Гулливерд³¤саяхаты

Қазақстан Республикасы Мәдениет министрлігінің Тіл комитеті «Мемлекеттік тілді және Қазақстан халқының басқа да тілдерін дамыту»

бағдарламасы бойынша шығарылды

Лемуэль Гулливер Англияда қарапайым ғана дәрігер еді. Кейіннен ол мамандығын өзгертіп, теңізге шығады. Ерінбей еңбек етіп, бірнеше кеменің капитаны болады. Бір күні Гулливер мен оның достары бірнеше жолаушымен бірге Оңтүстік теңізге саяхатқа аттанады. Алғашқы кездері оларға бәрі қызық болып көрінеді. Төртінші күн дегенде теңізде қатты да уыл тұ-рып, бұлардың кемелері апатқа ұшы райды да, Гулливерден өзгелердің барлы ғы суға кетіп, мерт болады. Жалғыз қалған Гул ли вер енді қайткен-де де аман-сау еліне жетуді ойлайды. Ол желге қарсы жүзіп, әбден шаршаған ке-зінде жағалауға да жетеді.

2

Жағалауға әзер жеткен Гулливер ұйқыға кетеді. Оянып, ор-нынан тұрайын деген еді, денесін қозғалта алар емес. Сөйтсе, қол-аяғы, иығы мен кеудесі арқанмен шандылыпты. Ол жа-нында жүгіріп жүрген кішкентай адамдарды көріп, таң қалады. Олардың бойы Гулливердің саусақтарындай ғана. Оның оянғанын байқаған әлгі адамдар жан-жаққа қаша жөнеледі.

3

4

Гулливерге бір кішкентай адам жақын келіп:– Сен Ергежейлілер еліндесің, біз ергежейліміз! – дейді.Гулливер олардан тамақ сұрайды. Ергежейлілер бір жәшік нан мен бір бөшке су

алып келіп береді. Ішіп-жеп болған Гулливер тағы да ұйқыға кетеді. Ергежейлілер оны үлкен бөренеге байлап, мемлекет астанасына қарай сүйрей жөнеледі. Патша алдына келгенде ғана Гулливерді шынжырдан босатады. Гулливер ергежейлілер патшасының алдында тізесін бүгеді.

Бұл кезде Гулливердің келгені туралы хабар бүкіл мемлекетке тарап, оны көру үшін қалаға жан-жақтан ергежейлілер ағылып келіп жатқан еді.

5

Патша өзінің кеңесшілерін жинап, жиналыс өткізеді. Олар Гулливерге не істейтін де рін білмей, бастары қатады. Ақырында оны кү зетшілердің қатаң ба-қылауында ұстау керек деп шешіледі. Бір күні қаланың бес-алты бұзақысы Гулливерге садақ атып, тиісіп жатқан жерінде ұсталып қала-ды. Олардың бұл қылығы Гулливерге ұнамайды. Ол жаңағы бес-алты бұзақыны алақанына салып, жеп қоярдай ыңғай танытады. Бұзақылар қатты шошиды.

6

Бұзақыларды осылай өзінше жазалаған Гулливер соңында оларды жібере салады. Гулливердің жақсы мінезіне қанық бола бастаған қала тұрғындары көрген-білгендерін патша кеңесіне үнемі хабарлап отырады. Патша Гулливердің жақсы қылықтарын естіп, риза болады. Бұдан кейін онымен сөйлес-кенде сыпайы болу керек деп шешеді.

Ергежейлілер Гулливерге көп тамақ әкеліп тұрады. Тіл үйретуді ойластырады. Сөйтіп, ергежейлілердің оған деген сенімі күннен-күнге арта түседі.

7

Гулливер ергежейлілердің тілі мен мәдениеті туралы көп мәлімет алады. Бір күні қала халқы патшаның туған күнін атап өту рәсімінде оған үлкен қақпа болып тұруды өтінеді. Той аяқталғаннан кейін Гулливер патшадан өзін босату-ын сұрайды, өз елін сағынғанын айтады. Бірақ патша оның өтінішін қабылдамайды.

8

Күндердің күнінде көрші Влефуску елі ергежейлілерге қарсы соғыс ашады. Ергежейлілер Гулливердің көмегіне зәру еді. Патша:

– Бізді тастап кетпеші, бізге сенің көмегің өте қажет, – деп өтінеді.Гулливер келісімін береді де, теңіз жаққа қарай аяңдайды. Ондағы жаудың

кемелерін бір бума етіп байлап алып, ергежейлілер елінің жағалауына алып ке-ле ді. Патша мен оның кеңесшілері бұл батылдыққа өте риза болады. Бұл – Гулли-вердің Нардак жеріне әкелген үлкен жеңісі еді.

9

Ергежейлілердің патшасы Гулливерге «Халық қаһар-маны» деген атақ береді. Халық та Гулливерге елін жау-дан аман алып қалғаны үшін риза еді.

Влефуску елінің елшілері енді сарайға бітімге келу үшін жолға шығады. Патша Блефуску елінің халқын түгел дей өзіне құл еткісі келеді. Осылайша патша Гул-ливерге теңізге қайта барып, Блефуску елінің барлық кемелерін ұстап, оларды өзінің империясына қосуды бұйырады.

10

Бірақ Гулливер патшаның Блефуску елінің тұрғын-дарын құл етуін құптамайды. Патша бұған қатты ызала-нады.

Патша кеңесшілерінің арасында Гулливерге өтірік дос болып жүргендер де жоқ емес еді. Осы дос-сымақтар патшаның Гулливерге риза еместігіне қуанады. Оны Гул-ливерге қарсы қойып, қас дұшпан екендігіне сендіреді.

11

Гулливер Блефуску елі мен ергежейлілер арасында тыныштық орнатқысы келеді. Ол ер гежейлілер патшасынан елден бір неше күн-ге кете тұруын өтінеді. Патша оған, әрине, ке ліс пейді. Дөрекі жауап береді. Гулливер қатты ызаланады. Дос-сымақ кеңесшілер ол туралы патшаға өтірік айтып, оның ызасын қоздыра түседі.

Бір күні түнде ергежейлілер елінде өрт шығады. Арадағы кикілжіңге қа-рамай, Гулливер оларға көмектеседі. Өртті сөндіріп, бірнеше ергежейліні өлім нен құтқарып қалады.

12

13

Гулливердің тамақ даярлайтын үш жүз аспазшысы болды. Олар Гулливердің үйінің жанындағы кішкентай үйлерде тұратын. Гулливер өзіне үлкен үстел мен орындық жасап ал ған. Ол тамақтанғанда үстелі нің үстінде жи-ырма көмекшісі қызмет көрсетіп жүретін және жүз ергежейлі арқан арқылы жерден керек тағамдарды көте ріп шығаратын.

14

Бір күні Гулливер әдеттегіден көбірек тамақ жейді. Мұны Гулливердің не ішіп, не

жегенін үнемі бақылап жүретін қас дұшпанының бірі – ергежейлі елінің лауазымды қазынашысы пат-

шаның алдына барып, Гулливерге кететін күнделікті шығынның көлемі бір жарым миллион спругтен* асаты-

нын және оның мемлекетке тиімсіз екенін хабарлайды. Осы-дан бастап Гулливердің жағдайы нашарлай бастайды.

*Спругтен – ергежейлілерді� алтын те�гелері.

15

16

Гулливерге кететін шығынды асы ра есептеп, патшаға құпия мә-лімет жет кізіп отыра тын кеңес ші лер ту-ралы оған сарай маңындағы көмекшісі айтып келеді.

Адмирал, лауазымды қазынашы және Гулливердің бас қа да жаулары оған қарсы көп қылмыс қозғап, «Сат-қын» деп айып тағады. Сөйтіп, оны сарайға жауап алуға шақырады.

Гулливерді «Блефуску елшілерімен дос тық қатынаста болды» деп те айыптайды. Кеңес ұзаққа созылады. Адми-рал мен бас қа да дұшпандары патшадан Гулливерді өлті-ру туралы шешім қабылдауын сұрай ды. Кеңесшілердің көбісі мұны құптайды.

17

Сөйтіп, кеңесшілер «Егер Гулливерге беріле тін тамақтың мөлшерін екі-үш есе азайтса, аш тан өледі» деп ұйғарады. «Сосын оның дене сін бөлшектеп, отқа жағып, қаңқасын мемлекеттің жиырма-сыншы мұражайына қоя мыз» деп қуа-нады. Гулливердің көзін жоюға үш

күн беріледі.

18

Бірақ патша Гулливерді өлтіруден бас тартады. Бірақ ол Гулливерге қайырым дылық жасаған сыңай көрсетіп, оған та мақ бермей, аштықта ұстайды.

Алғашқыда Гулливер «Қалаға шабуыл жасап, барлығының быт-шытын шығару керек» деп шешкен еді, бірақ ол ойынан тез айниды.

19

Гулливер жазықсыз мыңдаған ергежейлілер дің өмірін қиғысы келмейді. Ақырында патшадан өзін Блефуску елін көріп қайтуға жіберуін сұрайды. Патша келіседі. Ертесіне Гулливер теңізге түсіп, Блефуску еліне қарай жол тартып кетеді. Барған елі оны жылы жүзбен қарсы алады.

Блефускуде Гулливер жай жатпайды. Ол түрлі жұмыстар атқарады. Бір күні төңкерілген кемені көріп қалып, оны судан шығарып алады.

20

21

Блефуску патшасы Гулливердің еңбегін бағалай-ды. Оның үйіне қайту үшін кеме жасауына екі мың жұмысшысын жібереді. Гулливер бұл жұмысқа бар күшін салып, аз уақытта кемені дайын етеді. Кемеге жүздеген қой, алты тірі қара сиыр мен екі бұғы және басқа да жеуге жарайтын тамақ артады.

Гулливер өзімен бірге бірнеше адам алғысы келген еді, бірақ Блефуску патшасы оған рұқсат бермейді.

Сөйтіп, теңізге шығатын уақыт та жетеді. Блефу-ску елінің барлық тұрғындары теңіз жағасына

келіп, онымен қоштасады.

22

23

Бірнеше күннен кейін Гулливерді көрген бір үлкен кеме жанына келіп тоқтай-ды. Гулливер бірнеше мүйізді ірі қарасы мен қойларын сырт киімінің қалтасына салып, сол кемеге ауысып отырады. Саяхат кезінде ол капитанға басынан кеш-кен оқиғасын бастан аяқ айтып береді. Бірақ бұған ешкім сене қоймайды. Оларға шындығын айтып тұрғандығын дәлелдеу үшін қалтасындағы малдарын шығарып көрсетеді. Біраз күн өткен соң Гулливер өз үйіне аман-есен жетеді. Осылайша Гулливердің екі жылға созылған саяхаты сәтті аяқталады.

24

1 2 3 4 5

a ə б в г

Әр�айсысыны көлекесін тап.

Жауабы: 1-г, 2-в, 3-а, 4-б, 5-ə.

СәйкестендірСәйкестендір

25

Әріптерден сөз �ра.

Жауабы: 1. Сарай; 2. Ергежейлі; 3. Блефуску; 4. Кеме;5. Елші; 6. Аспаз; 7. Ке"есші; 8. Ар ан; 9. Көмекші; 10. #айы .

С

Е

Б

М

С

Н

К Ш К

Қ

М Е

Қ

Ө і

П

Ш

Е К

Ң Е

А

і

Е

Е К

Р

Е Л ФК УУ С

Ш

Г Р Е Ж І

З А С

Е Л

АҚ

Й А

і

А

Ы

ЕЙ Л

Й А Р А1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

Ойлан , тапОйлан , тап

26

Тақ санТақ санЕртегіге �атысы жо�

кейіпкерлерді тап. �ал�аны нешеу?

27

Жасырын сөзЖасырын сөз

Кестеде «Гулливер» сөзі неше рет �айталан�ан? Жауабын берілген шаршы�а жаз.

ГУЛЛИВЕР

EЛHҚИАHЛ

ПЬМАKЭТЬ

ГФO

ЭЛСГ

Г

УТС

ЬЛЬТУ

У

ЛЕ

ФФHЛ

Л

ЛРАТ

ТBЛ

Л

ИЛЬ С

Е

И

И

Р

ВPН

ЕРAВ

В

Е РШ M

O

Р ҚҰ ІР ДЕ

Е

Р

РT

28

1 2

34

5 6 7

8

9

10

11

12

13

141516

1718

1920

21

22

23

24

25

26

27

28 2930 3

45 6 7

8

9

10

11

12

13

141516

1718

1920

21

22

23

24

2252

26

27

28 29292930

Ғажайып

нүктелерН�ктелерді санына �арай

бір-бірімен сызы� ар�ылы �осып шы�. Шы��ан

суретті боя.

29

Шытырман жолШытырман жол

Гулливер Блефуску еліне апаратын жолды таппай т�р, о�ан көмектесіп жібер.

30

Жауабы: �ызыл т�сті – 5 кеме, жасыл т�сті – 6 кеме, сары т�сті – 5 кеме.

СанамақСанамақКемелерді т�стеріне сәйкес санап шы�.

31

Айырмашылығын тап

Айырмашылығын тап

32