İPEK YOLUNDA TÜRKLER

İpek Yolu

Avrupa, doğunun kaliteli ipek ve baharatı ile tanışınca, bu ürünlere büyük bir talep doğmuş ve "İpek Yolu" olarak adlandırılan tarihi ticaret yolları yapılmıştır. Çin'in en uç noktasından başlayıp Anadolu'nun çeşitli yerlerinden geçerek İstanbul'da birleşen ve oradan da Avrupa'nın içlerine giden bu yol boyunca, yükleri taşıyan kervanlar sadece ticaretin gelişmesini değil, Asya ile Avrupa arasında günümüzde de izleri görülen kültür alışverişini de sağlamıştır.

• Ortaçağda İpek Yolu, Antakya'dan başlayıp, Gaziantep'ten geçerek İran ve Afganistan'ın kuzeyinde Pamir Ovası'na kadar uzanmaktadır. Ayrıca, Anadolu'da Güneydoğu Bölgesi'nde bulunan Gaziantep ve Malatya'yı geçip, Trakya üzerinden ve Ege kıyılarında İzmir, Karadeniz'de Trabzon ve Sinop, Akdeniz'de ise Alanya ve Antalya gibi önemli limanlar üzerinden Avrupa'ya ulaşırdı.

• Tarihi İpek Yolu, eski Çin medeniyetini Batı’ya ulaştıran önemli bir kanal olmakla birlikte, aynı zamanda Çin ve Batı arasındaki ekonomik ve kültürel temaslardaki önemli bir köprüydü.

Anayurttan Anadolu’ya:Türkler,tarihin en eski zamanlarına kadar uzanan bir geçmişe sahiptir.Yapılan araştırmalar Türklerin anayurdunun Orta Asya olduğunu gösterir.Burada oluşan Türk kültürü de atlı göçebe kültür (bozkır kültürü) olarak isimlendirilir. Daha sonraki dönemlerde Türkler, ana yurtlarını terk ederek farklı bölgelere göç etmek zorunda kalmışlardır.

Göçlerin Sebepleri:1- Nüfus artışı ve toprakların yetersiz kalışı 2- Olumsuz iklim şartları(Kuraklık, şiddetli kışlar)3- Kendi aralarında ve diğer kavimlerle olan mücadeleler 4- Salgın hastalıklar5- Türklerin Cihan hâkimiyeti düşüncesi6- Çin’in baskı ve hileleriTürk göçleri daha çok batı yönünde yapılmış ve Orta Asya kültürü dünyaya yayılmıştır.Türkler,göç ettikleri yeni bölgelerin toplumlarından da etkilenmişlerdir.Türklerin atı evcilleştirmeleri ve tekerleği kullanarak atlı arabalar yapmaları onların çok uzak bölgelere göç etmelerini kolaylaştırmıştır.

İlk Türk Devletleri:Asya Hun Devleti (Büyük Hun Devleti)(Mö. 220-Ms.300)Orta Asya da kurulan ilk teşkilatlı Türk devletidir.MÖ 3. yüzyılda güçlerini artırarak ,ÖTÜKEN merkez olmak üzere geniş bir alana yayıldılar.Bilinen ilk hükümdarı Teoman'dır. MÖ 220’de devletin başına geçerek birçok Türk boyunu hakimiyeti altına aldı.Çin’e karşı başarılı seferler düzenledi.Çinliler,ülkelerini bu saldırılara karşı korumak amacıyla ÇİN SEDDİ’ni yaptı.

ÇİN SEDDİ; 2450 km uzunluğunda , 11 metre yüksekliğinde 7,5 m genişliğinde ve her yüz metrede bir gözetleme kulesi bulunan savunma amaçlı bir duvardır. Yinede Türk akınlarına engel olamamıştır. Teoman’dan sonra Hun Devleti’nin başına oğlu Mete Han geçmiştir. (MÖ 209-174) Mete Han dönemi’nde,Büyük Hun Devleti en geniş sınırlarına ulaşmıştır.Orduda 10’luk sistemi uyguladı.Bu sistem,tarih boyunca birçok devletin askeri teşkilatına örnek olmuştur. Günümüzde orduların çoğu daha bu sistemi kullanmaktadır.

Oğuz Kağan Destanı önemli destanlarıdır. Bu destandaki kişinin Mete Han olduğu sanılmaktadır.

- Tarihte ilk defa bütün Türkleri tek bayrak altında toplayan Türk Devleti Asya Hun devletidir.- Büyük Hun Devleti VERASET SİSTEMİ ve ÇİN SİYASETİ nedeniyle Doğu ve Batı Hun Devleti diye ikiye ayrıldı. Batı Hunları ARAL GÖLÜ civarına göç etmek zorunda kaldılar. Doğu Hunları ise Kuzey ve Güney olarak ikiye ayrıldı. Ve daha sonra Çinliler tarafından ortadan kaldırıldı.

Örnek1:

Örnek2:

Kavimler Göçü:Hun Devleti yıkıldıktan sonra Çin baskısından kurtulmak için bazı Hun boyları İtil’in batısına geçerek Karadenizin kuzeyine göç ettiler. Bu göç sırasında önüne çıkan devletleri yönetimine aldılar ya da onlarda ileri doğru kaçtılar.Tarihte devletlerin bu yer değiştirmesine “ Kavimler Göçü ” denilmektedir.

Kavimler göçünün sonuçları:- Roma İparatorluğunun çöküşü hızlandı.İmparatorluk 395’te ikiye ayrıldı.- 476’da Batı Roma İmparatorluğu yıkıldı. Toprakları üzerinde birçok devlet kuruldu.-Avrupa’nın etnik çehresi değişti.Yeni topluluklar ortaya çıktı.- Avrupa bir karışıklık dönemi yaşadı.-Günümüz Avrupa devletlerinin temelleri atıldı.-Franklar-Fransa’ya,Germenler-Almanya’ya,Anglo Sakson-İngiltere’ye,Vizigotlar-İspanya’ya yerleşti.-Avrupada feodalite dönemi başlamıştır.-Avrupa Türk kültürüyle tanıştı.Balkanlarda Türk devletleri kuruldu.-Orta Macaristan’da Avrupa Hun Devleti kuruldu.

AVRUPA HUN DEVLETİKurucusu Balamir Han’dır.Merkezleri bugünkü Budapeşte şehri oldu.En güçlü ve en parlak dönemleri Atilla dönemidir.Atilla döneminde Bizans vergiye bağlanmıştır.Batı Roma üzerine sefer yapılmış, fakat Papanın Hıristiyan dünyası adına Roma’yı kendilerine bağışlamalarını istemesi üzerine buranın alınmasından vazgeçilmiştir.Fransa üzerine düzenlenen Galya seferi Batı Roma’yı yalnız bırakmaya yöneliktir.Atilla’nın ölümü üzerine oğulları arasında yaşanan taht kavgaları nedeniyle devlet iç sorunlar yaşamış ve eski gücünü kaybederek yıkılmıştır.

GÖKTÜRKLER

Bumin Kağan 552’de Göktürk devletini kurdu. Ötügen başkent olmuştur. Türk adını kullanan ilk devlettir.

Göktürk adı, Göktürk yazıtlarında Kök-Türk şeklinde yazılmıştır.Bumin Kağanın ölümünden sonra iktidar mücadeleleri başladı.Çinliler bu mücadeleyi körükleyince Göktürk kağanlığı iyice zayıfladı ve siyasi birligi bozuldu.630 yılında yıkıldı

II.GÖKTÜRK DEVLETİKutluk Han 681 den itibaren Göktürkleri yeniden bir araya getirerek 2. Göktürk Devleti’ni kurdu.Bu devlete bu nedenle Kutluk Devleti de denilmektedirBu devlet en parlak dönemini Bilge Kağan, Kültigin ve vezir Tonyukuk zamanında yaşamıştır.Devletin zayflaması üzerine Türk boylarından Basmıller, Karluklar ve Uygurlar isyan ederek 742 yılında yıkıldı.** Göktürklerden günümüzü kalan en önemli eser Orhun Yazıtlarıdır(Göktürk Kitabeleri). Bu kitabeler Bilge Kağan, Kültigin Kağan ile vezir Tonyukuk adına dikilmiştir.** Bunlar yazılı ilk Türk belgeleridir. Orhun alfabesi ile yazılmıştır.Bu yazıtları Danimarkalı Wilhem Thomsen (Vilyım Tamsın) çözmüştür. Bugünkü Moğolistan sınırları içerisinde yer alır.

Etkinlik:Göçebe bir hayatı benimseyen Orta Asya Türklerinde bulunmaması gereken yuvarlağı işaretleyelim.

TARIM ÇADIRHAYVANCILIK

ATLI ASKER KÖLELİK

Ergenekon Destanı:Dört yüz yıl sonra Kök Türkler ve sürüleri o kadar çoğaldılarki Ergenekon'a sığamadılar.Atalarının buraya geldiği geçitin yeri unutulmuştu.Ergenekon'un çevresindeki dağlarda geçit aradılar. Bir demirci, dağın demir kısmı eritirlerse yol açılabileceğini söyledi. Demirin bulunduğu yere bir sıra odun, bir sıra kömür dizdiler ve ateşi yaktılar. Yetmiş yere koydukları yetmiş körükle hep birden körüklediler.Demir eridi, yüklü bir deve geçecek kadar yer açıldı.ilhan'ın soyundan gelen Türkler yeniden güçlenmiş olarak eski yurtlarına döndüler, atalarının intikamını aldılar.

UYGUR DEVLETİ: Karluk ve Basmiller'le birleşerek II. Göktürk Devletini yıkan UYGURLAR Orhun bölgesinde UYGUR DEVLETİ'ni kurdular.(745) Kurucuları KUTLUK BİLGE KÜL KAĞAN, merkezleri Ordubalık (Karabalsagun)'dur. Uygurlar yerleşik hayata geçen ilk Türk topluluğudur. Çin kültürünün etkisinde kalan Uygurlar diğer Türk devletlerinden farklı olarak Maniheizm’e inandılar. Bu inanışta et yemek günah sayıldığı için vücut yapıları değişti. Ve savaşçı güçlerini kaybettiler.Bu dinin etkisiyle yerleşik hayata geçmeleri ve kültürel yönden ilerlemeleri gerçekleşmiştir.

18 harfli Uygur Alfabesini hazırladılar.Şine usu ve Karabalgasun Yazıtları bulunmaktadır. Cengiz Han'ın egemenliğine girmelerine rağmen medeniyette geliştiklerinden Moğollar'ı devlet teşkilatı, ticaret, bilim, sanat, alfabe gibi konularda etkilediler.Moğolların Türkleşmesinde önemli bir rol oynadılar. (Özbek ve Çağatay Türkleri)İlk Müslüman Türk Devleti Karahanlılar'la savaştılar.(Sebep Uygurların Budizmi, Karahanlıların İslamiyeti yaymak istemeleri.)Tahta harflerden MATBAA'yı oluşturdular, pamuktan KAĞIT yaptılar. Kırgızlar tarafından 840 yılında yıkıldılar.

ORTA ASYA TÜRK DEVLETLERİNDE KÜLTÜR VE UYGARLIK

DEVLET YÖNETİMİOrta Asya Türk devletlerinde hükümdarlar; kağan, han, hakan, ilteber, ilteriş, idikut gibi unvanlar almışlardır. Örneğin; Göktürkleri ikinci defa bir araya getiren Kutluk Han'a, devleti derleyip topar layan anlamına gelen "ilteriş" unvanı verilmiştir. Kağanın temel görevi ülkede otorite ve birliği kurarak halkın ihtiyaçlarını karşılamaktır. Kağan'ın dışında ülke yönetiminde eşi, Hatun da etkilidir. Hatun gerektiğinde ülke yönetimine vekillik yapar hatta elçi bile kabul ederdi.

Egemenlik AnlayışıTürkler Gök-Tanrı dinine inanmışlardır. Türklerin inancına göre, yönetme yetkisi hükümdara Gök-Tanrı tarafından verilmiştir, "kut" adı verilen bu yetkinin kişinin kanında dolaştığına inanılmıştır. Bu anlayı şa göre ülke hanedan üyeleri arasında paylaşıla rak yönetilmiştir. Ama sürekli yaşanan taht kavga ları sonucu devletler kısa sürede zayıflayıp yıkıl mıştır. Egemenlik anlayışını ortaya koyan, "Ülke, hane dan üyelerinin ortak malıdır." cümlesidir. Bu anlayışta tahta kimin çıkacağı belirgin olmadığı için çok zorlanılmıştır.

Siyasi Yapı Orta Asya'da Türk devletlerinde ülke, hanedan üyelerinin ortak malıydı ve paylaşılarak yönetilirdi. Uygulanan yönetim şekillerinden biri olan "ikili yönetim" de ülkenin hanedanın ortak malı olması anlayışına bağlı olarak ortaya çıkmıştır. Buna göre, ülke doğu ve batı olmak üzere iki merkeze ayrılmıştır. Doğu, kutsal sayılan taraf olduğu için Kağana; batı taraf ise "yabgu" denilen kişiye bırakılmıştır. Yönetimde, batıyı yöneten yabgu iç işlerinde serbesttir ama dış işlerinde kağana bağlıdır.

Gerek "kut" anlayışı gerekse "ikili yönetim" uygu laması merkezi otoriteyi bozmuş, Türk devletlerini zayıflatmıştır.Orta Asya devletlerinin yapılanmasında kağanın yanında bir de meclis bulunmuştur. Kurultay (Kengeş) adı verilen bu mecliste devlet meseleleri görüşülüp karara bağlanırdı. Alınan kararların kağana onaylatılması zorunlu olduğundan bu meclis danışma meclisiydi.

Etkinlik:

Aşağıdaki boşluklara yukarıdaki kelimelerden uygun olanları yazınız.1. ............devletin merkez yerine sağ ve sol şeklinde iki koldan

yönetilmesidir.2. ....................İmparatorluğu tarihte bilinen ilk Türk devletidir.3. Uygurlar .............. dinini kabul ederek savaşçı özelliklerini

kaybetmişlerdir.4. .................... Asya’nın batısında oturan Hunların Doğu Avrupa’ya doğru

hareketi ile başlamıştır.5. Türklerde askeri, siyasi ve ekonomik kararların alındığı danışma

meclisine ................... denir.

KURULTAYİKİLİ

SİSTEMASYA HUN

KAVİMLERGÖÇÜ

MANİHEİZM

Sosyal Yapı Orta Asya Türklerinin yaşamlarının her alanına etki eden Bozkır kültürü ve yarı göçebe yaşam tar zı, özellikle sosyal yapıyı şekillendirmiştir. Yaşa dıkları coğrafyanın zor şartları karşısında ayakta kalabilmek için Türk toplulukları, teşkilatçı bir karakter kazanmışlardır. Hem siyasi hem de sosyal hayatın teşkilatlı düzeni, Türklerin tarih boyunca pek çok devlet kurmalarının temel sebe bidir. Eski Türklerde sosyal yapının temeli aileye da yanmaktadır. Oğuş denilen ailelerin birleşmesiyle urug adı verilen sülaleler oluşmaktadır. Urugların birleşmesiyle boylar, boyların bir araya gelmesiyle budun denilen millet meydana gelmektedir. Mille tin siyasi teşkilatlanmayı gerçekleştirmesiyle de il denilen devlet oluşturulurdu.

EKONOMİK HAYAT Türklerin en önemli geçim kaynağı hayvancılıktır. At ve koyun, yetiştirilen önemli hayvanlardır. Atı tarihte evcilleştiren ilk toplum Türklerdir. Orta Asya'da belli merkezlerde ayrıca balıkçılık da ya pılmıştır. Orta Asya Türkleri içerisinde Uygurlardan itibaren yerleşik yaşam başlamış ve tarımsal faaliyetler görülmüştür. Hayvansal gıda tüketimini terk eden Uygurlar, tarımı temel ekonomik uğraş olarak seç mişlerdir. İpek Yolu, Türklerin yaşadığı bölgenin en önemli ekonomik kaynağıdır. Çin'den başlayarak, Orta Asya'yı geçen Anadolu'ya hatta Avrupa'ya ulaşan bu ticaret yolu, Türk-Çin savaşlarının da temel sebebidir. Bu yola hakim olan devletin zenginliğe kavuştuğu düşünülürse, verilen mücadeleler daha kolay anlaşılır.

Göktürkler döneminde Çin sınırında ortak pazar şehirleri kurulmuş; canlı bir ticaret ortamı oluşturulmuştur.

Bu dönemde Türkler daha çok hayvan ve hayvansal ürünler satmış, tarımsal gıdalar almışlardır.Yerleşik yaşama geçen Uygurlar döneminde tica ret büyük gelişme göstermiştir.Daha çok tarımsal ürünlerin alınıp satıldığı bu dönemde Uygurlar, üzerinde kağanın mührü bulunan bez parçalarını para olarak kullanmışlardır. Bunlara kamdu adını vermişlerdir.

ORDU Geniş bozkırların ortasında her an saldırıya açık, savunmasız bir coğrafyada yaşayan Türkler, mü cadeleci ve savaşçı bir karakter kazanmışlardır. Türklerde askerlik bir meslek olarak görülmemiş tir. Karşılaşılan saldırılarda kadın, erkek, çoluk, çocuk ayırdetmeden herkes düşmana karşı koy muştur. Bu nedenle Türkler "ordu - millet" olarak nitelendirilmişlerdir. Atı evcilleştirmeleri sosyal yaşamda olduğu gibi askeri alanda da Türklere üstünlük kazandıracak tır. Türkler hareketli ve güçlü yapılarını at ile pekiş tirmişlerdir. Bu sayede etkili savaş taktikleri geliş tirmişlerdir.

DİN VE İNANIŞ İslamiyet öncesi Türk toplumlarındaki en yaygın din Gök-Tanrı inancı idi. Ahiret inancının da varol duğu bu dine göre, yerin ve göğün yaratıcısı tek ve soyut bir güç kabul edilmiştir. Göçebe toplum da tapınak yapımı görülmemiştir. Türklerde ölülere saygı duyulmuş; onlar için yas tutulmuş ve yuğ adı verilen törenler düzenlen miştir. Ölüler kurgan adı verilen mezarlara gömül müştür. Mezarın başına da, ölünün hayattayken öldürdüğü düşman sayısı kadar, balbal adı veri len taşlar dikilmiştir. Ölünün mezara eşyalarıyla hatta atıyla beraber gömülmesi; Türkler'de ölüm den sonraki yaşama yani ahiret hayatına inancın olduğunu gösterir.

HUKUK SİSTEMİ Orta Asya Türk toplulukları, yarı göçebe yaşam tarzını benimsedikleri için, gelişmiş bir yazılı kültüre sahip değillerdi. Yazılı hukuk kuralları da bulunmazdı. Sosyal yaşamı düzenleyen "töre" adı verilen sözlü kurallardı. Töre; adalet, eşitlik ve iyiliğe dayanırdı. Töreye kağan bile uymak zorun daydı.Türklerde yazılı hukuk kurallarına yerleşik hayata geçen ilk Türk devleti Uygurlar'da rastlanmıştır.

BİLİM VE SANAT Orta Asya Türk sanatı Uygurlara kadar olan dönem ve Uygurlardan sonraki dönem olarak ele alınabilir. Uygurlara kadar olan dönemde daha çok göçebe yaşamın etkisi vardır. Bu dönem eser leri taşınabilir, hafif nitelikte sanat ürünleridir. Göçebe toplum için önemli olan hareketli av sah neleri ve hayvan motifleri işlenen başlıca figürler dir. Halıcılık ve dokumacılık çok gelişmiştir. Göçe be Türklerin madenleri işlemedeki başarıları da meşhurdur. Madenden savaş aletleri ve silahlar yapılmıştır. Uygurlar yerleşik hayata geçmişler ve daha kalıcı sanat eserleri meydana getirmişlerdir. Uygurlarda çok gelişmiş bir şehir mimarisi ve tapınak yapımı göze çarpmaktadır. Uygurlar, minyatür sanatını tüm dünyaya öğreten devlettir.

YAZI –DİL-EDEBİYATAsya Türk topluluk ları, Uygurlara kadar çok fazla yazılı eser bırak mamışlardır. Sözlü edebiyat alanında pek çok eser oluşturmuşlardır. Bunlar arasında en önemli olanlar, destanlardır.En ünlü Türk destanları arasında şunları sayabili riz; Hunlar'a ait Oğuz Kağan Destanı, Saka Türk lerine ait Alp Er Tunga Destanı, Göktürklere ait Ergenekon Destanı, Uygurlara ait Türeyiş ve Göç Destanları, Kırgızlara ait Manas Destanı.

İlk Türk Destanları :1.Altay -Yakut : Yaradılış Destanı 2.Sakalar Dönemi: a.Alp Er Tunga Destanı b.Şu Destanı 3.Hun Dönemi : Oğuz Kağan Destanı 4.Köktürk Dönemi :a. Bozkurt Destanı b.Ergenekon Destanı5.Uygur Dönemi : a. Türeyiş Destanı b. Göç Destanı!!!Dede Korkut Hikayeleri de önemli edebiyat eserleridir.

Örnek3:

İslamiyet ten önceki Türklerde, ölüler kurgan adı verilen oda biçimindeki mezarlara konulurdu.

Ölünün yanına hayattayken kullandığı atı ve eşyalarıda yerleştirilirdi.

Bu durum aşağıdakilerden hangisi ile açıklanabilir?A)Dini inanışlaB)Yasalara bağlılıklaC)Veraset sistemi ileD)Ekonomik faaliyetlerle

Örnek4:UYGURLARIN ÖZELLİKLERİ

Şehirler kurmuşlardır.

Hukuk kurallarını yazılı hale getirmiş-

lerdir.

Ev,saray,tapınak gibi mimari eserler

vermişlerdir.

?Bu şemada boş bırakılan kutuya aşağıdakilerden hangisini yazardınız?A)İslamiyeti kabul etmişlerdir.B)Avrupa’da devlet kurmuşlardır.C)Çinliler tarafından yıkılmışlardır.D)Yerleşik hayat yaşamışlardır.

İSLAM TARİHİİslamiyet’ten Önce Arap Yarımadasının Durumu:- İslamiyet’ten önce Arap yarımadasında Putperestlik yaygındı- Bu dönemde kabileler arasında kavgalar vardı. Sadece haram aylarda savaşmazlar bu dönemde Kabe’deki putları ziyaret ederlerdi.- Arap toplumu göçebe (bedevi) ve yerleşik halk olmak üzere ikiye ayrılırdı.

HZ MUHAMMED’İN HAYATI:- 571 yılında Mekke’de doğdu. Annesinin adı Âmine, babasının adı Abdullah’tır.- Babası doğmadan öldü, ona dedesi Abdülmuttalib baktı. Dedesi ölünce bu kez amcası Ebu Talib baktı.- Hz. Muhammed amcası ile ticaret yaptı. Güvenirliğinden dolayı “Muhammed’ül emin” (Güvenilir Muhammed) adıyla anıldı.- 25 yaşında Hz. Hatice ile evlendi.-40 yaşına doğru toplumdan uzaklaşarak zamanın çoğunu Hira Mağarasında geçirmeye başladı. Burada Cebrail (a.s) ona ilk vahiyi getirdi ve peygamberliği başladı. (611)

Hz. Muhammed’e ilk inananlar: -Hz.Hatice -Hz.Ali -Hz.Ebubekir -Zeyd b. Harise- Hz. Muhammed Mekkeliler tarafından tehdit edilince Mekke’den Medine’ye göç etti. 622 yılında bu göçe “Hicret” adı verilir.- Mekke’den Medine’ye göçenlere “Muhacir” (göçmen), Medinelilere de “Ensar” (Yardımcı) adı verilir.- Hicretle Medine’de ilk İslam Devleti kurulmuş oldu.

Hz. Muhammed’in Savaşları:Bedir SavaşıTarih: 624 Taraflar: Mekkeli müşrikler - Medineli MüslümanlarSebep: Müslümanlar Mekke’den göç ederken bütün mallarını bırakmışlardı. Bunlara karşılık Mekke kervanını vurmaya karar verdiler.Sonuç: 1-Zafer Müslümanların oldu. 2-Esirler 10 Müslüman çocuğa okuma yazma öğretirlerse serbest kalacaklardı.Önemi: 1-Mekke ile Medinelilerin ilk savaşıdır. 2-Savaşın diğer bir ismi de Akrabalar savaşıdır. 3- Savaş sonunda Hz. Muhammed’in esirler ile ilgili aldığı karar eğitime ne kadar önem verdiğini göstermektedir.

Uhud SavaşıTarih: 625 Taraflar: Mekkeli müşrikler - Medineli MüslümanlarSebep: Mekkeliler Bedir Savaşı’nın öcünü almak istediler.Sonuç: 1-Hz. Muhammed yaralandı. 2-Hz. Hamza şehit oldu.Önemi: Müslümanlar peygamberin sözünün dinlememenin cezasını ilk kez çektiler.

Hendek SavaşıTarih: 627 Taraflar: Mekkeli müşrikler - Medineli MüslümanlarSebep: Mekkeliler İslamiyet’in yayılmasını istemiyorlardı.Sonuç: Selman-ı Farisi adlı bir İranlının tavsiyesi ile Medine’nin etrafında hendekler kazıldığı için Mekkeliler geri dönmek zorunda kaldılar.Önemi: Hendek Savaşı, Mekkelilerin Müslümanların üzerine yaptığı son saldırı oldu. Bundan sonra Mekkeliler savunmaya çekildiler.

Etkinlik:Aşağıdaki cümleleri doğru(D) ya da Yanlış(Y) olarak işaretleyiniz.

1)İslamiyet öncesinde Arap Yarımadasında putperestlik yaygındı.D Y2)622 yılında müslümanlar Medine’den Mekke’ye göç etmişlerdir.Bu olaya Hicret denir.D Y3)Müslümanlar ile Mekkeliler arasında yapılan ilk savaş Bedir Savaşı’dır.D Y

Hudeybiye AntlaşmasıTarih: 628 Taraflar: Mekkeli müşrikler - Medineli MüslümanlarÖnemli maddeleri: 1-Her iki taraf birbiri ile 10 yıl savaşmayacak. 2-Müslüman olup Medine’ye giden kişiler Medine’ye alınmayacak, Medine’den Mekke’ye gelenler ise geri verilmeyecek. ( Bu madde daha sonra kaldırılmıştır. Çünkü Medine’ye alınmayan Müslümanlar Mekke’ye dönmediler ve Mekke ile Medine arasında kalıp Mekke kervanlarını vurmaya başladılar.) Önemi: Mekkeliler Müslümanların varlığını kabul etmişlerdir.

Hz. Muhammed’in VefatıHz.Muhammed, son seferi olan Tebük seferinden dönüşte hastalandı. 8 Haziran 632’de vefat etti. Hz.Muhammed, vefat ettiği odaya gömüldü.

Hz.Muhammed’in mezarına Ravza-yı Mutahhara (Cennet bahçesi) adı verilir.( Peygamberin mezarı Medine şehrindedir.)!!! Hz. Muhammed’den sonra Dört Halife dönemi başladı. Halifeler seçimle iş başına geldiler.

Dört Halife Dönemi;Peygamber Efendimiz vefat ettikten sonra Müslümanlar kendilerine liderlik yapacak insanlar seçtiler. Bunun üzerine sırasıyla idareye Hz. Ebubekir, Hz, Ömer, Hz. Osman, Hz. Ali geçmiştir. İslamda bu döneme dört halife dönemi denmiştir.Hz. Ebubekir Dönemi(632-634)En kısa halifelik süresi Hz. Ebubekir’e aittir. Bu dönemde İslamiyetten çıkan ve zekat ödemeyen topluluklar ile anlaşmalar sağlanmıştır. Yalancı peygamber iddiaları ortadan kaldırılmıştır. İslam orduları Bizans ordularını Yermükte yenilgiye uğratmıştır. Suriye topraklarına kadar olan kısım ele geçirilmiştir. Bu dönemde Kuran’ı Kerim toplanarak kitap şeklini almıştır. 634 de vefat eden Hz. Ebubekir’in yerine Hz. Ömer geçmiştir.

Hz. Ömer Dönemi ( 634-644)4 Halife dönemlerinin en parlak zamanı Hz. Ömer döneminde yaşanmıştır. İslam bu dönemde yayılmıştır. Suriye, Filistin gibi önemli yerler fethedilmiştir. Mısır ve Kudüs Müslümanlar tarafından alınmıştır. Ayrıca bu dönemde posta örgütlenmesi yapılmıştır. Hz. Ömer’in İranlı biri tarafından şehit edilmesi üzerine yerine Hz. Osman geçmiştir.Hz. Osman Dönemi (644-656)Müslüman alemi için önem arz eden Mescid-i Aksa bu dönemde ele geçirilmiştir. İlk kez Türkler ve Araplar bu dönemde karşı karşıya gelmiştir. Kıbrıs, Horasan ve Tunus fethedilmiştir. 656 yılında Hz. Osman Kuran okurken şehit edilmiştir.

Hz. Ali Dönemi (656-661)Hz. Ali, halife seçilince Emevi ailesi ile Hz. Mu hammed’in son eşi Ayşe, muhalefet başlattılar.Emevilerin amacı, elinde bulundurdukları önemli ma kam ları kay betmemekti. Hz. Ali, Hz. Ayşe’nin muhalefetini Cemel Va k’ası (Deve Olayı) denilen savaşla bastırdı (656).Hz. Ali, Emevilerin başlattığı muhalefetin lideri olan Şam Valisi Muaviye üzerine sefer düzenledi. Sıffin Savaşı çıktı (657). Muaviye orduları zor duruma düştü. Savaş bitirilmeden Hakemler Olayına gidildi. Bu olayda hile ya pılarak Hz. Ali’nin halifeliği Muaviye’ye verilmeye çalışıldı. Bunun sonrasında İslâm’da ilk resmi ayrılıklar başladı.

Ortaya çıkan siyasi gruplar şunlardır:a) Şiiler: Hz. Ali taraftarı olanlardır.b) Emeviler: Muaviye taraftarı olanlardır.c) Hariciler: Her ikisini de istemeyenler.Hariciler, Hz. Ali’yi ve Muaviye’yi öldürmek için suikastçılar görevlendirdiler. Hz. Ali, suikast sonucu öldü.Böylece Dört Halife Dönemi bitti, Emeviler devri başladı.

Örnek5:

Sizce Hz. Osman bunu yapmakla neyi amaçlamış olabilir?A) Daha çok vergi toplamak.B) Arapçayı resmi dil ilan etmek.C) Hıristiyanların tamamını müslüman yapmak.D) Ülke genelinde Kuran esaslarını uygulatmak.

Etkinlik:

Aşağıda verilen cümlelerdeki boşlukları doldurunuz.-Hz. Muhammed’e kırk yaşındayken ................ geldi.-Müslümanların 622 de Mekke’den Medine’ye göç etmelerine ............. denir.-Kuran’ın kitap haline getirilmesini ............... sağlamıştır.-Hz. Ali döneminde yaşanan ................. Savaşı ve ................. Olayı müslümanlar arası iç savaşlardır.-İslam donanması .............. zamanında oluşturularak Kıbrıs ele geçirildi.

EMEVİLER:- 661 yılında Muaviye tarafından Şam merkez olmak üzere kuruldu.Emevilerin İslam Dünyasında Yaptıkları Yenilikler:1-Hilafeti saltanat haline getirdiler.2-Arap olmayanlara kötü davranarak Arap ırkçılığını başlattılar.3-İslam Devleti’nin gerçek anlamda kurulmasını sağladılar.4-İslam Devleti en geniş sınırlarına Emeviler döneminde ulaşmıştır.

Emevi Devleti’nin Yıkılış Sebepleri:1-Önemli görevlere Emevi soyundan olanları getirmeleri 2-Arap olmayan Müslümanlara değer vermemeleri3-Hz.Ali’nin oğullarının hilafeti ele geçirme çabaları 4-Hz.Muhammed’in amcası Abbas’ın soyundan gelenlerin Emevilere karşı olması 5-Fetihlerin durması 6-Emevi ailesi arasındaki geçimsizlik.-Emevi ailesi Abbasiler tarafından yok edilmiştir- Türkler Emevilerin Arap olmayanlara kötü davranması nedeniyle Müslüman olmadılar.

ABBASİLER:- 750 yılında Emevileri yıkarak, Ebu’l-Abbas Abdullah tarafından Bağdat başkent olmak üzere kuruldu.- Abbasiler Emevilerin aksine ırk ayrımı yapmadılar. Bu dönemde birçok Türk Abbasilerde önemli görevlere geldi.- Abbasiler bilime önem verdiler. Harezmi gibi birçok bilgin bu dönemde yetişti.- Abbasiler Türk askerleri ve aileleri için “Samarra” Şehrini kurdular.

Türklerin Müslüman Olmaları:- Araplarla Çinliler arasında yapılan “Talas Savaşı”nda Türkler

Arapları desteklemişlerdir. Araplar savaşı kazanmıştır.- Talas Savaşı, Türklerle Müslümanların birbirlerini daha

yakından tanımalarını, dostane ilişkiler kurulmasını sağladı. Bu sebeple Talas Savaşı hem Türkler hem Müslümanlar için bir dönüm noktasıdır.- Bu savaştan sonra Türkler İslamiyet’e geçmeye başladı.- İlk Müslüman olan Türkler, Karluk, Yağma ve Çiğil boylarıdır.- Devlet olarak; İlk Müslüman Türk devleti Karahanlılardır.

İLK TÜRK İSLAM DEVLETLERİ:KARAHANLILAR -Uygurların yıkılması ile Karluklar, Çiğil ve Yağma Türkleri ile birleşerek Karahanlılar Devleti'ni kurdular (840). -İlk Müslüman Türk devletidir.-Satuk Buğra Han, İslamiyeti kabul etti. Karahanlılar, 960 yılından itibaren Müslüman bir Türk devleti haline geldi. Karahanlılar, iç karışıklıklar sonunda doğu ve batı olmak üzere ikiye ayrıldı. Doğu Karahanlılar Karahitaylılar tarafından ortadan kaldırıldı (1211 ). Batı Karahanlılar ise Harzemşahlar tarafından yıkıldı (1212). **** Kaşgarlı Mahmut “Divan_ı Lügâti Türk” adlı eseri yazmıştır. Amacı Türkçenin Arapçadan zengin bir dil olduğunu anlatmak ve Türkçeyi öğretmektir.

Divanı Lügatit Türk nedir?Günümüzde adı "Türk Diyalektleri Sözlüğü" olan Divanı Lügatit Türk, Kaşgarlı Mahmud tarafından 1072 - 1074 yılları arasında Bağdat'ta yazılan Türkçe- Arapça bir sözlüktür.Divanı Lügatit Türk'ün önemi:Divanı Lügatit Türk Türkçe'nin bilinen en eski sözlüğü olup, batı Asya yazı Türkçesiyle ilgili var olan en kapsamlı ve önemli dil yapıtıdır.

GAZNELİLERAlp Tigin tarafından günümüzdeki Afganistan ve çevresinde kurulmuştur.Kuruldukları şehir olan Gazne’yi devlet adı olarak almışlardır.En önemli hükümdarları Gazneli Mahmut Hindistan’a 17 sefer düzenleyerek Kuzey Hindistan’a hakim olmuştur.Bu seferler bölgede islamiyetin yayılmasına katkıda bulunmuştur.Bugünkü Pakistan’ın kurulmasında Gazneliler önemli rol oynamıştır.Abbasi halifesi,Hindistan’da kazandığı zaferlerden dolayı Gazneli Mahmut’a sultan ünvanını vermiştir.Bu olaydan sonra Gazneliler islam dünyasının lideri ve koruyucusu olmuşlardır.Gazneli Mahmut’tan sonra yerine oğlu Mesut geçmiştir.

Bu dönemde Selçuklularla yaptıkları Dandanakan Savaşı’nı (1040)kaybeden Gazneliler eski güçlerini kaybetmişlerdir.Egemenlikleri altında pek çok milleti barındıran Gazneliler iç kargaşaları önleyememiş ve 1187’de yıkılmışlardır.

Örnek6:GAZNELİLER

Çok uluslu yapıya sahiptir.Fars kültürünün etkisinde kalmışlardır.

Arapçayı resmi dil kabul etmişlerdir.?

Gaznelilerle ilgili bu gelişmelerin ortak sonucu olarak ‘?’ gösterilen yere aşağıdakilerden hangisi yazılmalıdır?A)Türklerin İslamiyeti kabul etmesini sağlamışlardır.B)İslam dünyasının siyasal gücünü ellerinde tutmuşlardır.C)Merkezi bir yönetim anlayışı oluşturmuşlardır.D)Ulusal birliği kurmada zorlanmışlardır.

BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ:- Selçuk Bey kendine bağlı Oğuz boylarını toplayarak Cend şehrine yerleşti. Fakat bu dönemde Selçuklular devlet olarak kurulmadı.- Çagrı ve Tuğrul kardeşler ülkenin başına geçtikten sonra, 1015 ten itibaren Anadolu’ya akınlar düzenlediler.- Çağrı bey 1040 yılında Gaznelileri Dandanakan Savaşında yenince Büyük Selçuklu devleti resmen kuruldu.- Tuğrul bey adına para bastırdı, hutbe okuttu. Bunlar bir kişinin sultan olduğunun göstergeleridir.- Malazgirt Savaşı (1071): - Anadolu’ya akınlar düzenleyen Selçuklu hükümdarı Alparslan ile Bizans İmparatoru Romanos Diyagones (Romen Diyojen) arasında yapıldı. Selçuklular bu savaşı kazandı.

- Malazgirt Savaşı’nın önemi:1- Anadolu’nun kapısı Türklere açıldı.2- Anadolu’da Türk devletleri kurulmaya başladı.** Nizamülmülk Selçukluların en ünlü veziridir. Çok iyi devlet adamıdır. Aynı zamanda dönemin üniversitesi sayılan ‘Nizamiye Medreselerini” kurdu. Ayrıca “Siyasetname” adlı eser yazmış. Bu eserde devlet işlerinin nasıl olması gerektiğini anlatmıştır.- Büyük Selçuklular Karahitaylılar ile yapılan Katvan Savaşından sonra yıkılma sürecine girdi.(1141). Sultan Sencer’in 1157 yılında ölmesi ile yıkıldı.

Etkinlik:Aşağıdaki boşlukları uygun kelimeler ile doldurunuz.Büyük Selçuklular Devleti adını, Oğuzlar Devleti’nde ordu komutanlığı yapmış olan ………………. Bey’den almıştır Tuğrul ve Çağrı bayler 1040’da …………………. Savaşı’nda Gaznelileri yenerek bağımsızlıklarını elde etmişlerdir.Anadolu’ya ilk Türk akınları başlamış, Bizanslılarla yapılan ilk büyük savaş olan ………………… Savaşı kazanılmıştır. Alp Arslan zamanında kazanılan ……………………. Zaferi ile Anadolu’nun Türk yurdu olması sağlanmıştır. …………………. zamanında en parlak dönemini yaşayan Selçuklular Melikşah’ın ölümünden sonra başlayan …………. kavgaları devletin parçalanmasına yol açmıştır.

Etkinlik:Aşağıdaki boşlukları uygun kelimeler ile doldurunuz.Dandanakan İpek yolu Hun Orhun Yazıtları Köktürk Devleti Kavimler Göçü Bedir Savaşı Maniheizm Kağan AtabeyYukarıda verilen sözcükleri aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere yerleştiriniz.1. İslamiyet öncesi Türk devletlerinde, devleti yöneten kişiye ……………………….denir.2. Orhun Irmağı bölgesinde bulunan, Bilge Kağan, Tonyukuk ve Kültigin adına dikilen kitabelere …………………………………………….denir.3. ………………… dinini kabul eden Uygurlazr yerleşik hayata geçtiler.4. Selçuklular eyaletlerin başına idareci olarak atadıkları şehzadelerin yanına ……………… denilen kişileri de görevlendirirlerdi.5. …………………….’da ipeğin yanı sıra baharat, değerli taşlar, cam, yağ vb. ürünler de taşınıyordu.

Etkinlik:6. Hunların batıya göç etmesiyle birçok kavmin yerinden oynamasına……………………………….denir.7. Oğuz Kağan Destanı ……………………destanıdır.8. Tarihte Türk adıyla kurulan ilk devlet ……………………………….dir9. Büyük Selçuklu Devleti’nin kuruluşu ……………………………….savaşı sonucunda olmuştur.10. Hz. Muhammed (S.A.V.) döneminin ilk başarılı savaşı…………………………………..dır.

Konu Testi:1)Aşağıdakilerden hangisi Kavimler Göçü’nün sonuçları arasında yer almaz?A)Avrupa’da Hristiyanlık yayılmıştır.B)İlkçağ sona erip Ortaçağ başlamıştır.C)Avrupa Hun Devleti kurulmuştur.D)Avrupa’nın tamamı Türkleşmiştir.

2)Aşağıdakilerden hangisi ilk Türk devletlerinden biri değildir?

A)Asya Hun B)KöktürkC)AbbasiD)Uygur

3)Uygurlar;

Şemada Uygurlar ile ilgili boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi yazılmalıdır?A)İslamiyeti kabul etmişlerdir.B)Avrupa’da devlet kurmuşlardır.C)Çinliler tarafından yıkılmışlardır.D)Yerleşik hayat yaşamışlardır.

Şehirler kurmuşlardır.

Ev, saray, tapınak gibi mimari eserler

yapmışlardır.

Hukuk kurallarını yazılı hale

getirmişlerdir.

?

4)

A)Boylar arasında yaşanan çekişmelerB)Dış baskılarC)Gök Tanrı inancıD)Yeni topraklar kazanma arzusu

Türklerin Orta Asya’dan göç

etmelerinde etkili olan nedenlerden

biri değildir?

5)Aşağıdakilerden hangisi Orhun Yazıtları hakkında yanlış bir bilgidir?

A)Türk adının geçtiği ilk tarihsel metinlerdir.B)Bilge Kağan,Tonyukuk ve Kül Tigin adına dikilmişlerdir.C)10.yüzyılda dikilmişlerdir.D)Bugünkü Moğolistan topraklarında yer alır.

6) Tarihte milli adımızla kurulan ilk devlettir. Orhun Yazıtlarını dikmişlerdir. Gelişmiş bir yazı ve takvim kullanmışlardır.

Yukarıda özellikleri verilen uygarlık aşağıdakilerden hangisidir?

A)KöktürkB)UygurC)Asya HunD)Avrupa Hun

7)Uygur destanlarında kağanların ölümünden sonra yerine oğullarının geçtiğinden söz edilmiştir.Bu bilgiye göre aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

A)Uygur Devleti’nin güçsüz olduğuB)Yönetimin demokratik olduğuC)Savaşçı özelliklerini yitirdikleriD)Devleti aynı aileden gelen hükümdarların yönettiği

8)Hz.Osman döneminde; I.Kıbrıs Adası fethedilmiştir. II.Kur’an-ı Kerim çoğaltılmıştır. III.İran’ın fethi tamamlanmıştır.

Verilen bilgilerden hangisi ya da hangileri İslam Devleti’nde denizcilik faaliyetlerinin geliştiğini gösterir?

A)Yalnız I B)Yalnız II C)I ve II D)I,II ve III

9)Emeviler,Arapları üstün tutan bir politika izlemişlerdir.

Aşağıdakilerden hangisi bu durumun bir sonucu değildir?

A)Emevilerin saltanat sistemini benimsemeleriB)Türklerin Müslüman olmalarının gecikmesiC)Türklerle Araplar arasında savaşlar yapılmasıD)Türklerin Emevilerin yıkılmasında rol oynaması

10) Aşağıdakilerden hangisi İlk Türk İslam Devletleri’nden biri değildir?

A)KarahanlılarB)HunlarC)GaznelilerD)Büyük Selçuklular

11) Karahanlılar,Gazneliler ve Selçuklulardan farklı olarak halkının büyük bölümü Türk olan bir bölgede kurulmuştur.

Bu durumun aşağıdakilerden hangisini kolaylaştırdığı söylenebilir?

A)Diplomatik başarıB)İslam kültüründen etkilenmeC)Askeri üstünlükD)Türk dil ve kültürünü koruma

12) Malazgirt Savaşı sonucunda; I.Bizans İmparatorluğu yıkılmıştır. II.Türkler Anadolu’yu yurt edinmeye başlamıştır. III.Anadolu’da ilk Türk beylikleri ve devletleri kurulmuştur.

Gibi gelişmelerden hangisi ya da hangileri gerçekleşmiştir?

A)Yalnız I B)I ve II C)II ve III D)I,II ve III

13)Türk İslam Devletleri’nde ; I.Mimari II.Hat III.Minyatür,

gibi sanat dallarından hangisi ya da hangileri gelişmiştir?

A)Yalnız I B)I ve II C)II ve III D)I,II ve III

14)I.Asya Hun II.Kök Türk III.Karahanlı IV.Büyük Selçuklu

Türklerde mimari sanatı yukarıdaki devletlerden hangileri döneminde gelişmiştir?

A)I ve II B)I ve III C)II ve IV D)III ve IV

15)I.Ülkenin hanedanın ortak malı sayılması II.Dini ve milli bayramların kutlanması III.Düğün ve cenaze törenlerinde halkın bir araya gelmesi

Yukarıdakilerden hangileri Türklerde toplumsal dayanışmayı artırmamıştır?

A)Yalnız I B)Yalnız II C)I ve II D)II ve III