Erkhembayar bie daalt

- Газарчин Онлайн Сургууль

Сэдэв: Microsoft Word програмыг ашиглах нь

Гүйцэтгэсэн: М.Эрхэмбаяр /…………………………/

Г.Хонгорзул /…………………………/

Шалгасан багш: /…………………………/

Улаанбаатар хот2014 он

EE

БИЕ ДААЛТЫН АЖИЛБИЕ ДААЛТЫН АЖИЛ

[СЭДЭВ: MICROSOFT WORD Програм ашиглах нь]

ОРШИЛ

Энэхүү бие даалтыг бид Microsoft програмыг ашиглах нь гэсэн сэдвээр хийж

байгаа ч бие даалтын маань ерөнхий агуулга нь Монгол улсын эдийн засгийг авч яваа

Уул уурхайн өнөөгийн байдал, хэтийн төлөв ирээдүйн зорилго, зорилт стратегийн

бодлого, мөн Монгол улсын уул уурхай ирээдүйд хашаа чиглэх, Монгол улс дэлхийн

давцанд өрсөлдөх ашигт малтмалын талаар дурна. Монгол улсын ерөнхийлөгч,

ерөнхий сайд засгийн газар, УИХ нь Монгол улс ирээдүйн хөгжилөө уул уурхайгаар

тодорхойлж Оюутолгой, Эрдэнэт, Тавантолгой зэрэг Монгол улсын томоохон стратегийн

ордуудыг ашиглах болсон. Эдгээр орд газруудыг одоо хэрхэн ашиглаж байгаа талаар,

ямар үе шаттай, нөөцийн талаар бяцхан ч болов мэдээлэл хүргэхэд оршино.

Page 1 of 27


НЭГДҮГЭЭР ХЭСЭГМОНГОЛ УЛСЫН УУЛ УУРХАЙН САЛБАР

Монгол улс ашигт малтмалаа ашиглаж уул уурхайн салбар эрчимтэй хөгжсөнөөр

улс орны эдийн засгийн өсөлт болон хөгжил дэвшилд жинтэй хувь нэмэр оруулж буй ч

уул уурхайн үйл ажиллагаанаас улбаатай хөрсний эвдрэл, бэлчээрийн доройтол, усны

хомсдол, агаарын бохирдол зэрэг сөрөг үр дагаврууд бий болж байна. Аливаа зүйл сайн

муу гэсэн хоёр үр дагавартай байдаг ч бид дэлхийн өндөр хөгжилтэй орнуудыг жишгээр

уул уурхайгаа зөв зохистой ашигласнаар сөрөг үр дагаварыг багасгаж илүү хор

хөнөөлгүй, үр дүнтэй аргаар ашиглаж болох юм. Тиймээс ч бид сүүлийн үед

хариуцлагатай уул уурхай гэж ярих болсон.

УУЛ УУРХАЙН САЛБАРТ АЖИЛЛАЖ БАЙГАА ГАДААД БОЛОВСОН ХҮЧИН

Өнөөдрийн байдлаар геологи, уул уурхай, газрын тосны салбарт гадаадын 3467

иргэн ажиллах зөвшөөрөл авчээ.Түүнээс геологи, уул уурхайн салбарт 807, газрын

тосны салбарт 2660 иргэн тус тус ажиллаж байгаа аж.

Page 2 of 27

Монгол Улс - Уул

уурхай

Эдийн засаг

Улс орны

хөгжил

Гадаад хөрөнг

ө оруула

лт

Дэлхийд таних

[СЭДЭВ: MICROSOFT WORD Програм ашиглах нь]Засгийн газар 2014 онд гадаадаас авах ажиллах хүч, мэргэжилтний эзлэх хувийг

тогтооcон байна. Үүнээс уул уурхайн салбарт үйл ажиллагаа явуулж буй байгууллага,

аж ахуйн нэгжийн 2014 онд гадаадаас авах ажиллах хүч, мэргэжилтний нийт

ажиллагсдын тоонд эзлэх хувийг уул уурхайн салбарт 20-25, газрын тосны салбарт 60-

75 хувь байхаар тус тус тогтоосон байна. Өнөөдрийн байдлаар нийт 52 аж ахуйн нэгж,

байгууллага хүсэлт ирүүлснээс Хөдөлмөр эрхлэлтийн үйлчилгээний төвд хандан

геологи, уул уурхайн салбарт ажиллах 34 аж ахуйн нэгжийн 528 хүн ажилтан,

Хөдөлмөрийн яаманд хандаж мөн геологи, уул уурхайн салбарт ажиллах 9 аж ахуйн

нэгжийн 1931 хүн ажилтан, газрын тосны салбарт ажиллах 5 аж ахуйн нэгжийн 3774 хүн

ажилтан ажиллуулах хүсэлтийг тус тус уламжилсан байна.

2001 онд 12 мянга орчим гадаад иргэн манай улсад ажиллаж байсан бол жил

бүр тасралтгүй нэмэгдсээр өнгөрсөн оны эцэст 27 мянгад хүрчээ.

Y-Values

Оршин суугаа статус

2001 он

2002 он

2003 он

2004 он

2005 он

2006 он

2007 он

2008 он

2009 он

2010 он

2011 он

2012 он

1 Түр 226 1550 1260 2830 639 1170 1502 1431 997 1071 1518 927

2 АХУХОС 8921 10006 104601431

5

1375

420052 20892 18418 19184 20386 29498 550

3 ХХУХОС 79 91 146 222 533 654 904 1004 1262 1660 2164 23589

4 Байнга 543 742 912 981 1074 1094 1178 1139 932 802 786 0

5 Цагаач 2421 2431 2258 2280 2314 2330 2375 2420 2225 2124 2106 1998

6 Харъя-гүй 70 69 82 78 81 75 75 68 54 29 21 22

7 Нийт 12260 14889 151182070

6

1839

525375 26926 24480 24654 26072 26095 27086

Тус хүснэгтийн Түр оршин суух болон, АХУХОС зөвшөөрөлтэй ажиллаж буй иргэдийн

тоогоор график байгуулвал.

Page 3 of 27


1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

8921 10006 1046014315 13754

20052 2089218418 19184 20386

29498

550226 1550 1260 2830 639 1170 1502 1431 997 1071 1518 972

Түр болон АХУХОС ажиллаж буй иргэдийн графикX-Values Y-Values

Уул уурхай, барилгын салбарын өсөлтийг дагаад гадаадын ажиллах хүчний 44

хувь нь буюу 12 мянган хятад иргэн манай улсад ажиллаж байна. Энэ нь өнгөрсөн оны

эцсийн байдлаар гаргасан судалгаа. Одоо энэ тоо бүр ч нэмэгдсэн.Учир нь энэ жил

Хөдөлмөрийн яамнаас тогтоож өгснөөр зам барилгатай холбоотойгоор 13 мянган

гадаад иргэнийг ажиллуулж байгаагаас 90 хувь нь хятад иргэд байгаа аж.

Гадаадаас авах ажиллах хүч, мэргэжилтний эзлэх хувийг ЗГ буюу Хөдөлмөрийн

яам тогтоохдоо тухайн байгууллагын ажиллагсдын тоог 50 хүртэл, 51-100, мөн 101-ээс

дээш ажилтантай гэж харгалзан үзэж тогтоосон аж. ЗГ-ын буюу Хөдөлмөрийн яамнаас

тогтоосноор уул уурхайн олборлох салбарт 60-75,барилгын салбарт 15-40,

болосвролын салбарт 30-40, мэргэжлийн шинжлэх ухаан техникийн чиглэлээр

ажиллагсадын 30 хувь нь гадаад иргэн байж болно гэжээ.

Page 4 of 27


онголын эдийн засагт уул уурхайн салбарын эзэлж буй байр суурь

Эдийн засагт 2007 оны байдлаар уул уурхайн салбар улсын төсвийн нийт

орлогын 42 хувь, татварын орлогын 52 хувийг, экспортын орлогын 78.4 хувийг тус тус

бүрдүүлж дотоодын нийт бүтээгдэхүүний (ДНБ) 30 хувь, аж үйлдвэрийн салбарын нийт

бүтээгдэхүүний 70 хувийг үйлдвэрлэсэн байна. Уул уурхайн бүтээгдэхүүний нэг хүнд

ногдох хэмжээ 600 орчим долларт хүрч бүтээгдэхүүний өсөлт жилд дунджаар 13.2 хувьд

(үнийн дүнгээр) хүрчээ.

Ed=∆Q(% )∆P (%)

2002 онд Монгол Улсын уул уурхайн салбарт гадаадын шууд хөрөнгө

оруулалтын хэмжээ 40 сая ам.доллар байсан бол 2006 онд бараг 200 сая ам. долларт

хүрчээ. Энэ нь 2006 онд Монгол Улсад хийгдсэн гадаадын шууд хөрөнгө оруулалтын

48.4-тэй тэнцэж байгаа юм.2006 онд дэлхий даяар геологи хайгуулын ажилд зарцуулсан

нийт хөрөнгийн дөрвөн хувийг Монгол Улсын нутаг дэвсгэр дээр хийсэн геологийн

судалгаанд зарцуулсан бөгөөд энэ үзүүлэлтээр гадаадын хөрөнгө оруулалтыг хамгийн

ихээр татаж байгаа дэлхийн ТОП 10 улсын есдүгээрт манай улс орж байна. Ийм үр дүнд

хүрэхэд нөлөөлсөн хоёр гол хүчин зүйлийн нэг нь 1997 онд батлагдсан “Ашигт малтма-

лын тухай” Монгол Улсын хууль, нөгөө нь дэлхийн зах зээлд эрдсийн түүхий эдийн үнэ

өссөн явдал юм.

М

МОНГОЛЫН УУЛ УУРХАЙД АШИГЛАЖ БАЙГАА ТЕХНИКҮҮД

Цахилгаан экскаваторPage 5 of 27


CAT цахилгаан экскаваторууд нь уурхайн ашиглалтын явцад ачилт хийхэд голчолон

ашиглагддаг. Катерпиллар дээд бүтээмж, бага зардал зэрэг хэрэглэгчийн хүслийгг

хангахын тулд хийц технологийн хувьд сайжуулалт хийсээр байна. Сүүлмийн үеийн

технологийн дүнд CAT экскаватор нь малтах дээд хүч, үйлдэл давтах богино хугацааг

үзүүлнэ. Дэлхийн уул уурхайн салбарынхан Катерпилларын цахилгаан экскаватор,

түүнийг дэмжих үйлчилгээг сонгож байна.

Загвар 7495 7495 HD 7295 7295

Ачилтын хэмжээ 109 т 81 т 63.5 т 45.4 т

Шанаганы

багтаамж30.6-62.6 м³ 19.1-49.7 м³ 19.1-49.7 м³ 18.4-39 м³

3 удаагийн ачилт Cat 795F Cat 793D Cat 789C Cat 785D

4 удаагийн ачилт Cat 797F Cat 795F Cat 793D Cat 789C

Ажлын жин 1,382,400 кг 1,306,346 кг 1,179,340 кг 789,251 кг

Page 6 of 27

[СЭДЭВ: MICROSOFT WORD Програм ашиглах нь]Цахилгаан

хэрэгсэлAC IGBT AC IGBT AC IGBT AC IGBT

Авто Грейдер

H-серийн уламжлалаар бүтээсэн, М сери нь авто грэйдэрт шинэ стандартыг бий

болгосон олон технологийн дэвшлийг агуулсан. H сери нь барилга угсралт, зам

барилгын салбарт үйлдвэрийн стандарт байсаар ирсэн. Харин М стандарт энэ

уламжлалыг үргэлжүүлэн, дараах зүйлсийг сайжруулснаар хэрэглэгчийн хэрэгцээ

шаардлагад нийцүүлсэн:

Ажиллахад хялбар болж операторын сургалтын хугацааг богиносгосон

Операторын орчин болон үзэгдэх орчны хувьд маш сайн болсон

Бүтээмжийг нэмэгдүүлсэн

Ажиллагаа сайжирч, засвар хийх хугацааг багасгасан

Дээд зэргийн чанараар бүтээсэн

Загвар 14M 16M 160K

Page 7 of 27

[СЭДЭВ: MICROSOFT WORD Програм ашиглах нь]Хөдөлгүүр Загвар Cat® C11 ACERT Cat® C13 ACERT Cat® C7 ACERT

Үндсэн хүчин чадал (нэгдүгээр араа)

[kW]193 221 139

Морины хүч хувиарлалт [kW] 193-204 221-233 139-154

Морины хүчний нэмэлт хувиарлалт

[kW]193-219 221-248 139-166

Машин жин [kg] 21 226 30 544 15 057

Хусуурын өргөн [m] 4.3 4.9 4.3

Түлшний банк [L] 492 534 344

Алхагч экскаватор

Орчин үеийн хамгийн том нэг шанагат эксаватор нь нүүрсний талбайгаас чулууг

ховхлоход ашиглагддаг. Зуугаад жилийн турш Бисайрус хийц, үйлдвэрлэл,

байршуулалт, сэргээлт зэргээр дэлхийд тэргүүлсээр ирсэн. Харин өнөөдөр Катерпиллар

алхагч экскаваторын сүүлийн үеийн технологийг машины хамгийн өргөн нэр төрлийн

хамт санал болгож байна. Кат алхагч экскаватор нь бөгөөд хүрээлэн буй орчны нөлөө

хамгийн бага ашиглалтын идэвхи өндөртэй дунджаар 40 жилийн ашиглалтын

хугацаатай бөгөөд аюулгүй ажиллагаа, бүтээмж, найдвартай ажиллагааны хамгийн

өндөр үнэлгээгээ, эзэмшигчийн нийт зардал хамгийн бага байх болно.

Page 8 of 27


Алхагч экскаватор

Загвар 8750 8200 8000Шанаганы багтаамж 76-129 м³ 45-61 м³ 31-32 м³

Сунах урт 109.7 - 132.5 м 100м 76 to 84 м

Ачилтын хэмжээ 226,800 to 383,286 кг 136,077 to 181,437 кг 93,900 to 95,200 кг

Ажлын жин(Ойролцоогоор)

5,840,000 to 7,587,000

кг

3,836,000 to 4,173,050

кг

1,751,000 to 1,792,000

кг

Хүнд даацын ачааны автомашин

CAT Ачааны авто машин нь орчин үеийн хэрэгцээнд өндөр гүйцэтгэл, ашиглалтын

цаг, бага зардалтай ажиллагаа зэргээр нийцдэг. CAT брэндийн хүнд даац ачааны

автомашинийг уул уурхай, чулуу олборлолт, барилгын зориулалтаар ашиглах

боломжтой. Хүнд даацын ачааны автомашин нь тонн тутамд бага зардлаар их

хэмжээний материал хүргэлтээр хангадаг.

Page 9 of 27


Хүнд даацын ачааны автомашинЗагвар 770 773E 777D Нэгж

Хөдөлгүүр ЗагварCat® C15

ACERTCat® 3412E Cat® 3508B EUI

Ачих жин ( даац ) 36.3 55.5 90.4 [tonnes]

Нийт хүчин чадал - SAE J1995 381 530 746 [kW]

Ажлын жин 71 214 99 300 163 360 [kg]

Дүүргэлтйин багтаамж – SAE

2:125.1 35.2 60.1 [kg]

Давших дээд хурд 74.8 62.2 60.4 [km/h]

Ухрах дээд хурд 15.9 13.1 11.9 [km/h]

Түлшний бак 530 700 1137 [L]

Page 10 of 27

[СЭДЭВ: MICROSOFT WORD Програм ашиглах нь]Гидравлик экскаватор

CAT гидравлик экскаватор нь ил уурхайн ашиглалтын үед чулуулаг хүдэр зэргийг хүнд

даацын машин дээр ачих зориулалттай машин юм. CAT технологийг ашигласан

гидравлик экскаватор нь ямар ч нөхцөлд дээд зэргийн малтах хүч, үйлдэл давтах

хугацаа зэргээр хангана. Дэлхий дахинд суурьлуулсан баазууд нь бидний уул уурхайн

гидравлик экскаваторын зах зээл дэхь туршлага, судалгаагааг улам батлаж байна.

Катерпиллар бол дэлхийн уул уурхайн салбарынхны хэрэгцээг хангасан сайтар

тоноглосон даацын хамгийн өргөн боломж гидравлик экскаватор юм.

Загвар Ажлын жинШанаганы багтаамж

Хутгуур Хүчин Чадал

CAT 6090 980 т 52 м³ N/A 3360 кВт

CAT 6060 562-565 т 34 м³ 34 м³ 2240 кВт

CAT 6050 525-534 т 26 м³ 28 м³ 1880 кВт

CAT 6040 397 т 22 м³ 22 м³ 1516 кВт

Page 11 of 27

[СЭДЭВ: MICROSOFT WORD Програм ашиглах нь]CAT 6030 287-290 т 16.5 м³ 17 м³ 1140 кВт

CAT 6018 172-175 т 10 м³ 10 м³ 858 кВт

CAT 6015 105 т 7 м³ 7 м³ 522 кВт

Гидравлик экскаватор

CAT гидравлик экскаватор нь орчин үеийн хэрэгцээнд өндөр гүйцэтгэл, ашиглалтын

цаг, бага зардалтай ажиллагаа зэргээр нийцдэг. CAT том оврын гидравлик экскаватор

нь их хэмжээний материал зөөх ажилд өндөр гүйцэтгэлтэй ажиллах шаардлагатай

хэрэглэгчдэд зориулсан ба ус суваг дотроос хүнд хоолойнууд болон обьект өргөх

боломжтой

Загвар 345D 349D 374D 390D

Хөдөлгүүр ЗагварCat® C13

ACERT

Cat® C13

ACERT

Cat® C15

ACERT

Cat® C18

ACERT

Net Power – ISO 9249 [kW] 283 283 355 390

Нийт хүчин чадал – SAE J1349 283 283 355 390

Page 12 of 27

[СЭДЭВ: MICROSOFT WORD Програм ашиглах нь][kW]

Ажлын жин [kg] 45375 47644 71132 86190

Дээд хурд [km/h] 4.5 4.5 4.1 4.5

Түлшний банк [L] 705 705 935 1240

Гинжит трактор

Том оврын гинжит тракторууд нь ажлын хэрэгцээ шаардлагад тулгуурлан бүтээгдсэн.

Бат бөх бүтэц нь ажлын хүнд нөхцлийг даах чадвартай. Гинжит дугуй нь бүтээмжийг

нэмэгдүүлж, ажиллагааг илүү хялбарчилж, сул зогсолтыг багасган хүч дамжуулагч

болон захын дамжуулагчын хүч чадлыг нэмэгдүүлсэн. CAT гинжит трактор нь CAT-н

бусад трактортай харьцуулахад ажиллагааны бага зардлаар материал хүргэлтийг

найдвартай гүйцэтгэдэг.

Гинжит тракторЗагвар D8R D9R D10T D11T

Хөдөлгүүр Загвар Cat® 3406C Cat® 3408C Cat® C27 Cat® C32 Page 13 of 27

[СЭДЭВ: MICROSOFT WORD Програм ашиглах нь]TA ACERT ACERT

Нийт хүчин чадал [kW] 228 302 450 669

Ажлын жин [kg] 37 771 48 784 66 451 104 590

Ачих жин [kg] 27 416 36 154 48 263 74 418

Давших дээд хурд [km/h] 10.8 11.9 12.7 11.8

Ухрах дээд хурд [km/h] 13.9 14.7 15.8 14

Түлшний банк [L] 625 889 1204 1609

Дугуйт ачигч

Cat дугуйт ачигч нь орчин үеийн хэрэгцээнд өндөр гүйцэтгэл, ашиглалтын цаг, бага

зардалтай ажиллагаа зэргээр нийцдэг. Тав тухтай байхаар загварчлагдсан энэхүү ачигч

нь ажлаа илүү хурдан хугацаанд гүйцэтгэж илүү ашиг олох боломж олгоно.

Гүйцэтгэл. Cat дугуйт ачигч нь бүхий л нөхцөлд ажиллах боломжтой. Давталтат

модуль нь бага алдагдлаар шанагыг хянах боломж олгодог. H серийн цахилгаан

гидр удирдлага болон нэгэн зэрэг өргөх болон хумих боломж бүхий ачилт мэдрэгч

систем нь удирлагыг илүү сайжруулсан

Үр дүн. Cat дугуйт ачигч нь ашиглалтын өртөгийг хэмнэж, түлшний нэгж зарцуулалт

тутамд илүү ажил гүйцэтгэх боломжтой

Нийцэл. Acert Хөдөлгүүрийн технологи болон 2р түвшний дуу бүхий Tier 3 Emissions

Тав тух. Кабин нь ажлын хамгийн тухтай орчныг бүрдүүлэхийн тулд суудлын илүү

тухтай болгож жолоодлогыг сайжруулсан.

Page 14 of 27


Загвар 922K 988H 980H

Хөдөлгүүр Загвар Cat® C32 ACERT Cat® C18 ACERT Cat® C15 ACERT

Нийт хүчин чадал [kW] 671 414 293

Үндсэн хүчин чадал [kg] 607 397 260

Нэг удаагын өргөлтийн стандарт

хэмжээ [tonnes]21.7 11.4 19.5

Ажлын жин [kg] 99 831 50 144 30 519

Шанаганы багтаамж [m³] 10.7-12.3 6.4-7.7 3.8-6.1

Түлшний банк [L] 1562 712 479

Өрмийн машин

1952 онд Бисайрус компани уул уурхайн салбарын түүхийг өөрчилж чадсан анхны

цахилгаан өрмийн машиныг албан ёсоор танилцуулсан. Катерпиллар тэрхүү технологи,

хийцийг үргэлжлүүлэн сайжруулж баталгаатай бүтээмжтэй хэмнэлттэй өрөмдлөгийг

Page 15 of 27

[СЭДЭВ: MICROSOFT WORD Програм ашиглах нь]санал болгож байна. Бат бэх бүтэц, үргэлжилсэн систем, шинэ технологийг хослуулсан

КАТ өрмийн машин нь зөөлөн болон хатуу чулуулгын ашиглалт, температурын хүнд

нөхцөлдч үр дүнггээ үзүүлж баталсан. Эргэлтэт өрмийн олон янзын хэмжээг

тохируулахаар тоноглогдсон Кат нь хүссэн хэмжээнд өрөмдлөгийг гүйцэтгэх тохирох

шүд, эргэлдэх хүч болон хий зэрэг өрмийн багажаар тоноглогдсон

Загвар Өрмийн ир Нүхний диаметрНэг үет нүхний

гүнОлон үет нүхний

гүнMD6750 75,000 кг 273–445 мм 18.3 м Up to 39.6 м

MD6640 64,000 кг 244–406 мм 18.3 – 21.3 м Up to 85.3 м

MD6540 54,000 кг 229–381 мм 16.5 – 20.0 м Up to 85 м

MD6420 42,000 кг 229–311 мм 10.3 – 16.5 м Up to 74.4 м

MD6290 29,000 кг 152–270 мм 8.6 – 11.0 м Up to 52.7 м

MD6240 24,000 кг 152–270 мм 12.8 – 15.8 м Up to 55.5 м

Page 16 of 27


МОНГОЛЫН УУЛ УУРХАЙН ИРЭЭДҮЙН ТӨЛӨВ

Монгол улсын Уул уурхай, ашигт малтмалын салбар ГХШЭ буюу Газрын ховор шороон

элементээр хүрээгээ тэлэх төлөвтэй байгаа.

ГХШЭ ГЭЖ ЮУ ВЭ?

Газрын ховор элемент гэдэгт Д.Мендлеевийн vелэх

системийн лантаны бvлгийн лантан, церий, неодим, прасиодим,

прометий, самарий, европий, гадолиний, тербий, диспросий,

холмий, эрбий, туллий, иттэрбий, лутетий зэрэг 15-н эрдэс болон

иттрий зэрэг эрдсүүд хамаарагддаг.

ГХШЭ-Г ЮУНД ХЭРЭГЛЭДЭГ ВЭ?

Одоо үед ашиглаж байгаа бүхий л дэвшилтэт технологит маш чухал түүхий эд

болдог ба бидний өдөр тутамын хэрэглээ болсон агаар сансрын төхөөрөмжүүдэд болон

өдрийн гэрлэнд, санрсын хөлөг онгоцонд бат бөх гангийн оронд газрын ховор соронзон

хайлш болгож ашиглахаас гадна хэт ягаан туяа, компьютерийн мемори, керамик, янз

бүрийн зай хураагуур болон камерний линз хийхэд ашигладаг. Иттрийг лазер хийхэд,

шарга шүүгээний туяанд, телевизийн улаан фосфорт хэрэглэдэг ба маш үнэтэй ашигт

малтмалууд юм.

ГХШЭ-н МОНГОЛ УЛСЫН ХЭТИЙН ТӨЛӨВ

Манай орны хувьд газрын

ховор элементийн сайн судалгаа

хийгдээгүй бөгөөд хэд хэдэн

илрэлүүд байдаг. Дэлхийн газрын

ховор элементийн хэрэгцээний 90

гаруй хувийг Өвөр Монгол дангаараа

хангадаг. Хятад улс нь одоогийн түвшнээр олборловол 15-20 жилийн дараа Хятадын

нөөц шавхрах ба Дэлхийн томоохон улс гүрнүүд Монгол улсын ГХШЭ-н судалгаанд

Page 17 of 27

[СЭДЭВ: MICROSOFT WORD Програм ашиглах нь]анхаараад байгаа. Монгол улсын хувьд 70 гаруй илрэл, 4 орд мэдэгдээд байгаа ба үүнд

Өмнөговийн Мушгиа хад, Ховд аймгийн Халзан бүргэдтэй, Төв аймгийн Баяндэлгэр

сумын Авдрант, Булган аймгийн Дашинчилэн сумын Агуйт, Дорноговь аймгийн Айраг

сумын Модот-Уул гэхчлэн олон газраас дэлхий дахины анхаарлыг татсан ховор

элементүүд илрээд байгааг

ГХШЭ-ийн ҮНЭ

Эрдэмтэн судлаачид ГХШЭ-ийг алтнаас үнэтэй шороо гэж нэрлэх ньбий. Учир нь

1 тонн зэсийн хүдрээс 100 мг рений ялгаж авдаг бөгөөд энэ нь төдий чинээний алтнаас

ч үнэтэй байдаг юм байна. Тэгэхээр ховор элементийн дэлхийн хэрэглээ нэмэгдэж

байгаа өнөө үед бид зөвхөн нүүрс, зэс экспортлодоггүй давхар ховор элемент

экспортолдог ажээ.

ХОЁРДУГААР ХЭСЭГ

HOME цэс

1. Home – Font цэс

1.1 Газарчин Онлайн сургууль - Underline ашигласан

1.2 Home – Change Case ашиглаж жижгээр бичсэн текстийг бүгдийг нь том үсгээр

болгсон

1.3 Газарчин Онлайн сургууль - Bold, Italic ашигласан

Page 18 of 27

[СЭДЭВ: MICROSOFT WORD Програм ашиглах нь]1.4 дэлхийн ТОП 10 улсын есдүгээрт – гэж үг тодруулж харуулах боломжтой. Text

Highlight color ашигласан

1.5 Үсгийг өнгийг Color Fond өөрчилсөн

2. Home – Paragraph цэсийг ашиглан

2.1Гарчиг болон зургуудыг хуудсын голд /эхэнд, ард/ байрлуулсан болно.

2.2Мөн текстийн дугаарыг оруулсан ба 7, 7.1, 7.2 гэх мэт

2.3Мөр хоорондын зайг 1,5-р байрлуулсан

3. Home – Styles цэсийг ашиглан

3.1Бие даалтын 1-р гарчих болох ОРШИЛ, НЭГДҮГЭЭР ХЭСЭГ гэх мэтийг Home

– Styles ашиглаж Heading 1, дэд гарчигуудыг Subtitle, текстүүдийг Normal-р

бичсэн

НЭГДҮГЭЭР ХЭСЭГМОНГОЛ УЛСЫН УУЛ УУРХАЙН САЛБАР

3.2Үсгийн фондыг Home – Style - Change Styles ашиглаж өөрчлөлт хийх

боломжтой

4. Home – Editing цэсийг ашиглаж

4.1 уул уухай гэж алдаатай бичсэн бүх үгийг олох боломжтой

4.2 Олсон алдаатай үгийг Replace ашиглан бүх алдааг зассан

Page 19 of 27


INSERT цэс

1. Page Number – Format Page Numbers – Star at 0 сонгож 2-р хуудаснаасаа эхэлж

дугаарласан.

2. Header, Footer оруулсан

3. Хүснэгт оруулсан /Insert-Table-/

4. Хүснэгтээ Table Tools Design and Layout ашиглаж хэлбэршүүлсэн

Page 20 of 27


5. Insert – Table – Table Draw ашиглаж хүснэгтийн хүрээг өөрчлөх боломжтой

6. График оруулсан /Insert-Chart/

Page 21 of 27


7. Бие даалтын ажил гэсэн нүүрний үгийг /Insert-Word Art/ ашиглаж хэлбэршүүлсэн.

8. Insert – Smart Art цэс ашиглаж схем байгуулав.

9. Insert – Picture ашиглаж гаднаас бэлэн зураг оруулав

10. Insert – Picture – Format командуудаас ашиглав

Page 22 of 27


11. Insert – Drop Cap ашигласан

12. Insert – Symbol /equation/ – ашиглаж томъёо оруулсан

VIEW1. Word програмын Ruler-ийн хэмжээсийг Office Button – Word option – Advanced руу

орж –Show measurements in units of –ыг Centimeters болгож хуудасны тохиргооны

хэмжээст тааруулав.

Page 23 of 27


2. Page Setup руу орж бүх талаас 2, 2 см-ийн хэмжээсээр тааруулсан

3. Хуудасны 4 талаас авсан зайг харж байхын тулд View – Show/Hide-ийн Ruler

идэвхижүүлсэн

Page Layout 1. Page Layout – Page Background- Watermark ашигласан

2. Pape Layout – Page Setup цэсээр цаасны хэмжээ сонгосон

3. Pape Layout – Page Setup цэснээс Columns ашигласан

Page 24 of 27


4. Table Tools – Layout - Alignment

5. Page Layout – Page Background ашиглаж 2 хуудсанд хүрээ хийсэн

АШИГЛАСАН МАТЕРИАЛ

Page 25 of 27


1. Ашигт малтмалын 8 боть

2. Вагнер Ази ХХК –аас техникийн мэдээлэл

3. Компьютерийн хэрэглээний хөтөч – III / 2012 он Б.Амгаланбаатар /

4. Internet Area

5. http://www.immigration.gov.mn/

ДҮГНЭЛТ

Microsoft програмыг ашиглах нь гэсэн сэдвээр бие даалт хийхдээ Монгол улсын

уул уурхайн салбар, Ирээдүйд ашиглагдах Ашигт Малтмал болох ГГХШЭ-ийн талаар

болон Монгол улсын уул уурхайд ашиглаж байгаа Хүнд Машин механизмын мэдээллийг

багтааж, энэ талаар бага ч гэсэн мэдээлэл хүргэхийг зорьсон. Энэ бие даалтыг

хийснээрээ би танхимд үзсэн хичээлээ бататгаж мэдлэг болгон авсан. Мөн аль болох

шинэ мэдээлэл, нэмэлт материал ашиглахых зорьлоо.

Page 26 of 27

Education

Erkhembayar bie daalt