HÜCREÇevremizdeki varlıkları canlı varlıklar ve cansız varlıklar olmak üzere ikiye ayırabiliriz. Etrafımızda bitkiler, hayvanlar, insanlar, mantarlar, tek hücreli mikroskobik canlılar gibi canlı varlıklar ile taş, toprak, tahta, hava, kalem, kağıt gibi cansız varlıklar da bulunur.

Canlı varlıklar, cansız varlıklardan farklı bazı özellikler taşırlar. Beslenme, büyüme, uyarıları algılama ve tepki verme, hareket etme, boşaltım, solunum, üreme ve hücresel yapı canlıların sahip olduğu canlılık özellikleridir.

ÜNİTE 1:VÜCUDUMUZDAKİ SİSTEMLERCANLILAR VE HAYAT

Bir varlığın canlı olabilmesi için bu canlılık özelliklerini taşıması gerekir.

Canlı vücudunu oluşturan en küçük yapıtaşına hücre denir. Hücre, canlı varlıkların yaşam özelliği gösteren en küçük yapı birimidir.

Bitkiler, hayvanlar, insanlar ve bazı mantarlar gibi birçok hücrenin bir araya gelmesiyle oluşan canlılar olduğu gibi tek bir hücreden oluşan mikroskobik canlılar da vardır.

Bilgi PenceresiHücre ilk defa 1665 yılında Ingiliz bilim adamı olan Robert Hooke tarafından ölü mantar dokusunda boş odacıklar şeklinde keşfedildi. Robert Hooke incelemeleri sırasında gördüğü bu odacıklara hücre adını verdi.

Hücrenin büyüklüğü vücut büyüklüğüne bağlı değildir. Fil ve farenin karaciğer hücreleri aynı büyüklüktedir. Farklılık hücre sayısındadır. Hücre sayısı canlının vücut büyüklüğü ile doğru orantılıdır.

Epitel Hücresi

Hücreler bulunduğu canlıya ve üstlendiği göreve göre bazı farklılıklar gösterse de üç temel kısımda incelenir.

Hücrenin Yapısı ve Özellikleri

Hücre zarı Sitoplazma Çekirdek

Hücre ZarıHücreyi en dıştan sararak hücreye şekil verir ve dış etkilerden korur.Üzerindeki por adı verilen delikler sayesinde hücre ile dış ortam arasındaki madde giriş çıkışını (besin maddeleri, su, gaz vb.) kontrol eder.Hücre zarı ihtiyacı olan maddelerin hücre içine geçişine izin verirken ihtiyacı olmayan maddelerin geçişine izin vermez. Bu özelliğe “seçici geçirgenlik” denir.Protein, yağ ve karbonhidrat moleküllerinden oluşur.Canlı, esnek, ince ve yarı saydam ve akışkandır.

Resim1: Hücre zarının yapısı

Hücre DuvarıBitki, mantar ve bakteri hücrelerinde hücre zarının etrafını çevreleyen ikinci bir hücre örtüsüdür. Çeper, zara desteklik sağlayarak hücreyi korur.Cansız, kalın, esnek ve tam geçirgendir. Madde alışverişine engel olmaz.Bitkilerde dayanıklılık sağlar.Bitkilerde hücre çeperi selülozdan oluşmuştur.

SitoplazmaHücre zarı ile çekirdek arasını dolduran (yumurta akı kıvamında) sıvı ve akışkan kısımdır. Sıvı olduğu için yapısının büyük bir kısmını su oluşturur.

Özellikleri; Canlıdır. Saydamdır. Yarı geçirgendir. Bol miktarda su, mineral, hormon, besin, enzim ve organellerden oluşur. Hücrenin sitoplazmasında solunum, boşaltım, beslenme gibi yaşamsal (metabolik) olayların gerçekleştiği yapılar vardır. Bu yapılara organel denir.

Sitoplazma

Hücrenin Organelleri ve GörevleriHücre sitoplazmasında bulunan organeller hücre çeşitlerine göre bazı farklılıklar gösterir.

RibozomHücre içindeki en küçük organeldir. Bütün canlı hücrelerde bulunur ve protein sentezler. Virüsler hariç tüm hücrelerde bulunur. Tüm hücrelerde bulunmasının sebebi ribozomun zarsız olmasıdır.Hücrede sayısı en fazla olan organeldirKaraciğer ve salgı bezi hücreleri gibi protein sentezi normalden fazla olan hücrelerde ribozom sayısı da fazladır.

MitekondriBesinleri oksijenle parçalayarak enerji üretir. Bu olaya oksijenli solunum denir. Üretilen bu enerji, hücredeki hareket, sindirim dolaşım gibi yaşamsal faaliyetlerin gerçekleştirilmesinde kullanılır. Enerji ihtiyacı fazla olan organların hücrelerinde çok sayıda bulunur.

BESİN + OKSİJEN SU + KARBONDİOKSİT+ ENERJİ

KofulHücreler için zararlı veya fazla olan maddeleri depo eden içi sıvı dolu keseciklerdir. Madensel tuz, besin, renk maddesi ve su gibi çeşitli maddeler ile bazı fazlalık ve atıkları depo eder. Ayrıca boşaltıma da yardımcı olur.Bitki ve hayvan hücrelerinde ortak olarak bulunduğu halde sayı ve büyüklük bakımından farklılık gösterir.Bitki hücrelerindeki kofullar büyük ve az sayıdayken, hayvan hücrelerindeki kofullar küçük ve çok sayıdadır.

LizozomHücredeki büyük yapılı besinleri parçalayarak sindirilmesini sağlar. Ayrıca hücredeki yıpranmış ve yaşlanmış organelleri yok eder.

Golgi Cisimciği

Salgı maddelerinin yapıldığı, depolandığı ve paketlendiği organeldir.

Salgı hücrelerinde normalden fazla sayıda golgi organeli vardır. Tükürük bezi, ter bezi, süt bezi, pankreas, deri ve çiçek örnek verilebilir.

Bilgi PenceresiGolgi aygıtının bozulması, salgıların azalmasına neden olur. Örneğin, tükürük bezinden salgılanan tükürüğün azalmasında golgi etkilidir. Tükürüğün azalması da ağzın kurumasına neden olur.

Endoplazmik retikulumHücre zarı ile çekirdek arasını ağ gibi saran kanalcıklardır.Madde iletimini ve bazı maddelerin depolanmasını sağlar. Hücre içinde madde taşınmasında görevlidir. Hücre içi madde iletimini sağlar. Zarlı bir organeldir.Endoplazmik retikulum vücudumuzdaki kan damarlarına benzer şekilde görev yapar. Bazılarının üzerinde ribozomlar vardır, bunlara Granüllü E.R denir. Üzerinde ribozomlar olmayanlara da Granülsüz E.R denir.

Sentrozom (Sentriol) Sadece insan ve hayvan hücrelerinde bulunur. Bitki

hücrelerinde bulunmaz. Hayvan hücresinde çiftler halinde bulunur. Hücrenin bölünerek çoğalmasında görev yapar. Sentrozomlar iğ ipliklerini oluşturur. Hücre bölünmesi sırasında kendini eşler.

Kloroplast  Genellikle bitki hücrelerinde bulunur. Güneş ışığını kullanarak canlıların kullandığı besin ve oksijeni

üretir. Bu olaya fotosentez denir. Yapısındaki klorofil pigmentinden dolayı bitkilere yeşil renk

verir. Şekil, büyüklük ve sayıları bitkiden bitkiye değişir.

Fotosentezin denklemi Su + Karbondioksit Besin + Oksijen Klorofil

Güneş Enerjisi

Bitkinin yeşil gövde, yaprak ve çiçekteki çanak yaprak gibi kısımlardaki hücrelerde bulunur.

Fotosentez ile üretilen besinlerin bir kısmını bitki hücreleri kullanır. Kalan kısmı çeşitli organlarda depolanarak diğer canlıların beslenmesinde kullanılır.

Bilgi Penceresi

Kloroplastlarda üretilen oksijen atmosferdeki oksijen gazının oluşmasını sağlar. Bundan dolayı tüm canlıların oksijen ihtiyacının karşılanmasında kloroplast organelinin etkinliği rol oynar.

Gündüzleri etkin olup geceleri görev yapmaz.

ÇekirdekHücrenin yönetim merkezidir.Hücrenin ortasında veya ortasına yakın bir yerde bulunur.İçindeki kalıtsal madde sayesinde hücrede gerçekleşen canlılık faaliyetlerini yönetir. Ayrıca hücrenin kendine özgü özellikler kazanmasını sağlar. Canlıların saç rengi, ten rengi, göz rengi, yaprak genişliği ve kalınlığı gibi özellikleri hücre çekirdeğindeki kalıtsal madde ile belirlenir.

Tek çekirdekli ve çok çekirdekli hücreler olduğu gibi çekirdeksiz hücreler de vardır. Örneğin mavi-yeşil alglerde, bakterilerde ve olgun alyuvar hücrelerinde çekirdek yoktur.Görevi, hücrenin bölünerek çoğalmasını, büyümesini sağlamak ve diğer hücresel olayları yönetmektir.Çekirdeği alınan hücre yaşayamaz.Çekirdek çekirdek zarı, çekirdek öz suyu, çekirdekçik ve kromatin iplik adı verilen dört kısımdan oluşmuştur.

Bitki ve hayvan hücresi arasındaki farklar

BİTKİ VE HAYVAN HÜCRELERİ ARASINDAKİ FARKLILIKLAR

BİTKİ HÜCRELERİ HAYVAN HÜCRELERİ

Genellikle köşeli bir yapıya sahiptir.

Selüloz yapılı hücre çeperi (duvarı) bulunur.

Kloroplast vardır, hem kendisi hem de diğer canlılar için besin üretir.

Fotosentez yapar.

Kofulları büyük ve az sayıdadır. Sentrozomları yoktur.

Genellikle yuvarlak veya yuvarlağa yakın bir yapıya sahiptir.

Hücre çeperi bulunmaz.

Kloroplast yoktur, besinleri dışarıdan hazır alır.

Fotosentez yapmaz.

Kofulları küçük ve çok sayıdadır.

Sentrozomları vardır.

ETKİNLİK ZAMANI•Aşağıda verilen boşluklara uygun kelimeleri yazınız.

1. Canlının yapı birimi …………………    (hücredir / organeldir).        

2. Bütün hücrelerde kloroplast ………………… (bulunur / bulunmaz).

3. Hayvan  hücresinin şekli …………………… (ovaldir / köşelidir).

4.  Hücrede besinin üretildiği yer …………………...(mitokondridir / kloroplasttır).

5. Hücrenin yönetimini sağlayan yapı  ……..……( sitoplazmadır / çekirdektir).

6. Hücre zarı ……………………. (serttir / seçici geçirgendir).

Sadece insan ve hayvan hücrelerinde bulunurum. Hücrenin bölünerek çoğalmasında görev yaparım.

Genellikle bitki hücrelerinde bulunur, güneş ışığını kullanarak canlıların kullandığı besin ve oksijeni üretirim.

Besinleri oksijenle parçalayarak enerji üretirim.

Hücre içi sindirim yaparım.

…………………..

…………………..

…………………..

…………………..

ETKİNLİK ZAMANITanımları okuyarak organellerin isimlerini verilen boşluklara yazınız.

HÜCRE ÇEŞİTLERİ Hücreler gelişmişlik özelliklerine göre iki çeşittir. ilkel hücreler (Prokaryot hücreler) Gelişmiş hücreler (Ökaryot hücreler) ilkel Hücreler Bitki ve hayvan hücrelerinde bulunan yapıların hepsi tüm hücrelerde bulunmaz. İlkel hücrelerin belirgin bir çekirdekleri yoktur. Hücreyi yöneten ve kalıtsal özellikleri kazandıran kalıtım maddesi, sitoplazmada dağınık halde bulunur.

Mavi-yeşil algler

İlkel hücrelerin sitoplazmasında sadece ribozom organeli bulunur çünkü ribozom organelinin zarı yoktur.Zarla çevrili organelleri yoktur.Bu tür hücreler enerji üretmek gibi ihtiyaç duydukları diğer yaşamsal faaliyetleri sitoplazmanın içinde gerçekleştirirler.İlkel hücrelere bakteriler ve mavi-yeşil algler örnek olarak verilebilir.

Prokaryotik yapı

Gelişmiş Hücreler Gelişmiş hücrelerin belirgin bir çekirdekleri vardır. Kalıtsal madde çekirdekte bulunur. Bu tür hücrelerde ribozom ve ribozomun dışındaki diğer organeller de vardır. Zarla çevrili organelleri vardır.Yaşamsal faaliyetler sitoplazmadaki organellerde gerçekleşir.

Gelişmiş hücrelere bitki, hayvan, mantar hücreleri ile amip, öglena ve terliksi hayvan gibi bazı tek hücreli mikroskobik canlılar örnek olarak verilebilir.

Tek hücreli canlıların hepsi ilkel hücre yapısında değildir. Amip, öglena, terliksi hayvan gibi belirgin bir çekirdeği, ribozom ve ribozomun dışındaki diğer organelleri taşıyan bazı tek hücreli canlılar, gelişmiş hücre yapısındadır.

Amip Paramecium Öglena

Hücreden Organizmaya

Aynı görevi yapmak üzere bir araya gelmiş benzer yapı ve özellikteki hücre topluluklarına doku denir.Hücrelerde organellerin yaptığı görevlerin benzerlerini, çok hücreli canlılarda dokular yapar. Bir dokuyu oluşturan hücrelerin şekil, yapı ve görevleri birbirinin aynısıdır.

Dokular bir araya gelerek organları, organlar bir araya gelerek sistemleri, sistemler ise bir araya gelerek organizmayı yani canlıyı oluşturur.

Hücre

Benzer hücreler dokuları,

Birlikte çalışan dokular organları,

Birlikte çalışan organlar sistemleri,

Birlikte çalışan sistemler topluluğu organizmayı oluşturur.

Yaprak hücreleri, meyve hücreleri, tohum hücreleri, gövde hücreleri bitki dokularını oluşturur. Kan hücreleri, sinir hücreleri, kas hücreleri, epitel hücreleri, kemik hücreleri ve kıkırdak hücreleri gibi hücrelerde hayvan dokularını meydana getirir.

•Örneğin; insan ve hayvanların vücudunda; kasılıp gevşeme özelliğine sahip olan hücreler kas dokuyu meydana getirir.• Kemik dokusu, kan dokusu, epitel dokusu ve sinirler birleşerek kemiklerimizi meydana getirir. Bu durumda kemikler birer organdır.•Kemikler bir araya gelerek iskeletimizi oluşturur. iskelet, kas ve eklemlerimiz hareket sisteminin oluşmasını sağlar.

Elektron mikroskobu

ETKİNLİK ZAMANI

I. Mide dokusuII. Mide hücresiIII. İnsan vücuduIV. Sindirim sistemiV. MideYukarıda belirtilen yapıları, küçük birimden büyük birime doğru sıralayınız.

Konu Sonu Soruları

1) I. Fotosentezle besin üretmeII. Enerji ihtiyacı fazla olan hücrelerde bol miktarda bulunmaIII.Yalnızca bitki hücrelerinde bulunma

Yukarıda verilen özelliklerden hangisi ya da hangileri mitokondri organeline ait özelliktir?

A)Yalnız I B) Yalnız IIC) I ve II D) II ve III

2)

Organel Adı Görev

a.Mitokondri Hücre bölünmesinde görev alır.b.Sentriyol Besin ve oksijen üretir.c.Golgi Cisimciği Enerji üretir.d.Kloroplast Protein sentezinde görevlidir.

Yukarıdaki organeller görevleriyle eşleştiğinde hangi organel dışta kalır?

A) a B) b C) c D) d

3) Arkadaşlarına hücre ile ilgili sunum yapan Ayşe aşağıdaki bilgileri veriyor. Buna göre aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?

A)Hücreler genellikle çekirdek, hücre zarı ve stoplazma olmak üzere üç bölümden oluşur.

B)Mikroskop yardımıyla görülebilen, canlıları oluşturan en küçük yapı birimine hücre denir.

C)Çekirdek hücrenin yönetim merkezidir ve kalıtsal özellikleri taşıyan yapıları bulundurur.

D)Hücre duvarı mitokondri, koful ve kloroplast tüm canlıların hücrelerinde bulunan organellerdir.

DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ

Vücudumuza şekil veren, hareket etmemizi sağlayan destek ve hareket sistemimizdir. Yürümemizi, koşmamızı, top oynamamızı, elimizle bir şeyleri tutup kavramamızı destek ve hareket sistemi sağlar.Destek ve hareket sistemi vücudumuzda önemli görevler üstlenmiştir. Bunlar: Vücudun dik durmasını sağlar. Hareket etmeyi sağlar. Vücuda şekil verir.

Beyin, kalp, akciğerler gibi hayati öneme sahip olan iç organlarımızı dış etkilerden korur.

Kaslara ve iç organlara tutunma yüzeyi sağlar.

iç organların çalışmasını sağlar.

Kan hücreleri üretir. Kalsiyum, magnezyum, fosfor

gibi mineralleri depolar.

Destek ve Hareket sistemimizi iki bölümde inceleyelim: 1. İskelet sistemi2. Kaslar

İSKELET SİSTEMİ

Kemikler, eklemler ve kıkırdaktan oluşan İskeletimizin Görevleri:

Vücudumuza şekil verir ve dik durmamızı sağlar. İç organlarımızı korur. Kaslarla birlikte hareketimizi sağlar.

Kan hücrelerinin, üretilmesine yardımcı olur. Kalsiyum ve fosfor gibi mineralleri depolar.İç organlara askılık görevi yapar.

İNSAN İSKELETİ BÖLÜMLERİ

Baş İskeleti : Kemikler birbirine çok sıkı bağlanmıştır. Aralarında oynamaz eklemler vardır. Yalnız alt çene kemiğinde oynar eklem vardır. Beyin bu kemikler içinde korunur.

Gövde iskeleti:Omurga ve göğüs kafesinden oluşur.

Omurga; Omur adı verilen 33 kemikten oluşur. Omurganın içinden şerit şeklinde omurilik siniri geçer, bu kanala omurilik kanalı denir.

Bel kemiği de denilen omurga 5 bölümden oluşur ;

Boyunda ; 7 Sırtta ; 12 Belde ; 5 Sağrıda;5 Kuyruk sokumunda ; 4 dür.

Göğüs kafesi: Kaburgalar ve göğüs kemiğinden oluşur.Akciğerler ve kalp burada korunur.

Üyeler: Kollar ve bacaklardan oluşur.Kollarda; Pazu, dirsek,önkol,el bilek,el tarak ve parmak kemikleri vardır.Kollar gövdeye omuz kemeri ile bağlanmıştır.Omuz kemeri kürek ve köprücük kemiklerinden oluşur.Bacaklarda ; Uyluk,diz kapağı, kaval, ayak bilek,ayak tarak,topuk ve parmak kemikleri vardır. Bacaklar gövdeye kalça kemeri ile bağlıdır.

Kol kemikleri

Süngerimsi Kemik

Sarı Kemik İliği

Kemik Zarı

Kan Damarları

Kırmızı Kemik İliği

Sert Kemik Doku

Kemik Kıkırdağı İlik boşluğu

Kemik bölümü ÖzelliğiKemik Kıkırdağı Kemiklerin uç kısımlarında bulunan kıkırdak hareketi

kolaylaştırır, hareket sırasında kemiklerin birbirine sürtünerek aşınmasını önler. Kemiklerin büyüme bölgelerinde bulunan kıkırdak ise kemiklerin boyca uzamasını sağlar. Ergenlik döneminin sonunda büyüme bölgelerinde bulunan kıkırdak tamamen kemikleştiği için boyca uzama durur.

Süngerimsi Kemik Doku

İçinde kan hücrelerini üreten kırmızı kemik iliği bulunur. Uzun kemiklerin uç kısımlarında diğer kemiklerin ise iç kısmında bulunur.

Kan Damarı Kemiklerde bulunan kan damarları kemiklerin besin ve oksijen ihtiyacını karşılar. Kemik hücrelerinde oluşturulan atıkların ise uzaklaştırılmasını sağlar.

Kemik bölümü ÖzelliğiSert Kemik Doku Kalsiyum ve fosfor mineralleri

bulundurur. Bu mineraller kemiğe sertlik ve dayanıklılık verir. Bu yüzden çok serttir.

Uzun kemiklerin ortasında diğer kemiklerin dış yüzünde bulunur.

Kemik Zarı (Periost) Kemiğin üstünü örter.Kemiğin enine büyümesini, kalınlaşmasını ve beslenmesini sağlar.

Ayrıca kırılan kemiğin onarılmasını da kemik zarı sağlar.

Sarı Kemik İliği: Uzun kemiklerin ortasındaki kanalda bulunur. Kısa, yassı ve düzensiz şekilli kemiklerde ilik kanalı ve sarı ilik bulunmaz. Yağ depolar ve gerekli durumlarda kan hücreleri üretir.

Kırmızı Kemik İliği:: Süngerimsi kemik içinde bulunur. Yumuşak bir yapıya sahiptir. Görevi, kan hücresi olan alyuvarları üretmektir. Tüm kemiklerin yapısında bulunur.

Vücudumuzdaki kemikler şekillerine göre üç çeşittir.

1. Uzun kemikler:Boyu enine göre uzun olan kemiklerdir. Bu kemiklerin uç kısımlarında şişkin olan kemik başı; kemik başlarının arasında ise daha uzun ve ince olan kemik gövdesi bulunur. Silindirik bir görünüme sahiptirler. Kol ve bacaklarımızda bulunan kemikler bu özelliğe sahiptir. Bacak kemiği, baldır kemiği, kaval kemiği, pazı kemiği, dirsek kemiği, önkol kemiği uzun kemiklere örnektir.

2. Kısa Kemikler Boyu enine yakın olan kemiklere kısa kemik denir.El ve ayak bilek kemiklerinde bulunur.Kısa kemiklerin en dışında kemik zarı, kemik zarının altında sert kemik doku, bunun da altında süngerimsi kemik doku bulunur.Süngerimsi kemiğin gözeneklerinde de kan hücrelerini üreten kırmızı kemik iliği vardır.

3. Yassı Kemikler

Yassılaşmış ve düzleşmiş kemiklerdir.

Kürek kemikleri, kaburgalar,göğüs kemiği, leğen kemiği (kalça kemiği), kafatası kemikleri yassı kemiklere örnek olarak verilebilir.

Kürek KemiğiKaburgalar

Göğüs kemiği

Yassı kemiklerde de en dışta kemik zarı, kemik zarının altında sert kemik doku, bunun da altında süngerimsi kemik doku bulunur.

Süngerimsi kemik dokunun gözeneklerinde ise kırmızı kemik iliği vardır

Kafatası Kalça kemiği

ETKİNKLİK ZAMANI

Aşağıdaki tabloda kemik çeşitlerinde bulunan yapıları (+), bulunmayan yapıları (-) ile gösteriniz.

Uzun Kemikler

Kısa kemikler

Yassı Kemikler

Kemik zarı

Sarı Kemik İliğiKırmızı Kemik İliğiKıkırdak

KIKIRDAKKemiklerin uç kısmında ve bazı organlarda bulunan esnek ve dayanıklı yapılara kıkırdak denir. Embriyo döneminde kıkırdaktan oluşan iskeletimiz gelişim süresince mineral depolayarak sertleşir ve kemikleşir. Yeni doğan bir bebeğin iskeleti de tamamen kemikleşmediği için yetişkin bir insanın iskeletine göre daha esnek bir yapıdadır. Kıkırdak kemiklerin birleşme noktalarında bulunur ve hareket sırasında kemik başlarının aşınmasını önler.

Kıkırdak doku ayrıca kemiklerimizin büyüme bölgelerinde bulunur. Büyüme bölgelerinde bulunan kıkırdak, kemiklerimizin boyca uzamasını sağlar.İskeletimizde bulunan kıkırdak dokunun önemli görevleri vardır.İskelete esneklik kazandırır ve kemiklerin kolayca kırılmasını önler. Hareketi kolaylaştırır ve kemiklerin birbirine sürtünerek aşınmasını önler. Kemiklerin boyca uzamasını sağlar.Kıkırdaklar uzun kemiklerin baş bölgelerinde, omurların arasında, kulak kepçesinde, burun ucunda, soluk ve yemek borusunda bulunur.

EKLEMLER

İskeletteki kemiklerin birleşerek iskeletin şekillenmesini sağlayan yapılara eklem adı verilir.

Eklemler iskeletteki bazı kemikleri sıkı bir şekilde tutarken, bazı kemiklere çeşitli hareketleri yaptırır.

Eklemler kemiklere hareket yeteneği kazandırma durumuna göre üçe ayrılır.

Oynar eklem

Yarı oynar eklem

Oynamaz eklem

Bu eklemler kol ve bacak,omuz, kalça kemikleri arasında ve çenemizde bulunur.

Bilgi PenceresiEklem sıvısı ve eklem kapsülü sadece oynar eklemlerin yapısında bulunur. Kıkırdak ise oynamaz eklemlerde bulunmaz; oynar ve yarı oynar eklemlerin yapısında bulunur.

Oynar EklemlerHareket yeteneği fazla olan eklemlerdir.Oynar eklemleri oluşturan kemiklerin uç kısımlarında hareketi kolaylaştıran, hareket sırasında kemiklerin birbirine sürtünerek aşınmasını önleyen kıkırdak bulunur. Oynar eklemlerde eklemi saran bir eklem kapsülü ve iki kemik arasında boşluk bulunur. Bu boşluğun içinde eklem sıvısı vardır.

Eklem sıvısı hareket sırasında

kemiklerin aşınmasını engeller. Kol ve bacaklardakiler ile alt çenedeki eklemler oynar eklemlerdir.

Yarı Oynar EklemlerHareket yeteneği kısıtlı olan eklemlerdir. Omurgadaki omurlar arasında ve kaburgalar arasında bulunur.Yarı oynar eklemler, kemiklerin arasında bulunan kıkırdak disklerin esnekliği ölçüsünde hareket ederler. Bu nedenle omurganın her yeri aynı hareket yeteneğine sahip değildir. Yarı oynar eklemler omurgaya eğilme ve bükülme yeteneği kazandırır .

Boyun ve bel bölgesindeki omurlar, sırttaki omurlara oranla daha fazla hareket edebilirler.

Oynamaz EklemlerKemiklerin birbirine kaynaşması sonucu hareket yeteneğini kaybetmiş eklemlerdir.Bu tip eklemlerde kemikler birbiri ile iyice kaynaşmıştır. Görüntüsü iki testerenin dişlerinin birbirine geçmiş hali gibidir.Bu tür ekleme en iyi örnek kafatası kemiğidir.Kuyruk ve sağrı omurları da oynamaz eklem yapısındadır.

KASLARKaslar iskelet sistemiyle birlikte vücudumuzun hareket etmesini sağlar. Bazı organlarımızın yapısı sadece kaslardan oluşmuştur. Bu organların çalışmasını sadece kaslar sağlar. Kaslar, kasılma özellikleri sayesinde iskeletin dolayısıyla da vücudumuzun hareketini sağlar. Kaslar, vücudumuzu oluşturan hemen hemen bütün sistemlerin yapısında bulunur. Kaslar, vücuda destek sağlayarak vücudunun bütünlüğünü korur. Vücut için gerekli ısı enerjisini üretir.

Kas DokusuKas Lifi

Kas Demeti

Sindirim sisteminde besinlerin parçalanmasında, kanın damarlarda dolaşmasında, bedensel hareketlerin yapılmasında ve vücudun özgün şeklini kazanmasında kasların büyük rolü vardır.

Kaslarımızın yapısı

Kaslarımız, kas hücrelerinden (kas tellerinden) oluşmuştur. Kas hücreleri birleşerek kas liflerini, kas lifleri de bir araya gelerek kasları oluşturur.

Yapılarına göre kaslar 3 e ayrılır.

Çizgili (İskelet) Kaslar İsteğimizle çalışırlarHızlı kasılır,çabuk yorulurlarÇok çekirdeklidirler ve çekirdekleri yüzeydedir.Enine bantlaşma gösterirlerGenellikle kırmızı renklidirler (bu yüzden kırmızı kaslar da denir).Örn;Kol,bacak,el,parmak ve göz kapağı çizgili kaslardır.

Çizgili kaslarımızın çalışması:Kemiklerin hareket etmesini sağlayan kaslar vücudumuzda bir çift halinde bulunur. Kaslar bulunduğu yere göre aynı anda kasılıp gevşeyerek veya karşılıklı iki kasın zıt yönde hareket etmesi ile çalışabilirler. Kaslardan biri kasılırken diğeri gevşer. Kasılan bir kasta; kısalma, sertleşme, şişme ve kalınlaşma meydana gelir. Gevşeyen bir kasta ise uzama, yumuşama ve incelme meydana gelir.

Kol kaslarımızın çalışmasını incelersek kolumuzu kaldırdığımızda kolumuzdaki iç kaslar kasılır, dış kaslar ise gevşer.Kolumuzu açtığımızda ise iç kaslar gevşer, dış kaslar kasılır.

 

Kol Büküldüğünde

Pazı kası kasılır, şişer boyu kısalır.

Dış kas gevşer, incelir, boyu uzar.

Kol açıldığında

Pazı kası gevşer, incelir, boyu uzar.

Dış kas kasılır, şişer, boyu kısalır.

Düz KasKalp hariç iç organlarımızın yapısında bulunurlar.İsteğimiz dışında çalışırlar.Yavaş ve ritmik çalışırlar.Uzun süreli olarak görev yaparlar.Çalışmaları sırasında yorulmazlar. Beyaz renkli kaslardır.Hücreleri mekik şeklindedir.Tek çekirdeklidir.Örn mide,yemek borusu ve diğer iç organlar düz kaslardan oluşur.

Kalp Kası Kalbimizin yapısında bulunan kastır.Hücreleri dallanmış düzensiz bir görünüme sahiptir.Çizgili kasların görünümüne ve düz kasların çalışma özelliklerine benzerlik gösterir.Çizgili olmasına rağmen isteğimiz dışında çalışır.Kasılıp gevşeyerek kanın vücuda pompalanmasını sağlar.Sürekli çalışır,yorulmaz.Çok çekirdeklidir,çekirdekler ortada bulunur.

Çizgili kas, kalp kası ve düz kasın karşılaştırması

Çizgili KasHızlı kasılır, istemli çalışır,

çabuk yorulur..

Kalp KasıSürekli ve istemsiz çalışır,

yorulmaz.

Düz KasYavaş ve istemsiz çalışır,

yorulmaz.

ETKİNLİK ZAMANIKaslarla ilgili aşağıdaki tabloyu doldurunuz.

KASLAR Düz Kas Kalp Kası Çizgili Kas

Kol kası +

Kalp +

Mide +

Göz kapağı

Diyafram

İncebağırsak

Bacak kası

Damarlar

Yemek borusu

Destek Ve Hareket Sisteminin SağlığıSağlıklı bir iskelet ve kas sistemine sahip olmak için dengeli beslenmek şarttır.Kemiklerin yapısında bol miktarda kalsiyum,potasyum ve fosfor bulunur.Kasların yapısında ise protein bulunur.Kemiklerimiz sert ve güçlü bir yapıya sahip olmalarına rağmen, ani darbelerde kırılabilir ya da çatlayabilir. Bu nedenle kemiklere sertlik kazandıran kalsiyum ve fosfor başta olmak üzere bütün mineralleri barındıran ve protein içeren et, süt, yumurta gibi besinler bolca tüketilmelidir.

Kemiklerin gelişimi için güneşte bulunan D vitaminine de ihtiyaç vardır.Eksikliğinde raşitizm denilen kemik eğriliği hastalığı olur.Ağır yük taşımadan uzak durulmalıdır.Kemiklerin kırılma ve çatlama durumunda hemen tedavisi yapılmalıdır.Düzgün oturma ve yatma alışkanlıklarına sahip olunmalıdır.Okul çantası tek omuzda taşınmamalıdır.

ETKİNLİK ZAMANI

1. ………………………… kemiğin kalınlaşmasını ve onarımını sağlayan bölümüdür.

2. Çizgili kasların kemiklere bağlandığı yerlere…………………………. denir.

3. Yalnızca uzun kemiklerin içindeki kanalda …………………… bulunur.

4. Kemiklerin birbirine bağlandığı yerlere ………………………….. denir

5. Kan hücreleri ……………… , ……………….. tarafından üretilir.

6. ……………….. …………….. iç organlarımızda bulunur ve isteğimiz dışında çalışır.

7. Çizgili kas olduğu halde ………………. İsteğimiz dışında çalışır.

8. ……………………………. oynar eklemlerde aşınmayı ve kolay hareket etmelerini sağlar.

9. Süt, yoğurt ve peynir gibi besinlerde bulunan ………………..

kemiklerin güçlenmesini sağlar.

Solunum

SİSTEMİ

Vücudumuzun yaşamsal faaliyetleri için enerjiye ihtiyaç vardır. Bu enerjinin elde edilebilmesi için vücuda alınan besinlerin solunumda kullanılması gerekir. Hücrelerin enerji üretimi için gerekli olan oksijenin vücuda alınması ve atık ürün olan karbondioksitin vücuttan uzaklaştırılması solunum sistemi ile gerçekleşir.

Solunum sistemi elemanları:BurunYutakGırtlakSoluk BorusuBronş ve BronşçuklarAkciğerler

Besin + Oksijen Su + Karbondioksit + Enerji

BURUN

Solunum yolunun başlangıç organıdır.Burun içinde kıllar ve sümüksü sıvı (mukus) bulunan kıvrımlı kanallar ve kılcal kan damarları vardır. Görevleri;Havanın kokusunu algılama, Burundaki mukus nefesle alınan havayı nemlendirir.Burnun iç yüzeyindeki kılcal damarlar havayı vücut sıcaklığına kadar ısıtır.Burun kılları havadaki toz, mikrop ve yabancı maddeleri tutar.Ayrıca burun, besinlerin tadının alınmasında da rol oynar.

YUTAKAğız ve burun boşluğuyla, soluk borusu ile yemek borusunun birleştiği yerdir.Orta kulakla da bağlantılıdır.Yapısındaki özel hareketli kapakçık yardımıyla havanın soluk borusuna, besinin ise yemek borusuna geçmesini sağlar.

GIRTLAKYutağın altında, soluk borusunun üstünde bulunan yapıdır.Kıkırdak ve kaslardan oluşan esnek bir organdır.

Soluk borusuna hava giriş çıkışını kontrol eder.Gırtlağın yapısında özel kanallar ve ses telleri vardır.

SOLUK BORUSUSoluk borusu yutak ile akciğerler arasında bulunur.Soluk borusunun içini titrek tüylü epitel doku sarmıştır.Bu tüyler havadaki yabancı maddeleri ve mikropları tutup,balgam şeklinde dışarı atılmasını sağlar.Soluk borusu C şeklinde kıkırdak halkalardan oluşmuştur.Bu halkalar soluk verme esnasında, soluk borusunun büzülmesini önler.Soluk borusu alt kısımda ikiye ayrılarak bronşları oluşturur.Bronşlarda akciğer içerisinde dallanarak bronşcukları oluşturur.Bronşcuklar alveoller(hava keseleri) ile son bulur.

BRONŞ VE BRONŞÇUKLARSoluk borusu akciğerlere gelince bronş adı verilen iki kola ayrılır.Sağ broş sağ akciğere,sol bronş sol akciğere girer. Bronşlar akciğer içinde kollara ayrılır.Bu ince kollara bronşcuk denir.Bronşcuklar alveollere (hava keselerine) açılır.Bronşlar akciğerlerle soluk borusu arasındaki hava iletilmesini gerçekleştirir.

AKCİĞERLERKaburgalar arasındaki göğüs boşluğu içine yerleşmiş pembe renkli,süngerimsi bir organdır.Sağ ve sol akciğer olmak üzere iki tanedir.Sağ akciğer 3,sol akciğer 2 bölümden oluşur.Akciğer dışını akciğer zarı (pleura) sarar.Akciğerleri ağ gibi saran bronşcukların ucunda üzüm salkımına benzeyen,alveoller bulunur.

Alveoller akciğerlerde gaz alışverişinin yapıldığı yerlerdir.Alveoller kılcal damarlarla sarılmıştır.Akciğerler küçük kan dolaşımında görev yaparlar.

Alveollerdeki gaz alışverişiKılcal damarlardan alveollere karbondioksit, alveollerden kılcal damarlara da oksijen geçer.Kılcal damarlar içinde bulunan alyuvarlar hücrelerden getirdiği karbondioksiti alveollere verir.Hücrelere gerekli oksijeni alveollerden alır.Alyuvarlar içinde kana kırmızı rengini veren hemoglobin maddesi bulunur.Oksijen ve karbondioksit gazı, alyuvarlardaki hemoglobin sayesinde kanda taşınır.

Soluk alıp verme olayıAkciğerlerimiz kendiliğinden gaz alışverişi yapamaz.Soluk alıp vermeye diyafram ve kaburga kasları yardımcı olmaktadır.

DiyaframDiyafram kası,göğüs boşluğunun alt kısmını kapatan çizgili yassı bir kastır.(Göğüs boşluğu ile karın boşluğunu birbirinden ayırır.)Kasılıp gevşeyerek akciğerlere hava giriş çıkışını kolaylaştırır.

Diyafram

Soluk alma:Soluk almada ilk olarak kaburgalar arasındaki kaslar, diyafram kası kasılır. Göğüs boşluğunun hacmi artar.Akciğerler genişler.Akciğerlerdeki hava basıncı düşer ve oksijen alveollere kadar gelir.

Soluk vermeSoluk vermede ise kaburgalar arası kaslar ve diyafram kası gevşer. Göğüs boşluğunun hacmi azalır.Akciğerler daralır. Akciğerlerdeki hava basıncı artar ve alveollerdeki karbondioksit dışarı atılır.

Soluk Alma Sırasında Havanın İzlediği Yol

Burun Yutak Gırtlak Soluk Borusu Bronşlar

Alveol Bronşçuklar

Soluk Verme Sırasında Havanın İzlediği Yol

Alveol Bronşçuklar Bronşlar Soluk Borusu Burun Yutak Gırtlak

ETKİNLİK ZAMANI

•Soluk alıp vermede sırasıyla hangi yapı ve organlarımızı kullanırız?………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………Solunum sırasında aldığımız havayla verdiğimiz hava arasındaki farklılık nedir? ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………•Yutkunurken niçin nefes alamayız? ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

DOLAŞIM SİSTEMİ

Dolaşım SistemiHücrelerin yaşaması için gerekli olan besin, oksijen, hormon, antikor, protein gibi maddelerin taşınmasını ve hücrelerin yaşamsal faaliyetleri sonucu oluşan atık maddelerin vücuttan uzaklaştırılmasını dolaşım sistemi sağlar.

Dolaşım sistemi kalpkan ve damarlardan oluşur.

Dolaşım Sisteminin Görevlerinden Bazıları Şunlardır:

Sindirim sonucu oluşan besinleri hücrelere taşır.Solunum sistemiyle alınan oksijeni hücrelere taşır.Hücrelerin metabolik artıklarını boşaltım sistemine taşır.Hücrelerde oluşan karbondioksiti akciğerlere taşır.Hormonların etkileyeceği organlara iletilmesini sağlar.Vücut sıcaklığının yayılmasını düzenler.Vücudun sıvı dengesini sağlar.

1.KALP Göğüs kafesi içinde,akciğerler arasındadır. Her insanın kalbi kendi yumruğu büyüklüğündedir. 4 odacıktan oluşmuştur. İki kulakçık üstte iki kulakçık alttadır. Kulakçık ve karıncıklar arasında tek yönlü kapakçıklar bulunur.

Kapakçıklar kanın karıncıktan kulakçığa geçişine engel olur. Kalbin yapısındaki sinirler kalbin çalışma hızını ayarlar. Koroner damarlar kalbin beslenmesini sağlar. Kalbin sol tarafında daima TEMİZ kan,sağ tarafında daima KİRLİ

kan bulunur.

Kalbin Yapısı

Sağ kulakçıkkulakçık

karıncık

karıncık

Üçlü kapaklarİkili kapaklar

Kalbin Çalışması:Kalbimiz yaşadığımız sürece sürekli kasılıp gevşeyerek çalışır.Kulakçık ve karıncıkların kasılıp gevşemesi birbirine zıttır. Kulakçıkların her ikisi aynı anda kasılırken karıncıklar gevşeme durumuna geçer.Kalbin her odacığı kasılma sırasında içindeki kanı pompalar. Gevşeme sırasında ise kanla dolar. Kirli  kan akciğerlere, temiz kan ise vücuda pompalanır.Karıncıkların kas tabakası kulakçıklara göre daha kalındır. Çünkü karıncıklar daha uzun mesafelere kan pompalar.Bilgi PenceresiOksijen oranı karbondioksit oranından yüksek olan kana temiz kan, karbondioksit oranı oksijen oranından yüksek olan kana kirli kan denir!

2. DAMARLARAtardamarlarKalpten organlara kan taşıyan damarlardır.Akciğer atardamarı dışındakiler oksijence zengin kan taşır. Atardamarların duvarlarında kalın kas tabakası vardır. Çünkü bu damardaki kan basıncı ve kanın akış hızı yüksektir.

ToplardamarlarOrganlardan kalbe kan taşıyan damarlardır. Akciğer toplardamarı dışındaki tüm toplardamarlarda oksijence fakir kan bulunur.Toplardamarlarda kanın geriye dönüşünü engelleyen kapakçıklar bulunur.

Atardamar Toplardamar

Kılcal Damar

Atardamar

Toplardamar

Toplardamarkılcalları

Atardamarkılcalları

Kılcal Damarlar Kılcal damarlar, sayıca en fazla olan, en küçük kan damarlarıdır. Mikroskobiktirler . Bir saç telinin çapının sadece onda birine

sahiptirler. Görevleri vücudumuzdaki bütün hücrelere kan taşımak, bu

hücrelere oksijen ve besin taşıyıp artık maddeleri uzaklaştırmaktır. Atardamar ve toplardamarlar arasında bulunurlar. Vücudun her yerini ağ gibi sararlar. Kanın akış hızı en düşük olan damarlardır.

NABIZ Kalbin her kasılıp gevşemesine nabız denir. Bir kalp atışı ortalama 0,85 saniye sürer. El ve ayak bilekleri,boyun,şakak,parmak uçlarından hissedilir. Kalp yetişkin bir insanda 70-80 kez atar.TANSİYONKalpten pompalanan kanın atardamar çeperine yaptığı basınca

tansiyon denir. 

Küçük Ve Büyük Kan DolaşımıKüçük Kan Dolaşımı

Kanın kalp ile akciğerler arasında yaptığı kısa dolaşımdır.Kan kalbin sağ karıncığından akciğer atardamarına pompalanır. Buradan akciğerlere gider.Akciğerlerdeki kılcallarda hava ile kan arasında gaz ve madde alışverişi yapılır.Sonra oksijence zenginleşen kan akciğer toplar damarıyla kalbin sol kulakçığına gelir.

Sağ karıncık Akciğer Sol kulakçık

Akciğ

er ata

rdamarı

Akciğ

er top

larda

marı

Büyük Kan DolaşımıKalp ile diğer vücut organları arasında oluşan dolaşımdır.Büyük dolaşımın amacı vücuttaki hücrelere besin ve oksijen gibi yararlı maddeleri taşıyıp,yaşamsal faaliyetler sonucu oluşan atık maddeleri hücrelerden toplamaktır.Sol karıncıktaki oksijence zengin kan Aort atardamarı ile vücuda gönderilir.Vücut organlarında hücreler ile kan arasında gaz ve madde alışverişi yapılır.Daha sonra karbondioksitçe zengin kan toplardamarlarla kalbin sağ kulakçığına gelir.

Sol karıncık Akciğer Sağ kulakçık

Aort

atarda

marı

Alt üs

t ana

toplar

damarl

ar

Akyuvarlar(Beyaz Kan Hücreleri)

Alyuvarlar(Kırmızı Kan Hücreleri)

Damar

Trombositler(Kan Pulcukları)

3. KANKan İki Bölümden Oluşur Plazma Kan Hücreleri

Kanın %55’i plazma %45’ i kan hücreleridir. KAN PLAZMASI: Kanın sıvı kısmıdır.%90’ı su, geri kalanı; kan proteinleri, hormonlar, antikorlar, glikoz, aminoasit, yağ, vitamin, Mineraller ve üreden oluşur.

KAN HÜCRELERİ: Kan plazmasının içindedirler.AlyuvarAkyuvar Kan pulcukları

Alyuvarlar(eritrositler): Kırmızı kemik iliğinde üretilir. Yapısındaki hemoglobin kanın kırmızı rengini verir. Oksijeni hücrelere, hücrelerde oluşan karbondioksiti akciğere

taşır. 1 milimetre küp kanda yaklaşık 3-5 milyon tanedir. Yaklaşık 120 gün yaşar. Yeni oluştuklarında çekirdekli fakat olgunlaştıklarında oksijeni ve

karbondioksiti daha fazla taşımak için çekirdeksizdirler. Yükseklere çıkıldıkça oksijen miktarı azalır ve kandaki alyuvar

sayısı artar. Yaşlanan alyuvarlar karaciğer ve dalakta parçalanır.

Akyuvarlar (Lökositler) Beyaz renkli,çekirdekli hücrelerdir. Ömürleri 2-4 gün arasındadır. Sarı kemik iliği, karaciğer, dalak ve lenf düğümlerinde üretilir. Vücudu mikroplara karşı korur. Yaklaşık 1 mm kanda 8-10 bin tane olur. Mikrop vücuda girince sayıları artar. Bazı akyuvarlar antikor üretirler. Bazı akyuvarlar mikropları yutarlar bu olaya fagositoz denir. Şekil değiştirebilirler, damarlardan çıkarak hücrelerin arasına

girebilirler.

Kan PulcuklarıKırmızı kemik iliğinde üretilirler.Damarda zedelenme olunca damar çeperinin tıkanmasını sağlarlar böylece kanın pıhtılaşmasına yardımcı olurlar.Kırmızı kemik iliğinde üretilirler.Çok küçük ve çekirdeksizdirler.Kanama ve doku zedelenmesi durumunda sayıları artar.

Kan Grupları

Kana kırmızı rengini veren alyuvarlar, üzerlerinde taşıdıkları özel kan proteinleri etkisiyle de kan gruplarının oluşmasını sağlar. Bu özel proteinler 3 çeşittir. A, B ve Rh proteinleri alyuvarlarda bulunup bulunmamalarına göre çok sayıda kan grubu oluşur. A grubu : Alyuvarların yapısında A proteinleri bulunur.B grubu : Alyuvarların yapısında B proteinleri bulunur.AB grubu : Alyuvarların yapısında hem A hem de B proteinleri karışık olarak bulunur.O grubu : Alyuvarların yapısında A ve B proteinleri bulunmaz.

Rh (+) grubu : Alyuvarların yapısında Rh proteinleri bulunur.Rh (-) grubu : Alyuvarların yapısında Rh proteinleri bulunmaz.

Kan Uyuşmazlığı Annenin Rh (–), babanın ve çocuğun Rh (+) kan grubuna sahip olmasına kan uyuşmazlığı denir. Kan uyuşmazlığı ilk çocuklarda görülmeyebilir, ikinci çocukta görülürse ölüme yol açabilir.

Damarlar,Kan,Kan hücreleri, Alyuvarlar, Akyuvarlar, Kan pulcukları,Küçük kan dolaşımı, Sağ karıncık, Büyük kan dolaşımı,Sağ kulakçık, Sol karıncık, Sol kulakçık,Sağ karıncık, Sağ kulakçık , Temiz, Kirli, Atar damar,

Toplar damar, Kılcal damar,Sol karıncık,Sol kulakçık, Atar damar,Toplar damar, Kılcal damar,Atar damar,Toplar damar,Kılcal damar

Dolaşım Sisteminin SağlığıVücudumuzu oluşturan organların sağlıklı bir şekilde çalışmasında dolaşım sisteminin önemli bir yeri vardır. Kalp ve damarlarda meydana gelen rahatsızlıklar, diğer doku ve organları da olumsuz etkiler.Dolaşım siteminin sağlığını etkileyen en önemli dış etkenler hava kirliliği ve sigaradır. Sigarada bulunan nikotin, damarların iç çeperinde birikerek dolaşımı güçleştirir.Dolaşım sistemini etkileyen zararlı alışkanlıklardan biride alkoldür. Alkol damarların esnekliğini bozup genişletir. Dolaşımda yavaşlama olur.

Çocuklukta geçirilen enfeksiyonlar ve bademcik iltihapları zamanında iyi tedavi edilmezse kalp kapakçıklarını etkiler ve kapakçıkların bozulmasına neden olur.Yeterli ve dengeli beslenmeme, gerginlik, yorgunluk, üzüntü de kalp ve damar sağlığını olumsuz etkiler. Düzenli yapılan spor ise kalp ve damar hastalığına yakalanma olasılığını azaltır.Kalp yetmezliği, kalp krizi, tansiyon, kalp romatizması, damar sertliği, varis, damar tıkanıklığı bazı dolaşım sistemi hastalıklarıdır.Dolaşım sistemimiz ile ilgili hastalıkların tedavisinde hızla ilerleyen teknolojik gelişmeler sayesinde çeşitli yöntem ve teknikler kullanılmaktadır.

Bunlar arasında anjiyo, kalp pili, kalp nakli, baypas ameliyatı yer almaktadır. Damar tıkanıklığının görüntülenmesi için yapılan tıbbı işleme Anjiyo adı verilir. Bazı damarların tıkanması sonucu kalbin beslenmesi aksar. Böyle durumlarda vücudun başka kısmında yer alan bir damardan, damar parçası alınır. Bu parça kalpte tıkalı olan damarın yerine eklenir. Bu cerrahi işleme

Baypas ameliyatı denir. Kalp pilleri ise, kalbin ritmini oluşturan ve düzenleyen elektronik cihazdır. AIDS. Lösemi (kan kanseri) , anemi kansızlık, hemofili ( kanın pıhtılaşması) gibi hastalıklarda dolaşım sistemi ile ilgili diğer hastalıklardır.

Ünite Sonu Soruları

1)Kalp pili, bazı kalp hastalarının vücuduna takılır. Bu hastalarda gerektiğinde kalbin pompalama görevini yerine getirmesini sağlar. Buna göre, kalp pili aşağıdakilerden hangisinde etkilidir?A) Kanın mikroplardan temizlenmesinde B) Damar tıkanıklığının görüntülenmesinde C) Kanın zararlı gazlardan temizlenmesinde D) Kanın kalpten diğer organlara gönderilmesinde(2010 SBS)

2)

(2008 SBS)

Mikrop kaptığın için kanında akyuvar sayısı 16.000 e çıkmış. Sağlıklı bir insanın 1mm3 kanındaki akyuvar sayısı genellikle 10.000 den fazla olmaz. Yazdığım ilaçları kullandıktan sonra yine kan tahlili yapıp sonucu bana getir.

Ad Soyad: Emel KayaAkyuvar sayısı: 16.000

Ad Soyad: Emel KayaAkyuvar sayısı: 8.000

İlaç kullanmadan önceki tahlil İlaç kullandıktan sonraki tahill

İlaçları kullandıktan sonraki kan tahlili sonucunda da görüldüğü gibi akyuvar sayısı 8.000 e inen Emel’e doktor ne söylemiştir?

A) Hastalığın devam ediyor.B) Bu ilaçtan sürekli kullanmalısın.C) Başka ilaçlar kullanmalısın.D) İlaçlar etkili olmuş iyileşmişsin.

(2013 pybs)

3) Aşağıda bir insan iskeleti şekli verilmiştir. Numarayla gösterilmiş kemiklerin hangisinde “sarı ilik” bulunur?

A) IV B) III C) II D) I

(2013 pybs)4)

5)

(2013 pybs)

(2013 pybs)

6)

7)

(2011 pybs)

7)

2011 pybs

8)

9)

(2011 pybs)

2011 pybs

10)

11)Şekildeki kan hücreleri ile ilgili aşağıdaki verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) Akyuvarlar vücut savunmasında görev alır.B) Alyuvarlar kana kırmızı rengi verir.C) Alyuvarlar olgunlaştıktan sonra da çekirdeklidir.D) Kan pulcukları kanın pıhtılaşmasını sağlar.

12)

Şekle göre büyük kan dolaşımında kan sırayla hangi numaralı kısımlardan geçer?

A) 3-6-10-5-2B) 4-3-7-10-1C) 4-8-9-7-1D) 3-1-7-9-8

13)

Yukarıdaki şekillere göre soluk alıp verme sırasında akciğerlerin ve diyaframın durumlarını gösteren modeller hangileridir?

Soluk Alma

Soluk Verme

A) III IIB) I IVC) III IVD) I II

14) Aşağıdaki tabloda X, Y ve Z organellerinin bitki ve hayvan hücrelerinde bulunma durumları verilmiştir.

Buna göre X, Y ve Z organelleri aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? X Y ZA) Mitokondri Sentrozom Golgi Aygıtı B) Sentrozom Lizozom KloroplastC) Kloroplast Mitokondri SentrozomD) Kloroplast Sentrozom Golgi Aygıtı

ORGANELLER BİTKİ HÜCRESİ

HAYVAN HÜCRESİ

X + -Y + +Z - +

15) Öğretmen Müge’den, kendi görevlerini anlatan aşağıdaki hücre organellerini hayvan hücresi şeklinin içine çizmesini istiyor. Müge hangi organeli çizerse hata yapmış olur?

A) : Fotosentezle besin üretirim.

B) : Hücre içi sindirimi yaparım.

C) : Hücre için önemliyim, bulunduğum hücreye enerji üretirim. D) : Küçük bir organelim ancak hücrede protein sentezi

yaparım. (2008 SBS)