11

CÔNG TY CỔ PHẦN ĐẦU TƯ VÀ XNK CÀ PHÊ TÂY NGUYÊN

22

CHUYÊN ĐỀ

CHỌN TẠO GIỐNG VÀ NHÂN GIỐNG CÀ PHÊ

33

Nguyên tắc cơ bản trong chọn giống cà phê

Đặc tính di truyền của các giống cà phê

- Cà phê chè: tự thụ

- Cà phê vối: giao phấn chéo bắt buộc

Mục đích của chọn giống cây trồng

- Chọn tạo được các giống có năng suất cao, phẩm chất tốt phù hợp với thị hiếu của con người trong từng giai đoạn phát triển

- Phù hợp với điều kiện khí hậu, đất đai của các vùng sinh thái khác nhau

- Có khả năng chống chịu được với một số loại sâu bệnh hại chính.

- Giống được người tiêu dùng chấp nhận và người sản xuất phải thu được lợi nhuận cao.

44

PHƯƠNG PHÁP CHỌN TẠO GIỐNG CÀ PHÊ VỐI

Trên thế giới cũng như ở nước ta: tập trung chọn lọc cây đầu dòng và cố định các đặc điểm mong muốn bằng con đường nhân giống vô tính

- Cộng hòa Trung Phi chọn được 10 dòng có năng suất > 2tấn nhân/ha

- Cameroun: 9 dòng năng suất > 2tấn nhân/ha

- Uganda: 10 dòng năng suất từ 2,3 3,5 tấn nhân/ha

- Việt Nam

+ Năm 1980 bắt đầu chương trình tuyển chọn cây dầu dòng

+ Năm 1995 kết thúc giai đoạn 1: chọn được một số dòng NS cao nhưng cỡ hạt chỉ ở mức trung bình

+ Năm 1996 đến nay: chương trình chọn tạo giống tiếp tục theo hướng cải thiện kích cỡ nhân cà phê vối

SƠ ĐỒ CHỌN TẠO GIỐNG CÀ PHÊ VỐI

Nguồn cây đầu dòng: - Trong sản xuất - Nhập nội

Vườn tập đoàn

Các thí nghiệm so sánh con lai

Dòng vô tính(nhân vô tính)

Dòng vô tính(nhân vô tính)

Giống lai đa dòng(nhân hữu tính)

Giống tạo ra

Thí nghiệm so sánh dòng vô tính

Thí nghiệm so sánh dòng vô tính

Vườn cấp hạt giống lai đa giòng

66

MỘT SỐ DÒNG VÔ TÍNH CÀ PHÊ VỐI ĐÃ ĐƯỢC

CHỌN LỌC VÀ ĐƯỢC CÔNG NHẬN GIỐNG QUỐC GIA

77

Đặc tính chung của các dòng vô tính được chọn lọc là:

+ Tiềm năng năng suất cao: 4,5 – 7,3 tấn nhân/ha

+ Sinh trưởng khỏe, phân cành thứ cấp tốt

+ Quả to, đều, chín tương đối tập trung, thuận lợi cho thu hái

+ Trọng lượng 100 nhân: 17 – 24 g

+ Tỷ lệ tươi nhân thấp: 4 – 4,4 kg quả tươi cho ra 1 kg nhân

+ Kháng rỉ sắt: cao đến rất cao

- Đã chọn lọc được 9 dòng vô tính cà phê vối: TR4, TR5, TR6,

TR7, TR8, TR9, TR11, TR12, TR13

88

DVT: TR4DVT: TR4

- Năng suất: 7,3 tấn nhân/ha- Năng suất: 7,3 tấn nhân/ha

- Sinh trưởng: khoẻ, cao trung bình,- Sinh trưởng: khoẻ, cao trung bình,

phân cành nhiều, cành ngang hơi rũ phân cành nhiều, cành ngang hơi rũ

- Lá: Trung bình, dạng lá mũi mác- Lá: Trung bình, dạng lá mũi mác

- Quả chín: màu săc quả: đỏ cam- Quả chín: màu săc quả: đỏ cam

Số quả/ kg: 777 quảSố quả/ kg: 777 quả

- Hạt: tỉ lệ tươi/nhân: 4,1- Hạt: tỉ lệ tươi/nhân: 4,1

Trọng lượng 100 nhân: 17,1g, hạt loại 1: Trọng lượng 100 nhân: 17,1g, hạt loại 1:

70,9 %70,9 %

- Hàm lượng cafein: 1,68g/100g chất khô- Hàm lượng cafein: 1,68g/100g chất khô

- Kháng gỉ sắt: Cao- Kháng gỉ sắt: Cao

99

DVT: TR5DVT: TR5

- Năng suất: 6,3 tấn nhân/ha

- Sinh trưởng: khoẻ, cao trung bình

-Tán: phân cành nhiều

- Lá: trung bình, dạng lá mũi mác

- Quả chín: đỏ cam, số quả/kg 756 quả

- Hạt: tỉ lệ tươi/nhân: 4,2

Trọng lượng 100 nhân: 17,3g

Hạt loại 1: 72,5 %

- Hàm lượng cafein: 1,68g/100g chất

khô

- Kháng gỉ sắt: Cao

1010

DVT: TR6DVT: TR6

- Năng suất: 5,6 tấn nhân/ha

- Sinh trưởng:khoẻ, cao trung bình

- Tán: phân cành ít

- Lá: trung bình, dạng lá mũi mác

- Quả chín:vàng cam, quả: Tròn, số

quả/ kg: 792 quả

- Hạt: tỉ lệ tươi/nhân: 4,3

- Trọng lượng 100 nhân: 17,5g

- Hạt loại 1: 75,0 %

- Kháng gỉ sắt: Rất cao

1111

DVT: TR7DVT: TR7- Năng suất:4,5 tấn nhân/ha- Sinh trưởng: khoẻ, cao trung bình- Tán: phân cành nhiều, cành ngang - Lá: trung bình, dạng lá mũi mác- Quả chín: đỏ hồng, dạng quả:

trứng ngược, số quả/ kg: 734 quả- Hạt: tỉ lệ tươi/nhân: 4,4, trọng

lượng 100 nhân: 17,5g- Hạt loại 1: 72,8 %- Hàm lượng cafein: 1,85g/100g

chất khô- Kháng gỉ sắt: Cao

1212

DVT: TR8DVT: TR8- Năng suất: 4,2 tấn nhân/ha- Sinh trưởng: khoẻ, cao trung bình- Tán: phân cành trung bình, cành ngang - Lá: trung bình, dạng lá mũi mác- Quả chín: huyết dụ, dạng quả: trứng , có núm- Số quả/ kg: 657 quả- Hạt: tỉ lệ tươi/nhân: 4,4- Trọng lượng 100 nhân: 17,6g- Hạt loại 1: 68,4 %- Hàm lượng cafein: 1,57g/100g chất khô- Kháng gỉ sắt: Cao

1313

DVT: TR9DVT: TR9- Năng suất: 5,5 tấn nhân/ha- Sinh trưởng: khoẻ- Cây cao: Cao- Tán: phân cành nhiều, cành ngang - Lá: trung bình, dạng lá mũi mác- Quả chín: huyết dụ, dạng quả : thuôn

dài, số quả/ kg: 511 quả- Hạt: tỉ lệ tươi/nhân: 4,3 Trọng lượng 100 nhân: 24,1gHạt loại đặt biệt: 85,8 %Hạt loại 1: 12,2 %- Kháng gỉ sắt: Rất cao

1414

DVT: TR11DVT: TR11- Năng suất: 4,2 tấn nhân/ha- Sinh trưởng: khoẻ, cây cao- Tán: phân cành ít, cành xiên đứng- Lá: trung bình, dạng lá mũi mác- Quả chín: đỏ hồng, dạng trứng ngược- Số quả/ kg: 747 quả- Hạt: tỉ lệ tươi/nhân: 4,2- Trọng lượng 100 nhân: 18,5g- Hạt loại đặc biệt: 67,2 %, - Hạt loại 1: 28,7- Kháng gỉ sắt: Cao

1515

DVT: TR12DVT: TR12- Năng suất: 4,3 tấn, nhân/ha- Sinh trưởng: khoẻ, cao: trung bình- Tán: phân cành ít, cành ngang hơi

rũ- Lá: trung bình, dạng lá mũi máclá non: xanh tươi, lá thuần thục:

xanh - Quả chín: đỏ hồng, dạng quả:

thuôn dàiSố quả/ kg: 487 quả- Hạt: tỉ lệ tươi/nhân: 4,3Trọng lượng 100 nhân: 25,1gHạt loại đặc biệt: 93,1 %Hạt loại 1: 5,7 %- Kháng gỉ sắt: Rất cao-

1616

DVT: TR13DVT: TR13Năng suất: 5,2 tấn nhân/haSinh trưởng: khoẻ, cây caoTán: phân cành nhiều, cành ngang Lá: trung bình, dạng lá mũi mác, Quả chín: đỏ hồng, dạng thuôn dàiSố quả/ kg: 498 quảHạt: tỉ lệ tươi/nhân: 4,4Trọng lượng 100 nhân: 19,9gHạt loại đặc biệt: 41,4%Hạt loại 1: 53,1 %Kháng gỉ sắt: Rất cao

1717

- Một số các dòng chín muộn cũng được chú ý chọn lọc trong các

năm gần đây

+ Chuyển dần thời

gian thu hoạch qua

mùa khô, bảo đảm

cho việc thu hoạch

được hoàn toàn

thuận lợi

+ Giảm được lượng

nước tưới trong

mùa khô.

1818

V­ êns¶n­xuÊt­h¹t­lai­®a­dßng

1919

KỸ THUẬT NHÂN GIỐNG CÀ PHÊ

√ Nhân giống hữu tính: từ hạt

√ Nhân giống vô tính: giâm cành, ghép non nối ngọn, nhân invitro

-Vườn ươm có dàn che

- Bầu ươm cây, hỗn hợp đất cho vào bầu

- Xử lý hạt nẩy mầm: bóc vỏ thóc, không bóc vỏ thóc

- Gieo hạt hoặc cấy ra ngôi

- Chăm sóc cây con, điều chỉnh dàn che nắng

- Phân loại cây để chăm sóc

- Huấn luyện cây trước khi xuất vườn đem trồng

2020

KỸ THUẬT GHÉP NON NỐI NGỌN

- Sản xuất cây giống ghép trong vườn ươm

- Ghép cải tạo cây xấu ngoài đồng ruộng

SẢN XUẤT CÂY GIỐNG GHÉP TRONG VƯỜN ƯƠM

* Tạo gốc ghép:

- Gốc ghép cà phê vối: ương rải vụ từ tháng 10-12, cây đạt tiêu chuẩn 4-5 lá thì ghép

- Gốc ghép cà phê mít: chín muộn hơn cà phê vối, chín rộ vào tháng 2-3 dương lịch, bảo quản đến tháng 5 thì gieo hạt, khi cây đươc 3-5 lá thì ghép.

Ưu điểm của gốc ghép cà phê mít: đường kính gốc ghép lớn hơn gốc cà phê vối nên có thể ghép sớm từ khi gốc ghép được 3 cặp lá.

* Thời vụ ghép:

- Có thể ghép hầu như quanh năm trừ thời kỳ lạnh (tháng 1-2)

- Thời vụ ghép tốt nhất là từ tháng 3-6

- Thời gian từ khi ghép đến khi xuất vườn khoảng 60 ngày

* Chåi ghÐp

Sö­dông­chåi­ghÐp­cña­c¸c­dßng­v«­tÝnh­chän­läc­vµ­

®·­®­îc­Nhµ­n­íc­c«ng­nhËn

Tiªu chuÈn chåi ghÐp:

+­Lµ­phÇn­ngän­cña­th©n­hay­chåi­v­ît;

­+­Dµi­4-5­cm;

­+­Cã­1­cÆp­l¸­b¸nh­tέ®·­®­îc­c¾t­bá­2/3­phiÕn­l¸;

­+­§­îc­b¶o­qu¶n­®Ó­chèng­t×nh­tr¹ng­chåi­bÞ­hÐo­

do­mÊt­n­íc;

­ ­+­LÊy­tõ­v­ên­chåi­sau­khi­bãn­ph©n­Ýt­nhÊt­7­ngµy.

2323

V­ên­nh©n­chåi­

ViÖn­KHKT­NLN­

T©y­Nguyªn

Một công nhân lành nghề có thể ghép 200-300 bầu/ngày công

­* Thao tác ghép

2525

Dùng túi ni long bọc chồi ghép

Sau ghép 10-15 ngày tháo túi ni long chụp chồi ghépCây con xuất vườn

2727

GHÉP CẢI TẠO CÂY XẤU NGOÀI ĐỒNG RUỘNG

GHÉP PHỤC HỒI CHU KỲ 2

V­ên­CP­tr­íc­khi­c­a Rong­tØa­c©y­CP­tr­íc­khi­c­a

Kü­thuËt­c­a­c©y­CP

Gèc­CP­sau­khi­c­a­

30-35cm

3030

C©y­cÇn­ph¶i­®µo­bá

3131

Tỉa định chồi ghép, để lại 2-3 chồi ở các vị trí thích hợp

3333

Chồi ghép

3434

Hai kiểu xử lý chồi trước khi ghép

3535

Tỉa định chồi

3636

Ghép trong mùa mưa

3737

Ghép trong mùa khô hoặc vào thời gian mưa ít

3838

1: BÖnh ®èm m¾t cua

2: Xo¨n l¸

3: Gèc kh«ng cã chåi t¸i sinh

4: Chåi ghÐp lÇn 1 bÞ chÕt ph¶i ghÐp l¹i

5. Mèi tÊn c«ng

Nh÷ng trë ng¹i th êng gÆp khi ghÐp c¶i t¹o

3939

4040

M« h×nh sau ghÐp 18 th¸ng

(0,9 -1,0 tÊn nh©n/ha)

Mô hình sau ghép 12 tháng

M«­h×nh­sau­ghÐp­42­th¸ng(4-5­tÊn­nh©n/ha)

M«­h×nh­sau­ghÐp­30­th¸ng­­­(2,8­–­3­tÊn­nh©n/ha)

4242

- Trång c©y ch¾n giã

- C©y che bãng l©u

dµi

- C©y che phñ ®Êt

hä ®Ëu

- Chó ý vÊn ®Ò t¹o

h×nh c©y sau ghÐp

4343

Bãn ph©nBãn ph©na)Ph©n h÷u c¬ a)Ph©n h÷u c¬ ­­­­­­­-­Trong­n¨m­c­a­®èn­bãn­15-­20­tÊn/ha­ph©n­chuång­­­­­­­­-­Trong­n¨m­c­a­®èn­bãn­15-­20­tÊn/ha­ph©n­chuång­hoai­môc­®Ó­gióp­bé­rÔ­t¸i­sinh­nhanh.­hoai­môc­®Ó­gióp­bé­rÔ­t¸i­sinh­nhanh.­­­­­­­­-­Nh÷ng­n¨m­sau,­bãn­®Þnh­kú­3­-­4­n¨m/lÇn­®èi­víi­­­­­­­­-­Nh÷ng­n¨m­sau,­bãn­®Þnh­kú­3­-­4­n¨m/lÇn­®èi­víi­®Êt­tèt­(­hµm­l­îng­mïn­trªn­3%)­vµ­2-3­n¨m/lÇn­trªn­®Êt­®Êt­tèt­(­hµm­l­îng­mïn­trªn­3%)­vµ­2-3­n¨m/lÇn­trªn­®Êt­xÊu­víi­khèi­l­îng­15-­20­tÊn/ha.­NÕu­kh«ng­cã­ph©n­xÊu­víi­khèi­l­îng­15-­20­tÊn/ha.­NÕu­kh«ng­cã­ph©n­chuång­cã­thÓ­bæ­sung­nguån­h÷u­c¬­cho­®Êt­b»ng­c¸c­chuång­cã­thÓ­bæ­sung­nguån­h÷u­c¬­cho­®Êt­b»ng­c¸c­lo¹i­ph©n­xanh­hay­c¸c­ph©n­h÷u­c¬­kh¸c.­Ph©n­h÷u­lo¹i­ph©n­xanh­hay­c¸c­ph©n­h÷u­c¬­kh¸c.­Ph©n­h÷u­c¬­®­îc­bãn­theo­r·nh­vµo­®Çu­hay­gi÷a­mïa­m­a,­r·nh­®­îc­c¬­®­îc­bãn­theo­r·nh­vµo­®Çu­hay­gi÷a­mïa­m­a,­r·nh­®­îc­®µo­däc­theo­mét­bªn­thµnh­bån­réng­20cm,­s©u­25-®µo­däc­theo­mét­bªn­thµnh­bån­réng­20cm,­s©u­25-30cm­vµ­sau­khi­bãn­ph©n­xong­cÇn­lÊp­®Êt­l¹i.­C¸c­n¨m­30cm­vµ­sau­khi­bãn­ph©n­xong­cÇn­lÊp­®Êt­l¹i.­C¸c­n¨m­sau­r·nh­®­îc­®µo­theo­h­íng­kh¸c.­sau­r·nh­®­îc­®µo­theo­h­íng­kh¸c.­b) Ph©n hãa häcb) Ph©n hãa häc*­LiÒu­l­îng:­Do­c©y­cµ­phª­ghÐp­cho­n¨ng­suÊt­cao­ngay­*­LiÒu­l­îng:­Do­c©y­cµ­phª­ghÐp­cho­n¨ng­suÊt­cao­ngay­trong­nh÷ng­vô­®Çu­nªn­cÇn­bãn­l­îng­ph©n­kho¸ng­cao­trong­nh÷ng­vô­®Çu­nªn­cÇn­bãn­l­îng­ph©n­kho¸ng­cao­h¬n­c©y­thùc­sinh­trång­cïng­n¨m.­h¬n­c©y­thùc­sinh­trång­cïng­n¨m.­

4444

B¶ng 1a: L îng ph©n kho¸ng nguyªn chÊt cho 1 ha B¶ng 1a: L îng ph©n kho¸ng nguyªn chÊt cho 1 ha cµ phª vèi ghÐp c¶i t¹o cµ phª vèi ghÐp c¶i t¹o

Năm L­îng­ph©n­nguyªn­chÊt­(kg/ha/năm)

N P2O5 K2O

Năm­c­a­®ènNăm­2Năm­3­trë­®i

120240300

858585

90180250

4545

B¶ng 1b: L îng ph©n bãn th ¬ng phÈm cho 1 ha cµ B¶ng 1b: L îng ph©n bãn th ¬ng phÈm cho 1 ha cµ phª vèi ghÐp c¶i t¹ophª vèi ghÐp c¶i t¹o

­­­­­N¨m

L­îng­ph©n­bãn­th­¬ng­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­phÈm­(kg/ha/n¨m)

Ph©n­hçn­hîp­NPK

Urª SA

L©n­nung­

ch¶y

Clorua­­­kaly

N¨m­c­a­®ènN¨m­2N¨m­3­trë­®i

260300474

­0200250

567567567

150300417

Bãn­ l­îng­ ph©n­cã­hµm­l­îng­dinh­d­ìng­t­¬ng­®­¬ng­ph©n­®¬n

4646

Hiệu quả kinh tế của các mô hình sau khi cưa ghép 30 tháng Hiệu quả kinh tế của các mô hình sau khi cưa ghép 30 tháng (tr.đ/ha)(tr.đ/ha)

Mô hình Tổng chi Tổng thu Lợi nhuận

1 47,09 67,52 20,44

2 48,17 77,12 28,96

3 51,82 78,08 26,27

4 42,67 57,6 14,93

5 35,93 19,20 -16,73

6 46,82 61,44 14,619

Đ/C (trồng mới

lại)

35,69 17,60 -18,09

4747