I n t e g r a c j a s e n s o r y c z n a

Izabela DrabikTerapia pedagogiczna

(MUT2, gr.2)

Metoda SI to koncepcja diagnostyczno- terapeutyczna

stworzona w latach 60 XX wieku przez dr Jean A. Ayres,

pierwotnie dla dzieci z trudnościami w nauce. Obecnie staje się ona odpowiedzią na wiele

zaburzeń dzieci i dorosłych.

Na pytanie ile mamy zmysłów większość z nas

wymienia 5:

Dotyk

Smak

Słuch

Wzrok

Węch

Jakie mamy zmysły ?

Istnieją jeszcze dwa zmysły – zmysły ruchu:

Zmysł przedsionkowy – zmysł równowagi

Zmysł proprioceptywny

inaczej zwanym czuciem głębokim

Ale…

Razem ze zmysłem dotyku,

zmysł przedsionkowy oraz proprioceptywnyuznawane są przez prekursorkę Jean Ayres

za najważniejsze.

ZMYSŁ PRZEDSIONKOWY

= równowagi, dostarcza informacji o położeniu ciała w

przestrzeni, koordynuje on ruchy oczu, głowy i ciała. Pozwala balansować na

równoważni, bujać się na huśtawce, łapać równowagę,

gdy się potkniemy.

Osoby

z podwrażliwościąprzedsionkową

– czyli zbyt mało odczuwające wrażenia

ruchowe, łakną ruchu, ciągłej zmiany pozycji, kręcą się, bujają, przez co mają np.: problemy z koncentracją.

Osoby

z nadwrażliwością przedsionkową

– czyli zbyt mocno odbierają i odczuwające wrażenia ruchowe, boją się podejmować aktywność.

Dziecko nie czuje się pewnie, wspinając się po drabinkach, niechętnie bawi się na placu zabaw, a problemy z nauczeniem

się jazdy na rowerze, jest asekuracyjne w ruchu.

ZMYSŁ

PROPRIOCEPTYWNY

= czucie głębokie, to receptory umieszczone w mięśniach, stawach, ścięgnach, które pozwalają na utrzymanie prawidłowej pozycji ciała.

System ten informuje mózg, w jakiej pozycji znajduje się nasze

ciało w przestrzeni. Dzięki niemu możemy stać i nie

przewracać się, używać ołówka, kozłować piłkę.

Osoby

z zaburzeniami

czucia głębokiego

– uwielbiają skoki, zderzenia, a także mocne

przytulanie.

Mogą też wpadać na przedmioty, przez co

określane są jako niezdarne.

Integracja sensoryczna to zdolność mózgu dointerpretowania i koordynowania impulsówsensorycznych płynących ze zmysłów.

Układ nerwowy odbiera wrażenia z receptorówposzczególnych zmysłów, a następnie organizuje jetak, aby mogły zostać wykorzystane w celowymdziałaniu lub adaptacji.

Czym jest integracja sensoryczna?

Troszkę zagmatwało się.. .. ?

Naszą ulubioną kawiarnię ….

Ok! Wyobraźmy sobie ..

Zamawiasz kubek gorącej aromatycznej czekolady ….

Podpowie ci, że kelner już ją niesie ..

Zmysł słuchu ..

Patrząc na czekoladę pozwoli Ci określić jej kolor ..

Zmysł wzroku ..

Czujesz jej aromat i rozkoszujesz się smakiem ..

Zmysł węchu i smaku ..

Dzięki dotykowi wiesz, jaką ma konsystencję

i czujesz ciepło pod palcami ..

Zmysł dotyku ..

Ten kubek czekolady uruchomił jeszcze propriocepcję, czyli czucie głębokie –

a dzięki niej ocenisz

np. ciężar kubka,

aby wiedzieć,

jakiej siły należy użyć,

by go podnieść ..

Ale to jeszcze nie wszystkie doznania i nie wszystkie zmysły ..

Czyli zmysł przedsionkowy, który odpowiada za to, że kubek sprawnie trafia do ust, dzięki

odpowiednio napiętym mięśniom, dobrej koordynacji ruchu

oraz odpowiedniemu zaplanowaniu tego ruchu..

no i jeszcze zmysł równowagi..

.. Noo, nie aż tak bardzo, kiedy wszystkie zmysły i ich integracja działają prawidłowo !

Wtedy proces ten odbywa się automatycznie i nawet nie mamy o nim pojęcia ..

… skomplikowane, nie?

pełnego wizerunku

tego kubka czekolady w kawiarni,

jeżeli któryś ze zmysłów

nie odbierałby wcale informacji

z otoczenia lub Twojego ciała

lub sygnały te odbierał nadmiernie ..

Nie udałoby Ci się stworzyć ..

Integracja pozwala segregować, porządkować i składać razem pojedyncze bodźce w pełne funkcje mózgu.

To sposób, w jaki wykorzystujemy odbierane bodźce do celowego działania.

Funkcjonujemy prawidłowo, gdy wszystkie układy ze sobą właściwie współpracują.

A więc czym jest SI ?

Gdy tak się nie dzieje, pojawia się problem, który określa się mianem zaburzeń integracji

sensorycznej – zaburzeń przetwarzania sensorycznego.

Zmniejszona zdolność przetwarzania informacji czuciowych, czy przedsionkowych będzie

wpływała na funkcje wzrokowe i słuchowe, koordynację wzrokowo – ruchową, mowę i

celową aktywność (= czyli na ogólny rozwój percepcyjno motoryczny), którego prawidłowy

rozwój jest podstawą rozwoju dojrzałości szkolnej.

Wg Ayres adekwatna integracja wrażeń jestpodstawą do uczenia się!

Wyższe procesy percepcyjne, umiejętnościczytania, pisania, czy mowa zależne są odprawidłowo funkcjonujących pierwotnychsystemów, które rozwijają się w życiupłodowym i w pierwszych latach życia.

Prawidłowa integracja sensoryczna a procesy uczenia się

Warunkowane poprzez odpowiedni odbiór i przetworzenie informacji sensorycznych, dopływających z otoczenia

Prawidłowa organizacja wrażeń sensorycznych stwarza dopiero warunki do adekwatnego zaplanowania odpowiedzi

Im bardziej sprawne, precyzyjne i szybkie jest przetwarzanie sensoryczne (wielu bodźców), tym łatwiej za reagować na

Uczenie się ..

Integracja sensoryczna rozpoczyna się już w okresie płodowym i trwa do około 7 roku życia. Nierozwinięcie określonych umiejętności w kolejnych stadiach rozwoju powoduje powstawanie trudności w funkcjonowaniu i

zachowaniu dziecka.

Stadium 1

rozwój zdolności do przetwarzania bodźców proprioceptywnych, dotykowych i przedsionkowych,

rozwój reakcji równoważnych, napięcia mięśniowego, ruchów oczu,

integracja odruchów – ewolucja czynności odruchowych (odruchy postawy, prostowania, równowagi);

kształtowanie się więzi z matką i innymi opiekunami w czasie czynności pielęgnacyjnych.

Stadium 2

rozwój reakcji dowolnych (w poprzednim okresie dominowały odruchy),

rozwój schematu ciała,

rozwój dużej motoryki i planowania ruchu,

kształtowanie się stabilnej postawy,

kształtowanie się podstaw percepcji słuchowej, wzrokowej,

rozwój koordynacji ciała.

Stadium 2

rozwój reakcji dowolnych (w poprzednim okresie dominowały odruchy),

rozwój schematu ciała,

rozwój dużej motoryki i planowania ruchu,

kształtowanie się stabilnej postawy,

kształtowanie się podstaw percepcji słuchowej, wzrokowej,

rozwój koordynacji ciała.

Stadium 3

rozwój ruchów dowolnych i bardziej precyzyjnych (ręki, aparatu mowy),

kształtowanie się koordynacji wzrokowo-ruchowej,

rozwój współdziałanie zmysłów.

Stadium 4

specjalizacja mózgowa (dominacja stronna ciała),

rozwój zdolności do: czytania, pisania, liczenia, koncentracji uwagi, kontroli emocjonalnej, samoakceptacji.

Z zaburzeniami SI mamy do czynienia,

kiedy mózg ma problemy z właściwym

przyjęciem i interpretacją

sygnałów płynących ze zmysłów.

Sygnały płynące do mózgu mają zawsze charakter ciągły

i dopływają w jednym momencie z wielu źródeł, co

u osób z zaburzeniami przetwarzania sensorycznego

może doprowadzić do powstania tzw. „korka” neurologicznego, który znacznie utrudnia ich

interpretację i zwrotną reakcję.

Skąd biorą się zaburzenia SI?

Integracja sensoryczna to proces neurologicznyorganizujący wrażenia płynące z całego ciała iśrodowiska w taki sposób, by mogły być użyte docelowego działania. Nasze zmysły przekazują naminformacje dotyczące fizycznego stanu naszegoorganizmu i otoczenia. Bodźce płyną do naszego mózguniczym strumienie do jeziora. W każdej chwili docierajądo nas niezliczone kawałeczki informacji. Mózglokalizuje, segreguje i porządkuje otrzymywanebodźce, podobnie jak policjant na skrzyżowaniu kierujesamochodami. Kiedy bodźce przepływają w dobrzezorganizowany i zintegrowany sposób, mózg możewykorzystać je do tworzenia wyobrażeń,opracowywania zachowań i przyswajania wiedzy. Kiedyprzepływ bodźców odbywa się w niezorganizowanysposób, życie może przypominać korek uliczny wgodzinach szczytu. Polly Godwin Emmons Liz McKendryAnderson

Rejestrowanie bodźca

Lokalizowanie bodźca

Interpretowanie bodźca – modulacja

Organizacja odpowiedzi na bodźce

Odpowiedź

Proces przetwarzania bodźców zmysłowych dzieli się na następujące elementy:

Jak przebiega przetwarzanie bodźców zmysłowych

6-stoklasista stoi w kolejce do bufetu, gdy nagle inny uczeńprzypadkowo ociera się o jego ramię (rejestracja bodźca).

Teraz chłopiec musi domyśleć się, z której części jego ciałapochodził odebrany sygnał (lokalizacja), potem zdecydować,czym on był – przypadkowym otarciem, lekkimszturchnięciem, uderzeniem, dźgnięciem (interpretacja).

Chłopiec decyduje, że było to przypadkowe, lekkie otarcie,ogląda się przez ramię (organizacja odpowiedzi).

Jak możemy zinterpretować tę sytuację, zwracającuwagę na to, jak ważne jest przetwarzanie bodźcówzmysłowych?

Przestudiujmy inną sytuację zwracając uwagę na proces przetwarzania bodźców..

6-stoklasista stoi w kolejce do bufetu, gdy nagle inny uczeńprzypadkowo ociera się o jego ramię (rejestracja bodźca).

Teraz chłopiec musi domyśleć się, z której części jego ciałapochodził odebrany sygnał (lokalizacja), potem zdecydować,czym on był – przypadkowym otarciem, lekkimszturchnięciem, uderzeniem, dźgnięciem (interpretacja).

chłopiec decyduje, że było to silne uderzenie w sam środekpleców.

Błyskawicznie odwraca się z zaciśniętymi pięściami(organizacja odpowiedzi) po czym głośno i gwałtowniewygraża chłopcu, który w jego mniemaniu uderzył go , anastępnie mu oddaje (realizacja odpowiedzi).

.. a terazzwracając uwagę na zaburzony proces przetwarzania bodźców..

Jak przebiega przetwarzanie bodźców zmysłowych?

Rejestrowanie – świadome lub nieświadome odbieranie jednego lub więcej bodźców

Trudności z rejestrowaniem – dziecko może słabo reagować na ruch lub dotyk, z opóźnieniem reagować na bodziec, nadmiernie reagować na bodziec.

Lokalizowanie bodźca

Interpretacja bodźca = modulacja –zmiana percepcji bodźca przed jako przetworzeniem i przekształceniem w działanie

Trudności z modulacją: dziecko źle znosi zmiany w codziennych czynnościach, łatwo rozprasza się, jest nadmiernie aktywne, ma problemy z przechodzeniem z 1 aktywności do 2, wydaje się być nieobecne, wycofane z życia, zamknięte we własnym świecie.

Organizacja odpowiedzi na bodźce

Odpowiedź – zachowanie wywołane zintegrowaniem rejestracji i modulacji odebranych sygnałów

Trudności z odpowiedzią lub integracją -dziecko ma trudności z motoryką, reagować w sposób niezdarny, mieć słabą świadomość własnego ciała, kłopoty z koordynacją obu stron ciała.

Przyczyny nie są do końca poznane. Mogą byćone pierwotne (wrodzone) lub wtórne (nabyte)

Wśród wielu przyczyn wymienia się: obciążeniagenetyczne, obciążenia prenatalne (choroby, leki,stres, używki), okołoporodowe, wcześniactwo,ciąże mnogie, zaburzenia poporodowe (m.in.nadmierna lub niedostateczna stymulacjaśrodowiska).

Badania wykazują również związek z nadmiaremtechnologii oraz niedobory naturalnego ruchu.

Co powoduje zaburzenia SI ?

Co powinno nas zaniepokoić?

Skutki?

Mogą prowadzić do opóźnienia w rozwoju mowy czyproblemów z samoobsługą (np. dziecku trudno jestsię samemu ubrać).

A znów dziecko, które nie lubi się ruszać, może miećtrudności w kontaktach z rówieśnikami, bo wpewnym wieku ruch jest dominującą formąaktywności.

Nawet zaburzenia emocjonalne bywająspowodowane zaburzeniami SI.

Dzieci te miewają też trudności z planowaniembardziej złożonych działań. Nazywamy je dziećmi„dyspraktycznymi” – trudno im opanować sekwencjęczynności prowadzącą do założonego celu.

I wreszcie nadwrażliwość sensoryczna częstoprzekłada się też na nadpobudliwość ruchową.

Bez terapii trudności te same nie znikną, dziecko znich nie wyrośnie.

Ocenę procesów SI może przeprowadzić jedyniewykwalifikowany terapeuta.

Obserwację procesów SI powinno się przeprowadzić,kiedy występują niepokojące objawy, niezależnie odwieku. W aspekcie dzieci w wieku szkolnym każdyproblem z koncentracją uwagi powinien byćpowodem do kontrolnego badania SI.

Wywiad polega na zebraniu informacji dotyczącychdziecka od okresu rozwoju prenatalnego – przebiegciąży do obecnego wieku rozwojowego.

Jak wygląda diagnoza ?

Diagnoza SI składa się z wywiadu z rodzicamidziecka oraz obserwacji spontanicznej iukierunkowanej aktywności dziecka,przeplatanymi próbami zadaniowymi.

Diagnoza ma na celu ocenę funkcjonowaniadziecka w takich sferach jak:

Przetwarzanie wrażeń somatosensorycznych(dotyk i propriocepcja, czyli inaczej kinestezja –zmysł orientacji ułożenia i ruchów swojego ciała)

przetwarzanie wrażeń przedsionkowych(orientacja przestrzeni i ciała w przestrzeni)

koordynacja oko- ręka

Planowanie ruchu – praksja

Percepcja wzrokowa.

Diagnoza przeprowadzana jest na podstawie obserwacji klinicznej oraz w oparciu o

standaryzowany Południowo – Kalifornijski Test Integracji Sensorycznej.

Diagnoza jest podstawą podjęcia terapii zaburzeń SI.

Terapia integracji sensorycznej to system ćwiczeń,zabaw i aktywności proponowanych dziecku, który maprowokować i wyzwalać odpowiednie reakcjesensoryczne.

Terapia jest dla dziecka zazwyczaj przyjemnością. Wprzyjaznym otoczeniu (huśtawki, piłki, liny, drabinki,do wspinania) dziecko pod okiem terapeuty uczy się wsposób bardziej efektywny automatycznie przetwarzaći wykorzystywać skomplikowane informacjesensoryczne.

Z biegiem czasu dziecko zaczyna nieświadomiepoprawnie reagować na bodźce zmysłowe pozagabinetem terapeutycznym.

Terapia ..

https://www.youtube.com/watch?v=Haw5m3Zxvy4

https://www.youtube.com/watch?v=k4SwtyuTUTo

https://www.youtube.com/watch?v=wFJ9E2VgEOI

https://www.youtube.com/watch?v=02JlnqUhXeU

https://www.youtube.com/watch?v=MCpCtsY1ghI

Metoda Integracji sensorycznej we wspomaganiu rozwoju mowy u dzieci z uszkodzeniami OUN, B. Odowska – Szlachcic

Metoda Integracji sensorycznej ćwiczenia usprawniające bazowe układy zmysłowe i korugujące zaburzenia planowania mtorycznego, Zeszyt 1, B. Odowska – Szlachcic

Metoda Integracji sensorycznej strategie terapeutyczne i ćwiczenia stymulujące układy słuchowy, wzrokowy węchu, smaku, światłem oraz kolorami, Zeszyt 2, B. Odowska – Szlachcic

Dzieci z zaburzeniami integracji sensorycznej, Polly Godwin Emmons, Liz McKendry Anderson

Integracja sensoryczna na co dzień, M. Borkowska, K. Wagh

Gry i zabawy we wczesnej interwencji, ćwiczenia dla dzieci z zaburzeniami ze spectrum autyzmu i przetwarzania sensorycznego

Bibliografia: