GAIA

Gizarte feudala

BIGARREN

INBASIOAK

ERREINUAK

FEUDALISMOA

ERREGEA ETA BERE GORTEA

GIZARTE FEUDALA

Europa IX. mendeko

bigarren erdia eta X. mendean

Nobleak

ESTAMENTUZKO GIZARTEA

NOBLEAK

ANTOLAKETA

MONJEAK ETA

MONASTERIOAK

EGUNEROKO BIZITZA

NEKAZARIEN LANA

Nekazariak

Feudalismoa

Eliza

Erdi Aroa

I V X XV XX

Goiz

Erdi Aroa

Berant

Erdi Aroa

V - XV

VI.mendea

Karlomagnoren inperioa (VIII-IX.mendeak)

843 (IX.mendea) - Verdungo hitzarmena: Inperioaren banaketa

•Frankoen garaian, erregea hiltzean horren semeen artean banatzen zen erresuma.

Karolingioek ohitura mantendu zuten.

•Bizirik iraun zuen Karlomagnoren seme bakarrak,Luis Errukitsuak Inperioa osorik eskuratu zuen.

•Luis hil zenean, inperioa haren hiru semeren artean banatu zen Verdungo Hitzarmenean elkarren aurka borroka egin ondoren.

•Inperio karollingioa desegin zen orduan.

•Zatiketa eta segurtasunik eza nagusitu ziren.

•Botere politikoak eta mugak babesteko ahalmena ahuldu ziren

Bigarren inbasioak sartu ziren Europan

Europa IX. mendeko bigarren erdian eta X. mendean

Segurtasun eza garaia izan zen Europan. Hiru herriren inbasioak eman ziren: bikingoak, magyarak edo hungariarrak eta sarrazenoak.

Inperio karolingioa desagertu zen eta Europan erreinu ugari banatu ziren.

Erregeak oso ahulak izaten ziren eta ezin izaten zituzten herritarrak babestu. Horregatik, nekazariek nobleen babesa bilatu zuten. Babes truke, nekazariek jaunarentzat lan egin behar izaten zuten. Horrela sortu zen gizarte feudala.

28. orrialdea

Bigarren inbasioen mapa

Piratak

Itsasotik etorritako daniar piratak Rouen hirian sartu ziren eta haserre, harrapaketa egin eta gero, guztia hondatu zuten eta hiria txikitu zuten. Monjeak eta gainerako biztanleak hil eta gatibu hartu zituzten.

Sena ibaiaren inguruan zeuden monasterio eta herri guztiak suntsitu zituzten eta bertako biztanleek, beldurtuta, erreskate handiak ordaindu behar izan zituzten.

San Bertinen historia, IX. mendea

Drakkar bikingoa

HERRI BARBAROEN INBASIOAK

LEHENENGO INBASIOAK

NOIZ (mendeak)Egoera historikoa

NORTZUK NONDIK NORA

III.mendetik aurrera(III-IV-V)

Erromar Inperioko krisialdia

ANGLOSAXOIAKGaur egungo Alemaniako iparraldetik

Britainiar uharteetara

FRANKOAKGaur egungo Alemaniako

mendebaldetik

Europako erdialdera, gaur egungo Frantziara

eta Alemaniako mendebaldera

BISIGODOAKDanubio ibaiaren

iparraldetik

Hasieran gaur egungo Frantziara eta

beranduago penintsula iberiarrera

SUEBOAKGaur egungo Alemaniatik

Penintsula iberiarraren ipar-mendebaldera

BIGARREN INBASIOAK

IX.mendearen bigarren zatian eta X.mendeanInperio Karolingioaren desagerpenaren ostean

BIKINGOAK EskandinaviatikBritainiar uharteetara, Frantziako iparraldera eta Italiako hegoaldera

MAGYARRAK edo

HUNGARIARRAKAsiako estepatik

Europako ekialdera, gaur egungo Hungaria

dagoen lekura

SARRAZENOAKIpar Afrikatik eta Ekialde Hurbiletik

Mediterraneoko kostaldera

Europako mapa 1000. urtean

GIZARTE ESTAMENTALA

Erregea

Nobleak eta elizgizon gorenak

2. mailako nobleak, zaldunak eta elizgizonak

Soldaduak eta herri xehea

Erdi Aroa Gaur egunErdi Aroan nobleak

lontrolatzen zituzten lurrak

Industri iraultza garaian enpresarioak kontrolatzen

zituzten produzio baliabideak

Garai digitalean enpresa handiak

kontrolatzen dituzte komunikabideak

Gizarte estamentala

Eginkizuna ? Eginkizuna ? Eginkizuna ?

Gerlariak Herri xehea Elizgizonak

Erdi Aroko monarkia mota: monarkia feudala

Erregea zen : “” Primus inter pares “” “” Parekoen artean lehena “” Hau da, nobleen artean, nobleena

28. orrialdea

Erregetzaren sinboloak

Aginte-makila

Koroa

Lur-globo gurutzeduna

Omenaldi ekitaldia. basailutza

FEUDALISMOA: Gizarte-sistema berria

Omenaldia - Zeremonia

• Omenaldia zeremonian basailuak jaunari leialtasun-zina (juramentua) egiten zion.

• Sari gisa Jaunak feudoa ematen zion.

Jauntxoak eskuzabalak izaten dira; hori da euren ezaugarri bat. Badaki bere menpekoen asetzea bere onerako izango dela. Basailuen nahiak asez gero ez du haiekin arazorik izango.

Eta ezpata eta ezkutu hauek ematen dizkizut, zure blasoekin, eta ikusten dutenek jakin dezaten

jaurespen zina egin didazula (basailutza juramentua)

Eta nik zin dagit jaungoikoaren aurrean eta zalduneriaren legeen

izenean, gure jaunaren basailu leiala izango naizela

Eta zure ausardiagatik, gudu zelaian erakutsitako baloreagatik eta arabiarrak menperatzen lagundu didazulako, BUDARONgo feudoa ematen dizut, gaztelu bat eraikitzeko eta zeuretzeko basailuak eta

zerbitzuak antolatzeko baimena

Omenaldia - Zeremonia

Feudalismoa

Hiru ezaugarri dituen gizarte sistema da:

1. Noble bakoitzak bere lurren gaineko nagusitasun osoa zeukan. Erregeak bere lurren gainean baino ez zeukan botererik.

2. Nobleek erregearen nagusitasuna onartzen zuten menpekotasun hitzarmen baten bitartez.

3. Era berean, nobleek menpekoak izan zitzaketen.

29. orrialdea

29. orrialdea

Harreman feudalen eskema

JAUNA

Diru-laguntza

Aholkularitza

Laguntza militarra

BASAILUA

Mantenua

Defentsa judiziala

Babes militarra

Kopiatu eta osatu eskema zure kuadernoan.

a) Babesa ematen dute c) Feudo bat ematen du

b) Errentak ordaintzen dizkioted) Leialtasun zina egiten dute

Erregea Nobleak Nekazariak

Kopiatu eta osatu eskema zure kuadernoan.

Erregea Nobleak Nekazariak

Feudo bat ematen du

Babesa ematen dute

Errentak ordain-tzen dizkiote

Leialtasun zina egiten dute

Feudoa

Feudoa edo jaurerria nobleek erregeari leialtasun zina egitearen truke jasotzen zituzten lurrak ziren.

Feudoaren lurretan jaunaren gaztelua, nekazariak bizi ziren herrixkak eta lantzeko lurrak zeuden.

Lurrak bi zatitan banatzen ziren:

Erreserba jaunak berak ustiatzen zuen lur saila zen. Manso izenekoak nobleak nekazariei alokairu ordainketaren truke ematen zizkien lur sailak ziren.

Feudoetan jaunek justizia banatzen zuten eta zergak kobratzen zituzten.

a

b

30 orrialdea

Mansus

Herri lurrak

Herrixka

Jaunaren erreserba

Gaztelua

Feudoaren berreraiketa

Herria

Jaunaren gaztelua

Basoa

Soroak

Errota

Herria

Ordainlekua

BasoaMansus

Herria

Herria

Jauregia

Ordainlekua

Errota

Herrixka

BasoaNoblearen gaztelua

Soroak

Errota

Eliza Herrixka

Ordainlekua

MANSUS

Lurraren egitura feudalaren iraupena paisaian

BASAILUAREN BETEBEHARRAK

JAUNAREN BETEBEHARRAK

Mansusa utzi – Laguntza militarra – Erreserban lana – Herri lurrak utzi – Zergak lurragatik – Babes militarra

Mansusa utzi

Laguntza militarra

Erreserban lana

Herri lurrak utzi

Zergak lurragatik

Babes militarra

XX

XX

XXX

X

Estamentuzko gizartea

Kleroa

Otoitza

Arimak salbatzeko

Noblezia

Borroka

Lurraldea eta biztanleak babestea

Langileak

Lana

Beste guztien beharrak asetzea

Gerra egiten dutenak

Otoitzegiten

dutenak

Lanegiten

dutenak

Estamentuzko gizartea

Gizarte estamentala

Erdi Aroko gizartea taldeetan banatzen zen, estamentu deitutako taldeetan.

Hiru estamentu zeuden: nobleak, klerikoak eta langileak.

Nobleak eta klerikoak estamentu pribilegiatuak ziren, ez baitzuten zergarik ordaintzen eta postu nagusiak kontrolatzen baitzituzten.

Langileen estamentua ez pribilegiatuena zen.

PRIBILEGIATUAK

EZ-PRIBILEGIATUAK

•DESBERDINTASUNEAN OINARRITURIKO GIZARTEA•JAIOTZAREN ARABERAKO GIZARTEA

GIZARTEAREN SAILKAPENA - Pribilegiodunak

Aitoren semeak :leinuz, familiaz gizarte-

egoera jasoa zuen eta bere lanetik bizi ez zen pertsona. Noblea

ElizaNobleziari oso lotuta

Kargu gorenak, Jauntxoen bigarren semeak

Dohaintzak (donazioak)Gerlariak

Zaldunak, aitoren semeak, handikiak,

ERDI AROKO GIZARTE ANTOLAMENDUA

OINARRI NAGUSIAK:

ESTAMENTUAPARTAIDEEN KOPURUA (%)

OSAKETA (NORTZUK?)FUNTZIOA edo BETEBEHAR

NAGUSIA

PRIBILEGIOAKESKUBIDEAK

NOBLEZIA

Txapelketak: TORNEOAK

NOBLEZIA

Txapelketa - Torneoa

Goizean tronpetak, danborrak eta txirulak entzuten dira, horrela txapelketarako deia egiten dute eta zaldunei eta zaldiei trostan aritzeko gogoa ematen diete.

Lovainako kondearen aurka inoizko konderik onena borrokatuko da, Toulouseko kondea. Hain kolpe handiak eman dizkiote elkarri ezkutuetan, non puskatu ere egin baitituzte. Haiek, muntatzeko aulkiak moztu dituzte. Biak batera lurrera erori dira. Haien zaldunak laguntzera doaz. Elkarri bultza egin diote, kolpeak eman dizkiote elkarri; lantzak txikitu dituzte, mazoak behin eta berriro erortzen dira. Ezpatek kasketen aurka jotzen dute; batzuk narriatzen dira, besteak mailatu. Guztiek ausartak direla erakutsi nahi dute.

Trobadorearen kanta, XIII. mendea

NOBLEZIA

Erdi Aroko damak: emakume nobleak

NOBLEZIAFuntsezko

eginkizuna ?Ezkontzak ?

Erdi Aroko gaztelu baten berreraiketa

Omenaldi-dorrea

Errementeria

Harresia

PutzuaDorrea

Almenak

Adarbea

Zubi altxagarria

Gezi-leihoak

Lubakia

Patioa

NOBLEZIA Omenaldi dorrea ?Areto handia ?

Lubakia ? Almenak ?www.castillosnet.org

Harresia

Errementaria

Patioa

Almenak

DorreaPutzua

Omenaldi dorrea

Lubakia

Zubi altxagarria

AdarbeaGezi leihoak

Peñafieleko gaztelua, Valladolid

NOBLEZIA

Santa Catalina gaztelua, Jaen

Loarreko gaztelua, Huesca

NOBLEZIA

Tapiza

NOBLEZIA

Eliza Katolikoa

Aita Santua zen burua. Aita Santuak erregeak eskumikatu zitzakeen.

Orden erlijiosoek, mojak eta monjeek, klero erregularra osatzen zuten. Orden bakoitzak araua zeukan, eta horrek, bere bizitzako alderdi ezberdinak arautu eta habitoa ematen zizkion. Monjeak monasterioetan eta komentuetan bizi ziren.

Gotzainek eta apaizek klero sekularra osatzen zuten.

Aita Santua

KLERO SEKULARRA KLERO ERREGULARRA

Abade nagusiak Gotzainak eta artzapezpikuak

Apaizak

Komentu eta monasterioetako nagusiak

Fraideak, monjeak eta monjak

Eliza Katolikoa

Aita Santua zen burua. Aita Santuak erregeak eskumikatu zitzakeen.

Orden erlijiosoek, mojak eta monjeek, klero erregularra osatzen zuten. Orden bakoitzak araua zeukan, eta horrek, bere bizitzako alderdi ezberdinak arautu eta habitoa ematen zizkion. Monjeak monasterioetan eta komentuetan bizi ziren.

Gotzainek eta apaizek klero sekularra osatzen zuten.

Gotzaina azoka bedeinkatzen

KLEROA

Kleroaren funtzioa

Klerikoei, Jainkoak benetako fedea izan dezaten agintzen die, bai eta bataioaren ur santuan irakatsi dituztenak sartu ditzaten ere.

Atsedenik gabe herriaren eta norbere miseriengatik otoitz egin behar dute.

Adalberon gotzaina, Roberto erregeari poema. XI. mendea.

Egokitua

Monasterio baten aldeak

Klaustroa. Erdian lorategi bat eta alboak estalita zeuzkan patioa, monjeak bertatik paseatu eta hausnartu egiten zuten.

Logelak. Monasterio batzuetan monje guztiek elkarrekin batera egiten zuten lo gela handi batean, beste batzuetan, ordea, monje bakoitzak bere gela zeukan.

Eritegia.

Jantokia. Bertan jaten zen.

Eliza. Bertan egunean hainbat alditan egiten zuten otoitz.

Kapitulu-gela. Bertan biltzen ziren monjeak.

Liburutegia.

Ostatua. Bertan erromesek egiten zuten lo. Sukaldea. Upategia.

Baratzeak.

ERLIJIO-ORDENAK ETA MONASTERIOAK

Liebanako Santo Toribio monasterioa, Kantabria

Liburu kopiaketa

Monje bat bere idazmahaian.

Monje bakoitzak oso liburu gutxi kopiatzen zituen, oso lan geldoa baitzen.

Liburu hau bukatzen

duzunean, abadeak zu Pobletera, Katalu-niako

monastegira joatea nahi du, hango

liburutegiko liburu bat gure liburu-

girako kopia dezazun

Erdi Aroko eskuizkribua

NEKAZARIAK

Nekazariak

Erdi Aroan, herritarren %90 soroetan bizi zen eta bertan lan egiten zuen.

Oso nekazari gutxi ziren haien lurren jabe.

Gehienek nobleen eta monasterioen lurrak lantzen zituzten:

Nekazari jopuak jaunaren aginduen menpe zeuden erabat. Zerbitzari izaera gurasoek seme-alabei pasatzen zieten. Nekazari askeak bazeuden. Horiek jaurerrietako lur zatiak landu ohi zituzten eta elizari hamarrena ordaintzen zioten.

Nekazariak herrixka txikitan bizi ziren eta buruaskiak ziren.

Nekazaritza ekoizpena baxua zen. Zerealak lantzen ziren batez ere.

NEKAZARIAK

36. orrialdea

Herrixka

1. Basoa. 2. Jaunaren gaztelua. 3. Soroak. 4. Jaunaren errota. 5. Eliza. 6. Herria: etxeak eta baratzeak. 7. Ordainlekua.

NEKAZARIAK

NEKAZARIAK36. orrialdea

Etxebizitza umilak

Baratzea.

Lastategia.

Dieta arrainarekin osatu zezaketen.

Pertsonek eta abereek etxeko esparrua partekatzen zuten.

NEKAZARIAK

• Nekazaritzaren menpeko bizitza

• Nekazarien egutegia

NEKAZARIAK

NEKAZARIAK37. orrialdea

Bi urteko labore-txandaketa

Tresneria arkaikoa, erromatar garaiko lanabesak

Sega. Igitaia.

NEKAZARIAK

Landa-dantzak

NEKAZARIAKBizi-baldintzak

GOIZ ERDI AROKO NEKAZARITZA

LURJABEAK

LURJABEEN ESKUBIDEAK

LURREN LANGILEAK

LANGILEEN BETEBEHARRAK

LANABESAK

LANDUTAKO LABOREAK

LAN EGITEKO TEKNIKAK

EKOIZPEN MAILA

BIZITZEKO ERA(etxebizitza, elikadura,

jantziak)

BIZI-ITXAROPENA

Gizarte estamentalari buruzko eskema