DIAGNOZA PRZYPADKÓW PRZEMOCY I ZANIEDBYWANIA DZIECI

Żaneta Kozubek, Nr indeksu 7816 , ROK II , SEM IIII, PED

Przemoc wobec dzieci… Przemoc rodzinna to ZJAWISKO ZŁOŻONE – nie tylko dlatego, że to ludzie najbliżsi krzywdzą dziecko lecz także ma miejsce mechanizm rozwijania i utrwalania przemocy, który przypomina samonapędzające się koło.

Charakterystyczną obserwacją dla tego zjawiska jest również niemoc i nieumiejętność poradzenia sobie z występującym problemem zarówno przez

OFIARĘ jak i SPRAWCĘ PRZEMOCY.

PRZEMOC RODZINNA TO DRAMAT DWUSTRONNY

OFIARA NIE MOŻE SOBIE SAMA POMÓC

SPRAWCA NIE MOŻE UPORAĆ SIĘ SAM ZE SWOIM PROBLEMEM(takim problemem może być np. Alkoholizm, Narkomania, Depresja,

Problem z agresją i samokontrolą rodzica )

POTRZEBA ,, POMOCY Z ZEWNĄTRZ’’

ROLĄ NAUCZYCIELA JEST POMOGAĆ UCZUNIOWI I DBAĆ O JEGO DOBRO I BEZPIECZEŃSTWO!

OBOWIĄZKOWO POWINNA SIĘ JEJ PODJĄĆ OSOBA ODPOWIEDZIALNO SPOŁECZNIE I ZAWODOWO ZA DZIECKO!

Nauczyciel szkoły lub przedszkola, pedagog, opiekun, inne osoby pracujące z dziećmi, pracownicy różnego typu poradni, przedstawiciele służb socjalnych, policja, służba zdrowia - szczególnie pediatrzy, pielęgniarki środowiskowe…

GŁÓWNE TYPY INDYWIDUALNYCH DZIAŁAŃ WOBEC PRZYPADKÓW RODZINNEJ PRZEMOCY

NAD DZIEĆMI MOGĄ DOTYCZYĆ: Przewidywania wystąpienia zachowań przemocy Wykrywania już występujących zachowań krzywdzących i rozpoznanie

charakteru i tła problemu w danej rodzinie; Zgłaszania przypadków przemocy lub jej uzasadnionych podej rzeń

odpowiednim instytucjom Profilaktyki zjawiska

PRZEWIDYWANIE - USTALANIE RYZYKA PRZEMOCY NAD DZIECKIEM W RODZINIE

Skuteczne ograniczanie zjawiska przemocy wobec dzieci w rodzinie POWINNO opierać się na różnych co do charakteru, jak i zakresu działaniach. Ogromne znaczenie mają STRATEGIE PRZEWIDYWANIA wystąpienia krzywdzenia dziecka w rodzinie.

PRZEWIDYWANIE polega na pewnej ocenie dzieci i ich rodzin, w aspekcie określenia stopnia zagrożenia dzieci krzywdzeniem i zaniedbywaniem. CELEM JEST wczesne dotarcie z odpowiednią pomocą do tych osób - rodziców, których sytuacja indywidualna i społeczna predestynuje szczególnie do stosowania wobec swoich dzieci przemocy, zanim dojdzie do złego traktowania

dziecka (Browne, Herbert 1999)

OPTYMALNY MOMENT identyfikacji rodziców potencjalnie krzywdzących swoje dzieci występuje bezpośrednio PRZED I PO NARODZENIU SIĘ DZIECKA. Mają wówczas miejsce warunki szczególnie sprzyjające ocenie zagrożenia dziecka przemocą:

Możliwe są rozmowy z rodzicami w szkole rodzenia, Obserwacja i rozmowy z rodzicami w szpitalu po urodzeniu dziecka, Obserwacja relacji rodzice-dziecko w czasie kontrolnych wizyt położnych

środowiskowych Wizyt u pediatry.

PODSTAWOWA STRATEGIA PRZEWIDYWANIA przemocy wobec dziecka opiera się na zidentyfikowanych w licznych badaniach empirycznych czynnikach ryzyka pojawienia się takich zachowań. Czyli polega na rozpoznawaniu występowania w danych przypadkach pewnych cech rodziców, dziecka i całej rodziny.

KWESTIONARIUSZ RYZYKA PRZEMOCY

Zgodnie z podejściem wieloczynnikowym do problemu krzywdzenia dzieci opracowano wiele narzędzi do badań przesiewowych identyfikujących rodziny ryzyka. Już w latach 70. Henry Kempę sugerował objęcie przyszłych i „świeżych" rodziców serią pytań rozpoznających występowanie określonych czynników ryzyka pojawienia się przemocy wobec dziecka

PYTANIA KWESTIONARIUSZA DOTYCZYŁ MIEDZY INNYMI:

Negowania przez matkę faktu ciąży; Chęci i prób usunięcia ciąży; Ilości już posiadanych dzieci i stosunku rodziców do tej sytuacji; Zamiarów oddania dziecka do adopcji; Nastroju matki w czasie ciąży - zwłaszcza występowania depre sji, niepokojów, zaburzeń snu, apetytu Niepokojów matki o fizyczne skutki ciąży; Wsparcia społecznego i emocjonalnego matki i rodziny w czasie ciąży; Historii dzieciństwa matki i ojca (doświadczeń przemocy); Zamierzeń w sprawie stosowania środków wychowawczych; Relacji i stosunku rodziców do innych dzieci (ewentualne ich krzywdzenie); Urazów emocjonalnych w czasie ciąży na skutek wystąpienia sy tuacji traumatycznych, np. Śmierć w rodzinie, rozwód,

separacja Gwałtownych zmian stylu życia - np. Ostatnie lub częste prze prowadzki; Przygotowań do przyjęcia dziecka do rodziny - wygospodarowa nie miejsca, wybór imienia itp.; Z kolei proponowane wskaźniki obserwacyjne w sytuacji już po urodzeniu się dziecka, dotyczyły następujących

kwestii Rodzaju emocji związanych z obcowaniem z dzieckiem; Utrzymywania z dzieckiem bezpośredniego kontaktu wzrokowego

I wiele wiele innych istotnych zagadnień…

WIELKA BRYTANIA - FORMULARZ WYPEŁNIANY PRZEZ PIELĘGNIARKI ŚRODOWISKOWE

12 PYTAŃ z zakresu : Historii przemocy w rodzinie; Doświadczeń rodziców związanych z ich zaniedbywaniem i krzywdzeniem "w

dzieciństwie; Problemów społeczno-ekonomicznych, np. Bezrobocie rodziców; Struktury rodziny (rodzina niepełna); Wspólnego zamieszkiwania z nowym współmałżonkiem (przyjacielem); Chorób psychicznych i uzależnień w rodzinie; Wieku matki (mniej niż 21 lat w chwili urodzenia dziecka); Czasu, jaki upłynął od ostatnich narodzin (mniej niż 18 miesięcy); Oddzielenia noworodka od matki po porodzie dłuższego niż 24 godziny; Obojętności, braku tolerancji lub nadmiernej obawy o dziecko ze strony rodziców; Wcześniactwa, niskiej wagi urodzeniowej dziecka;• upośledzenia umysłowego lub fizycznego dziecka

OCENA RELACJI RODZICÓW Z DZIEĆMI

UKŁAD WZAJEMNYCH RELACJI W RODZINIE – ,,Jeśli ma charakter pozytywny - działa jak bufor hamujący

negatywne, stymulujące przemoc czynniki stresujące ‘’ (Browne, Herbert 1999)

Ocena wiedzy i stosunku rodziców do wychowywania dziecka.

Sposób postrzegania osoby dziecka przez rodzica i osoby rodzica przez dziecko

Ocena emocji rodziców i ich reakcji na stres

Styl interakcji i wzajemnych zachowań rodzica i dziecka

Jakość więzi z rodzicem.

Jakość opieki rodzicielskiej:

wrażliwość-niewrażliwość, akceptacja –odrzucenie, współpraca-przeszkadzanie, przystępność- ignorowanie

GŁÓWNE WSKAŹNIKI PRZEMOCY I

ZANIEDBANIA DZIECKA W RODZINIE OBRAŻENIA FIZYCZNE Regularne obserwacje dziecka, np. po weekendach, wypłacie

wynagrodzeń, wizytach gości itp.

Wstępną identyfikację i rozpoznawanie charakteru przypadku rozumieć należy jako określone postępowanie na drodze od zrodzenia się podejrzenia o występowaniu krzywdzenia dziecka w rodzinie, wskutek zaistnienia pewnych określonych przesłanek, do uzyskania - przez podjęcie pewnych działań rozpoznawczych - silniejszego lub słabszego umocnienia się takiego podejrzenia.

Proces takiej wstępnej diagnozy powinien przybierać bez względu na szczegółowy rodzaj podejrzewanych nadużyć określoną postać w zakresie charakteru i kolejności działań. Szczegółowy tok postępowania zależy od konkretnej sytuacji, gdyż charakter występujących działań oraz ich kolejność determinowane są specyfiką danego przypadku.

Schemat postępowania w przypadku podejrzenia przemocy….

OBRAŻENIA FIZYCZNE SPECYFICZNE DLA DOZNAWANIA PRZEMOCY:

1. Niewyjaśnione i powtarzające się obrażenia2. Obrażenia nieleczone, stare i nowe, różne co do „wieku"3. Nietypowa dla przypadkowych obrażeń lokalizacja (czaszka, uszy, oczy, usta,

szyja, ramiona, klatka piersiowa, plecy, pośladki, genitalia, uda)4. Siniaki na klatce piersiowej, pośladkach, podbrzuszu, udach, genitaliach lub w

okolicy odbytu (mogą wskazywać na wykorzystywanie seksualne)

5. Siniaki na częściach miękkich, w tym ślady szczypania (policzki, brzuch, pośladki, ramiona, przedramię, łydki, uda)

6. Siniaki w kształcie dłoni na policzkach i pośladkach7. Siniaki po obu stronach ust lub policzków powstające wskutek silnego ucisku8. Siniaki po obu stronach małżowiny usznej lub naderwania i zniekształcenia

małżowiny9. Siniaki i urazy geometryczne - o wyraźnym zarysie, wyraźnie zaznaczonych

kształtach przedmiotów które zostały użyte do bicia (paska, klamry, chochli, zwiniętego kabla, kija, patelni itp.)

10. Łukowate ślady wbijania paznokci11. Długie i głębokie zadrapania, cięcia (np. ostrzem brzytwy, nożem itp.)

Katalog obejmuje ok. 25 możliwych obrażeń różnych części ciała. Czyli. ..

12. Siniaki na ramionach, łopatkach lub tułowiu (rezultat silnego uścisku lub potrząsania dzieckiem)13. Tzw. Podbite oczy (choć mogą one też występować przy pierwszych użyciach szkieł kontaktowych)14. Ślady duszenia lub krępowania czy wiązania (na szyi, nadgarstkach, w kostkach)15. Niewyjaśnione owrzodzenia, krwawienia i jakiekolwiek rany okolic genitaliów i odbytu (otarcia,

zaczerwienienia, stany zapalne) mogą wskazywać na seksualne wykorzystywanie dziecka, podobnie trudności w chodzeniu i siadaniu czy oddawaniu moczu, jednakże jedynie lekarz może uznać, czy są one nieprzypadkowe, czy też mogą mieć inne wytłumaczenie

16. Poważne urazy głowy u małych dzieci (zwłaszcza niemowląt, które jeszcze nie chodzą

17. Uszkodzenia podniebienia i dziąseł - jako rezultat karmienia na siłę18. Częste występowanie różnych oparzeń i śladów przypaleń, ślady oparzeń różne co do

„wieku"19. Oparzenia określonych, nietypowych dla przypadkowych oparzeń, części ciała: tułowia,

twarzy, pośladków, grzbietu dłoni itp.20. Okrągłe i głębokie, czerwone poparzenie papierosowe na delikatnych częściach ciała (ustach,

wewnętrznej stronie ramion, genitaliach)21. Głębokie poparzenia o regularnych kształtach (żelazko, lokówka, itp.) Bardziej intensywne na

jednym końcu, często występują na tzw. Przykrytych częściach ciała22. Pewne oparzenia sugerują, iż nie były przypadkowe, gdyż mają obraz symetryczny lub tzw.

„Zanurzeniowy": oparzenia krocza, dłoni i stóp ze śladami typu „rękawice" lub „skarpety"23. Ślady ugryzień posiadające wyraźny zarys zębów człowieka dorosłego24. Łysienie dziecka lub tzw. Łyse plamy - mogą mieć charakter łysienia z urazu, gdy rodzice

ciągną dziecko za włosy, lub być wynikiem silnego stresu emocjonalnego25. Liczne złamania w różnej fazie gojenia się, ślady starych powtarzających się złamań kończyn

mogą powodować zniekształcenia kończyn, złamania żeber

SYMPTOMY FIZYCZNE ZANIEDBYWANIA DZIECKA W RODZINIE:

BARDZO NISKA HIGIENA OSOBISTA - dziecko jest zawsze brudne, cuchnące, ma stale brudne paznokcie i ubranie itp.

ZBYT NISKA WOBEC WIEKU WAGA I WZROST lub wręcz wychudzenie, wymizerowanie Dziecko jest ZAWSZE głodne CIĄGŁE zmęczenie, apatia Często BRUDNE UBRANIE w złym stanie (niereperowane) Nieleczone choroby, urazy OZNAKI ODMROŻEŃ Zapalenia skóry na pośladkach, ropne zapalenia skóry ŚLADY LICZNYCH UKĄSZEŃ (pchły, pluskwy) Świerzb Dziecko szybko przybiera na wadze, poprawia się jego ogólna kondycja podczas krótkich pobytów

poza domem rodzinnym, a jego wygląd MARNIEJE PO POWROCIE.

BEHAWIORALNE SYMPTOMY KRZYWDZENIA DZIECKA:

Poszukiwanie przez dziecko stałej uwagi nauczyciela, ciągłe zwracanie na siebie uwagi

Tzw. Ciągłe czepianie się, „lepienie się" do dorosłych

Tzw. „Zimne wyczekiwanie" polegające na tym, iż dziecko stale obserwuje dorosłych, aby modyfikować swoje zachowanie, w celu uniknięcia ewentualnej przemocy

Tzw. Ciągły „niemądry" uśmiech, stosowany przez dzieci, by wydać się bardziej przyjaznymi lub skompensować ciągłe wyzywanie i poniżanie, chociaż u dzieci poniżanych zachowanie może przybrać formę ciągłej agresji i złości

Wyraźny brak radości życia u dzieckaPostawa nadmiernie narzekającaPostawa pasywna, wycofująca sięZbyt pośpieszne przepraszanieZachowania agresywneCzęste napady złości, złego humoruLęk przed rozbieraniem się np. Na lekcjach wychowania fizycznego lub do badania lekarskiegoLęk przed powrotem do domu, wyrażanie niechęci co do powrotuWyrażanie lęku przed rodzicamiNiestosowny do pogody strój (zakrywanie obrażeń)Lęk, kulenie się przed dotknięciem lub chęcią pogłaskania (typowe dla przemocy fizycznej)Moczenie się dzieci, które już od dawna tego nie robiły

SYMPTOMY BEHAWIORALNE WYKORZYSTYWANIA SEKSUALNEGO DZIECKA

Pseudodojrzałe zachowania o seksualnym charakterze, zachowania seksualne nietypowe dla wieku (duża częstotliwość zachowań, używanie przemocy, sapanie lub bardzo dokładne odwzorowywanie)

Zachowania prowokujące seksualnie dorosłych lub rówieśników (np. Dotykanie genitaliów i zachęcanie do masturbacji, u starszych dzieci promiskuityzm)

Używanie nowych, niespotykanych dotąd nazw organów i czynności płciowych, obsceniczne wyrazy i zwroty

Ciągła (nie okazjonalna), otwarta masturbacja (przymusowa i niepohamowana)

Agresywne zachowania seksualne wobec rówieśników, symulowanie w zabawach stosunków seksualnych, odgrywanie przemocy seksualnej na lalkach i zabawkach

Rysunki o kontekście seksualnym Mówienie lub pisanie w kontekście seksualnym

Postawa „zimnego wyczekiwania", nadmiernie ostrożna Częste napady złości i złego humoru lub trudne do wytłumaczenia

zmiany zachowań Odosobnienie, izolacja, nieposiadanie przez dziecko prawie żadnych

przyjaciół Postawa obojętności wobec wszystkiego Uciekanie od rzeczywistości Doświadczanie tzw. Chwil utraty pamięci Przerwanie aktywności, które dotychczas sprawiały dziecku

przyjemność np. Słuchanie muzyki, uprawianie sportu itp. Wyraźna niechęć przed powrotem do domu, znajdowanie wielu

wymówek, by opóźnić powrót Generalny brak zaufania - dziecko nie ufa nikomu Uskarżanie się na bóle podbrzusza i genitaliów bez medycznego

wyjaśnienia Zaburzenia jedzenia z rozwinięciem w anoreksję lub nadmierne

objadanie się (tzw. Bulimia) bądź też nagła zmiana nawyków jedzenia Zaburzenia snu, koszmary nocne, nocne moczenie (nie u małych

dzieci!) Nagłe pojawienie się trudności szkolnych, wagarowanie Wyrażana niska samoocena i stałe poczucie winy Permanentne, częste ucieczki z domu Kradzieże, kłamstwa, jawne oszukiwanie (w nadziei, że ktoś je

przyłapie) Samookaleczenia, myśli i próby samobójcze, wrogość wobec samego

siebie

CZYNNIKI RYZYKA PRZEMOCY W RODZINIE:

Istnieje wiele warunków potęgujących jak i będących bezpośrednimi przyczynami występowania przemocy w rodzinie, możemy tutaj między innymi wyróżnić:

Funkcjonowanie rodziny w warunkach długotrwałego stresu społeczno-ekonomicznego, tzw. „Stresu życiowego" (nieodpowiednie warunki mieszkaniowe, niski lub nieregularny dochód, niski status materialny, bezrobocie, bezosobowy i męczący charakter pracy zawodowej, praca o niskim prestiżu społecznym itp.)

Doświadczanie przez rodziców przemocy w dzieciństwie

Zaburzone relacje małżeńskie i rodzinne (występowanie ubogich, powierzchownych relacji między małżonkami, liczne konflikty małżeńskie, występowanie w rodzinie znacznej nierównowagi sił, np. Silnie kontrolujący mężczyzna i żona o osobowości dziecka)

Niedojrzałość emocjonalna, młody wiek rodziców

Znacząca lub całkowita zmiana stylu funkcjonowania rodziny (np. Śmierć współmałżonka, rozwód, utrata pracy lub źródeł dochodu, ciężka choroba lub wypadek w rodzinie itp.)

CZYNNIKI RYZYKA PRZEMOCY SEKSUALNEJ WOBEC

DZIECKA: Konflikty małżeńskie Zaburzenia komunikacji interpersonalnej w rodzinie Zaburzenia postaw rodzicielskich i ról rodzinnych,

polegające najczęściej na odwróceniu ról miedzy rodzicami a dziećmi

Autorytaryzm i dominacja rodzica Niedojrzałość emocjonalna rodzica Silny egocentryzm i egoizm Brak satysfakcji w pożyciu seksualnym małżonków Różne w charakterze i natężeniu zaburzenia sfery

seksualnej (np. Fantazje seksualne z udziałem dzieci) Niedojrzałość seksualna rodzica, brak wiedzy o seksualności

itp. Adopcja dzieci, wychowywania się dzieci w rodzinnych

zastępczych Sytuacja, gdy ojciec nie jest ojcem biologicznym Nadużywanie przez rodziców substancji odurzających Choroba somatyczna matki Brak matki lub jej dłuższa nieobecność Bardzo złe kontakty między matką a dzieckiem, a

jednocześnie brak lub słabe kontakty rówieśnicze dziecka (sytuacja ta ułatwia seksualne nadużycia, gdyż dziecko nie ma nikogo, komu mogłoby o tym powiedzieć)

Niepełnosprawność dzieci, Brak lub nieodpowiedni charakter edukacji seksualnej dzieci

Należy przejawiać ZAUFANIE i WIARĘ, w to co mówi dziecko Należy ZACHOWAĆ SPOKÓJ Rozmowę należy rozpocząć OD PYTAŃ OGÓLNYCH,

niezwiązanych z tematem NIE NALEŻY naciskać, przymuszać, ani też poganiać dziecko Można i dobrze jest USTALIĆ WSPÓLNE NAZEWNICTWO,

dotyczące osób, części ciała... NIE MOŻNA OBIECYWAĆ Należy UPEWNIĆ DZIECKO, że dobrze robi ujawniając

przemoc NIE NALEŻY UDAWAĆ, że wszystko jest w porządku

( dziecko ma odczuć, że jest to problem) NIE JEST WSKAZANE, aby w czasie wywiadu z dzieckiem

byli obecni rodzice

JAK ROZMAWIAĆ Z DZIECKIEM - OFIARĄ PRZEMOCY DOMOWEJ:

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ