดนทไดรบรางวลในป ๒๕๕๓ มขอสรปคอ

๑) เกณฑการประเมนในการประกวด CUP ดเดน ชวยเปนแนวทางใหพนทพฒนางานไดอยางเปนระบบและครบทกดาน ทงดานการบรหารจดการ การใหบรการ และการวดผลงาน

๒) งานสงเสรมสขภาพชองปากในหญงตงครรภ มการพฒนาความรวมมอกบฝายอนๆมากขน และมการจดระบบเพอใหกลมเปาหมายมารบบรการมากขน

๓) เกดระบบการพฒนารวมกนในระดบเขต (ศนยอนามย) ๔) มการพฒนาชดเจนเรองการจดบรการ แตในดานการวดผลลพธทเกดกบกลมเปาหมาย ยงตองมการ

พฒนาตอไป ในป ๒๕๕๓-๕๔ จดทาโครงการพฒนาระบบเฝาระวงทนตสขภาพเดกปฐมวยในชมชน รวมกบพนท ๙

จงหวด เพอสรางการมสวนรวมของ อสม. และชมชนในการดแลสขภาพชองปากเดก ๐-๒ ป ผลการดาเนนงานพบวา อสม.ทไดรบการอบรม สามารถตรวจความสะอาดชองปากเดก ฝกผปกครองแปรงฟน และใหคาแนะนาการบรโภคอาหาร และพนททมการเฝาระวงตอเนองทก ๓ เดอน เดกจะมฟนสะอาดขน มพฤตกรรมบรโภคดขน และมแนวโนมฟนผลดลง

ในป ๒๕๕๔ สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต รวมกบกรมอนามย และสานกงานสนบสนน การสรางเสรมสขภาพ จดใหมการรณรงคสรางกระแสภายใตกองทนทนตกรรมเพอกระตนใหผปกครองตระหนกถงความสาคญและแปรงฟนใหเดกตงแตฟนนานมซแรกขน การรายงานจาก ๔๒ จงหวด พบวา มสถานบรการรวมดาเนนการ ๑,๑๙๑ จด เดกและผปกครอง ไดรบการฝกแปรงฟน ๑๐๗,๓๙๗ คน เปนทคาดหวงวาหากผปกครองแปรงฟนใหเดกตงแตฟนเรมขน จะชวยปองกนไมใหเดกฟนผ หรอชวยชะลอการเกดฟนผใหชาลง

วตถประสงค ๑) สนบสนนองคความรและเทคโนโลยดานสงเสรมสขภาพและการปองกนโรค ๒) รณรงคสรางกระแสในสงคม เพอใหผปกครองเหนความสาคญในการดแลสขภาพชองปากของบตรหลาน

และเพอสนบสนนการทางานของพนท ๓) สนบสนนความเขมแขงของเครอขายในการสงเสรมสขภาพชองปากเดกปฐมวย ๔) สนบสนนใหมระบบบรการทนตสขภาพทมคณภาพ ครอบคลมในกลมเดกปฐมวย

เปาหมายการดาเนนงานป ๒๕๕๕ เปาหมายเชงผลลพธ เดกอาย ๓ ป ปราศจากฟนผไมนอยกวารอยละ ๔๑ ตวชวด

๑. หญงตงครรภไดรบการตรวจชองปากและคาแนะนา ไมนอยกวารอยละ ๙๐ ๒. เดกอาย ๙-๑๒ เดอนไดรบการตรวจชองปาก และผปกครองไดรบการฝกแปรงฟนใหเดก ไมนอยกวา

รอยละ ๘๕ ๓. เดกอาย ๑๘ เดอน ปราศจากฟนผ ๔. เดกอาย ๑๘ เดอน ไดรบการแปรงฟนกอนนอนทกวน ไมนอยกวารอยละ ๗๐ ๕. ศนยพฒนาเดกเลกจดกจกรรมแปรงฟนหลงอาหารกลางวนทกวนดวยยาสฟนผสมฟลออไรดไมนอยกวา

รอยละ ๙๕ ๖. ศนยพฒนาเดกเลกจดผลไมเปนอาหารวางใหเดก ๓-๕ วน/สปดาห ไมนอยกวารอยละ ๘๕

กจกรรมสาคญป ๒๕๕๕ ๑. พฒนาระบบสรางเสรมสขภาพชองปากหญงตงครรภและเดกปฐมวย

ในสถานบรการ ๑) ตรวจชองปากหญงตงครรภ ใหคาแนะนา และใหบรการตามความจาเปน ๒) ตรวจชองปากเดก ๙-๑๒ เดอน ประเมนความเสยงตอฟนผ ใหคาแนะนา กลมเสยงไดรบบรการ

ทาฟลออไรดปองกนฟนผและตดตามทก ๖ เดอน และฝกผปกครองแปรงฟน ๓) ตรวจชองปากเดก ๑๘ เดอน และเกบขอมลสภาวะปราศจากฟนผ และการแปรงฟนกอนนอนตาม

ระบบเฝาระวง

ในชมชน ทางานรวมกบชมชนและ อสม. ในการดแลสขภาพชองปากเดกปฐมวย ประกอบดวย ๑) คนหาเดกทมความเสยงสง (หมายถงเดกทมฟนหนาบนไมสะอาด มรอยขนขาว หรอมฟนผ และ

เดกบรโภคหวาน) ๒) ใหคาแนะนาเรองการบรโภคหวาน และฝกแปรงฟน ๓) ตดตามประเมนการเปลยนแปลงพฤตกรรมและสขภาพชองปาก

๔) นาเสนอขอมลตอผมสวนรวมในชมชนเพอแกไขปญหา

ในศนยพฒนาเดกเลก ๑) ตรวจชองปากเทอมละ ๑ ครง ๒) จดกจกรรมแปรงฟนดวยยาสฟนผสมฟลออไรดทกวนหลงอาหารกลางวน ๓) สงเสรมใหมการจดผลไมเปนอาหารวางอยางนอย ๓ ใน ๕ วนตอสปดาห

๒. พฒนาศกยภาพภาคเครอขาย ๑) ประชมแลกเปลยนเรยนรและถอดบทเรยนพนททไดรบการคดเลอกเปน CUP ดเดนการทางาน

สงเสรมสขภาพชองปากในกลมหญงตงครรภและเดกปฐมวย ๒) ปรบปรงคมอการดาเนนงานสงเสรมสขภาพชองปากในกลมหญงตงครรภและเดกปฐมวย

๓. รณรงคสรางกระแส ๑) ประกวด CUP ดเดนดานการดาเนนงานสงเสรมสขภาพชองปากแมและเดกปท ๓ กจกรรม

ประกอบดวย - ประชมศนยอนามยเพอปรบปรงเกณฑการประกวดและจดทาแผนการดาเนนงานป ๒๕๕๕ - ประชาสมพนธการดาเนนงาน - ดาเนนการประกวด

- สานกงานสาธารณสขจงหวดคดเลอกและสง CUP ทจะเขาประกวดไปยงศนยอนามย ภายใน เดอนกมภาพนธ ๒๕๕๕

- ศนยอนามยสงรายชอ CUP ดเดนระดบเขต ๓ รางวล (รางวลท ๑, ๒, ๓) ทชนะการประกวดมายงสานกทนตสาธารณสข ภายในวนท ๓๐ มถนายน ๒๕๕๕

- สานกทนตสาธารณสขมอบรางวล CUP ทชนะการประกวด - ผไดรบรางวลท ๑ รบโลประทานจากพระองคเจาศรรศม พระวรชายา ในเดอนกมภาพนธ ๒๕๕๖

๒) รณรงคสรางกระแสภายใตกองทนทนตกรรม “ลกรกฟนดเรมทซแรก” กลมเปาหมายของการรณรงค ในป ๒๕๕๕ ไดแกเดกปฐมวย โดยมเปาหมายใหผปกครองแปรงฟนให

เดกทกวนดวยยาสฟนผสมฟลออไรด รายละเอยดของกจกรรม อยระหวางการพฒนารวมกบ สปสช.

๔. จดทาฐานขอมลสถานการณสขภาพชองปากในเดกปฐมวย ๑) สารวจฟนผในเดก ๓ ป ประจาป และรายงานผลการดาเนนงานเพอการประเมนผล ๒) สารวจสถานการณการแปรงฟนและพฤตกรรมบรโภคของเดกในศนยพฒนาเดกเลก ๓) รวบรวมขอมลผานทางระบบรายงาน (ท ๐๑) และระบบสารวจ/เฝาระวง (ท ๐๒)

การสงเสรมสขภาพชองปากเดกวยเรยนและเยาวชน สถานการณสขภาพชองปากป ๒๕๕๔

๑. เดกอาย ๑๒ ป ปราศจากฟนผรอยละ ๔๘.๕ ๒. คาเฉลย ฟนผ ถอน อด ของเดกอาย ๑๒ ป ๑.๕ ซ/คน ๓. เดกอาย ๑๒ ป ไมมเหงอกอกเสบ รอยละ ๕๙.๗ ๔. โรงเรยนประถมศกษาจดกจกรรมแปรงฟนหลงอาหารกลางวนทกวนดวยยาสฟนผสมฟลออไรดรอยละ ๙๕.๙ ๕. โรงเรยนปลอดนาอดลม รอยละ ๘๑.๗ ๖. เดกชน ป.๑ ไดรบการเคลอบหลมรองฟน ๑๗๖,๒๖๓ ราย เดกชน ป. ๖ ๘๘,๔๑๒ ราย

แหลงขอมล * ท ๐๑ สานกทนตสาธารณสข พ.ศ. ๒๕๕๔ **ท ๐๒ สานกทนตสาธารณสข พ.ศ. ๒๕๕๔

*** คารอยละคานวณจากฐานประชากรป ๒๕๕๓ แนวคดและหลกการปองกนฟนผในเดกวยเรยน

ปญหาทนตสขภาพทเปนปญหาหลกของเดกวยเรยน คอ โรคฟนผ ขอมลจากระบบเฝาระวง ทนตสขภาพของสานกทนตสาธารณสข กรมอนามย พบวา มากกวาครงหนงของเดกวยเรยน (รอยละ ๕๒) มโรคฟนผ (เดก ป. ๖ เปนกลมอายดชนทใชในการตดตามเฝาระวง)1 เดกประถมศกษาเปนชวงวยสาคญ ในการสรางเสรมสขภาพและพฒนาพฤตกรรมทเหมาะสม องคการอนามยโลกออกขอแนะนาในเรอง การสงเสรมสขภาพในโรงเรยนเปนกลยทธสาคญ ดวยแนวคด “โรงเรยนสงเสรมสขภาพ” ตงแต ป ๒๕๔๐ และประเทศไทยนาแนวคดดงกลาวมาดาเนนการตงแต ป ๒๕๔๕ มการกาหนดองคประกอบของโรงเรยนสงเสรมสขภาพของประเทศไทย โดยใชเงอนไขบรบทในประเทศและกาหนดไว ๑๐ องคประกอบ ซงแมวาจะไมมองคประกอบเฉพาะดานทนตสขภาพ หากแตปจจยเสยงสาคญไดรบการกาหนดเปนตวชวดใน ๓ องคประกอบ ไดแก

- องคประกอบท ๕ บรการอนามยโรงเรยน ประกอบดวย ๔ ตวชวด คอ - นกเรยนชน ป.๕ ขนไป ตรวจสขภาพดวยตนเองภาคเรยนละ ๑ครง - นกเรยนชน ป.๑-ป.๖ ไดรบการตรวจสขภาพชองปากโดย บคลากรสาธารณสขหรอคร อยางนอยป

ละ ๑ ครง - นกเรยนชน ป.๑-ป.๖ ไมมฟนแทผ (ฟนทไดรบการอดหรอแกไขแลว ถอวาไมผ) - นกเรยนชน ป.๑-ป.๖ ไมมภาวะเหงอกอกเสบ

- องคประกอบท ๖ สขศกษาในโรงเรยน ตวชวดคอ นกเรยนชน ป.๑-ป.๖ แปรงฟนหลงอาหารกลางวนทกวน ดวยยาสฟนผสมฟลออไรด

- องคประกอบท ๗ โภชนาการและอาหารทปลอดภย ตวชวดคอ ไมมการจาหนายอาหารทมผลเสยตอสขภาพ เพอทาใหการดาเนนงานประสบความสาเรจตามเปาหมายทนตสขภาพของเดก การปรบแนวคดและ

แนวทางการดา เนนงานให เปนระบบ โดยผ มส วนได เสย ทกฝายเ ขา มส วนรวมในการคดและทา โดยระดมทรพยากรจากทกภาคสวนจงจะสามารถจดการกบปญหาฟนผในเดกวยเรยนอยางไดผล และยงยน

1 เดก ป.๖ จะมอายประมาณ ๑๒ ป ซงเปนชวงวยทมฟนแทขนครบ ๒๘ ซ และเปนชวงอายสดทายขงการศกษาภาคบงคบ ซงจะสะทอนถงผลกระทบทเกดจากการทางานสงเสรมปองกนในโรงเรยนตลอดระยะ ๖ ปของการศกษาภาคบงคบ

จากการทบทวนและสรปบทเรยนการทางานทผานมา กลยทธสาคญ คอ การปรบใหกจกรรมสงเสรม ทนตสขภาพเปนสวนหนงของวถชวตครและนกเรยน โดยชองทางสาคญ ไดแก การบรณาการเขากบ การจดการเรยนรหรอระบบการเรยนการสอนในโรงเรยน ในขณะเดยวกนจะตองบรณาการเขากบ การจดกจกรรมสงเสรมสขภาพและจดสภาพแวดลอมในโรงเรยน ใหเออตอการสงเสรมสขภาพของเดก ในโรงเรยนโดยใชแนวทางของโรงเรยนสงเสรมสขภาพ ทงน ไมเพยงแตดาเนนการในลกษณะทครอบคลม ทวประเทศเทานน หากแตจะตองศกษาและพฒนาเพอใหเกดความชดเจนในรปแบบและแนวทางทจะดาเนนการตอไปในภายภาคหนา เพอใหสอดรบกบสถานการณทแปรเปลยนอยางรวดเรว พรอมกนน ยงตองจดการใหเกดการดแลทนตสขภาพอยางครบวงจร ตงแตการสงเสรมทนตสขภาพ การปองกนโรคในชองปาก และการใหบรการทนตสขภาพทมคณภาพครอบคลม และมประสทธภาพ สามารถตอบสนองความจาเปนของนกเรยนไดโดยสอดคลองกบบรบทของพนทและระบบบรการสขภาพโดยรวม ทงน สานกทนตสาธารณสขไดพฒนางาน/โครงการเพอใหสามารถจดการกบปจจยสาคญทางทนตสขภาพ ดงแสดงในภาพท ๑

ภาพท ๑ กรอบแนวคดการพฒนาทนตสขภาพเดกวยเรยน

กระบวนการทางานหลกของการพฒนา ใชแนวคดการดาเนนงานการขยายผลดวยหลกการจาก โรงเรยนแตละโรงเรยน ไปสการพฒนาเปน node และเครอขาย ซงจะทาใหโรงเรยนสามารถเกดการเรยนรและสามารถดแลสขภาพชองปากเดกไดมาตรฐานและครอบคลม (individual, node, network)

ภาพท ๒ แนวคด INN model

(ภาพจาก http://www.wasi.or.th )

ตงแตป ๒๕๔๘ เปนตนมา มการจดประกวดโรงเรยนดเดนดานทนตสขภาพโดยกาหนดเปนหมวดประเดนสาคญทนาสทนตสขภาพของเดก ๓ หมวดหลก คอ กจกรรมแปรงฟนหลงอาหารกลางวนทกวนดวยยาสฟน ผสมฟลออไรด กจกรรมการบรณาการการเรยนรทนตสขภาพในหลกสตรและกจกรรมการจดการสงแวดลอมทเออตอทนตสขภาพ โดยสนบสนนใหโรงเรยนดาเนนการตามหลกการโรงเรยนสงเสรมสขภาพ ซงในแตละป ศนยอนามยเขตและกองทนตสาธารณสข กทม.จะคดเลอกโรงเรยนทชนะการประกวด เพอเปนโรงเรยนดเดนระดบประเทศปละ ๓๙ โรงเรยน การใหศนยอนามยเขตคดเลอกเพอใหมการกระจายโรงเรยนทมศกยภาพเปนแกนนากระจายทวทกภมภาค การประกวดเปนโรงเรยนเดยวดาเนนการตอเนอง ๓ ป และเรมเขาสกระบวนการพฒนา node โดยเรมใหมการประกวดเปน “คหโรงเรยนสงเสรมทนตสขภาพ” ตงแตป ๒๕๕๐ เปนระยะ ๓ ป ในขณะเดยวกน ป ๒๕๔๙-๒๕๕๐ สานกทนตฯไดพฒนาโครงการ “เรยนรควจย” ทคาดหวงใหเกดการพฒนาทนตสขภาพดวยเดกนกเรยนเอง ทาใหเกดโรงเรยนทสามารถเปนแกนนาเพอพฒนาตอเนองจากการประกวดทงระดบจงหวดและระดบประเทศ รวมกบโครงการเรยนรควจย กวา ๑,๐๐๐ โรงเรยน ในชวงป ๒๕๕๑ จงเรมพฒนากอรปใหเกดเครอขาย(network)โรงเรยนเดกไทยฟนด โดยมกระบวนการพฒนาสนบสนน เพอใหเกดเครอขายฯตวอยางกระจายทวประเทศ การประกวดคหโรงเรยนทนตสขภาพดาเนนการคขนานกบการพฒนาเครอขายโรงเรยนฯ และเขาสระยะการขยายผลในป ๒๕๕๔

สถานการณการทางานป ๒๕๕๔

ปงบประมาณ ๒๕๕๔ การพฒนาการสงเสรมสขภาพในเดกประถมศกษามการพฒนาตอภายใตโครงการหลก คอ เครอขายโรงเรยนสงเสรมทนตสขภาพ โดยตงเปาหมายใหเกดเครอขายในทกจงหวดอยางนอยจงหวดละ ๑ เครอขาย และจดทาใหเกดเกณฑการพฒนาเครอขายขน เพอใหเปนเกณฑสาหรบการดาเนนงานภายในเครอขายฯ ซงมเปาหมายเพอใหบรรลทนตสขภาพของเดกนกเรยนโดยใชตวชวดการดาเนนงานเปนเปาหมายรายทางในการดาเนนงาน ซงพบวา แตละจงหวดไดรวมพฒนาใหเกดเครอขายขน ในทกจงหวดและจะไดมการขยายผลในระดบ CUP ตอไป

ความสาเรจประการสาคญอกประเดน คอ ในป ๒๕๕๔ มการเสนอให สภาวะโรคฟนผของเดกนกเรยนเปนเกณฑบงคบในโรงเรยนสงเสรมสขภาพระดบเพชร โดยขอกาหนดเกณฑ คอ รอยละเดกไมมฟนผ (กาหนดเดกประถมศกษาปท๖ รอยละ ๔๕ และเดกมธยมศกษาปท๓ รอยละ ๓๕) โดยจะตองไมมเดกทมฟนแทถกถอน และมการตกลงใหปรบเปลยนเกณฑเปนรอยละเดกปราศจากโรคฟนผ (caries free) ในป ๒๕๕๖

งานวจยทสาคญชนหนงทดาเนนการและจะนาไปใชเพอการขยายผลในป ๒๕๕๕ คอ พฒนาระบบจดการขอมลเพอการเฝาระวงสขภาพชองปากและปจจยเสยงสาคญของประชาชนไทยในระดบจงหวด (เปนการวจยซงผานการพจารณาจากสภาวจย) ซงดาเนนการรวมกบพนทวจย ๗ จงหวด ไดขอสรปอายดชนในการเฝาระวง ๔ กลมอาย ดวยกน คอ การเกดโรคฟนผใน กลมเดกปฐมวยกาหนดกลมอายดชนทอาย ๑๘ เดอน กลมเดกกอนวยเรยน กลมอาย ๓ ป กลมวยเรยน กลมอาย ๑๒ ป และการเฝาระวงจานวนฟนทเหลออยในชองปากในกลมผสงอาย ซงคมอ แบบฟอรม แนวทางและโปรแกรมประมวลผลขอมลเผยแพรบน website สานกทนตสาธารณสข กรมอนามย

การสนบสนนนโยบายสาธารณะทเกยวของโดยตรงกบกลมเดกนกเรยน คอ นโยบายโรงเรยนปลอดนาอดลม ซงกาหนดใหเปนตวชวดสาคญทนาสผลลพธดานสขภาพชองปากของเดก และขบเคลอนในกลมผกาหนดนโยบายของกระทรวงศกษาธการ ภายใตชอ “สพป.ออนหวาน” ผลการดาเนนงานในป ๒๕๕๔ ม สพป. สมครขอรบการประเมนทงสน ๗๕ แหงและผานการประเมน ๒๒ แหง รวมทวประเทศระยะ ๓ ป จานวน ๖๐ เขตพนทการศกษา

นอกจากน เพอขยายความครอบคลมในการดแลทนตสขภาพของเดกในโรงเรยน ป ๒๕๕๔ เรมใหมการประกวดเกมทนตสขภาพ ทชวยพฒนาศกยภาพในการคดวเคราะหและสรางสรรคของเดกประถมศกษาและเกดสอเพอการเรยนรใหกบเดกอนบาลเปนจดเรมตนในการดาเนนงานในเดกอนบาล มผสงประกวดทงสน ๒๒ ทม และมการคดเลอกผไดรบรางวล ๘ ทม

เปาหมายการดาเนนงานปงบประมาณ ๒๕๕๕ เปาหมายเชงผลลพธ เดกอาย ๑๒ ป ปราศจากฟนผรอยละ ๔๕ (สาหรบจงหวดทรอยละปราศจากฟนผถงรอยละ ๔๕ แลวใหเพมเปาหมายเพมขน รอยละ ๑) ตวชวด

1. โรงเรยนประถมศกษาจดกจกรรมแปรงฟนหลงอาหารกลางวนดวยยาสฟนผสมฟลออไรดทกวน(รอยละ ๙๒) 2. โรงเรยนประถมศกษาไมมการจาหนายหรอจดนาอดลมใหแกเดก (รอยละ ๘๐) 3. เดก ป.๑ ไดรบบรการตรวจสขภาพชองปากและบรการสงเสรมสขภาพชองปาก (รอยละ ๗๐) 4. เดก ป.๑ ไดรบการบรการเคลอบหลมรองฟน (รอยละ ๕๐) 5. เดก ป.๖ ไดรบการบรการเคลอบหลมรองฟน (รอยละ ๒๐) 6. เดก ป.๑ ไดรบการบรการผสมผสานอยางสมบรณ (Comprehensive care) ไมนอยกวารอยละ ๒๐

ของเดก ป.๑ ทไดรบการตรวจฟน กจกรรมสาคญป ๒๕๕๕ ๑. พฒนาระบบสรางเสรมสขภาพชองปากเดกวยเรยน

ในสถานบรการ ๑) จดระบบ (งานตงรบและการจดหนวยเคลอนท) เพอใหบรการทนตกรรมปองกนและการบรการ

อยางสมบรณแกเดกประถมศกษา (ป.๑) ตามตวชวดกองทนทนตกรรม ๒) จดระบบการบรการเพอตอบสนองการดแลสขภาพชองปากวยเรยนอยางเหมาะสม (จดสรรเวลา

สาหรบกลมอายสาคญและเดกกลมอนๆ)

ในชมชน ๑) สรางการมสวนรวมของชมชน/อปท. รวมทงผปกครองใหเขามามสวนรวมในการจดกจกรรมใน

โรงเรยน ๒) สรางกระแสใหชมชนมการจดการสงแวดลอมใหเออตอทนตสขภาพ ๓) ขบเคลอนกระแสใหผปกครองใหความรวมมอในการดแลสขภาพชองปากเดกตอเนองทบาน

ในโรงเรยน ๑) สนบสนนใหโรงเรยนจดกจกรรมสงเสรมทนตสขภาพในโรงเรยนผานกระบวนการเครอขายฯ ๒) ชวยพฒนาและเผยแพรนวตกรรมทเกดขนในโรงเรยนเพอใหเกดการขยายผล

๒. พฒนาศกยภาพภาคเครอขาย ๑) จดเวทแลกเปลยนเพอสรปการเรยนรและแลกเปลยนประสบการณในการทางานในทกระดบ (ภายใน

เครอขายโรงเรยน, ระดบภาค และระดบประเทศ) ๒) จดการอบรมและประชมเชงปฏบตการเพอพฒนาความรพนฐานและเทคโนโลยในการทางานแก

เครอขาย

๓. รณรงคสรางกระแส ๑) มหกรรมแลกเปลยนเรยนรในระดบประเทศ ซงมผเขารวมมากกวา ๕๐๐ คนทวประเทศ ๒) ประกวดเกมทนตสขภาพ

๔. การจดทาฐานขอมลสถานการณสขภาพชองปากในเดกวยเรยน ๑) ตดตามขอมลผานระบบเฝาระวงทนตสขภาพ ๒) รวบรวมขอมลจากระบบรายงานปกต (๑๘ แฟม+๑๒ แฟม) ทเกยวกบสขภาพชองปากเดกวยเรยน ๓) รวบรวมขอมลทตยภมทเกยวของในประเดนทเปนปจจยเสยงจากแหลงขอมลสาธารณะ ๔) update ฐานขอมลสถานการณสขภาพและปจจยทเกยวของในวยเรยน

รายชอบคลากรในกลมพฒนาเทคโนโลยนวตกรรมทนตสขภาพเดกและเยาวชน โทร : ๐-๒๕๙๐-๔๒๐๔, ๐-๒๕๙๐-๔๒๐๘, ๐-๒๕๙๐๔๒๐๙ www.yimsodsai.com, www.sweetenough.in.th หวหนากลม : ทพญ.วราภรณ จระพงษา warajira@gmail.com งานสงเสรมสขภาพชองปากหญงตงครรภและเดกปฐมวย ผประสานงาน : ทพญ.จนทนา องชศกด uchantana@gmail.com ทพญ. ศรสดา ลละศธร srisuda.l@anamai.mail.go.th ทพญ.เมธน คปพทยานนท kupitanant@yahoo.com

ทพญ.สพรรณ ศรวรยะกล ssreviriyakul@yahoo.com นางสรางค เชษฐพฤนธ ccsurang@gmail.com

นางสภาวด พรหมมา psupawade@gmail.com นางเขมณฐ เชอชยทศน kcmanat48@gmail.com งานสงเสรมสขภาพชองปากเดกวยเรยนและเยาวชน ผประสานงาน : ทพญ. ปยะดา ประเสรฐสม pprasertsom@gmail.com

ทพญ. กนยา บญธรรม Kanya_bt@yahoo.com ทพญ.สวรรณา เอออรรถการณ suwannadt@yahoo.com นางผสด จนทรบาง pussadec@gmail.com นางปราณ เหลองวรา pnevara@gmail.com นางขนษฐ รตนรงสมา khanitrat@gmail.com นางองศณา ฤทธอย sana1406@gmail.com

เจาหนาทเครอขายรณรงคเพอเดกไทยไมกนหวานและโครงการอน นางสาวณฐยา ชยชาญ kobb03@hotmail.com

นางสาวศรวรรณ คงสมบรณ siriwan_ko@hotmail.com นางสาวกาญจนา เกดอบล keraubol-som@hotmail.com นางสาวบญนภส มรตน boonapat7@hotmail.com

การสรางเสรมสขภาพชองปากผสงอาย ในโครงการฟนเทยมพระราชทานและการสงเสรมสขภาพชองปากผสงอาย

เฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ป ๒๕๕๕ กลมพฒนาเทคโนโลยนวตกรรมทนตสขภาพวยทางานและสงอาย

หลกการและเหตผล

ประเทศไทยไดกาวเขาสสงคมผสงอาย สดสวนประชากรสงอายเพมขนอยางชดเจน และประชาชน มอายขยเฉลยยนยาวขน สวนใหญมโรคทางระบบรวมกบความเสอมของสภาพรางกาย สงผลใหงบประมาณดานการรกษาพยาบาลของผสงอายเพมขน ดงนน ทกภาคสวนทเกยวของจงควรเตรยมการดแลผสงอายอยางเปนระบบ รวมไปถงการดแลสขภาพชองปาก ซงมความสมพนธกบโรคทางระบบโดยการมปจจยเสยงรวมกน และมความสมพนธกบสขภาพและคณภาพชวตผสงอาย ทาใหการดแลสขภาพชองปากมความยากและซบซอนกวากลมอายอน ๆ

การสรางเสรมสขภาพชองปากกลมวยทางานและผสงอาย มจดเรมตนจากกระแสพระราชดารสของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว เมอเดอนเมษายน ๒๕๔๗ ความวา “เวลาไมมฟน กนอะไรกไมอรอย ทาใหไมมความสข จตใจกไมสบาย รางกายกไมแขงแรง” กรมอนามยจงไดจดกจกรรมตาง ๆ เพอแกปญหาการสญเสยฟนของผสงอาย อาทเชน ฟนเทยมพระราชทานเพอทดแทนฟนทสญเสยไป ชมรมผสงอายดานการสงเสรมสขภาพชองปาก และบรการทนตกรรมปองกนตามชดสทธประโยชน เพอลดการสญเสยฟน การประกวด “๑๐ ยอด-ฟนด วย ๘๐ ป” เพอสนบสนนยกยองใหเปนแบบอยางของผทดแลสขภาพชองปากดตลอดชวต การรณรงคสรางกระแส เผยแพรประชาสมพนธทงทางสอสาธารณะและในพนทตาง ๆ ใหประชาชนเหนความสาคญของสขภาพชองปากตอสขภาพและคณภาพชวต ขณะเดยวกน กมการประชม/อบรมเพอพฒนาศกยภาพผปฏบตงานทงภาครฐและภาคประชาชน รวมทงการพฒนาองคความร เทคโนโลยทเหมาะสม ดวยความรวมมอของทกภาคสวนทเกยวของ โดยเฉพาะหนวยบรการสาธารณสขทกระดบ องคกรปกครองสวนทองถน และชมรมผสงอาย โดยมงหวงวา ผสงอายจะสามารถดแลสขภาพชองปากไดดวยตนเอง เขาถงบรการทนตสขภาพจากภาครฐตามความจาเปน ทาใหมฟนใชเคยวอาหาร สงผลตอภาวะโภชนาการ รวมทงมสขภาพและคณภาพชวตทดขน และผสงอายรนตอ ๆ ไปจะเกบรกษาฟนแทเอาไวไดจนถงบนปลายชวต โดยไมตองใสฟนเทยม

แตอยางไรกตาม ปญหาสขภาพชองปากของผสงอายทสาคญม ๖ ประเดน ไดแก ๑) การสญเสยฟนและปญหาจากการใสฟน ๒) ฟนผและรากฟนผ ๓) โรคปรทนต ๔) แผล/มะเรงชองปาก ๕) นาลายแหง ๖) ฟนสก ดงนน เปาหมายการพฒนาใหผสงอายมสขภาพชองปากดขน นอกจากจะดแลสขภาพในชองปากผสงอาย ใหคงสภาพการใชงานใหนานทสดแลว ยงตองพฒนาเทคโนโลยในการจดการพฤตกรรมและปจจยเสยงในกลมผสงอาย หรอกอนเขาสวยสงอายตอไป

แนวคดการจดบรการสรางเสรมสขภาพชองปากกลมวยทางานและสงอายในป ๒๕๕๕-๒๕๕๙ �. พฒนาระบบบรการผสมผสานทงการสงเสรม ปองกน รกษา ฟนฟสภาพชองปาก

�) ��������� ������������������ ���������

�) ������������ ������������ -risk group, early detection & prevention

5. ���������������7�8�8�������8�9�: -���;<� =��;<� �>�?���@A� �� B B

C. ���������������7�8�8�������D��E8�- ��8���F /- ���7�� ����;<� / - H� �������� �� /- ��H����F��� ��

I.���;JK�;>������� ��- ;<�8L�� / - ���;<�8L�� / - Prostheses �O9� P

Q����� �E���� / 8��=�9�

Q����.��.

Q�����. /��8. /��H./���.

๒. บรณาการกบการสงเสรมสขภาพดานอน เชน การดแลสขภาพผสงอายระยะยาว ๓. สรางและพฒนาการมสวนรวมของภาคเครอขายทเกยวของ ทงดานบรการ การผลต/พฒนาทนตบคลากร ๔. การพฒนานวตกรรมเพอสขภาพชองปากผสงอาย ๕. พฒนาเทคโนโลย รปแบบ แนวทาง เกณฑ มาตรฐาน รวมทง Excellent Center ๖. การรณรงคสรางกระแส เผยแพรประชาสมพนธโครงการ

ผลการดาเนนงานเมอสนสดปงบประมาณ ๒๕๕๔ ดวยการรวมพลงทกภาคสวนทเกยวของ รวมเฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ในโครงการฟนเทยมพระราชทานและการสงเสรมสขภาพชองปากผสงอาย ทดาเนนงานมาตงแตป ๒๕๔๘ มการพฒนาเปนลาดบจนถงปจจบน มผลการดาเนนงานในป ๒๕๕๔ โดยสรปดงน

๑. หนวยบรการทวประเทศรวมกนจดบรการใสฟนเทยมทงปากใหผสงอายทกสทธแลวกวา ๒๓๐,๐๐๐ ราย เฉพาะป ๒๕๕๔ จดบรการได ๓๗,๕๐๒ ราย

๒. รวมกบศนยอนามยเขตทง ๑๒ เขต จดการประชมขยายเครอขายชมรมผสงอาย พฒนาศกยภาพชมรมผสงอาย รวม ๑,๐๗๓ ชมรม ใหมกจกรรมเพอดแลสขภาพชองปากตนเองอยางนอย ๑ อาเภอ ๑ ชมรม ในป ๒๕๕๔ ซงถารวมตงแตป ๒๕๔๙ ครอบคลม ๗๑๒ อาเภอ ๑,๗๒๘ ชมรม มผสงอายเขารวมกจกรรมทงสน ๓๕๕,๔๓๖ คน

๓. รวมกบหนวยบรการในจงหวด พฒนาตนแบบการจดบรการสงเสรมปองกนโรคในชองปาก ๒๑ จงหวด ๒๑๙ แหง นอกจากน ในป ๒๕๕๔ ยงรวมกบหนวยทนตกรรมพระราชทานในพระบาทสมเดจพระเจาอยหว รณรงคจดบรการใสฟนเทยมพระราชทานแกประชาชนในจงหวดพจตร รวมกบมลนธโอสถสภารณรงคจดบรการและเผยแพรประชาสมพนธโครงการทจงหวดแพร นครราชสมา และมกดาหาร รวมกบภาคเอกชนรณรงค จดบรการใสฟนเทยมในมหกรรมการประชมวชาการสงเสรมสขภาพและอนามยสงแวดลอม กรมอนามย ประจาป ๒๕๕๔ ศกษาวจยเรองประสทธผลการใชฟลออไรดวานชปองกนรากฟนผ รวมกบจงหวดสตล เชยงใหม ตราด และ นครปฐม รวมกบศนยอนามยเขตคนหาผสงวยฟนดวย ๘๐ และ ๙๐ ประดบเขต และจดทาเกณฑคดเลอกหนวยงานดเดนดานการสรางเสรมสขภาพชองปากผสงอายทกระดบ

โครงการ / กจกรรมสาคญ /เปาหมายป ๒๕๕๕ ๑. ฟนเทยมพระราชทาน ๓๐,๐๐๐ ราย และการประเมนความพงพอใจรอยละ ๑๐

วตถประสงค : แกปญหาการสญเสยฟนดวยการใสฟนเทยมทดแทน โดยรพ.มหาราช/รพศ./รพท./รพช. ๑) กลมเปาหมาย : ใหความสาคญกบผทมอาย ๖๐ ปขนไปเปนลาดบแรก หากจงหวดใด

จดบรการใหกบผสงอายทจาเปนตองใสฟนเทยมทงปากหรอ ๑๖ ซขนไปเตมพนทแลว กลมเปาหมายรองเปนผทมอาย ๕๐ ปขนไป

๒) (ราง) เปาหมายเบองตนรายจงหวดในป ๒๕๕๕ จานวน ๓๐,๐๐๐ ราย รายละเอยดใน websiteฟนเทยมพระราชทาน http://dental.anamai.moph.go.th/oralhealth/elderly/elderly54.php

๓) การเบกจายงบฯ บรการ - กรณผรบบรการใชสทธบตรทอง งบฯ ชดเชยคาบรการทาฟนเทยมสาหรบหนวยบรการ จะรวมอยในกองทนทนตกรรม ซงหนวยบรการสามารถเบกจายเงนชดเชยคาบรการคนใหกบโรงพยาบาลรายละ ๔,๔๐๐ บาท ผานงานประกนสขภาพ โดยใชโปรแกรม e- claim รหส ๙๒๐๓ - ผรบบรการทใชสทธสวสดการการรกษาพยาบาลขาราชการ หรอประกนสงคม หนวยบรการเกบคาบรการ (ขอความอนเคราะหไมเกน ๔,๔๐๐ บาท/ราย) ซงผรบบรการสามารถนาใบเสรจรบเงนไปเบกเงนคนไดจากกรมบญชกลาง หรอสานกงานประกนสงคม ตามสทธของผรบบรการ

หมายเหต : งบฯ บรการทาฟนเทยมสาหรบหนวยบรการทรวมอยในกองทนทนตกรรม จะนบเฉพาะผทใชสทธ

บตรทอง ซงในป ๒๕๕๕ สปสช.ไดจดเตรยมสนบสนนงบฯ ๔๕,๐๐๐ ราย กลมเปาหมายจงม ๒ กลมไดแก - ผรบบรการในโครงการฟนเทยมพระราชทานรอยละ ๘๕ ของเปาหมายรายจงหวด

(กรมอนามยไดกาหนดเปาหมายเบองตนเทากบทกปทผานมา และแยกเปน ๒ กลมตามรายงานของจงหวด ในปทผานมา บตรทองรอยละ ๘๕ สทธอน ๆ รอยละ ๑๕)

- ทเหลอเปนผรบบรการใสฟนฐานพลาสตกอน ๆ ทกกลมอาย ซงสปสช.ไดกาหนดเปาหมายเบองตนรายจงหวดไวแลว ขอมลเพมเตม : ทพญ.สปราณ ดาโลดม โทร ๐๘๐-๕๙๔๑๕๐๐ supranee.d@anamai.mail.go.th

๒. ชมรมผสงอายดานการสงเสรมสขภาพชองปาก ๒๕๐ ชมรม

วตถประสงค : ลดการสญเสยฟนดวยการดแลอนามยชองปากดวยตนเองและการจดการสงแวดลอมทเหมาะสม โดยชมรมผสงอาย

๑) ขยายเครอขายชมรมผสงอาย ๒๕๐ ชมรม โดยจดเวทแลกเปลยนเรยนรรวมกบศนยอนามยเปนรายภาค ๔ ภาค (กาหนดวน เวลา สถานท กลมเปาหมาย จานวนผเขาประชม ศนยอนามยหรอ สานกทนตสาธารณสขจะแจงใหจงหวดทราบ)

๒) งบฯ ดาเนนการสาหรบจงหวด : จากกองทนทนตกรรม (งบฯ พฒนางานสงเสรมสขภาพชองปากและกระตนการจดบรการระดบจงหวด) หรอจากกองทนสขภาพตาบล หรองบ ฯ จากแหลงอน ๆ กรณทชมรมผสงอายเขมแขงและจดหางบฯดาเนนงานเอง

หมายเหต : รายละเอยดกจกรรมชมรมผสงอายดานการสงเสรมสขภาพชองปาก Download ไดจากเวบไซต

ฟนเทยมพระราชทาน http://dental.anamai.moph.go.th/oralhealth/elderly/elderly54.php ขอมลเพมเตม : ทพญ.นนทล วรชย โทร ๐๘๐-๙๐๓๓๓๓๙ nontalee.v@anamai.mail.go.th

๓. การจดบรการสงเสรมปองกนตามชดสทธประโยชน ๑๐๐ แหง วตถประสงค : ลดการสญเสยฟน ดวยการจดบรการสงเสรมปองกนในกลมทเสยงตอการเกดโรคในชองปาก เปนรายบคคล และดแลเปนระยะ ๆ อยางตอเนอง เนนการรบบรการใกลบาน โดยโรงพยาบาล PCU หรอ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล

๑) กลมเปาหมาย ครอบคลมผสงอายทกสทธ ๒) การขยายเครอขายบรการ ๑๐๐ แหง โดยจดเวทแลกเปลยนเรยนรรวมกบศนยอนามยเปนราย

ภาค ๔ ภาค (พรอมกบขยายเครอขายชมรมผสงอาย ๒๕๐ ชมรม ในขอ ๒ หวขอ ๑) ) ๓) งบ ฯ ดาเนนการสาหรบจงหวด : จากกองทนทนตกรรม (งบฯ การสงเสรมสขภาพชองปาก

และการจดบรการระดบจงหวด) หมายเหต : - บรการทนตกรรมปองกนตามชดสทธประโยชน ประกอบดวย ๑) การตรวจสขภาพชองปาก

๒) การใหคาแนะนา และ/หรอ การปรบพฤตกรรมเพอควบคมคราบจลนทรย ๓) การใชฟลออไรดวานชปองกนรากฟนผ ๔) การขดหนนาลายปองกนเหงอก / ปรทนตอกเสบชนดเฉยบพลน (Acute Periodontitis)

- กจกรรมท ๑) และ ๒) ดาเนนการไดทงในหนวยบรการทมและไมมทนตบคลากร - กจกรรมท ๓) และ ๔) กรณไมมทนตบคลากร ดาเนนการโดยสงตอไปยงหนวยบรการทเกยวของ (รายละเอยดในคมอการดาเนนงานโครงการสงเสรมปองกนโรคในชองปากผสงอาย ตามชดสทธประโยชน

ทางทนตกรรม Download ไดจากเวบไซตฟนเทยมพระราชทาน http://dental.anamai.moph.go.th/oralhealth/elderly/elderly54.php

ขอมลเพมเตม : ทพญ.วรางคนา เวชวธ โทร ๐๘๑-๔๐๒๓๐๘๘ warangkana.v@anamai.mail.go.th

๔. การบรณาการในการดแลผสงอายระยะยาว วตถประสงค : เพอพฒนารปแบบการดแลสขภาพผสงอายระยะยาวทเหมาะสมกบวถชวต และบรบท ของพนท โดยครอบคลมดานสขภาพ ทนตสาธารณสข จตวทยา สงคม การดแลชวยเหลอในการดารงชวตและกจวตรประจาวน ซงเปนการดแลอยางตอเนองตามศกยภาพทเหมาะสมกบผสงอายแตละกลม กจกรรมการดแลสขภาพผสงอายระยะยาวทงในสถานบรการและในชมชน ไดแก ๑) มขอมลผสงอายตามความสามารถในการประกอบกจวตรประจาวน (Activities of Daily Living : ADL) ๒) มชมรมผสงอายผานเกณฑชมรมผสงอายคณภาพ ๓) มอาสาสมครดแลผสงอายในชมชน ๔) มบรการการดแลสขภาพผสงอายทบานทมคณภาพ (Home Health Care) โดยบคลากร สาธารณสข

๕) มบรการสงเสรมปองกนทนตสขภาพในระดบตาบล ไดแก ชมรมผสงอายดานการ สงเสรมสขภาพชองปาก และ/ หรอ บรการทนตกรรมปองกนตามชดสทธประโยชน

๖) มระบบการดแลผสงอาย กลมท ๒ (ตดบาน) และผสงอาย กลมท ๓ (ตดเตยง) หมายเหต : �ตาบลเปาหมายเปนตาบลทอยในแผนการดแลสขภาพผสงอายระยะยาวของสานกสงเสรมสขภาพ

กรมอนามย จงหวดละ ๒ ตาบล � รายละเอยดการประเมนคณภาพกจกรรม “บรการสงเสรมปองกนทนตสขภาพในระดบตาบล” ในการ

ดแลผสงอายระยะยาว (Long Term Care) Download ไดจากเวบไซตฟนเทยมพระราชทาน http://dental.anamai.moph.go.th/oralhealth/elderly/elderly54.php

ขอมลเพมเตม ทพญ.สปราณ ดาโลดม โทร ๐๘๐-๕๙๔๑๕๐๐ supranee.d@anamai.mail.go.th ทพญ.นนทล วรชย โทร ๐๘๐-๙๐๓๓๓๓๙ nontalee.v@anamai.mail.go.th ทพญ.วรางคนา เวชวธ โทร ๐๘๑-๔๐๒๓๐๘๘ warangkana.v@anamai.mail.go.th

๕. การรณรงค สรางกระแส - รวมกบหนวยทนตกรรมพระราชทาน ฯ คณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร วนท ๑๙-๒๒ ธนวาคม ๒๕๕๔ ทจงหวดสตล - รวมกบมลนธโอสถสภาท จ.กาแพงเพชร พระนครศรอยธยา ฯลฯ - รวมกบจงหวดและหนวยงานอน ๆ

๖. มหกรรมการประชมวชาการ เฉลมพระเกยรตฯ ในโอกาสมหามงคล เฉลมพระชนมพรรษา

ครบ ๗ รอบ ๕ ธนวาคม ๒๕๕๔ รวมกบภาคเครอขายทเกยวของ จดมหกรรมการประชมวชาการสรางเสรมสขภาพชองปากผสงอาย

วนท ๑๑-๑๒ มกราคม ๒๕๕๕ ทโรงแรมรชมอนด จ.นนทบร กจกรรมประกอบดวย - การถวายราชสกการะ สดดพระเกยรตคณพระบาทสมเดจพระเจาอยหว

- การบรรยายและการนาเสนอผลงานทางวชาการ เพอเสนอองคความรและเทคโนโลยททนสมย ทนตอเหตการณและความจาเปนดานสขภาพชองปากของผสงอาย แกผปฏบตงาน นกวชาการ และแกนนาชมรมผสงอาย

- การจดนทรรศการดานการสรางเสรมสขภาพชองปากผสงอาย โดยภาคเครอขายทเกยวของ หนวยงานดเดนระดบเขต ระดบจงหวด ระดบอาเภอ และระดบตาบล รวมทงชมรมผสงอายดเดน เพอแลกเปลยนเรยนร นวตกรรม รปแบบ แนวทางการสรางเสรมสขภาพชองปากผสงอาย

๗. การประกวด “๑๐ ยอดฟนด วย ๘๐ และ ๙๐ป” - ระดบประเทศ จดการประกวดป ๒๕๕๔ โดยกรมอนามย ในวนท ๑๐ มกราคม ๒๕๕๕ - ระดบเขต คนหา “๑๐ ยอดฟนด วย ๘๐ ป และ ๙๐ ป ” โดยศนยอนามยเขตรวมกบจงหวดคนหาผสงอาย ๘๐-๘๙ ป ๑-๒ ทาน และอาย ๙๐ ปขนไป ๑ ทาน เขารวมประกวดป ๒๕๕๕ ในเดอนตลาคม ๒๕๕๕

๘. การพฒนาองคความร เทคโนโลย รปแบบการสรางเสรมสขภาพชองปากกลมวยทางานและสงอาย - รวมกบหนวยงาน/ มลนธ/ ศนยอนามยเขตและจงหวดทเกยวของ

๙. การนเทศ ตดตาม กากบและประเมนผล - สมนเทศ ตดตาม ทงโดยศนยอนามยเขต และสานกทนตสาธารณสข

การสนบสนนการดาเนนงาน ๑. ฟนเทยมพระราชทาน ๓๐,๐๐๐ ราย

- สนบสนนแปรงสฟน ยาสฟน เมดแชทาความสะอาดฟนเทยม ตามผลการดาเนนงานป ๒๕๕๔ ซงจดสงใหจงหวดแลว)

๒. ชมรมผสงอายดานการสรางเสรมสขภาพชองปาก - สาหรบชมรมผสงอายสนบสนนภาพพลก และโมเดลสอนแปรงฟน ตามสดสวนชมรมผสงอาย

ดานการสรางเสรมสขภาพชองปาก ในจงหวดป ๒๕๕๔ (จดสงแลว) กรณทเปนชมรมใหมจะจดสงประมาณปลายปงบประมาณ

- เกยรตบตรสาหรบชมรมผสงอายดานการสงเสรมสขภาพชองปากในป ๒๕๕๔ กาลงเตรยมจดสง จงหวดเพอมอบใหชมรมตอไป (ยกเวนชมรมผสงอายดเดนทมารบโลและเกยรตบตรในงานมหกรรมการประชมวชาการจากรฐมนตรชวยวาการกระทรวงสาธารณสขไปแลว) - สาหรบบคลากรสาธารณสข เกณฑพฒนาคณภาพชมรมผสงอายดานการสงเสรมสขภาพชองปาก Downloadจากเวบไซตฟนเทยมพระราชทาน http://dental.anamai.moph.go.th/oralhealth/elderly/elderly54.php ๓. การจดบรการปองกนโรคในชองปากตามชดสทธประโยชน

- สนบสนน แปรงสฟน ยาสฟน(ทกราย) ไหมขดฟน แปรงซอกฟน (รอยละ ๕๐ ของเปาหมาย) ตามผลการดาเนนงานป ๒๕๕๔ สาหรบหนวยงานทเรมดาเนนการในป ๒๕๕๕ จดสรรตามเปาหมายในโครงการทขอรบการสนบสนนมายงกรมอนามย

๔. การบรณาการในการดแลสขภาพผสงอายระยะยาว (Long Term Care) - เกณฑประเมนคณภาพกจกรรม “บรการสงเสรมปองกนทนตสขภาพในระดบตาบล” ในการดแล

ผสงอายระยะยาว (Long Term Care) Download ไดจากเวบไซตฟนเทยมพระราชทาน http://dental.anamai.moph.go.th/oralhealth/elderly/elderly54.php

- สงสนบสนนกรณจดกจกรรมชมรมผสงอายดานการสรางเสรมสขภาพชองปาก และการจดบรการ ปองกนโรคในชองปากตามชดสทธประโยชนในระดบตาบล เปนไปตามขอ ๒ และ ๓

๕. สอ สงพมพ - สนบสนนชดความร เรอง � การสรางเสรมสขภาพชองปากผสงอาย สาหรบทนตแพทยทปฏบตงานในโรงพยาบาล � การสงเสรมสขภาพชองปากผสงอาย สาหรบบคลากรสาธารณสขทปฏบตงานในโรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพตาบลและชมรมผสงอาย (กาลงดาเนนการจดสง เลมท ๑ ตามจานวนโรงพยาบาล เลมท ๒ ตามจานวนรพ.สต.และชมรม

ผสงอายดานการสงเสรมสขภาพชองปาก หากจงหวดใดตองการเพมเตมสอบถามท ทพญ.สปราณ ดาโลดมsupranee.d@anamai.mail.go.th) - หนงสอการสรางเสรมสขภาพชองปากผสงอายเลมท ๔ : บทเรยนการจดกจกรรมสงเสรมสขภาพ ชองปากโดยชมรมผสงอาย “ตกผลก ประเดนการสรางเสรมสขภาพชองปาก สชมชนรวมสราง... สงคมผสงอาย สขภาพชองปากด”

- หนงสอรวบรวมบทบรรยายจาก มหกรรมการประชมวชาการสรางเสรมสขภาพชองปากผสงอายครงท ๒ เฉลมพระเกยรตฯ ในโอกาสมหามงคล เฉลมพระชนมพรรษา ครบ ๗ รอบ ๕ ธนวาคม ๒๕๕๔

๕. การประชม/ อบรม - การอบรมฝกทกษะทนตแพทย เรอง เทคนคการทาฟนเทยมทงปาก หลกสตร ๓ วน โดยรวมกบคณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร ประมาณเดอนมนาคม ๒๕๕๕ (รบจากด ไมเกน ๕๐ คน ผทสนใจแจงชอ สถานททางาน พรอมโทรศพททตดตอไดทคณเบญจวรรณ ทางโทรศพท ๐๒-๕๙๐๔๑๑๗ หรอ benjawan.h@anamai.mail.go.th ตงแตบดนเปนตนไปจนครบจานวน) รายละเอยดการจดสงสงสนบสนนใหจงหวดสอบถามไดท คณเสนห ครฑษา โทร ๐๒-๕๙๐๔๒ saney.k@anamai.mail.go.th

ตวชวด และการตดตามผลการดาเนนงานป ๒๕๕๕ ในป ๒๕๕๕ กระทรวงสาธารณสขไดกาหนดใหเปน ๑ ในโครงการสาคญตามนโนบายและปญหา

เรงดวนของกระทรวงสาธารณสข โดยกาหนดเปาหมายดงน ๑)จดบรการใสฟนเทยมทงปากแกผสงอายทกสทธทวประเทศอก ๓๐,๐๐๐ ราย ๒) จดบรการรากฟนเทยม ๒,๘๐๐ ราย (๗๖ จงหวด ๒,๗๐๐ ราย กทม.๑๐๐ ราย) และ ๓) จดใหมชมรมผสงอายดานการสงเสรมสขภาพชองปากเพมขนอก ๒๕๐ ชมรม เพอสขภาพและคณภาพชวตทดของผสงอายไทย สนองกระแสพระราชดารสพระบาทสมเดจพระเจาอยหวททรงหวงใยประชาชนทสญเสยฟนจนไมสามารถเคยวอาหารได โดยมรองปลดกระทรวงสาธารณสข เปนผตดตามกากบโครงการผานทางสานกนโยบายและยทธศาสตร สานกงานปลดกระทรวงสาธารณสข

หมายเหต : ในสวนของสานกตรวจราชการมการตรวจตดตาม ดงน คณะท ๑ การตดตามนโยบายและปญหาเรงดวนของกระทรวงสาธารณสข ไดคดเลอกตวชวดตาม

นโยบายสาหรบการตรวจตดตามในพนท ๗๖ จงหวด เปนรากฟนเทยม ๒,๗๐๐ ราย ตวชวดอน ๆ ไดแก ฟนเทยมพระราชทานและชมรมผสงอายดานการสงเสรมสขภาพชองปาก ตดตามรายงานจากสวนกลาง (กรมอนามย)

คณะท ๓ การสงเสรมสขภาพ ปองกนควบคมโรค และลดปจจยเสยงดานสขภาพ การตรวจตดตามในพนท ๗๖ จงหวด ไดแก

- การดแลสขภาพผสงอายระยะยาว (Long Term Care : LTC) กจกรรมท ๕) มบรการสงเสรมปองกนทนตสขภาพในระดบตาบล - การใสฟนเทยมในกองทนทนตกรรม (เฉพาะสทธบตรทอง) ประกอบดวย ฟนเทยมทงปากสาหรบผสงอาย และฟนเทยมฐานพลาสตกอนๆ ทกกลมอาย การรายงาน เพอความสะดวกในการรวบรวมขอมลสาหรบการตดตาม กากบ โดยหนวยงานทเกยวของในกระทรวงสาธารณสข การสรปความกาวหนาแจงกระทรวงสาธารณสข และโครงการเฉลมพระเกยรตฯ และเพอการสนบสนนการดาเนนงาน จงขอความอนเคราะหในการรายงาน online ทางเวบไซตฟนเทยมพระราชทาน http://dental.anamai.moph.go.th/oralhealth/elderly/ คอลมน รายงานและงบประมาณ ภายในวนท ๕ ของเดอนถดไป ดงน - รายงานผลการใสฟนเทยม ๕๕ - รายงานชมรมผสงอาย - รายงานจดบรการทนตกรรมปองกน

สอบถามรายละเอยดวธการสงขอมลการรายงานไดท คณเบญจวรรณ แชมภกด โทร ๐๒-๕๙๐๔๑๑๗ หรอ benjawan.h@anamai.mail.go.th โดยแบบฟอรมรายงานกจกรรมตางๆ Downloadไดจากเวบไซตฟนเทยมพระราชทาน http://dental.anamai.moph.go.th/oralhealth/elderly/elderly54.php

คมครองผบรโภค: มาตรฐานพนฐานของการดแลสขภาพ กลมพฒนาการคมครองผบรโภคดานทนตสขภาพ

การคมครองผบรโภคเปนประเดนสาคญทสานกทนตสาธารณสขใหความสาคญในการดแลใหประชาชนไดรบสทธในการเขาถงผลตภณฑสขภาพปากและไดอยในสงแวดลอมทเออตอทนตสขภาพ โดยใชมาตรการการกาหนดมาตรฐานและผลกดนใหเกดการบงคบใช มาตรฐานแรกทกองทนตสาธารณสขกาหนดรวมกบสานกงานคณะกรรมการอาหารและยา(อย.) ในประกาศกระทรวงสาธารณสขฉบบท ๓ พ.ศ. ๒๕๓๕ คอมาตรฐานปรมาณฟลออไรดในยาสฟนผสมฟลออไรด (ไมเกน ๑๐๐๐ ppm) เนองจากยาสฟนเปนผลตภณฑในชวตประจาวนของประชาชน ประกาศฯนชวยคมครองกลมเปาหมายเดกไมใหไดรบฟลออไรดมากเกนเหมาะสม เปนการลดความเสยงตอการเกดฟนตกกระ รวมถงการควบคมการแสดงขอความบนฉลาก ยาสฟนตงแตป ๒๕๓๘ เปนตนมา ปจจยเสยงทสาคญทไดมการกาหนดเปนมาตรฐานแลว คอ ปรมาณฟลออไรดในนาบรโภค เนองจากมรายงานพบฟนตกกระเพมขนในหลายพนท สาเหตจากปรมาณฟลออไรดสงนาบรโภค จงกาหนดใหปรมาณฟลออไรดเปนเกณฑหนงในเกณฑคณภาพนาประปาดมไดของกรมอนามย (พ.ศ.๒๕๔๓) ฟลออไรดไมเกน ๐.๗ มก.ตอลตร และมาตรฐาน ปรมาณฟลออไรดนาบรโภคบรรจในภาชนะปดสนท ซงปรบแกในประกาศกระทรวงสาธารณสขเมอป ๒๕๕๑ ใหใชมาตรฐานเดยวกนคอฟลออไรดไมเกน ๐.๗ มก.ตอลตร การปรบแกประกาศดงกลาวเกดขนจากการทกองทนตฯดาเนนการเฝาระวงปรมาณฟลออไรดในนาบรโภคของชมชนในพนทเสยง ศกษาความผดปกต พฒนาศกยภาพผเกยวของ และการพฒนาแนวทางการแกไขปญหาของพนท มาตรฐานผลตภณฑการดแลสขภาพชองปาก เปนมาตรฐานทใหผลกระทบดานบวกตอสขภาพของประชาชนในวงกวาง เรมตนจากแปรงสฟนซงเปนอปกรณพนฐานทสาคญในการทาความสะอาดชองปากในชวตประจาวน การใชแปรงสฟนทคณภาพไมดอาจทาใหคอฟนสก เหงอกรนและระคายเคองตอเนอเยอออน ในชองปาก ในป ๒๕๔๑ กองทนตสาธารณสขจงเรมเฝาระวงและหามาตรการควบคมคณภาพแปรงสฟนโดยจดทามาตรฐานวชาการแปรงสฟนกรมอนามยขนเพอใชเปนเกณฑในการตรวจสอบและเฝาระวงคณภาพ แปรงสฟนในประเทศไทย และในป ๒๕๔๕ ไดประสานกบสานกงานคณะกรรมการคมครองผบรโภค(สคบ.) กาหนดใหมประกาศคณะกรรมการวาดวยฉลาก ฉบบท๑๑ (พ.ศ.๒๕๔๕) ใหแปรงสฟนเปนสนคาควบคมฉลาก ตอมาในป ๒๕๔๗ มการปรบแกมาตรฐานฯใหครอบคลมและทนสมยยงขน เนองจากแปรงสฟนในทองตลาดมการพฒนาและปรบเปลยนรปรางตลอดจนวสดทใชผลตอยตลอดเวลา จงดาเนนการเฝาระวงคณภาพแปรงสฟนและควบคมความถกตองของฉลากแปรงสฟนทจาหนายในประเทศไทย ดวยการสารวจผลตภณฑในตลาดอยางตอเน อง เปนระยะๆ (พ.ศ .๒๕๔๐ ๒๕๔๓ ๒๕๔๗ ๒๕๕๒) นอกจากน กองทนตสาธารณสขยงมการพฒนาหองปฏบตการตรวจแปรงสฟนและเครองมอทไดมาตรฐานและเปนทยอมรบเพอใหบรการกบบคคลภายนอกและผประกอบการแปรงสฟน และในป ๒๕๕๐ ไดจดทาโครงการ “แปรงสฟนตดดาว”เพอพจารณามอบเครองหมายรบรองคณภาพแกผประกอบการทสมครเขารวมโครงการ ปจจบนมแปรงสฟนทจาหนายในทองตลาด ๕๙ ยหอทมสญลกษณ แปรงตดดาว ของกรมอนามยตดทหบหอ การคมครองผบรโภคดานทนตสขภาพทสาคญอกงานคอเขารวมในการควบคมการบรโภคยาสบ ซงเปนปจจยเสยงสาคญตอโรคปรทนตอกเสบและมะเรงชองปาก เรมในป ๒๕๔๖ โดยไดรบทนสนบสนนจากสานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ(สสส.) มการเขารวมและจดทาโครงการ คลนกทนตกรรมสนบสนนการเลกบหร พฒนาฐานขอมลเครอขายวชาชพสขภาพ พฒนาศกยภาพของทนตบคลากรในการ

ควบคมการบรโภคยาสบ สารวจการบรโภคยาสบของนกศกษาทนตแพทย และการตรวจคดกรอง รอยโรคมะเรงในชองปากในสถานบรการของรฐ เปนตน สถานการณผลตภณฑดแลอนามยชองปาก

แปรงสฟน จากการสารวจครงท๔ (๒๕๕๔) พบแปรงสฟนทจาหนายในประเทศม ๘๓ ยหอ ๒๙๙ รน จาแนกเปนแปรงสฟนผใหญ๕๑ ยหอ ๒๑๙ รน วางจาหนายในหางสรรพสนคารอยละ๘๘ จาหนายในสาเพง/ตลาดนด รอยละ๑๒ ราคาอยในชวง ๕ บาท - ๑๘๙ บาท แปรงสฟนเดก พบ ๓๒ ยหอ๘๐รนซงรอยละ๖๕ เปนแปรงทวางจาหนายในหางสรรพสนคา พบวางจาหนายในสาเพง/ตลาดนดรอยละ๓๕ แปรงเดกทพบเปนแปรงทผลตในประเทศไทยรอยละ๔๕นาเขาจากตางประเทศรอยละ ๕๕ (ในจานวนน ครงหนงนาเขาจากจน) ราคาอยในชวง ๕ บาท - ๒๙๙ บาท สาหรบคณภาพแปรงสฟนจากผลการตรวจ พบรอยละ ๒๒ ไมไดมาตรฐานวชาการ แปรงสฟนกรมอนามย คอ ขนแปรงแขง ปลายขนแปรงตดคม สวนหวของแปรงสฟนมขนาดใหญ กระจกขนแปรงหลดงาย

����������� ������������� �.�. 2543, 2547, 2550, 2554

���������� ���������������������� ������������

พฤตกรรมการใชผลตภณฑการดแลสขภาพชองปาก จากขอมลการสารวจในป ๒๕๕๔ ประชาชน

ไทยสวนใหญแปรงฟนเวลาตนนอนตอนเชา รองลงมาคอแปรงฟนกอนนอน สวนการแปรงฟนหลงอาหารกลางวนมนอย กลมตวอยางรอยละ ๘๕ ใชยาสฟนผสมฟลออไรด วธแปรงฟนเปนการปดขนลงรอยละ ๕๖.๕ ถไปมา ๓๔.๖และอน ๆ ๘.๙ แปรงสฟนทใชในปจจบนเปนแปรงขนนม รอยละ ๔๔.๘ ปานกลาง ๔๐.๖ นมพเศษ ๖.๗ ขนแขง ๖.๔ และไมทราบ ๑.๕ ราคาแปรงสฟนทใชอยในปจจบนตงแตตาวาสบบาทจนถงมากกวา ๕๐ บาท ปจจยทใชเลอกซอแปรงสฟนสามอนดบแรกคอ ความออนแขงของขนแปรง ลกษณะปลายขนแปรงเขาไดทกซอกทกมม และจบถนดมอ

การใชผลตภณฑทนตสขภาพนอกจากแปรงสฟนไดแก ไหมขดฟน ไมจมฟน นายาบวนปาก หมากฝรงและลกอมดบกลนปาก ผใชเปนประจาคดเปนรอยละ ๓.๗, ๔๓.๘, ๑๖.๘, ๑๕.๖ และ ๑๓.๓ ตามลาดบ สวนผลตภณฑดแลชองปากอน ๆ รอยละ ๙๗.๓ ระบวาไมไดใช รอยละ ๑.๓ ใชแปรงสฟนไฟฟา และรอยละ ๑.๑ ใชสารฟอกสฟน การอานฉลากแปรงสฟนและยาสฟนพบเพยงรอยละ ๔๒.๕ จานวนกลมเปาหมายทตอบวาเคยมปญหาจากการใชผลตภณฑแปรงสฟน ยาสฟน ไมจมฟน และนายาบวนปาก เปนรอยละ ๒๔.๘, ๖.๘, ๔.๖ และ ๑.๗ ตามลาดบ

0

20

40

60

80

100

�������(��) ����� � ����� ����

����� ��������� ��������&�����0 20 40 60 80 100

������ ����

�� ����

��!�����

��"���#�

���%��#�

����� ��������� ��� ����� �����

ผลตภณฑแปรงสฟนตดดาว แปรงสฟนตดดาวมวตถประสงคเพอใชสญลกษณ “ดาว” เปนเครองมอชวยในการตดสนใจเลอกซอแปรงสฟนทมคณภาพและปลอดภยสาหรบประชาชนโดยสงเกตเครองหมาย บนฉลากซงบรษทผผลตและจาหนายตองสงแปรงสฟนมาขอใหคณะกรรมการตรวจประเมนและออกใบรบรองคณภาพตามมาตรฐานวชาการกรมอนามยให โดยการรบรองมระยะเวลา ๓ ป และมการสมตรวจคณภาพแปรงทตดดาวจากรานคาทก ๖ เดอน ตงแต ป ๒๕๕๐ - ๒๕๕๔ มแปรงสฟนตดดาวรวมทงหมด ๑๒ ยหอ ๕๙ รน สาหรบประชาชนใชเปนทางเลอกในการซอผลตภณฑ ดงน

๑.เอม รน คลาสสค ขนนม ๒.เอม รน คลาสสค ขนนมปานกลาง ๓.เอม รน แอดวานซ ๔.เอม รน ฟาสทคลน ๕.เอม รน จปเปอร ๖.โคโดโม รน โปรเฟสชนแนล ๐.๕-๓ ป ๗.โคโดโม รน โปรเฟสชนแนล ๓-๖ ป ๘.โคโดโม รน โปรเฟสชนแนล ๖-๙ ป ๙.โคโดโม รน โปรเฟสชนแนล ๙ – ๑๒ ป ๑๐.เบอรแมน รน ไวทล ขนนม ๑๑. เบอรแมน รน ไวทล ขนนมปานกลาง ๑๒.เบอรแมน รน แอคทฟ ขนนม ๑๓.เบอรแมน รน คอนเซพท ๑๓๑ ๑๔.เบอรแมน รน คอนเซพท ๒๓๑ ๑๕.เบอรแมน รน คอนเซพท ๑๓๘ ๑๖.เบอรแมน รน คอนเซพท ๒๓๘ ๑๗.เบอรแมน รน คอนเซพท ๑๔๖ ๑๘.เบอรแมน รน คอนเซพท ๒๔๖ ๑๙.เบอรแมน รน ออพชน ๑๒ ๒๐. เบอรแมน รน ออพชน ๒๑. เบอรแมน รน พลส ผใหญ

๒๒. เบอรแมน รน พลส เดก ๖- ๑๒ ป ๒๓. เบอรแมนมาตรฐานเดกตากวา๓ ป ๒๔. เบอรแมน มาตรฐาน เดก ๖-๑๒ป ๒๕. เบอรแมน มาตรฐาน ผใหญ ๒๖. แอรโรว รน อลท ๓๕ ๒๗. แอรโรว รน อลท ๔๐ ๒๘. แอรโรว รน อลท ๖๐ ๒๙. กฟฟารน เดกอาย๔ปขนไป ๓๐. ทอปส รน อลตราแอคชน ๓๑. ทอปส รน แอคชนพลส นม ๓๒.ทอปส แอคชนพลส นมปานกลาง ๓๓. ทอปส รนจเนยร ๑-๕ ป ๓๔. ทอปส รนจเนยร ๖-๑๐ ป ๓๕. บกซ รน สพรมา ขนนม ๓๖. บกซ รน สพรมา ขนนมปานกลาง ๓๗. บกซ รน เบสค ๓๘. บกซ รน สพรมา ว ขนนม ๓๙. บกซ รน สพรมา ว ขนนมปานกลาง ๔๐. บกซ รน เอกซทรม ขนนม ๔๑. บกซ รน เอกซทรม ขนนมปานกลาง ๔๒. ออรลบรน Advantage Plus๓๕ขนนม

๔๓. ออรลบรน Advantage Plus๔๐ขนนม ๔๔. ออรลบรนIndicator Plus๔๐ขนนม ๔๕. ออรลบ รน Indicator Plus๔๐ขนนมปานกลาง ๔๖. ออรลบรนSensitive Advantage ๓๕ ขนนม ๔๗. ออรลบ รน Stages ๒ ขนนม ๔๘. ออรลบ รน stages ๓ขนนม ๔๙.ออรลบ รน stages ๔ ขนนม ๕๐.ออรลบ รน cross actaion ๕๑. วคตอร รน อซคลน ๕๒. วคตอร รน นโอคลาสสค ๕๓. วคตอร slima ๕๔. แปรงสฟนของหนวยทนตกรรมพระราชทาน(เดก๖-๑๒ป) ๕๕. แปรงสฟนของหนวยทนตกรรมพระราชทาน(ผใหญ) ๕๖. แอดวานซ ๕๗. เทสโก ซพเรยร มเดยม ๕๘. เทสโก ซพเรยร ซอฟท ๕๙. เทสโก คลาสสค

สถานการณฟนตกกระและฟลออไรดในนาบรโภค

สงแวดลอมในงานทนตสาธารณสขทสาคญคอฟลออไรดในนาบรโภค ซงถอเปนพารามเตอรหนงในมาตรฐานนาประปาดมไดของกรมอนามย(นาสะอาดและปลอดภยสาหรบการบรโภค) โดยกาหนดคามาตรฐานปรมาณฟลออไรดสาหรบนาประปาดมได ไมเกน ๐.๗ มลลกรมตอลตร จากการศกษาพบวาเดกทบรโภคนาทมฟลออไรดมากกวา ๐.๗ มก./ ลตร มโอกาสเปนฟนตกกระเพมขน ๓.๕ เทา และองคการอนามยโลกเตอนวาการบรโภคนาทมฟลออไรดตงแต ๔ มลลกรมตอลตรขนไปมความเสยงตอการเกดความผดปกตทกระดก จากขอมลการสารวจสภาวะทนตสขภาพในหลายจงหวดทผานมาพบแนวโนมฟนตกกระมมากขนในพนท ทไมเคยมมากอนจากเดมทพบในภาคเหนอและบางจงหวดในภาคตะวนตกของประเทศ โดยพบวานาประปาและนาบรโภคชมชนในหลายจงหวดมปรมาณฟลออไรดสง ทงนเปนผลมาจากการนานาบาดาลมาใชในการบรโภคเพมขนทาใหมโอกาสพบฟนตกกระมากขน และปจจบนพบเดกมโอกาสไดรบฟลออไรดมากขนจากหลายทาง เชน จากวตามนผสมฟลออไรด ยาสฟนฟลออไรด นมผสมฟลออไรด ยาเมดหรอยานาฟลออไรด นาดมบรรจขวด เปนตน ซงถาไมระวงเดกอาจไดรบฟลออไรดมากเกนจนเกดปญหาฟนตกกระหรอปญหาตอสขภาพอนได

ผลการสารวจทนตสขภาพแหงประเทศไทยครงท ๖ (พ.ศ.๒๕๔๙-๒๕๕๐) พบฟนตกกระในเดกอาย ๑๒ ป รอยละ ๕.๘ และในการสารวจพนทเฉพาะทมฟลออไรดเกนมาตรฐานในนาบรโภคชมชน พบฟนตกกระรอยละ ๓๐-๘๙ เพอประเมนความชกของฟนตกกระใหครอบคลมกลมนกเรยนมากขน ในป ๒๕๕๓ สานกทนตสาธารณสขจงไดผนวกรายการตรวจฟนตกกระในการสารวจทนตสขภาพรายปของจงหวดในรายงาน ท๐๒ และนารองรปแบบการเฝาระวงฟนตกกระในพนทเสยงจานวน ๑๐ จงหวด มวตถประสงคในการคนหาฟนตกกระในพนทโดยตรวจในเดกนกเรยนประถมศกษา ซงพนทดาเนนการใน ๓ ลกษณะคอ

๑.ทนตบคลากรตรวจฟนตกกระเดกนกเรยนประถมศกษาปท ๓ รวมไปกบการตรวจฟนผในโครงการยมสดใสเดกไทยฟนด ซงบางพนทไดมการตรวจเดกประถมศกษาปท ๖ ดวย

๒. ทนตบคลากรตรวจฟนตกกระเดกอาย ๑๒ ป ผนวกไปกบการสารวจระดบจงหวดรายป ๓.ครเปนผตรวจบนทกฟนตกกระตามแบบโครงการเฝาระวงทนตสขภาพ เมอพบความผดปกต

ทนตแพทยทสสจ.จะเขาไปตรวจสอบเพมเตม รวมทงเกบตวอยางนาตรวจฟลออไรดรวมดวย ดชนการตรวจพบวาจงหวดทเปนพนทเสยงมฟนตกกระรนแรงและคนเคยกบดชนฟนตกกระของดน

(Dean’s index) กจะใชดชนของดน ขณะทบางจงหวดใชดชนการตรวจแบบงายแทน จากการสารวจของสานกงานสถตแหงชาต ป ๒๕๕๐ แหลงนาบรโภค ครวเรอน เปนนาฝนรอยละ ๓๐

นาบรรจขวดรอยละ ๒๘.๗ และประปารอยละ ๓๐ ในสวนระบบประปา ประปานครหลวงผานเกณฑมาตรฐานกรมอนามย ประปาภมภาคผานเกณฑฯรอยละ ๕๐ ประปาชนบทไมมขอมล ประปาหมบานไมถงรอยละ ๑ เปนประปาดมไดฯ ในป ๒๕๕๑-๒๕๕๒ สานกทนตสาธารณสขรวมกบสานกงานสาธารณสขจงหวดในพนทเสยงฟนตกกระ จานวน ๑๘ จงหวดไดเกบนาบรโภคชมชนจากแหลงนาบรโภคหลกคอนานาประปาชมชน นาดมทโรงเรยนและศพด. เพอตรวจวเคราะหปรมาณ ฟลออไรด พบรอยละ ๙๐.๖ อยในเกณฑมาตรฐาน โดยรอยละ ๐.๙ มปรมาณฟลออไรดเกน ๔ มลลกรมตอลตร และในป ๒๕๕๓ เฝาระวงแหลงนาบรโภคชมชน ในจงหวด แมฮองสอน แพร ลาปาง ลาพน พษณโลก นครปฐม สพรรณบร ระนอง สงขลา สงนาตรวจทงหมด ๖,๖๔๓ ตวอยาง พบวารอยละ ๘๘.๖ อยในเกณฑมาตรฐาน และรอยละ ๐.๙ มปรมาณฟลออไรดเกน ๔ มลลกรมตอลตร ซงตองมการแกปญหาในการจดหานาบรโภคทเหมาะสมทดแทน โดยพบวาประปาชมชนเปนแหลงนาทพบฟลออไรดเกนเกณฑมาตรฐานมากทสด (ตารางท ๑) ซงบคลากรสาธารณสขในพนทควรมบทบาทในการเฝาระวงสงนาบรโภคในชมชนตรวจหาฟลออไรดอยางสมาเสมอ เพอเปนการปองกนปญหา ฟนตกกระในอนาคต ตารางท ๑ รอยละตวอยางนาบรโภคทสงตรวจ จาแนกตามปรมาณฟลออไรด ป ๒๕๕๓

แหลงนาบรโภค ฟลออไรดอยในเกณฑมาตรฐาน ฟลออไรดเกนเกณฑมาตรฐาน

๐.๘ - ๓.๙ มก./ลตร > ๔ มก./ลตร

ประปาชมชน ๘๑.๑ ๑๗.๕ ๑.๓

โรงเรยน ๙๓.๗ ๕.๙ ๐.๔

ศนยพฒนาเดกเลก ๙๓.๒ ๖.๖ ๐.๒

นาดมบรรจขวด ๙๔.๓ ๕.๕ ๐.๓

อนๆ(บาดาล/บอ) ๙๑.๒ ๗.๔ ๑.๓

รวม ๘๘.๖ ๑๐.๕ ๐.๙

การควบคมปรมาณฟลออไรดในนาบรโภคยงครอบคลมถงปรมาณฟลออไรดในนาดมบรรจภาชนะปดสนท โดยคณะกรรมการอาหารและยา ไดดาเนนการแกไขประกาศกระทรวงสาธารณสขเรองนาบรโภคในภาชนะบรรจทปดสนท (ฉบบท ๖) ลงวนท ๒๓ เมษายน ๒๕๕๓ ใหปรบลดขอกาหนดปรมาณฟลออไรดของนาบรโภคในภาชนะปดสนท จาก ๑.๕ เปน ๐.๗ มลลกรม/ลตร ทงนเปนผลการพจารณาจากการศกษาความสมพนธของปรมาณฟลออไรดในนาบรโภคกบปญหาสขภาพ รวมกบผลการสารวจ ป ๒๕๕๐ โดยสารวจตวอยางนาบรรจขวดจากทวประเทศ เปนตวอยางนาจาก ๙๘๒ โรงงาน พบวา สวนใหญมฟลออไรดไมเกนมาตรฐาน ๐.๗ มลลกรมตอลตร ประมาณรอยละ ๒.๙ ทเกนมาตรฐานกรมอนามย และประกาศกระทรวงสาธารณสขฉบบนไดประกาศลงในพระราชกจจานเบกษา ฉบบประกาศและงานทวไป เลมท ๑๒๗ ตอนพเศษ ๖๗ ง. ลงวนท ๒๗ พฤษภาคม ๒๕๕๓ มผลบงคบใชตงแตวนท ๒๘ พฤษภาคม ๒๕๕๓ สาหรบผผลต นาเขา อยกอนวนทประกาศฉบบนใชบงคบปฏบตใหเปนไปตามประกาศฉบบน ภายในวนท ๒๕ สงหาคม ๒๕๕๓

สถานการณการคดกรองรอยโรคกอนมะเรงในชองปาก

การคมครองผบรโภคดานทนตสขภาพอกงานคอเขารวมในการควบคมการบรโภคยาสบ ซงเปนปจจยเสยงสาคญตอโรคปรทนตอกเสบและมะเรงชองปาก สานกทนตสาธารณสขเรมเขารวมกบมลนธรณรงค เพอการไมสบบหรในฐานะเครอขายกลมวชาชพทนตแพทยโดยการสารวจความรทศนคตและการปฏบตงานของทนตแพทยทวประเทศตอการสบบหรในป๒๕๔๐ ตอมาป๒๕๔๓ ไดจดทาโครงการคลนกทนตกรรมชวยเหลอผตองการเลกบหร พรอมกบจดทาคมอสาหรบทนตบคลากร และบตรประวตการสบบหร สตกเกอร โปสเตอรและแผนพบ เพอสนบสนนการดาเนนงานของทนตบคลากรในโรงพยาบาลทวประเทศ มการอบรมความรแกทนตบคลากรทงภาครฐและเอกชน ป ๒๕๔๖ จดทาเนอหาวชาการ เพอการชวยเหลอผปวยทตองการเลกบหรสาหรบหลกสตรการเรยนการสอน “นกศกษาทนตแพทยศาสตรบณฑต” ตอมาในป ๒๕๔๗ มประกาศ กระทรวงสาธารณสข(ฉบบท๘)กาหนดใหฉลากรปภาพ๔ ส และขอเตอนถงพษภยของบหร ตามทกาหนดทงหมด ๖ แบบ โดยมประกาศภาพคาเตอน “สบแลวจะมกลนปาก” นบวางานทนตสขภาพเรมเขาไปมบทบาทในเชงนโยบายดานการบรโภคยาสบ ปจจบนการทางานในสวนของวชาชพทนตแพทยในการควบคมการบรโภคยาสบ ยงดาเนนตอเนอง ทสาคญคอการเรมใหมการตรวจคดกรองรอยโรคมะเรงในชองปากในสถานบรการของรฐ

สานกทนตสาธารณสขกรมอนามยไดรวมมอกบเครอขายโครงการกลยทธวชาชพทนตแพทยในการควบคมการบรโภคยาสบจดทาโครงการคดกรองรอยโรคกอนมะเรงในชองปากในคลนกทนตกรรมขน โดยมวตถประสงคเพอสงเสรมและสนบสนนใหทนตบคลากรตรวจหารอยโรคกอนมะเรงในชองปากใหแก ผมารบบรการทนตกรรมทสบบหรซงจดเปนกลมเสยงตอมะเรงชองปาก เนองจากขอมลสถาบนมะเรงแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๒ มะเรงชองปากจดอยในลาดบท ๖ ของมะเรง ๑๐ อนดบแรกทพบมากทสดในประเทศไทย ทงนมะเรงชองปากมากกวารอยละ๙๕ เปนมะเรงของเยอเมอกชองปากชนด Squamous cell carcinoma ซงหากตรวจพบโรคระยะแรกและไดรบการรกษาโดยเรวจะทาใหอตราการมชวตรอดระยะ ๕ ปสงขน อกทงยงจะชวยลดภาระคาใชจายในการรกษาทงสวนของผปวยเองและของภาครฐลงไดนบแสนบาทตอคน

โครงการคดกรองรอยโรคกอนมะเรงในชองปากเรมนารองในพ.ศ.๒๕๕๑-๒๕๕๒ใน ๔ จงหวด คอ กระบ พษณโลก นครศรธรรมราช และ สมทรสาคร เปนเวลา ๖ เดอน ผรบบรการทคลนกทนตกรรมของโรงพยาบาล ๕,๑๙๓ คน เปนผทอยในกลมเสยงคอ ผสบบหรอาย ๑๘ ปขนไป และผทอาย ๔๕ ปขนไปทกคนรวม ๑,๖๘๓ คน ตรวจพบมะเรงชองปาก๑๑คน โดยพบทลน ๓ คน, บรเวณดานหลงของฟนซสดทาย ๓ คน บรเวณเหงอก ๓ คน และ ทเพดานออน ๒ คน และพบผปวยทมรอยโรคกอนมะเรงจานวน ๓๓ คน ตอมาปพ.ศ.๒๕๕๓-๕๔ เพมเปน ๑๒ จงหวด ไดแก พษณโลก สมทรสาคร นครศรธรรมราช แพร หนองบวลาภ ยะลา

ปตตาน สระบร อบลราชธาน สพรรณบร นครสวรรค และนครราชสมา โดยตงเปาหมายผสบบหรทไปรบบรการทนตกรรมในโรงพยาบาลของรฐจะไดรบบรการตรวจหารอยโรคกอนมะเร งในชองปาก ผลการดาเนนงานตรวจพบรอยโรคกอนมะเรง ๖๗ คน

การดาเนนงานทผานมา พ.ศ. ๒๕๕๑-๒๕๕๔ พ.ศ .๒๕๕๓-๒๕๕๔

พนทดาเนนการ จงหวดพษณโลก กระบ สมทรสาคร นครศรธรรมราช

๑๒ จงหวด ๔๔ รพ.,สอ. คอ พษณโลก สมทรสาคร นครศรธรรมราช แพร หนองบวลาภ ยะลา ปตตาน สระบร อบลราชธาน สพรรณบร นครสวรรค นครราชสมา

กลมเสยง ๕,๑๙๓ คน ๘,๘๖๑คน

พบรอยโรคในชองปาก ๒๖๙ คน ๗๑๒ คน

พบรอยโรคกอนมะเรง(precancerous lesion )

๓๓ คน ๖๗ คน Leukoplakia ๓๕ คน Erythroplakia ๕ คน Erythroleukoplakia ๓ คน Lichen planus ๒๔ คน

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

���� !"# $�� %&�"�'(�)�� ��*���� %&�"�'(�)����+% !*

��������� ���������(1 �.�.53-30 ��.�.54)

�"&�*,�-�%(����&

) !'� +�� ) !'�

��'���

1,699

3,708

1,595

1,170

354 309218 122 118

10 ./�0/*��1�-"��23&��� �4��* &�� ICD-10-TM ( 1 �.53-30 "!�.54 )

2171288910.'�(�)*

2611441179.�+,�-���

3702371338.*.��/�01

4292431867.'��2�+*�

5753732026.'�+*'�)*

6083892195. �&��*

6244172074.�)*'3**)2

6894202693.'�+*�*���*

8285302982.����,3(��45

1,4179194981.�)**��'���

*3��6����

*3�&,�3,1

./�0/*)(�*/- 11-22 ��1�-"��23&��� �4��*&�� ICD-10-TM(1 �.53-30 "!�.54 )

*3��6�

*3�&,�3,1

���

1928310911.*���+*�

1871632412.�+*�*,��2

90523822. *7�)*8*���+-��

103554821.�*7&3�)�*�9,�-2

109812820. �:;+<(�

110496119.( �+*�

115655018.�+�*1��=2

115476817.&,��+*�

121338816.�)*����

134637115.'*7�+*�

165838214.�)*8*�-**�*��

1827610613.�*�&���+*�

กรอบการดาเนนงานคมครองผบรโภค

การดาเนนงานคมครองผบรโภคและเฝาระวงปจจยเสยงดานทนตสขภาพจะประกอบดวยงานหลกๆไดแก การสรางมาตรฐาน การพฒนาขอกาหนด การรบรองมาตรฐาน การสงเสรมการใชมาตรฐานและการสอสารความเขาใจกบประชาชน

��!"#$!�%�&'#(�)*+!�,��-.���/0�����0�������1#�02�"3+��

��#��$�2�4�

�0(�%�$�2�4�*1� � 0(1'�,!"5+��

�6�%�����#���7�7�'#

������)$ ���7#$�2�4�

�����!/�$��/$$6%�,���8��,��3#%$',/)7� ��

�09�3#% ��1 :�$����� ���/3#%�

�-.���/0�&,)2+05;< �,'%%��1< ��2 �� �=2) ��$

�01 ��3#%$',!63#%$',�6>�� 4�3#%$',�6>�������� mapping

�09�%�!<!/�$�'#*�(�� ���,6% �/�� ��� #��?��

�6�%���!/�$�'#�6�%�)���)$�< �/(�@2< )��� ��

� #�3��?��2�$(�)(3%�7"$7 �0�!$2)12�$ �09��0 �+�� ����$)

*1�7"$7*1�+�!�

แผนการดาเนนงานป ๒๕๕๕ ๑. การเฝาระวงผลตภณฑทนตสขภาพ

๑.๑ รบรองคณภาพแปรงสฟนตามมาตรฐานกรมอนามย “แปรงสฟนตดดาว” ๑) ประชาสมพนธโครงการ ๒) ประชมผประกอบการและรบสมครเขาโครงการ ๓) ตรวจคณภาพแปรงสฟนตามมาตรฐานวชาการในหองปฏบตการฯ ๔) ประชมคณะกรรมการพจารณารบรองมาตรฐาน “แปรงสฟนตดดาว” ๕) ตรวจตดตามคณภาพแปรงสฟนทรบรองเปนแปรงตดดาวแลว ทก ๖ เดอน ๖) มอบเกยรตบตรรบรองแกผประกอบการแปรงสฟนทผานมาตรฐานฯ ๗) เผยแพรประชาสมพนธทางสอมวลชน เวบไซตสานกทนตสาธารณสข

๑.๒ การพฒนามาตรฐานวชาการแปรงสฟนกรมอนามย ๑) ทบทวนและจดทาเอกสารขอมลวชาการทเกยวของมาตรฐานแปรงสฟน

๒) ประชมคณะกรรมการมาตรฐานวชาการแปรงสฟนกรมอนามย ๓) จดทามาตรฐานวชาการแปรงสฟนกรมอนามย ฉบบปรบปรง ๔) เผยแพรและนาไปใช * สานกทนตสาธารณสขบรการตรวจคณภาพแปรงสฟนตามมาตรฐานวชาการกรมอนามย

๒. การเฝาระวงฟนตกกระและปรมาณฟลออไรดในนาบรโภคชมชน การดาเนนงานป ๒๕๕๕ มกจกรรมดงน ๒.๑ การเฝาระวงพนทเสยงตอการเกดฟนตกกระ (จงหวดทมรายงานฟนตกกระหรอตรวจพบ

นาบรโภคมฟลออไรดเกนมาตรฐาน) ๑) พฒนาระบบการตรวจฟนตกกระในเดกประถมศกษา ๒) พฒนาพนทนารองการเฝาระวงฟนตกกระและฟลออไรดในนาบรโภค ๓) ตรวจวเคราะหปรมาณฟลออไรดในนาบรโภคในพนทเสยงหมบานละ ๓ จดไดแกนาประปา หมบาน นาดมทโรงเรยนและศนยพฒนาเดก ๔) พฒนาศกยภาพทมทนตบคลากรในการตรวจฟนตกกระและการแกปญหา ๕) ตดตามผลการดาเนนงานของพนทเสยงฯ ๖) แลกเปลยนประสบการณ/ถอดบทเรยนการจดการและการแกปญหาของพนท ๗) สนบสนนสอเผยแพรความร

๒.๒ การเฝาระวงใน พนททวไป ๑) ตรวจฟนตกกระเดกชนประถมศกษาปท ๖ ในการสารวจสภาวะชองปาก(ท ๐๒) ๒) ตรวจวเคราะหปรมาณฟลออไรดในนาดมของโรงเรยนประถมศกษาตามเกณฑคณภาพนาประปาดมไดของกรมอนามย(ท ๐๒)

๓) สนบสนนสอเผยแพรความร * สานกทนตสาธารณสขบรการตรวจปรมาณฟลออไรดในยาสฟนและนาบรโภค

๓. การสอสารสาธารณะ ๔.๑ ผลตตนแบบสอสงพมพ เพอการสงเสรมสขภาพชองปาก ๔.๒ เผยแพรประชาสมพนธ ๔.๓ รณรงคและจดนทรรศการรวมกบภาคเครอขาย ๔.๔ รณรงควนทนตสาธารณสขแหงชาต ๒๑ ตลาคม ๒๕๕๕

* ตนแบบสอฯของสานกทนตสาธารณสขซงพนทสามารถขอนาไปผลตใชงาน

แผนพบ โปสเตอร โรล อพ อนๆ หาขอเพอฟนด การแปรงฟน ฟนผ ภาพตงโตะ ลาดบการขนของฟน การทาความสะอาดชองปาก ฟนตกกระ ปรทนต ภาพตงโตะรเรองเหงอกและฟนของเรา การแปรงฟน การตรวจรอยโรคใน

ชองปาก ยาสฟน ภาพPopUpการแปรงฟนและผลตภณฑฯ

แปรงตดดาว แปรงสฟน หนงสอเลมเลกการดแลสขภาพชองปาก ชมชนรวมใจฟนไมตกกระ ไหมขดฟน หนงสอเลมเลก การเลอกซอผลตภณฑฯ นายาบวนปาก โมเดลสอนการแปรงฟน ฟนตกกระ หนมอประกอบการสอนทนตสขศกษา ชมชนรวมใจฟนไม

ตกกระ

๔. โครงการกลยทธวชาชพทนตแพทยในควบคมการบรโภคยาสบ

๔.๑ รวมจดนทรรศการ และรณรงควนงดสบบหรโลก ๔.๒ รวมจดงานรณรงคมะเรงชองปากโลก

๔.๓ สนบสนนสอประชาสมพนธโครงการ * สานกทนตสาธารณสขสนบสนนวชาการและสอในการรณรงค

๕. โครงการตรวจคดกรองรอยโรคกอนมะเรงในชองปากใหแกผปวยกลมเสยง ๔.๑ พฒนาศกยภาพทนตบคลากรทวประเทศในการคดกรองรอยโรคกอนมะเรงในชองปาก

และชวยผปวยใหเลกบหร ๔.๒ พฒนาระบบสงตอภายในจงหวด และในเขต รวมถงพฒนา node ซงเปนทนตแพทย/

แพทยผเชยวชาญ ในการรบสงตอผปวยทไดรบการสงตอมาจากโรงพยาบาลชมชน (รพช.) และโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล( รพ.สต.)

๔.๓ รณรงคสรางกระแสใหประชาชนไปรบการตรวจเนอเยอในชองปากและไดรบการแนะนาเรองการเลกบหรทคลนกทนตกรรม ๔.๔ ดาเนนการตรวจคดกรองฯในคลนกทนตกรรมของสถานบรการ

๑) คดกรองกลมเสยงจากการซกประวต: สบบหร ดมเหลา กนหมาก ครอบครวมประวต เปนมะเรงและผทมอาย ๔๐ ปขนไป

๒) ตรวจรอยโรคกอนมะเรงใหกลมเสยง ๓) หากตรวจพบรอยโรค ใหสงตอไปรบการรกษาตงแตแรก ๔) แนะนา/ชวยผปวยใหเลกบหรซงเปนปจจยเสยงทสาคญดวยวธการ3A / 5A ๕) ตดตามผปวยทตรวจพบรอยโรค

รายละเอยดการตรวจคดกรองฯจาแนกตามสถานบรการประเภทตางๆ มดงน ๑.โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ( รพ.สต. )

ขนตอน ผดาเนนการ ๑.คดกรองกลมเสยงจากการซกประวต (ผสบบหร,ดมเหลา,กนหมาก,ครอบครวมประวตเปนมะเรงและผทมอาย ๔๐ ปขนไป หากพบวาเปนกลมเสยงใหมการตรวจคดกรองรอยโรค)

เจาพนกงานทนตสาธารณสข ทประจาอยท รพ.สต.

๒.ตรวจรอยโรคกอนมะเรง ( precancerous lesion : leukoplakia, erythroplakia, erythroleukoplakia และ lichen planus / ulcer / mass / nodule ) ใหกลมเสยง

๓.หากตรวจพบรอยโรค ใหสงตอไปรบการรกษาโดยสงโรงพยาบาลจงหวดเลย ๔.หากผปวยสบบหร / กนหมาก / ดมเหลา ซงเปนปจจยเสยงของโรค แนะนา/ชวยผปวยใหเลกปจจยเสยง ถงแมวาจะตรวจพบรอยโรคหรอไมกตาม

๕.ตดตามผปวยทตรวจพบรอยโรค - ผปวยทนด observe - ผปวยทไดรบการสงตอไปแลว

๒.โรงพยาบาลชมชน ขนตอน ผดาเนนการ

๑.คดกรองกลมเสยงจากการซกประวต (สบบหร,ดมเหลา,กนหมาก,ครอบครวมประวตเปนมะเรงและผทมอาย ๔๐ ปขนไป) หากพบวาเปนกลมเสยงใหลงใน OPD Cardวาเปนกลมเสยง ใหมการตรวจคดกรองรอยโรคดวย

ทนตแพทย หรอทนตบคลากรททาหนาท screen ผปวยในวนนน

๒.ตรวจรอยโรคกอนมะเรง ( precancerous lesion: leukoplakia, erythroplakia,erythroleukoplakia และ lichen planus / ulcer / mass / nodule ) ใหกลมเสยง

ทนตแพทย หรอทนตบคลากรททาหนาท screen หรอ รกษา

๓. หากตรวจพบรอยโรค ใหสงตอไปรบการรกษาตงแตแรก ทนตแพทย หรอ ทนตบคลากรททาหนาท screen หรอ รกษา

๔.หากผปวยสบบหร / กนหมาก / ดมเหลา ซงเปนปจจยเสยงของโรค แนะนา/ชวยผปวยใหเลกปจจยเสยง ถงแมวาจะตรวจพบรอยโรคหรอไมกตาม

ทนตแพทย หรอทนตบคลากรททาหนาท screenหรอ รกษา

๕. ตดตามผปวยทตรวจพบรอยโรค - ผปวยทนด observe - ผปวยทไดรบการสงตอไปแลว

ทนตบคลากร / ผชวยทนตแพทย

๓.โรงพยาบาลศนย / โรงพยาบาลทวไป ขนตอน ผดาเนนการ

๑.การคดกรองผปวย ๑.๑ คดกรองกลมเสยงจากการซกประวต (ผสบบหร,ดมเหลา,กนหมาก,ครอบครวมประวตเปนมะเรงและผทมอาย ๔๐ ปขนไป หากพบวาเปนกลมเสยงใหลงในใบ OPD Card ผปวยวาเปนกลมเสยง ใหมการตรวจคดกรองรอยโรคดวย ๑.๒ รบการสงตอมาจาก รพ.สต. หรอ รพช.

ทนตแพทย หรอ ทนตบคลากรททาหนาท screen ผปวยในวนนน

๒.ตรวจรอยโรคกอนมะเรง ( precancerous lesion : leukoplakia, erythroplakia,erythroleukoplakia และlichen planus / ulcer / mass / nodule ) ใหกลมเสยงทพบจาก OPD หรอทไดรบการสงตอมา

ทนตแพทย หรอ ทนตบคลากรททาหนาทรกษาในวนนน

๓. หากตรวจพบรอยโรค ให Biopsy และวนจฉยโรคขนสดทาย ทนตแพทยทสามารถ Biopsyได ๔.ใหการรกษาแกผปวยตามผลการวนจฉยขนสดทาย หรอ สงตอผปวยไปรบการรกษาจากผเชยวชาญเฉพาะทาง

ทนตแพทย / แพทยผเชยวชาญเฉพาะทาง

๕.สงผลการวนจฉย / รกษา ใหแกหนวยงานตนสงกดทสงตอผปวยมา เพอการตดตามดแลผปวยในพนทตอไป

ทนตแพทย / แพทยผเชยวชาญเฉพาะทาง

ขนตอน ผดาเนนการ ๖. ตดตามผปวยทไดรบการรกษาแลวอยางตอเนอง -ทนตแพทย/แพทยผเชยวชาญ

เฉพาะทาง/ทนตบคลากร/ผชวยทนตแพทยท รพช./เจาพนกงานทนตสาธารณสขทประจาอยท รพ.สต.

แบบการตรวจคดกรองรอยโรคในชองปาก

การสนบสนนโครงการ

๑.จดอบรมเรองรอยโรคในชองปากและการตรวจคดกรองรอยโรคใหจงหวดทเขารวมโครงการ ๒.จดการประชมแลกเปลยนเรยนร ๓.ตดตามผลการดาเนนงาน ๔.สนบสนนสอ : คมอการตรวจคดกรองรอยโรคในชองปาก คมอการชวยผปวยใหเลกบหร, โปสเตอรการตรวจรอยโรคในชองปากดวยตนเอง, คมอการตรวจรอยโรคในชองปากดวยตนเอง, คมอการรกษารอยโรคในชองปาก และChart รอยโรคในชองปาก

กลมพฒนาการคมครองผบรโภคดานทนตสขภาพ โทร ๐๒๕๙๐๔๒๑๕ หวหนากลม น.ส.พวงทอง ผกฤตยาคาม puangtong.p@anamai.mail.go.th งานผลตภณฑทนตสขภาพ ทพญ.วกล วสาลเสสถ drwikul@gmail.com

ทพญ.นนทน ตงเจรญด nontineet@yahoo.com นายประพทธพงศ ดวงทอง kenken2527@gmail.com งานฟลออไรดในนาบรโภค ทพญ.สรตน มงคลชยอรญญา suratmong@hotmail.com ชมชนและหองปฏบตการ นายโกวศ เรยบเรยง kowit.r@anamai.mail.go.th ฟลออไรด น.ส.เปรมจนทร หงสรตน h_miow@hotmail.com

นางวรดา บญภ weerada.b@anamai.mail.go.th งานสอสารสาธารณะ นายธานนทร ออนนชมงคล tathanin@gmail.com นางศรวรรณ ออนนชมงคล siriwan.o@anamai.mail.go.th นางศรวมล อศร นางนวลสะอาด การวฒ โครงการกลยทธวชาชพ ทพญ.วกล วสาลเสสถ drwikul@gmail.com ทนตแพทยฯ น.ส.สวรรณย ทองอาจ Suwannee_nn@hotmail.com น.ส.พะยอม สตยธรรม payom_24@hotmail.com โครงการคดกรองรอยโรค ทพญ.นนทน ตงเจรญด nontineet@yahoo.com กอนมะเรงชองปาก

พฒนาระบบทนตสาธารณสข กลมพฒนาระบบทนตสาธารณสข

มบทบาทหนาทในการดาเนนการ คอ ๑) วจยพฒนาองคความรและเทคโนโลย ๒) จดระบบตดตาม นเทศและประเมน ๓) จดทาขอเสนอเพอกาหนดนโยบายและยทธศาสตร ๔) พฒนาแนวทางการดาเนนงาน คณภาพ และมาตรฐาน ๕) พฒนาศกยภาพกาลงคนสขภาพชองปากในการดาเนนงานทนตสาธารณสข แบบมสวนรวมระหวาง ภาครฐ ภาคเอกชน องคกรปกครองสวนทองถน ภาค เครอขาย และชมชน ๖ ) เ ผยแพร ข อ มล อง คความร และผลงานว ช าการส ขภาพช องปาก ในร ป เอกสาร หน งส อ วทยาสารทนตสาธารณสข เวบไซต ทเ กยวของกบระบบกาลงคน ระบบบรการสขภาพชองปากและเศรษฐศาสตรสขภาพชองปาก

ความเปนธรรมในการเขาถงบรการสขภาพชองปาก 2 ผลการวเคราะหการเขาถงบรการสขภาพชองปากเปรยบเทยบป ๒๕๕๐ และ ๒๕๕๒ จากฐานขอมล

การสารวจอนามยและสวสดการ (สอส.) ของสานกงานสถตแหงชาต พบวาการอตราการมหลกประกนสขภาพของประชาชนไทย เพมจากรอยละ ๙๖ ในป ๒๕๔๙ เปนรอยละ ๙๗.๔ ในป ๒๕๕๒ เมอพจารณาอตราการใชบรการทนตกรรมของประชาชนไทย พบวาประชาชนไทยเคยใชบรการทนตกรรมเทากบรอยละ ๘.๔ และ รอยละ ๙.๑ ตามลาดบ กลมอายทใชบรการสงสดทง ๒ รอบป(๒๕๕๐และ๒๕๕๒) คอกลมวยเรยน ๕ -๑๔ ปคดเปนรอยละ ๑๒.๓ และ ๑๔.๗ ตามลาดบ และกลมอายทใชบรการตาสดคอ กลมอาย ๐-๔ ป คอรอยละ ๒.๑ และ ๓.๒ ตามลาดบ ซงเปนอตราใชบรการทตางกน ๔.๖ - ๖ เทา เมอจาแนกตามพนทพบวาประชากร ในกรงเทพมหานครใชบรการรอยละ ๑๓.๙ สงกวาพนทนอกเขตเทศบาลเกอบ ๑.๕ - ๒ เทา เมอจาแนกตามสทธสวสดการรกษาพยาบาล พบวากลมทมสทธขาราชการมอตราการใชสทธรบบรการสงสดรอยละ ๑๔.๕ - ๑๖ สงกวากลม ๓๐ บาท ๒ เทา เมอวเคราะหอตรา การใชสทธรบบรการทนตกรรมป ๒๕๕๒ จาแนกตามปจจยพนทและสทธสวสดการรกษาพยาบาล พบวากลมสทธขาราชการในพนทกรงเทพมหานคร ใชบรการทนตกรรมสงสดถงรอยละ ๒๔ และกลมทใชบรการตาสดคอกลมไมมสทธใดๆในพนทนอกเขตเทศบาลรอยละ ๔.๕ ทมความแตกตางสง ๖.๗ เทา สวนกลมสทธ ๓๐ บาทในพนททงในและนอกเขตเทศบาลใชบรการเพยงรอยละ ๘ ซงมความแตกตางกบกลมทใชบรการ ทนตกรรมสงสดถง ๓ เทา แสดงใหเหนถงความไมเปนธรรมในการเขาถงบรการสขภาพชองปากของประชาชนไทย อยางชดเจน

แนวคดและกลยทธในการดาเนนการ จากภารกจขางตนกลมงานพฒนาระบบทนตสาธารณสข จงไดสนบสนนการดาเนนการกองทน ทนตกรรมระดบจงหวดป ๒๕๕๔ ใหมความเขมแขง ครอบคลมและมประสทธภาพ โดยใชกลยทธการสนบสนนการดาเนนการ ๘ ดาน คอ ๑) พฒนาวจยและพฒนา ๒) การพฒนาระบบแผนบรณาการเชงรก จากขอมลเชงประจกษและกระตนการจดทายทธศาสตรสขภาพชองปากระดบเขต/จงหวด ๓) พฒนาระบบก า ร น เ ท ศ ต ด ต า ม ผ ล ก า ร ด า เ น น ก า ร ก อ ง ท น ท น ต ก ร ร ม ร ว ม ก บ ส า น ก ต ร ว จ ร า ช ก า ร ๔) การสงเคราะหความรและประสบการณการพฒนางานจรงในพนทเปนคมอแนวทางการปฏบตงาน ๕) การพฒนาระบบขอมลทนตสาธารณสขและการประเมนผลในจงหวดนารอง ๖) พฒนาศกยภาพทนต-บคลากรทเปนสวนขาดของพนท ๗) การจดเวทวชาการเพอเปดโอกาสใหเกดการแลกเปลยนเรยนร

2 ���� ������ ��, �������� ������������, ������ �������, ��������� �������!�. ���#�� ���$�#�������%��&��

���� #'�����(���� )*�+,���������)%��-./�#��)/�#��-�-�0��#1 2332, ISBN 456-787-88-9:65-:

และ ๘) เผยแพรขอมล องคความร และผลงานวชาการสขภาพชองปาก ในรปเอกสาร หนงสอ วทยาสารทนตสาธารณสข เวบไซต

ผลงานการดาเนนการของกลมงานพฒนาระบบทนตสาธารณสข ป ๒๕๕๔ การศกษาวจย ๓ เรอง คอ ๑) ผลลพธและผลกระทบของการปรบเพมคาเบยเหมาจายตอการ

ปฏบตงานของทนตแพทยในโรงพยาบาลชมชน ๒) การศกษาความสมพนธของการบรโภคอาหารรสหวานทมอทธพลตอปญหาฟนผและโรคอวนในเดกปฐมวยไทยป ๒๕๕๔ ๓) การประเมนผลประสทธภาพและความเปนธรรมในการเขาถงบรการสขภาพชองปากในประชาชนไทยป ๒๕๕๓

ประสานการจดทาแผนการจดบรการสขภาพชองปากของกองทนทนตกรรมระดบจงหวดป ๒๕๕๔ และ กระตนการจดทายทธศาสตรสขภาพชองปากระดบเขต/จงหวดในทกเขต

พฒนาระบบการนเทศตดตามผลการดาเนนการกองทนทนตกรรมรวมกบสานกตรวจ

ราชการ โดยเปนการแกนในการจดระบบและทมนเทศ ๑๘ เขต และ รวบรวมและสรปผลตามแบบการนเทศ ตก.๑ และแบบการนเทศ ตก.๒

การจดการความรและสงเคราะหบทเรยนการทางาน ๔ เรอง คอ ๑) การสงเสรมสขภาพชองปากเชงรกในชมชน ๒) แนวทางการจดบรการสงเสรมสขภาพชองปากจากขอมลเชงประจกษในกลมเดก ๐ – ๕ ป ๓) การประเมนผลประสทธภาพและความเปนธรรมในการเขาถงบรการสขภาพชองปากของประชาชนไทย ป ๒๕๕๓ และ ๔) แนวทางการจดบรการสงเสรมสขภาพชองปากใน รพ.สต.ทไมมทนตบคลากร

พฒนาศกยภาพทนตบคลากร ไดแก การอบรมการวจยจากงานประจาดานสขภาพชองปากป

๒๕๕๔ การอบรมพฒนาศกยภาพทนตภบาลในสานกงานสาธารณสขจงหวด ในดานบรหารจดการ การจดทาแผนและการกากบประเมนผล อบรมวชาการบรหารและพฒนางานดานทนตสาธารณสข (Dental public health administration & development) ในหลกสตรประกาศนยบตรวชาชพทนตกรรมสาขา ทนตสาธารณสข

การพฒนาฐานขอมลบคลากรดานทนตสาธารณสข (พ.ศ.๒๕๔๒ - ปจจบน) เพอการจดทาและพฒนาฐานขอมลบคลากรดานทนตสาธารณสข ของประเทศไทย ทมความครอบคลมบคลากรทาง ทนตสาธารณสขทกประเภท ทกสงกด ทงภาครฐและเอกชน

เผยแพรองคความร และผลงานวชาการสขภาพชองปาก ในรปวทยาสารทนตสาธารณสข ๒ ฉบบ

และจดทา เวบไซตสานกทนตสาธารณสข � หนงสอความเปนหนสวนระหวางรฐและเอกชน (๒ เรอง) ระบบสขภาพชองปากในกระแส

การเปลยนแปลง และเศรษฐศาสตรบรการสขภาพชองปาก และจดทาเวบไซตสานกทนตสาธารณสข"

แผนงานของกลมพฒนาระบบทนตสาธารณสขป ๒๕๕๔ ๑. ศกษาวจยระบบบรการสขภาพชองปาก ๕ เรอง คอ โครงการถอดบทเรยนการสงเสรมและพฒนา

สขภาพชองปากคนพการ โครงการตดตามและประเมนผลโครงการผลตทนตแพทยเพมของสานกงานคณะกรรมการการอดมศกษาตามความตองการของกระทรวงสาธารณสข ความสมพนธระหวางการไดรบบรการสขภาพชองปากของเดกวยกอนเรยนกบการมฟนนานมครบ ๒๐ ซ ในเดกอาย ๕ ป โครงการสารวจการรบรของทนตแพทยภาคเอกชนเกยวกบบทบาทวชาชพในการควบคมยาสบ การศกษาความตองการพฒนาศกยภาพของทนตบคคลากรระดบพนทหลงดาเนนนโยบายกองทนทนตกรรม

๒. ประสานการแลกเปลยนการจดทายทธศาสตร การจดบรการสขภาพชองปากระดบเขต และ จดพมพแผนยทธศาสตรสขภาพชองปากระดบเขต ๑-๑๒

๓. การจดประชมวชาการทนตสาธารณสขแหงชาตครงท ๑ เพอเปดโอกาสใหเกดการนาเสนอผลงานเพอเผยแพรและแลกเปลยนประสบการณ ทงดานการพฒนาการจดบรการสงเสรมสขภาพชองปากและดานการบรหารจดการในระดบจงหวด อาเภอ และระดบตาบล เปนการเพมศกยภาพทนตบคลากรสการการพฒนางานทนตสาธารณสขระดบพนทใหมประสทธภาพดยงขนไป

๔. การพฒนาระบบขอมลทนตสาธารณสขระดบจงหวดในจงหวดนารอง ๒๓ จงหวด (การเตรยมความพรอมและเพมศกยภาพทนตบคลากร ในการบรหารจดการระบบขอมลสารสนเทศของจงหวดนารอง เยยมตดตามผลการพฒนาระบบขอมลฯ ๔ จงหวด และ จดเวทนาเสนอผลงาน ๑ ครง)

๕. พฒนาการประเมนผลกองทนทนตกรรมในจงหวดนารอง ๑๒ จงหวด (จดประชมระดมความเหนของตวแทนทนตบคลากรในจงหวดนารองเพอรวมวางกรอบแนวทางการการประเมนผลกองทนทนตกรรมระดบจงหวด เยยมสมตดตามนเทศและสนบสนนการดาเนนการประเมนผลของจงหวด และ จดประชมนาเสนอผลการประเมนกองทนทนตกรรมเบองตนป ๒๕๕๕)

๖. จดระบบนเทศตรวจราชการกองทนทนตกรรมรวมกบสานกตรวจราชการ สป. ๗. พฒนาศกยภาพทนตบคลากรในเรอง การอบรมการวจยและเขยนบทความวชาการจากงานประจาดานสขภาพชองปาก ๒๕๕๔ จดการอบรมพฒนาศกยภาพทนตบคลากรในสวนภมภาคป ๒๕๕๕ (ทนตแพทย สสจ./ ทนตาภบาล สสจ./ และ ทนตแพทย CUP) ในเรองการวางแผนบรณาการเชงรก (แผนแกปญหาสขภาพชองปากระดบพนท) อบรมวชาการบรหารและพฒนางานดานทนตสาธารณสข (Dental public health administration & development) ในหลกสตรประกาศนยบตรวชาชพทนตกรรมสาขาทนตสาธารณสข การอบรมบทเรยน e-learning สานกทนตสาธารณสข (ผพฒนา:เจาของหลกสตร, อาจารยผสอน/ ผใช: ผเรยน) โครงการประชมเครอขายทนตสาธารณสขเพอพฒนางานสงเสรมสขภาพชองปาก

๘. เผยแพรองคความร และผลงานวชาการสขภาพชองปาก ในรปวทยาสารทนตสาธารณสข ๒ ฉบบและจดทา เวบไซตสานกทนตสาธารณสข

๙. การแกไขปรบปรงและพฒนาฐานขอมลบคลากรดานทนตสาธารณสข ป ๒๕๕๔ ตวชวดการพฒนาระบบสขภาพชองปากของกระทรวงสาธารณสข เพอเพมประสทธภาพการเขาถงบรการสงเสรมและปองกนโรคในชองปาก ใหครอบคลมอยางม

ประสทธภาพ ดวยการจดระบบงบประมาณในรปแบบกองทนทนตกรรม การจดทาแผนบรณาการเชงรก (แผนแกปญหาสขภาพชองปากระดบพนท) จงเปรยบเหมอนทศทางหรอธงนา ทเปนตวกาหนดแผนปฏบตการสงเสรมปองกนและแกปญหาพนทระดบจงหวด อาเภอ ตาบล ในการใชงบกองทนทนตกรรม

การตรวจราชการป ๒๕๕๕ จงมงตดตามกระบวนการจดทาแผนบรณาการเชงรก (แผนแกปญหาสขภาพชองปากระดบพนท) ของแตละจงหวด โดยตดตามกระบวนจดทาแผน รปธรรมของแผนบรณาการเชงรก และความสมพนธเชอมโยงระหวางแผนบรณาการเชงรกกบแผนปฏบตการกองทนทนตกรรมของจงหวดและ CUP ผลการดาเนนการตามแผน ปญหาอปสรรคและขอเสนอแนะ

การสนบสนนจงหวดและพนท ๑. สานกทนตสาธารณสขจดประชมถายทอดนโยบายและแนวทางดาเนนการ ๒. สานกทนตสาธารณสขรวมกบศนยอนามยเขตรวมจดทายทธศาสตรพฒนาระบบบรการสขภาพ

ชองปากระดบเขต ๓. สานกทนตสาธารณสขจดทาคมอแนวทางการปฏบตงานใหจงหวด ๔. สานกทนตสาธารณสขจดประชมวชาการทนตสาธารณสข เพอใหจงหวดไดนาเสนอผลงาน

จดบรการบรณาการ/เชงรก/นวตกรรม/โครงการพฒนา ๕.สานกทนตสาธารณสขรวมกบจงหวดนารองรวมพฒนาระบบขอมลทนตสาธารณสขและวางกรอบ

การประเมนผลการจดบรการสงเสรมปองกนของกองทนทนตกรรม

ขอมลผรบผดชอบ/ประสานงาน โครงการ/กจกรรม

โครงการ/กจกรรม ผรบผดชอบในการประสานงาน � การประสานการแลกเปลยนการจดทา

ยทธศาสตร � การจดประชมวชาการทนตสาธารณสข

แหงชาตครงท ๑ � การพฒนาระบบขอมลทนตสาธารณสข

ระดบจงหวดในจงหวดนารอง ๒๓ จงหวด � พฒนาการประเมนผลกองทนทนตกรรม

ในจงหวดนารอง ๑๒ จงหวด � จดระบบนเทศตรวจราชการกองทน

ทนตกรรมรวมกบสานกตรวจราชการ สป.ในการตดตามแผนกองทนทนตกรรมป ๒๕๕๕ ของทกจงหวด และแบบ ตก.๑ในการตดตามแบบรายงานกองทนทนต- กรรมป ๒๕๕๕ ของทกจงหวด

� การอบรมการวจยและเขยนบทความวชาการจากงานประจาดานสขภาพชองปาก ๒๕๕๔

� จดการอบรมพฒนาศกยภาพทนตบคลากรในสวนภมภาคป ๒๕๕๕ (ทนตแพทย สสจ./ ทนตาภบาล สสจ./ และ ทนตแพทย CUP) .ในเรองการวางแผนบรณาการเชงรก

� การอบรมบทเรยน e-learning สานกทนตสาธารณสข

� อบรมวชาการบรหารและพฒนางานดานทนตสาธารณสข (Dental public health administration & development)

� วทยาสารทนตสาธารณสข � การแกไขปรบปรงและพฒนาฐานขอมล

บคลากรดานทนตสาธารณสข ป ๒๕๕๔ � โครงการประชมเครอขายทนต

สาธารณสขเพอพฒนางานสงเสรมสขภาพชองปาก

นาย ศรพงษ มะโนรส E-mail: manoros1986@gmail.com น.ส.นรนทพย ชยพรมเขยว E-mail: n.chaipromkhieo@gmail.com น.ส.สรารตน เรองฤทธ E-mail: sararat.yuii@gmail.com น.ส.นรนทพย ชยพรมเขยว E-mail: n.chaipromkhieo@gmail.com น.ส.สรารตน เรองฤทธ E-mail: sararat.yuii@gmail.com น.ส. นรนทพย ชยพรมเขยว E-mail: n.chaipromkhieo@gmail.com ทพญ.เพญแข ลาภยง E-mail: phenkhael@yahoo.com น.ส.สรารตน เรองฤทธ E-mail: sararat.yuii@gmail.com / นายมารต หมดเสรมสน E-mail: mudsermsin.m@gmail.com ทพ.วรวทย ใจเมอง E-mail: views04@yahoo.com นายเสกสรรค พวกอนแสง E-mail: seksun.p@anamai.mail.go.th ทพญ.วรวรรณ อศวกล E-mail: asawakun@yahoo.com นายมารต หมดเสรมสน E-mail: mudsermsin.m@gmail.com นาง อรณรกษ วรวฒน E-mail: arunruck@health๒.moph.go.th

บรหารยทธศาสตร

กลมบรหารยทธศาสตร หนาทสนบสนนงานวชาการ จากการรวบรวมงานของกลมวชาการโดยการวเคราะห รวบรวมและให

ขอเสนอมมมองแกผบรหาร เพอการตดสนใจ ลกษณะงานททาสวนใหญจะเปนงานประจา และคอนขางเรงดวน งานแผนและงบประมาณ ประสานการจดทาแผนยทธศาสตรงานทนตสาธารณสขทงระยะสน ระยะยาว ปรบสแผนปฏบตราชการ ๔ป แผนปฏบตงานประจาป การจดทาคาของบประมาณในทกๆปโดยเตรยมขอมลในการตอบคาถาม-ชแจงงบประมาณตอกรรมาธการรฐสภา ฯลฯ นอกจากนไดบรณาการงานทนตสาธารณสขกบประเดนยทธศาสตรหลายประเดนหนวยงานทเกยวของของกรม ประสานแผนกบหนวยงานพนทระดบศนยอนามยและจงหวด จดทาแนวทางการดาเนนงานทนตสาธารณสขประจาป ผานเวทการประชมชแจงและผานทางเวบไซตของสานกทนตสาธารณสข งานตดตามและประเมนผล ตดตามการใชจายงบประมาณสานกทนตสาธารณสขทกๆเดอนและรายงานแผน/ผลการดาเนนงานและเบกจายงบประมาณประจาปเปนรายไตรมาสทก ๓ เดอนตอกรม อนามย ผานระบบศนยตดตามผลการปฏบตงานกรมอนามย (DOC) นอกจากนยงมการรวบรวมผลการปฏบตงานของกลมวชาการตามโครงการตางๆ เพอนาเสนอแกผบรหารใชเสนอโครงการ/ผลงาน/การรายงานผลในทประชมตางๆ เชนการประชมผบรหารกรมอนามย การประชมสายสงเสรมสขภาพ การเปนวทยากรของผบรหารในเวทตางๆในทกระดบ นอกจากนมการจดประชม สมมนาและอบรมเพอพฒนาบคลกรภายในองคกร งานพฒนาขอมลสารสนเทศ ตดตาม รวบรวม วเคราะหขอมลเปรยบเทยบกบเปาหมายตวชวด จดระบบงานขอมลโดยประสานจากกลมวชาการในความตองการขอมลตางๆและวางแผนในการจดหาขอมลจากหนวยงานทเกยวของมาดาเนนการสนบสนนการดาเนนงานทงในเรองเปาหมาย ตวชวดเพอใชวางแผนงานโครงการใหทนความตองการของผใช รวมกบกลมวชาการพฒนาระบบการจดเกบขอมลเพอเฝาระวงสภาวะทนตสขภาพและปจจยสาคญทดาเนนการทกป เนองจากตองการตดตามสถานการณการเปลยนแปลงของสภาวะโรคสาคญในกลมอายทเปนเปาหมายหลกของการดาเนนงานสงเสรมและปองกนโรค โดยจดทาเปนรปเลมและเผยแพรทางเวบไซต มการอบรมพฒนาบคลากรดานเทคโนโลยสารสนเทศ, Web site ทใชงาน และอบรมโปรแกรมตางๆทใชงานภายในองคกร และในสวนงานเทคโนโลยจะดแลจดหารวมทงบารงรกษาอปกรณ-ครภณฑคอมพวเตอรโดยดาเนนการและประสานงานในระดบกรมทกป งานพฒนาวชาการ เปนเลขานการในการพฒนาวชาการของสานก จดประชมทาแผนการวจยในอนาคตระยะยาว รวบรวมผลงานวจยเสนอกรม ในสวนงานวจยกลมบรหารยทธศาสตรทาการศกษาความตองการของลกคาหรอผมสวนไดสวนเสยตอบทบาทการทางานในองคกร และรวมกบกลมวชาการในการทาวจยอกหลายเรอง และยงมงานทไดรบมอบหมายอกหลายงาน เชน งานกพร. (จดทาคารบรองการปฏบตงานและรายงานผล) PMQA KM ฯลฯ งานพฒนาขอมลสารสนเทศ สถานการณการทางานในป ๒๕๕๔

ไดดาเนนโครงการพฒนาระบบจดการขอมลเพอการเฝาระวงสขภาพชองปากและปจจยเสยงสาคญของประชาชนไทยในระดบจงหวดรวมกบกลมวชาการของสานกฯ เรมจากการทบทวนระบบขอมลของจงหวดคนหาชองว าง ท เ กด ขนจากการทางานในระดบจ งหวด ร วมกบจ งหวดอาสาส มคร ๙ จ งหวด ในการพฒนาแบบฟอรมและกระบวนการจดเกบขอมลสถานการณแลละปจจยเสยงตามหลกฐานทางวชาการ รายละเอยดสามารถอานไดจาก

(การใชงานโปรแกรมระบบฐานขอมลสถานอนามยและหนวยบรการปฐมภม)

คมอคมอ

Java Health Center Information System : JHCIS

สานกทนตสาธารณสข กรมอนามยh t t p :/ / den t a l .a n am a i.m oph .g o.t h

ตลอดจนไดมการประสานงานกบสานกนโยบายและยทธศาสตร สานกปลดกระทรวงสาธารณสขในการดงขอมลจาก ๑๒/๑๘ แฟม และพฒนาแฟมมาตรฐานทนตกรรม การดาเนนงานในปงบประมาณ ๒๕๕๕ ของงานพฒนาขอมลสารสนเทศ จะดาเนนการยกเลกรายงาน ท๐๑ เนองจากทางสานกนโยบายและยทธศาสตร สานกปลดกระทรวงสาธารณสข จะดงขอมลจาก ๑๒/๑๘ แฟม เปนรายงานทนตกรรมใหสานกทนตสาธารณสขใชประกอบการวางแผนการดาเนนงาน และจะมการตดตามดงานระบบเฝาระวง ๒ จงหวด และประสานกบสานกงานสาธารณสขจงหวดในการใชระบบบนทกขอมลของผมารบบรการในสถานบรการนนๆของพนทเพอใหทราบถงปญหาและการออกรายงานแตละระบบ เพอประสานกบหนวยงานทเกยวของแกไขปญหาใหกบบคลากรในพนทตอไป รายชอบคลากรในกลมบรหารยทธศาสตร � หวหนากลม : อมราภรณ สพรรณววฒน นกวชาการสาธารณสขชานาญการพเศษ � งานแผนงาน/งบประมาณ : ๐-๒๕๙๐-๔๒๑๗ นางอมราภรณ สพรรณววฒน ammaraporn.s@anamai.mail.go.th น.ส.สพรรณ สคนวรานล supannee.s@anamai.mail.go.th น.ส.รตนาภรณ มนคง rattanaporn.m@anamai.mail.go.th � งานตดตาม/ประเมนผล : ๐-๒๕๙๐-๔๒๑๖ น.ส.สวภา อนนตธนสวสด suwipa.a@anamai.mail.go.th น.ส.นฏพรรณ ศรวาดมา natthapan.s@anamai.mail.go.th นางสพตรา อภสนทรางกร supattra.a@anamai.mail.go.th � งานพฒนาขอมลสารสนเทศ: ๐-๒๕๙๐-๔๒๑๗ น.ส.ณฐมนสนนท ศรทอง vannapa.s@anamai.mail.go.th น.ส.สชาดา สราเลศ babygrowbee.s@anamai.mail.go.th � งานกพร. PMQA : ๐-๒๕๙๐-๔๒๑๗

น.ส. รตนาภรณ มนคง rattanaporn.m@anamai.mail.go.th

รายงานพฒนาระบบจดการขอมลเพอการเฝาระวงสขภาพชองปากและปจจยเสยงสาคญของประชาชนไทยในระดบจงหวด

และไดดาเนนการพฒนาระบบ JHCIS รวมกบศนยเทคโนโลยสารสนเทศ สานกปลดกระทรวงสาธารณสขในการออกแบบรายงานทนตกรรม

ภาคผนวก

วสยทศน เปน องคกรหลกในงานทนตสาธารณสขของประเทศ เนน การทางานแบบมสวนรวมของภาคเครอขาย มงส องคกรแหงการเรยนร เพอ สขภาพชองปากทดทกชวงวยของชวต บทบาทหนาท ๑) พฒนานโยบาย ยทธศาสตรและแผนงานหลก รวมทงสนบสนนการจดทาแผนกาลงคนดานทนตสาธารณสขของประเทศ ๒) ศกษา วจย พฒนาและประยกตองคความร เทคโนโลย และนวตกรรมทางดานทนตสาธารณสข ๓) พฒนาและจดทามาตรฐาน รปแบบหลกเกณฑการปฏบต ดานทนตสาธารณสข รวมทงพฒนาระบบบรการสขภาพ ระบบบรหารจดการและระบบสนบสนนทรพยากรดานทนตสาธารณสขในระดบประเทศ เพอตอบสนองพระราชดารและคมครองประชาชนใหเขาถงบรการทจาเปนทางทนตสขภาพ อยางมคณภาพและเปนธรรม ๔) พฒนาระบบ กลไก และเครอขายการเฝาระวงและระบบสารสนเทศดานทนตสาธารณสข ตลอดจนปญหาสงแวดลอมทมผลกระทบตอทนตสขภาพ ๕) ถายทอดและพฒนาศกยภาพ ขดความสามารถ และการมสวนรวมในการดาเนนงานทนตสาธารณสขของหนวยงานภาครฐ ภาคเอกชน องคกรปกครองสวนทองถน ภาคเครอขายและชมชน ๖) สรางกระแสและขบเคลอนทางสงคม เพอใหประชาชนตระหนกและสามารถดแลทนตสขภาพของตนเองไดอยางเหมาะสม ๗) ประสานความรวมมอ ตดตามประเมนผล เพอการแกไขปญหาดานทนตสขภาพกบหนวยงานภาครฐ ภาคเอกชน องคการปกครองสวนทองถนรวมทงพฒนาความรวมมอระหวางประเทศในการแลกเปลยนเรยนร และถายทอดเทคโนโลยดานทนตสาธารณสข ๘) ปฏบตงานรวมกบหรอสนบสนนการปฏบตงานของหนวยงานอนทเกยวของหรอไดรบมอบหมาย พนธกจ

๑) พฒนา ผลกดน และสนบสนนใหเกดนโยบาย/กฎหมายทจาเปน (Policy and Regulation Advocacy) ในดานการสงเสรมทนตสขภาพของประเทศ

๒) การผลต พฒนาองคความร และนวตกรรม เพอการสงเสรมทนตสขภาพ - ทมคณภาพและสอดคลองกบวถชวตของคนไทย ตลอดจนเฝาระวง (Surveillance) - สถานการณทางทนตสขภาพ - และปจจยแวดลอมทมผลกระทบตอสขภาพชองปาก

โครงสรางสานกทนตสาธารณสข

๓) เสรมสรางศกยภาพบคลากรทนตสาธารณสขใหสามารถดาเนนการสงเสรมทนตสขภาพทดและมคณภาพแกประชาชนโดยการถายทอดองคความร และ เทคโนโลยดานการสงเสรมทนตสขภาพใหกบเครอขาย

๔) การพฒนาระบบทนตสาธารณสขใหเขมแขง (System Capacity Building) รวมไปถงระบบทเกยวของโดยการจดทาแผนงาน เปาหมาย ยทธศาสตร ตลอดจนกากบตดตามและประเมนผล เพอนามาสการพฒนานโยบายกฎหมายและระบบอยางตอเนองและมคณภาพ โครงสรางและบคลากรสานกทนตสาธารณสข

*ตามคาสงกรมอนามยท๓๐๓/๒๕๕๓ใหกลมพฒนาความรวมมอเปนหนวยงานทมฐานะเทยบเทากอง

ตารางตวชวดทนตสาธารณสข รายการ เปาหมาย ระบบขอมล

ตวชวดสาคญ กระทรวงสธ.

สานกทนตฯ

รอยละหญงตงครรภทมาฝากครรภในสถานบรการสาธารณสขไดรบการตรวจสขภาพชองปากและไดรบคาแนะนาทางทนตสขภาพ

รอยละ ๙๐ / /

จานวนผสงอายไดรบบรการใสฟนเทยม ในโครงการฟนเทยมพระราชทาน

๓๐,๐๐๐ ราย / /

จานวนชมรมผสงอายทจดกจกรรมสงเสรมสขภาพชองปากแกสมาชกชมรม

๒๕๐ ชมรม / /

จานวนผสงอายทรบบรการสงเสรมปองกนทาง ทนตสขภาพ

๒๐,๐๐๐ ราย / /

รอยละโรงเรยนประถมศกษาไมมการจาหนายหรอจดนาอดลมใหแกเดก

รอยละ ๘๐ / /

รอยละเดกอาย ๑๒ ป ปราศจากฟนผ (สาหรบจงหวดทรอยละปราศจากฟนผถงรอยละ ๔๕ แลวใหเพมเปาหมายเพมขน รอยละ ๑)

รอยละ ๔๕ / /

รอยละโรงเรยนประถมศกษาจดกจกรรมแปรงฟนหลงอาหารกลางวนดวยยาสฟนผสมฟลออไรดทกวน

รอยละ ๙๒ / /

รอยละศนยพฒนาเดกเลกจดกจกรรมแปรงฟนหลงอาหารกลางวนดวยยาสฟนผสมฟลออไรดทกวน

รอยละ ๙๕ / /

รอยละเดกอาย ๑๒ ป พบฟนตกกระ รอยละ ๑๐ / / รอยละเดก ป. ๑ ไดรบการเคลอบหล มรองฟ น รอยละ ๕> / /

เดกอาย ๓ ป ปราศจากฟนผ ไมนอยกวา รอยละ ๔๑

/

เดกอาย ๙-๑๒ เดอนไดรบการตรวจชองปาก และผปกครองไดรบการฝกแปรงฟนใหเดก

ไมนอยกวา รอยละ ๘๕

/

เดกอาย ๑๘ เดอน ปราศจากฟนผ / เดกอาย ๑๘ เดอน ไดรบการแปรงฟนกอนนอนทกวน

ไมนอยกวา รอยละ ๗๐

/

ศนยพฒนาเดกเลกจดผลไมเปนอาหารวางใหเดก ๓-๕ วน/สปดาห

ไมนอยกวา รอยละ ๘๕

/

เดก ป.๑ ไดรบบรการตรวจสขภาพชองปากและบรการสงเสรมสขภาพชองปาก

รอยละ ๗๐ /

เดก ป.๖ ไดรบการบรการเคลอบหลมรองฟน รอยละ ๒๐ / เดก ป.๑ ไดรบการบรการผสมผสานอยางสมบรณ (Comprehensive care)

ไมนอยกวารอยละ ๒๐ ของเดก ป.๑ ทไดรบการตรวจฟน

/