ВИРУСТАРОрындаған: Ділдабек Т.,Шахарбек Алаяк

Сыныбы: 10 “ҚӘ”

ВИРУСТАР Вирус[2] (лат. vīrus - «у») – тірі организмдердің

ішіндегі жасушасыз тіршілік иесі. Олар рибонуклеин қышқылынан немесе дезоксирибонуклеин қышқылынан құралған нуклеопротеидтерден, сондай-ақ ферментті нәруызбен қапталған қабықшадан –кабсидтерден тұрады. Бұл қабықша вирустың құрамындағы нуклеин қышқылдарын сыртқы ортаның қолайсыз жағдайларынан корғайды. Кейбір вирустардың құрамында нуклеин қышқылдарынан басқа көмірсулар, май текті заттар, биотин (Н витамині) және мыс молекулалары кездеседі.

Вирустар тек тірі жасушада өніп-өсіп көбеюге бейімделген.

Электрондық микроскоппен 300 мың есе үлкейтіп қарағанда, оның пішіні таяқша тәрізді, жіп тәрізді немесе іші қуыс цилиндр пішінді болатыны дәлелденді.

Вирустар тірі организмдердің барлығын уландырады.

Қазіргі кезде вирустардың жылы қанды омыртқалыларды уландыратын 500-дей, ал өсімдіктерді уландыратын 300-ден астам түрі белгілі болып отыр.

ЗЕРТТЕЛУІ 1892 жылы орыс

ғалымы Д.И.Ивановский темекі теңбілін зерттеп, вирусты ашты.

ЗЕРТТЕЛІУІ 1899 жылы нидерланд

микробиологы М.В.Бейерник “вирус” терминін ғылымға енгізеді.

ҚҰРЫЛЫСЫ Вирустардың құрылысы мен іс-әрекетін темекі

теңбілі ауруын мысалға алып қарастырайық. Темекі теңбілі вирусы темекі жапырағындағы хлоропластарды зақымдайды. Осының салдарынан жапырақ тақтасы бүрісіп, шиыршықтанады. Сонымен қатар тостағанша, күлте жапырақшалары да өзгереді. Темекі теңбілі вирусымен зақымдалған жапырақ 9-11 күннен кейін сарғая бастайды.

У. Стенлидің дәлелдеуі бойынша, темекі жапырағында вирус бөлшектері алты қырлы кристалл пішінді шоғыр түзеді.

Бактерияларды зақымдап, ерітіп (лизис) жіберетін вирустарды бактериофагтар деп атайды. Бұларды алғаш рет 1915 жылы Ф. Туорт сипаттап жазды. Кейбір бактериофагтың пішіні итшабаққа ұқсайды. Олардың денесі – басы, құйрығы және іші қуыс тармақталған базальді түтікшелерден тұрады. Вирусты сыртынан нәруыз қабаты қаптайды, ішінде ДНҚ немесе РНҚ болады. Басының мөлшері 40 нм, ал «құйрығының» ұзындығы 20-22 нм-ге тең. «Құйрығының» ұшы – нәруыз молекуласынан тұратын қуыс түтік.

АУРУЛАР Адам ағзасына: шешек, ұшық, тұмау, сары

ауру, ИТИС, балалардың сал ауруы жіне т.б. Өсімдік аурулары: алхоры теңбілі,бидай

теңбілі, қызылша теңбілі, кароптың әжімді теңбілі, және т.б.

ЖИТС

АИВ(ИТИС) ИТИС-иммунитет тапшылығын иемденген синдром,ал оны

тарататын вирусқа 1986 жылы АИВ (адам иммунтапшылық вирусы) вирусы болып аталды. Оған алғаш 1938-1939 жылдары американдық Робет Галло мен француздық ғалым Люк Монтанье сипаттама берді. 1981 жылы АҚШ-тың Калифорния штатында алғаш рет есіртке пайдаланатындардан ИТИС ауруы тіркелді. Американдық ғалымдар бұл аурудың қоздырғышын тарататын вирустар Африкадағы адамдардан тапты. Дәл осыған ұқсас вирус кейіннен шимпанзе маймылының қанынан да табылды.

Аурудың алғашқы кезеңінде денеде безгек ауруына ұқсас діріл пайда болады. Лимфа түйіндері ісінеді. Тері бөртіп, бірте-бірте жараға айналады. Вирустың әсерінен адам азады,дене температурасы көтеріледі,іш өтеді. Қаназдық байқалып, адам шаршайды,буыны сырқырап,басы ауырады. Өкпе қабынады,теріде пайда болған жаралар қатерлі ісікке айналуы мүмкін.

ПОЛИОМЕЛИТ

ЖАЛПЫМЕМЛЕКЕТТІК ШАРАЛАР1. Қан беретін адамдарды және ағзаға

құйылатын қанды мұқият тексеруден өткізу.2. Есірткіге және жезөкшелікке қарсы күресті

барынша күшейту.3. Емдеу мекемелерінде санитарлық ережелерді

қатаң түрде сақтау.4. Тұрғындарды жүйелі түрде медициналық

тексеруден өткізіп тұру.5. Көпшілік арасында санитарлық үгіт-насихат

жұмыстарына ерекше көңіл бөлу.

АЛДЫН-АЛУ ШАРАЛАРЫ1. Вакцина салдыру2. Иммуномодуляторлар пайдалану3. Интервон препарат қолдану4. Әрбір адам өзінің жеке басының гигиеналық

ережелерін сақтау.5. Салауатты өмір сүру салтын ұстану.6. Анда-санда қан тапсырып , тексеруден өтіп

тұру.

НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ