Ang Kabihasnang Egyptian

Heograpiya ng EgyptSa pag-unawa sa heograpiya ng sinaunang

Egypt, mahalagang tandaan na ang tinutukoy na Lower Egypt ay nasa bahaging hilaga ng lupain o kung saan ang Nile ay dumadaloy patungong Mediterranean Sea. Samantala, ang Upper Egypt ay nasa bahaging katimugan mula sa Libyan Desert, hanggang sa Abu Simbel. Ang Nile na may 4, 160 milya ang haba ay dumadaloy mula katimugan patungong hilaga.

Noon pa mang unang panahon, ang Egypt ay tinawag na bilang “Pamana ng Nile” dahil kung wala ang ilog na ito, ang buong lupain nito ay magiging isang disyerto.

Kronolohiya ng Kasaysayan ng EgyptAng matandang kasaysayan ng Egypt ay

kadalasang hinahati sa mga panahong batay sa dinastiya ng naghaharing pharaoh.

Ang pharaoh ay tumatayong pinuno at hari ng sinaunang Egypt. Siya ay itinuturing din bilang isang diyos na taglay ang mga lihim ng langit at lupa. Para sa mga pharaoh sila ang tagapagtanggol sa kanilang nasasakupan.

Ang mga iskolar na nag-aaral ukol sa mahabang kasaysayan ng Egypt ay tinatawag na mga Egyptologist. Batay sa ilang mga tala, ang kronolohiya ng Egypt ay maaaring hatiin sa sumusunod na mga pagpapanahon:Pre Dynastic Period Early Dynastic Period Old Kingdom First Intermediate Period Middle Kingdom Second Intermediate Period New Kingdom Third Intermediate Period Late Period

Ang bawat dinastiya ay nangingibabaw hangga’t hindi ito napapatalsik o kaya nama’y walang tagapagmanang susunod sa trono. Ang mga petsa ng mga kaganapan sa kasaysayan ng Egypt ay patuloy pa ring paksa ng mga panananaliksik. Kung kaya ang tiyak na pagtatakda ng mga petsa, partikular sa mga dinastiya, ay lubhang napakahirap.

Pre-Dynastic Period(Bago ang Panahon ng mga Dinastiya – Panahon bago ang 3100 BCE.)Ang mga sinaunang Egyptian ay namuhay

sa mga pamayanang malapit sa Nile.Tulad ng mga panirahang matatagpuan sa

Mesopotamia, ang mga ito ay nasa ilalim ng pamamahala ng mga lokal na pinunong may kontrol sa pakikipagkalakalan.

Ang mga eskribano ay nakapaglinang din ng kanilang sariling sistema ng pagsulat na tinatawag na Hieroglyphics.

Hieroglyphics - Ito ay isang sistema ng pagsulat na nangangahulugang “sagradong ukit” sa wikang Greek. Ang sinaunang panulat na ito ay naging mahalaga sa pakikipagkalakalan at pagtatala ng mga kaganapan.

Nomes – Malalayang pamayanan. Ang mga ito ang nagsilbing batayan ng mga binuong lalawigan ng mga sinaunang estado ng Egypt.

Nomarchs – Mga pinuno ng Nomes. Unti-unting nagbuklod ang mga ito para lumikha ng isang estado sa Nile upang makabuo ng mas malaking panrelihiyong pagkakakilanlan.

Early Dynastic Period(Panahon ng mga Unang Dinastiya – Una at ikalawang dinastiya)

Dalawang kaharian ang nabuo sa kahabaan ng Nile – ang Upper Egypt at Lower Egypt.

Noong 3100 BCE., isang pinuno ng Upper Egypt sa katauhan ni Menes, ang sumakop sa Lower Egypt na nagbigay daan upang mapag-isa ang lupain sa mahabang panahon.

Menes – Isa sa mga pinakaunang pharaoh sa panahon ng mga Unang Dinastiya ng Egypt. Maliban sa pagkakaroon ng isang pinag-isang pangangasiwa, nagtalaga rin siya ng mga gobernador sa iba’t ibang lupain. Ang Memphis ay naging kabisera ni Menes.

Old Kingdom(Matandang Kaharian – Ikatlo hanggang ika-anim na dinastiya.)

Tinawag itong panahon ng pyramid. Sa panahong ito nagsimula ang pagtatayong mga piramide sa Egypt na nagsilbing libingan ng mga pharaoh. Ang mga pyramids na ito ay nagsilbi ring monumento ng kapangyarihan ng mga pharaoh.

Ang pagtatayo ng mga ganitong uri ng istruktura ay nangangailangan ng husay mula sa mga arkitektong nagdisenyo, gayundin para sa libo-libong taong nagtayo nito.

Ang ilan sa mga halimbawa nito ay ang Great Pyramid ni Khufu o Cheops sa Giza.

Pepi II (Neferkare) – Kahuli-hulihang pharaoh ng ika-anim na dinastiya. Pinaniniwalaang namuno sa loob ng 94 na taon, ang pinakamatagal na naghari sa kasaysayan ng daigdig. Siya ay anim na taong gulang lamang nang maupo sa trono at namatay sa edad na 100.

First Intermediate Period(Unang Intermedyang Panahon – ika pito hanggang ika-labing-isang dinastiya)

Sa panahon ng 2160 B.C.E, tinangka ng mga panibagong pharaoh na pagbuklurin muli ang Lower Egypt mula sa kabisera nitong Heracleopolis.Sa kabilang dako, ang kanilang mga katunggali sa Thebes ay binuo naman ang Upper Egypt.

Dulot nito, nagsagupaan ang dalawang magkaribal na dinastiya sa Egypt.

Ang mga pinuno mula sa Heracleopolis ay nagmula sa linya ng mga Pharaoh na si Akhtoy samantalang ang unang apat na pinuno mula sa Thebes ay pinangalanang Inyotef o Antef.

Middle Kingdom(Gitnang Kaharian – ika-12 at ika-13 na dinastiya)

Ang kaguluhang politikal ay nagtapos nang manungkulan si Mentuhoteo. Sa mga sumunod na naghari, napag-isa muli ang lupain. Nalipat ang kabisera sa Lower Egypt.

Senusret o Sesostris I – Nakipagtunggali siya sa bahaging Nubia.

Senusret o Sesostris III – Ipinagpatuloy niya ang kampanya sa Nubia. Sa una ring pagkakataon, tinangka niyang palawakin ang kapangyarihan ng Egypt hanggang Syria.

Amenemhet II – Pinakamahusay na pinuno nang Gitnang Kaharian na namuno sa loob ng 34 na taon.

Kaguluhan at pagdating ng mga Hyksos ang namayani sa panahong ito.

Ang katagang Hyksos ay nangangahulugang “Mga prinsipe mula sa dayuhang lupain”

Second Intermediate Period(Ikalawang Intermedyang Panahon – ika-14 at ika-17 na dinastiya)

Ayon sa mga tala, ang ika-13 dinastiya ay nagkaroon ng 57 na hari. Ito ay nagpapahiwatig ng kawalan ng kapanatagan at katatagan sa pamamahala.

Ang pangingibabaw ng dinastiya ng mga Hyskos noong Ika-16 ng dinastiya na tinawag na Great Hyskos Dinasty ay nagtapos sa pag-usbong ng ika-17 dinastiya.

Ang mga pinuno ng ika-17 dinastiya ay nagawang mapatalsik ang mga Hyskos mula sa Egypt.

New Kingdom(Bagong Kaharian – ika-18 at ika-20 na dinastiya)

New Kingdom ang itinuturing na pinakadakilang panahon ng kabihasnang Egypt. Tinawag din ito bilang Empire Age.

Panahon ito ng agresibong pagpapalawak ng lupain ng Egypt sa kamay ng malalakas na mga pharaoh. Ang ilan sa mga kilalang pharaoh ng panahong ito ay sina Thutmose II, Thutmose III, Amenophis III at Rameses II.

Reyna Hatshepsut – Asawa ni Thutmose II ay kilala rin bilang isa sa mahuhusay na babaing pinuno sa kasaysayan.

Amenophis IV o Akhenaton – Tinangka niyang bawasan ang kapangyarihan ng kaparian sa pamahalaan gayun din ang paniniwala ng mga tao ukol sa pagsamba sa maraming diyos.

Tutankhamen – Humalili sa pamumuno kay Akhenaton sa edad na siyam na taon.

Rameses II – Isa sa mahusay na pinuno ng Bagong Kaharian. Sa loob ng 20 taon kinalaban niya ang mga Hittite mula sa Asia Minor na unti-unting pumapasok sa silangang bahagi ng Egypt. Pinaniniwalaang ang Exodus ng mga Israelita o Few mula sa Egypt ay naganap sa panahon ng kanyang pamamahala.

Third Intermediate Period(Ikaltlong Intermedyang Panahon – ika-21 at ika-25 na dinastiya)

Ang ika-21 Dinastiya, na tinawag din bilang Tanites, ay pinasimulan ni Smendes ng Lowe Egypt. Ang dinastiyang ito ay mapapalitan ng mga hari mula sa Libya na magpapasimula naman ng ika-22 na dinastiya.

Shosheng I – Unang pinuno ng ika-22 dinastiya. Isang heneral sa ilalim ng nagdaang dinastiya.

Piye – Sumalakay siya pahilaga ng Egypt upang kalabanin ang mga nangingibabaw sa delta ng Nile. Umabot ang kanyang kapangyarihan hanggang sa Memphis.

Tefnakhte – Katunggali ni Piye na sumuko ngunit kalaunan ay pinayagang mamuno sa Lower Egypt. Sinimulan niya ang panandaliang ika-24 na Dinastiya.

Late Period(Huling Panahon – ika-26 at ika-31 na dinastiya)

Psammetichus – Sa ilalim ng kanyang pamumuno nagawa niyang pagbuklurin ang Middle at Lower Egypt na nagpasimula sa Ika-26 na Dinastiya. Nakontrol niya ang buong Egypt noong 656 BCE.

Apries – Sa ilalim ng kanyang pamamahala, isang hukbo ang ipinadala upang tulungan ang mga taga-Libya na puksain ang kolonya ng Greece na Cyrene. Natalo sila sa labanan at nagdulot ito ng kaguluhang sibil na humantong sa paghalili sa kanya ni Amasis II. Sa kanyang pagkamatay noong, 526 BCE, and Egypt ay napasakamay na ng mga Persian.

Cambyses II – Pinuno ng mga Persian na naging unang hari ng ika-27 na Dinastiya.

Ika-30 Dinastiya – Ito ang kahuli-hukihang tala na dinastiyang Egyptian na namuno sa kanilang lupain. Ang panandaliang pagbalik na mga Persian sa kanilang lupain ay tinawag ding ika-31 na dinastiya.

Alexander the Great – Sinakop niya ang Egypt taong 332 BCE at giawna itong bahagi ng kanyang Imperyong Hellenistic.

Ptolemy – Kaibigan ni Alexander na humalili sa kanya nang siya ay pumanaw. Isa syang heneral at naging satrap o gobernador ng lupain. Itinalaga niya ang sarili bilang hari ng Egypt at pinasimulan ang Panahong Ptolemaic.

Cleopatra VII – Kahuli-hulihang reyna ng Ptolemaic Dinasty.

Pamana ng Kabihasnang EgyptianAng kalendaryo na may 365 araw sa isang taon na hinati sa 12

buwan ay mula sa mga sinaunang Ehipsyanong astronomo noong 424BCE. Ginawa nila ito upang masubaybayan ang paghaba ng Nile.

Nabuo ang sistemang panulat ng mga sinaunang Ehipsyano na tinawag na Hieroglyphics o hiroglipiko noong 3000 BCE. Itoay binubuo ng mga salitang hiero, isang salitang Griyego na nangangahulugang sagrado o banal, at glype na ang ibig sabihin ay paglililok. Unang ginamit ng mga pari sa mga ritwal ang hiroglipiko. Binubuo ito ng mga ideogramo at ponogramo. Mayroon itong 24 simbolo at ang bawat isa ay may tig-isang titik ng katinig. Bukod sa 24 simbolo, mayroon pang 80 simbolo na may tig-dalawang katinig.

Ang mga piramide ang kauna-unahang monumentong bato na nananatili pa hanggang sa kasalukuyan. Ang pinakamalaking piramide ay ang piramide ni Khufu o Cheops na nasa Giza.

Ang pagkakaimbento ng papel mula sa dahon ng halamang papyrus ay nagmula rin sa mga sinaunang Ehipsyano.

Ang mummification o proseso ng pag-eembalsamo ay nagsimula noong 2600 B.C. sa ilalim din ng pamumuno ni Khufu. Natagpuan ang pinakalumang mummy sa Medum ni Sir Flinders Petrie na tinatayang inembalsamo noong panahong iyon.

Ang mastaba ay mga naunang bersyon ng piramide. Una itong itinayo sa panahon ni Haring Djer noong 2900BC

Naimbento rin ang araro sa panahong ito.Pagtatayo ng malaking imbakan ng tubig na tinawag na

faiyum na nagtustos ng tubig sa panahon ng tagtuyot. Ginagamit pa rin hanggang ngayon ang sistemang ito ng irigasyon.

Amarna art noong panahon ni Ikhnaton na nagpapahalaga sa pagiging makatotohanan ng mga bagay na inilalarawan.

Kabihasnang EgyptianDanny D. J. Magdaraog