ΜΑΘΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

ΜΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΑΘΗΤΡΙΑΣ:

ΔΟΥΔΟΥΜΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑΣ

ΘΕΜΑ: Ιστορικές φωτογραφίες της Ελλάδος από τον Ελβετό φωτογράφο Fred Boissonnas.

1

FRED BOISSONNAS

2

Ο Φιλέλληνας Ελβετός Fred Boissonnas είναι ο πρώτος ξένος φωτογράφος που  περιηγήθηκε τόσο πολύ στον ελληνικό χώρο, από το 1903 και για περίπου  τρεις δεκαετίες αργότερα. Ταξίδεψε από την Πελοπόννησο ως την Κρήτη και τον Όλυμπο και από την Ιθάκη ως το Άγιο Όρος. Περιηγήθηκε, φωτογράφισε, έγραψε.

Το έργο του, πρωτοποριακό αλλά και καθοριστικό για την εξέλιξη  της ελληνικής φωτογραφίας κατά τον 20ό αιώνα. Μέσα από τις φωτογραφίες  και τα λευκώματά του παρουσιάζει ένα πανόραμα της Ελλάδας του μεσοπολέμου, συμβάλλοντας στη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης  για την Ελλάδα την ίδια περίοδο.

3

To έργο του Φρεντ Μπουασονά, αν και γνωστό στην Ευρώπη  των αρχών του 20ου αιώνα, αξίζει σήμερα μια δεύτερη ανάγνωση.

Η πρόοδος  σε τεχνικά θέματα, η ανακάλυψη του χρώματος, η ευχρηστία των μηχανών  και οι ανέσεις του ταξιδιού, μπορεί σήμερα να καθιστούν το έργο του απαρχαιωμένο, αλλά η ιστορική ματιά αποκαλύπτει τον μοντερνισμό του σε σύγκριση με άλλους φωτογράφους που περιπλανήθηκαν στην Ελλάδα.

Ο  καλλιτέχνης, πέρα από το καταγραφικό ενδιαφέρον του για όλα όσα  εξαφανίζονται, μας δίνει μια εικόνα της Ελλάδας που εκτείνεται πέρα από  την εθνογραφική μαρτυρία.

Η μεγάλη πίστη και ο θαυμασμός του για τη χώρα  αυτή μεταδίδονται μέσα από το έργο του με μια τρυφερότητα και μια αγάπη  που η δύναμη τους ακόμη και σήμερα, μετά από τόσα χρόνια, δίνει ψυχή σ'  αυτά τα κομμάτια χαρτιού, τα οποία θα μπορούσαν να είχαν παραμείνει  απλές φωτογραφίες.

4

Λίγοι αγάπησαν την Ελλάδα όσο ο Fred Boissonnas. Ο ίδιος έγραψε στα 1910: «Αυτός ο λαός, τόσο στις ακτές όσο και στο εσωτερικό της χώρας, ο ψαράς της Αίγινας, ο γεωργός της Αργολίδας, ο βοσκός του Χελμού ή του Παρνασσού, όλος αυτός ο λαός έχει τόσο σπινθηροβόλο πνεύμα, τόση καλοσύνη, τόσο πάθος για την ελευθερία, μια τέτοια λατρεία για το παρελθόν του, μια τέτοια προσήλωση στις αρχαίες συνήθειες....».

Και ο Daniel Baud-Bovy (Ντανιέλ Μπο-Μποβύ), πρύτανης της Σχολής Καλών Τεχνών της Γενεύης, ο οποίος συνταξίδεψε με τον Fred Boissonnas στην Ελλάδα, είπε σε μια διάλεξη το 1931: «Στην Ελλάδα, όπου άλλοι δεν πήγαιναν παρά γυρεύοντας ερείπια, εμείς ανακαλύπταμε μια φύση και έναν λαό. Και από τότε το σχέδιό μας ήταν όχι μόνο να ασχοληθούμε με τη λαμπρότητα των αρχαίων μνημείων αλλά να ξαναζωντανέψουμε τα τοπία που τα περιβάλλουν, τους ανθρώπους που είναι οι καθημερινοί μάρτυρές τους».

5

Λίγα χρόνια αργότερα (1902) ο Fred πήρε ένα τηλεγράφημα από το Σκωτσέζο λόρδο Nappier, που του παράγγειλε: «Πηγαίνετε να κάνετε για μένα στον Παρνασσό αυτό που κάνατε στο Mont-Blanc». Μαζί με το τηλεγράφημα, ο Nappier έστειλε και 1000 λίρες, ποσό που μπορούσε να καλύψει τα έξοδα της αποστολής. Επικαλούμενος φόρτο εργασίας, αρνήθηκε. Επέστρεψε τα χρήματα και πρόσθεσε: «…αν σε ένα χρόνο έχετε την ίδια διάθεση…». Ένα χρόνο αργότερα (1903) βρήκε στο γραμματοκιβώτιο του νέο τηλεγράφημα με το ίδιο λακωνικό περιεχόμενο. Αυτή τη φορά αποδέχτηκε την πρόταση. Πήρε μαζί του το φίλο του Daniel Baud-Bovy, πρύτανη της Σχολής Καλών Τεχνών, και μαζί με τις συζύγους τους αναχώρησε για την Ελλάδα.

6

Πρώτος σταθμός τους στην Ελλάδα η Κέρκυρα. Η παρέα θαμπώθηκε από τον πολιτισμό των Ιονίων. Εντυπωσιάστηκε πιο πολύ από τα πασχαλιάτικα έθιμα του νησιού. Έφτασαν τελικά στην Αθήνα και από εκεί στον Παρνασσό. Σχεδόν δυο μήνες πήρε η προσπάθεια του Fred να τραβήξει ένα πλάνο αυτού του τιμημένου βουνού, που να τον ικανοποιεί.

Από το πρώτο κιόλας ταξίδι του στην Ελλάδα, ο Fred σκέφτηκε να συνδέσει τη δουλειά του με την τουριστική προβολή της χώρας. Με διαδοχικά υπομνήματά του πρότεινε στην ελληνική κυβέρνηση τη χρηματοδότησή του για τη φωτογράφηση της Ελλάδας, αλλά και των περιοχών που επρόκειτο να ενσωματωθούν σ‘ αυτήν (Κρήτη, Μικρασιατικά παράλια, Ήπειρος, Μακεδονία).

Τον Οκτώβριο του 1911 ο Fred και ο Daniel ξανάρθαν στην Ελλάδα. Αυτή τη φορά προορισμός τους ήταν τα νησιά του Αιγαίου. Περιόδευσαν στη Σκύρο, την Τήνο, τη Μύκονο, τη Δήλο, τη Νάξο, την Αμοργό, τη Σαντορίνη, τη Σίκινο, τη Σίφνο, την Πάρο και την Ίο και κατέληξαν στην Κρήτη. Ο Βενιζέλος τους άνοιξε όλες τις πόρτες.

7

Τον Ιούνιο του 1913 επέστρεψε στην Ελλάδα με τον Daniel. Αυτή τη φορά ήρθαν «να περιηγηθούν στο Βορρά», με σκοπό τη δημιουργία ενός άλμπουμ. Η ελληνική κυβέρνηση ανταποκρίθηκε, τελικά, στο αίτημα του Fred να χρηματοδοτήσει τη φωτογραφική αποτύπωση των περιοχών της Ηπείρου και της Μακεδονίας, που είχαν περιέλθει στο ελληνικό κράτος με τις νίκες στους βαλκανικούς πολέμους.

Μετά την Ήπειρο, ο Fred και ο Daniel ακολούθησαν τα βήματα του νικηφόρου ελληνικού στρατού και έφτασαν ως τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα φωτογραφίζοντας τις «νέες χώρες» που απελευθερώθηκαν.

Το Μάιο του 1919, ο Fred στέλνει στη Σμύρνη τον πρωτότοκο γιο του Edmond να φωτογραφίσει την πόλη. Ο ίδιος , μαζί με τον τρίτο του γιο τον Henri πήγε στη Θεσσαλονίκη και τις υπόλοιπες περιοχές της Μακεδονίας.

8

9

Αθήνα, οδός Αθηνάς, 1920

10

Αθήνα, οδός Ερμού 1920

11

Αθήνα, Πλάκα, 1920

12

Κηφισιά, 1920

13

Όλυμπος, το «ΠΑΝΘΕΟΝ», 1914

Στις 2 Αυγούστου 1913, κατέκτησαν την ψηλότερη κορυφή του Ολύμπου το Μύτικα (2918μ.), που μέχρι τότε παρέμενε απάτητη. (Στον Όλυμπο ανέβηκαν άλλες δύο φορές: το 1919 και το 1927.)

14

Κοκκινόπουλο, Ελασσόνα, 1913

15

Έδεσσα, 1908

16

Μακεδονία, λίχνισμα, 1911

17

Μετσοβο,1913

18

Ιωάννινα, η λίμνη με το κάστρο, 1913   

19

Το γεφύρι της Άρτας, 1913

20

Πάργα, 1913

21

Η καμάρα με τις γραμμές του τραμ

22

Σκηνή στην παράλια της Θεσσαλονίκης

23

Το παλιό σιντριβάνι (Θεσσαλονίκη)

24

25