5 havo - lesboek Buitenland - hoofdstuk 2 §3 4

5 havo 2 End. en ex. processen § 3-4

www.vu.nl/aardwetenschappen

55Geologische ontwikkeling















































































































Platentektoniek

De Zuid-Amerikaanse plaat is groter, bestaat uit oceanische en

continentale korst en beweegt langzamer.Wat is het verschil tussen de Zuid-Amerikaanse plaat en de Nazca plaat,wat betreft de omvang, de opbouw en de snelheid?

Platentektoniek

Aardkorstplaten bewegen t.o.v. elkaar …

convergent divergent transform

Platentektoniek

Oceaanbodem ontstaaten verdwijntterwijl continenten blijven drijven

Midoceanische rug

Basalt ` nieuwe oceaan bodem

Platentektoniek

Oceaanbodem ontstaaten verdwijntterwijl continnten blijven drijven

Midoceanische rug

Subductie

1 De Nazcaplaat groeit aan de ene kant aan en verdwijnt aan de andere kant.

2 De Zuid-Amerikaanse plaat groeit in het oosten aan en blijft in het westen gelijk.

Platentektoniek

De drijvende aardkorst beweegt mee op de stroming in de mantel. Bij deze mantelstroming beweegt vast gesteente heel langzaam.

Deze stroming ontstaat door de verwarming bij de kern en de afkoeling bij de korst.

3 zones: A: platen bewegen langs elkaar heenB: subductie zone (1 oceanische plaat beweegt

onder de continentale plaat door)C: twee continentale platen botsen op elkaar

A

B C

Geologie Zuidoost Azië

Vulkanisme

Platentektoniek bepaalt het vulkanisme.

Divergerende beweging op de oceaanbodem

▼Rustige (effusieve) erupties

Convergente beweging, subductie

▼explosieve erupties

Vulkanisme: effusieve erupties

1 Het mantelgesteente is vast door de combinatie van een hoge druk en hoge temperatuur.

2 Zodra het mantel gesteente omhoog komt bij de midoceanische rug wordt de druk minder en smelt het gesteente

door de hoge temperatuur.

3 Door het gat tussen de platen stroomt de magma rustig naar buiten.

1

2

3

Vulkanisme: explosieve erupties

1

2

3

4

5

1 Oceaanbodem (basalt) + sediment + water duiken naar beneden

2 Op 150km diepte smelt het basalt, sediment en water en vormt lichte maar stroperige magma

3 De lichte magma stijgt tot in de magmakamer

4 Pas als de druk groot genoeg is komt er een explosieve eruptie. Hoe langer deze uitblijft, des te groter de eruptie

Vulkanisme: vulkanisch materiaal

Magma

Lava

Intrusie > graniet

Pyroklastisch materiaal:verpulverd materiaal

Vulkanisme is een opbouwend proces

Deze stratovulkaan is opgebouwd bij elke uitbarsting met lagen lava en as

Vulkanisme is een opbouwend proces

er een hele grote explosie komt waarbij zoveel materiaal naar buiten verdwijnt dat de vulkaan instort > caldera… totdat

Vlukanisme in de wereld


Vulkanisme: hot spots

Hawaii, een vulkaan midden in de oceaan maar niet bij een plaatrand!

Vulkanisme: hot spots

De meeste vulkanen liggenaan de randen van platenen functioneren inovereenstemming met de

aard van de plaatbeweging.

Vulkanen die hier niet aanvoldoen worden ‘hotspot’-vulkanen genoemd omdat:

1 omdat ze midden op eenplaat liggen

2 omdat ze andersfunctioneren dan je bij dieplaatbeweging zouverwachten

Hot Spot Volcano Tracks

Vulkanisme: hot spots zijn uitzonderingen

• IJsland-bij een divergente plaatgrens-spleeterupties

• Hawai-midden op een plaat-schildvulkanen

Aardbevingen

Door de platentektoniek ontstaat er rek en druk bij convergente en divergente plaatbewegingen

rek

rek

rek

druk

druk

convergent

convergent

divergentdivergent

divergent

Maar waar?

Aardbevingen

Het ontstaan van aardbevingen

Twee aardkorstplaten bewegen in tegengestelde richting langs elkaar. Ze zitten klem tegen elkaar maar de beweging gaat door…


Terwijl de platen klem zitten tegen elkaar, verbuigt het gesteente, het is elastisch. Van deze vervorming merkt niemand iets maar met nauwkeurige apparatuur kan het wel worden gemeten.

En… terwijl het gesteente verbuigt, bouwt er zich een spanning op in het gesteente.


Wanneer deze spanning te groot wordt breekt, het gesteente en verplaatsen de twee platen in tegengestelde richting langs elkaar.

Dit voorbeeld vindt plaats bij een transforme plaatbeweging. Bij convergerende en divergerende bewegingen ontstaat een aardbeving in principe hetzelfde.

De schaal van Richter

Gevolgen Magnitude

buitengewoon catastrofaal; naast de enorme verwoestingen verandert het landschap

9

catastrofaal; algemene verwoesting van alle constructies

vernietigend; naast gebouwen word ook grond verplaatst en is er schade aan dijken en dammen

verwoestend; de schade aan gebouwen en infrastructuur is groot 8

vernielend; grote schade aan alle soorten gebouwen 7zeer sterk; veel schade aan slecht gebouwde huizen

sterk; muren in huizen raken beschadigd, paniek 6

vrij sterk; iedereen voelt het, gebroken ramen, kasten vallen om 5matig; ’s nacht worden mensen wakker, krakende geluiden in huis. De trillingen lijken afkomstig van zwaar verkeer

4

licht; vergelijkbaar met trillingen van het verkeer; niet iedereen voelt het 3

zeer licht; wordt door enkele personen gevoeld, vooral bovenin gebouwen

2

1wordt niet gevoeld, alleen door seismografen geregistreerd

Aardbevingen

De schaal van Richter meet de magnitude van een

aardbeving aan de hand van de hoeveelheid energie

die vrijkomt.

Education

5 havo - lesboek Buitenland - hoofdstuk 2 §3 4