Jak mówić o smaku?Metafora i zmysły

Fizjologia smaku

Smak jest tzw. układem chemorecepcyjnym, czyli reaguje na określone bodźcechemiczne. Receptory smaku występują na języku i podniebieniu miękkim –w tzw. brodawkach znajdują się kubki smakowe – jest ich ok. 2000. Odczuciasmakowe są wynikiem bardzo skomplikowanego procesu – powstają one znałożenia reakcji kilku układów sensorycznych, ponieważ pokarmy i napojepobudzają nie tylko receptory smaku, ale także termoreceptory (reagujące natemperaturę), receptory dotykowe znajdujące się w jamie ustnej orazreceptory zapachu. Dopiero łączna analiza wszystkich tych sygnałów składasię na złożony akt postrzegania smaku przez człowieka.

Wrażenia smakowe są analizowane w korze smakowej w mózgu oraz wukładzie limbicznym, odpowiedzialnym za przeżycia emocjonalne, cosprawia, że doczucie smaku jest przeżyciem bardzo subiektywnym. Jak smakwpływa na emocje widać w słynnym cytacie z powieści Marcela Prousta, pt.W poszukiwaniu straconego czasu, por.:

(...) matka widząc, że mi jest zimno, namówiła mnie, abym się napił wbrew zwyczajowitrochę herbaty. Odmówiłem zrazu; potem, nie wiem czemu, namyśliłem się. Posłała poowe krótkie i pulchne ciasteczka zwane magdalenkami, które wyglądają jak odlane wprążkowanej skorupie muszli. I niebawem (...) machinalnie podniosłem do ust łyżeczkęherbaty, w której rozmoczyłem kawałek magdalenki. Ale w tej samej chwili, kiedy łykpomieszany z okruchami ciasta dotknął mego podniebienia, zadrżałem, czując, że się wemnie dzieje coś niezwykłego. Owładnęła mną rozkoszna słodycz (...). Sprawiła, że wjednej chwili koleje życia stały mi się obojętne, klęski jako błahe, krótkość złudna (...).Cofam się myślą do chwili, w której wypiłem pierwszą łyżeczkę herbaty (...). I naglewspomnienie zjawiło mi się. Ten smak to była magdalenka cioci Leonii.(...)

Jakie smaki czujemy?

Mapa smaków na języku i szybkość odczuwania poszczególnych smaków.

Jakie smaki czujemy?Smaki, które może odczuwać człowiek to:

Słony (substancja wzorcowa – sól kuchenna);

Kwaśny (substancja wzorcowa – kwas winowy lub cytrynowy);

Słodki (substancja wzorcowa – sacharoza);

Gorzki (substancja wzorcowa – kofeina, chlorowodorek chininy);

Umami (Przypominający pikantny lub przyprawiony smak mięsa: substancja wzorcowa – glutaminian sodowy);

Tłusty (substancja wzorcowa – kwasy tłuszczowe).

(Skolik 2011, 21-24)

Za inne odczucia smakowe mogą odpowiadać garbniki (np. tanina wherbacie, czerwonym winie, niedojrzałych owocach) – dają one poczuciecierpkości, czyli wrażenie wysuszenia nabłonka w jamie ustnej, roztworywodne substancji zasadowych (dające smak alkaliczny) oraz siarczan żelazapowodujący odczucie smaku metalicznego (Skolik 2011: 16).

Mapa smaków na języku

Wrażenia smakowe są doznaniem dynamicznym:różna jest szybkość reakcji naszych receptorówna różne smaki.

Najszybciej wyczuwamy smak słony, następniesłodki, dalej kwaśny i na końcu smak gorzki(Skolik 2011: 21).

Smak w języku i kulturze

Smak w kulturze zachodniej jest traktowany jako „niższy”,„zwierzęcy” zmysł w odróżnieniu od wzroku czy słuchu. Takieniskie wartościowanie smaku odzwierciedla się w wielu językacheuropejskich. Na przykład język angielski ma jedynie sześćpodstawowych nazw smaków: bitter (gorzki), sweet (słodki), sour(kwaśny), salty (słony), spicy (ostry), tart (cierpki). Nieco więcejwyrażeń ma język hiszpański: dulce (słodki), ácido (cierpki), salado(słony), soso (mało słony, mdły), amargo (gorzki), agrio (kwaśny).

Zupełnie inaczej konceptualizowane są smaki w kultrachnieeuropejskich.

Smak xian w języku chińskim

Smak pahit w malajskim

Smak Q w tajwańskim

Smak xian w języku chińskim

W języku chińskim istnieje wyraz xian, któryoznacza smak glutaminianu sodowego. Jest tojedna z najbardziej podstawowych nazw smaku.Nie mamy jej odpowiednika w żadnym językueuropejskim. Jej najbliższy synonim to japońskiwyraz umami.

Smak pahit w języku malajskim

Wyraz pahit w języku malajskim często bywabłędnie tłumaczony jako gorzki. Oznacza onjednak dosłownie: ‹‹filiżanka herbaty z bardzoniewielką ilością cukru››

Smak Q w języku tajwańskim

Nieprzetłumaczalny jest nazwa smaku Qistniejąca w języku tajwańskim. Jeden zużytkowników tak opisuje smak potrawyprzyrządzonej z mątwy:

To smakuje jak stare buty, czosnek, sos sojowy i morze, itak przyjemnie odbija się od moich zębów trzonowych –to idealne odczucie smaku Q.

Pole leksykalne smaku w polszczyźnie

Pole leksykalne zmysłu smaku w polszczyźnienie jest rozbudowane – zwłaszcza jeśliporówna się je z polami percepcji wzrokowejlub słuchowej.

Podstawowe nazwy smaków w języku polskimsą jednak silnie i wyraziście wartościowane, oczym świadczą frazeologizmy i utrwalone wjęzyku asocjacje.

Czasowniki smaku

Przymiotniki smaku

Rzeczowniki smaku

Podstawowe nazwy smaków i ich wartościowanie

Słodki

Gorzki

Kwaśny

Cierpki

Czasowniki smaku w polszczyźniePole leksykalne zmysłu smaku w polszczyźnie nie jestrozbudowane – zwłaszcza jeśli porówna się je z polamipercepcji wzrokowej lub słuchowej. Nadawca dysponujezaledwie kilkoma czasownikami opisującymi aktywną lubbierną percepcję smakową: smakować coś (językiem),smakować (jakoś), czuć ‘reagować odpowiednimiwrażeniami na bodźce działające na narządy smaku’(Grzesiak 1983: 17), próbować, kosztować (oraz derywatami,typu zasmakować, posmakować, popróbować, spróbować,zakosztować, pokosztować).

Do pola percepcji smakowej można ponadto zaliczyćpredykaty nazywające zmiany smaku: jełczeć «o tłuszczachi olejach: rozkładać się pod wpływem działania tlenu lubdrobnoustrojów i nabierać nieprzyjemnego smaku orazzapachu» USJP, gorzknieć «stawać się gorzkim – nabieraćostrego, nieprzyjemnego smaku» USJP oraz kwaśnieć«ulegać procesowi fermentacji kwaśnej, zakwaszającej,stawać się kwaśnym; kisnąć» USJP.

Przymiotniki smaku w polszczyźnieJeśli chodzi o przymiotniki – nie jest to równieżzbyt bogaty zestaw. Wśród nich można wyróżnićnazwy ogólne i wartościujące doznania smakowe:smakowy «dotyczący smaku – zmysłu» USJP,smaczny, smakowity, pyszny, wyborny, mdły oraznazwy smaków: słodki, słony, gorzki, kwaśny,cierpki, pikantny, ostry, palący, świeży (a także ichderywaty niesmaczny, przepyszny, cierpkawy,gorzkawy, mdlący, mdławy, słodkawy, słonawy).Nazwy smaków derywuje się także od wyrazówoznaczających daną potrawę lub napój (albo innyobiekt, niekoniecznie jadalny, por. smak żelazisty),np. owocowy, czekoladowy, truskawkowy, śmietankowy,cytrynowy lub wykorzystuje się konstrukcjęskładniową z rzeczownikiem w dopełniaczu jakoprzydawką, np. smak goździków, imbiru, melona itp.

Rzeczowniki smaku w polszczyźnie

Z rzeczowników w polu wrażeń smakowychwymienić można leksem smak i jego derywaty:posmak, absmak, niesmak, smaczek. Wydaje się, żena pograniczach tej klasy znajdują się wyrażeniaoznaczające potrawy, które są wartościowanepozytywnie ze względu na wrażenia smakowe,np. przysmak, smakołyk, pychota, smakowitość, specjał,delicja, frykas.

Słodki w polszczyźniePrzymiotnik słodki przywołuje „skojarzenia zesmakiem dojrzałych owoców, ciast i cukierków”.Autorka zauważa, że smak ten ludzie uważają zaprzyjemny i łagodny. Pozytywne skojarzenia z tymsmakiem są spowodowane także tym, że słodkideser spożywamy jako zakończenie posiłku, asłodycze są dawne dzieciom jako nagroda, por.wyrażenie na deser «jako miłe zakończenie czegoś»USJP. Smak słodki ma również konotacjenegatywne - nadmiar słodyczy jest odczuwany jakonieprzyjemny, o czym świadczą wyrażenia, typusłodki jak ulepek, słodki, że aż lepki, słodki, że aż nudzi(że aż mdli), mdląco słodki. (Bronikowska 2002). Osmaku słodkim w polszczyźnie mówi się: słodki jakmiód, jak cukierek, jak tureckie bakalie, jak lukrecja.

Gorzki w polszczyźnie

Z kolei smak gorzki w dużym natężeniu ludziepercypują jako bardzo niemiły. Związane z tymsmakiem odczucie palenia ujawnia etymologiawyrazu (gorzenie na języku). Smak gorzki matakże związek z zaburzeniami trawienia(wydzielanie nadmiaru żółci), a także jest tosmak potraw zepsutych lub trujących dlaczłowieka, co tłumaczy jego negatywnekonotacje (Bronikowska 2002). W językupolskim jako typowy nośnik smaku gorzkiegojest wskazywany piołun.

Kwaśny w polszczyźnieSmak kwaśny jest wartościowany różnie wzależności od jego natężenia: mocny, intensywnyjest oceniany raczej negatywnie, słaby, delikatnybywa nawet pożądany w niektórych potrawachlub napojach. Smak kwaśny kojarzymy głownie zcytryną, octem, niedojrzałymi owocami, a takżepotrawami poddanymi fermentacji: celowo, jakzsiadłe mleko, kiszone ogórki, kiszona kapustaczy niecelowo , jak np. zepsuta zupa, sok lubowoce (Bronikowska 2002). We frazeologizmachpolskich mówi się o kwaśnym: kwaśny – jakcytryna, jak ocet, jak ocet siedmiu złodziei (ocet winny,w którym przez dwanaście dni moczono różnezioła, aby skutecznie odpędzać nim zarazę).

Cierpki w polszczyźnie

Z kolei smak cierpki łączy w sobie smak gorzki ikwaśny oraz doznania dotykowe: cierpnięciejęzyka i jamy ustnej. Cechy te wbrew pozoromnie dają jednoznacznie negatywnych konotacjismaku cierpkiego, ale zależy to od kontekstu. Wpołączeniu np. z nazwami owoców cierpki makonotacje negatywne, zaś w połączeniu zniektórymi napojami, jak herbata czy wino –może być wartościowany pozytywnie(Bronikowska 2002).

Jak opisywać smak wina?

W polskim języku ogólnym zestaw wyrażeń odnoszących się do smakuwina jest bardzo ubogi. Wino może być wytrawne, półwytrawne, półsłodkie,słodkie, ciężkie albo lekkie. Tak niewielki zestaw określeń świadczy, że winojako trunek nie jest specjalnie istotne w naszej kulturze. Jak wynika zanalizy pola leksykalnego smaku w polszczyźnie, koneserzy wina nie majądo dyspozycji zbyt rozbudowanej leksyki, która pozwoliłaby im mówić osmaku trunku. Nie zaskakuje zatem, że aby oddać wrażenia wzrokowe,zapachowe i smakowe, są oni zmuszeni sięgnąć po metaforę.

W recenzjach wina może zatem napotkać następujące opisy, por.:

Ciemnoczerwone wino z fioletowym rantem. Wyczuwalne nutydojrzałych owoców, zwłaszcza śliwek, jagód i truskawek oraz szczyptycynamonu. Miękka i przyjemna końcówka z okrągłymi taninami.(http://winezja.pl/)

Chianti z plantacji należących do rodziny Castellani ma rubinowoczerwony kolor,wyrazisty, owocowy i lekko korzenny smak z aromatem fiołków i borówek. Niecoszorstkie, mocne, młode wino jest odzwierciedleniem toskańskiej tradycji.(http://winezja.pl/)

Metafory w słownictwie winiarskim

Wino, jak wiadomo, jest substancją płynną. Jednak w językuwiniarskim mówi się o tym alkoholu, jakby było obiektem stałym,o określonej formie i/lub mającym powierzchnię o rożnego typuwłasnościach. W obrębie tej ogólnej metafory można wyróżnićnastępujące grupy metafor synestezyjnych: WINO TOTKANINA, WINO TO ELASTYCZNY OBIEKT, SMAKWINA TO OBIEKT MAJĄCY TEMPERATURĘ, WINOTO OBIEKT MAJĄCY KSZTAŁT, WINO TO OBIEKTMAJĘCY WAGĘ.

WINO TO OBIEKTWINO TO TKANINA

WINO TO ELASTYCZNY OBIEKT

SMAK WINA TO OBIEKT MAJĄCY TEMPERATURĘ

WINO TO OBIEKT MAJĄCY KSZTAŁT

WINO TO OBIEKT MAJĘCY WAGĘ

WINO TO TKANINAPierwsza grupa metafor odnoszących się do wina realizujeschemat WINO TO TKANINA. Winiarze o tym alkoholumówią często tak, jakby to był materiał. Używają takichwyrażeń, jak atłas, jedwab, tafta, koronka, satyna. Opisują smaktrunku jako aksamitny ‘o czerwonym winie, przyjemnie dojrzałysmak harmonijnej taniny oraz owocowej słodyczy’, gładki‘niewyczuwalna tekstura, wino jedwabiste, śliskie jak gliceryna’,pluszowy ‘określenie degustacyjne odnoszące się do konsystencjii wrażenia dotykowego wina na podniebieniu; oznacza winoluksusowe i wyjątkowe’, szorstki ‘o winie o silnychwłaściwościach ściągających, bogatym w garbniki;nieprzyjemnie chropowate wino pod względem smaku lubtekstury z powodu niezrównoważenia kwasów i garbników’,śliski ‘o winie przyjemnym, które łatwo się pije’, jedwabny ‘winoo gładkiej i miękkiej konsystencji’, gryzący ‘mocne wrażenie,jakie wino pozostawia na języku’. Warto zauważyć pewnąsystemowość w tych metaforach. Określenia wartościującetkaninę pozytywnie jako ekskluzywną (jedwabny, aksamitny) lubdostarczającą przyjemnych bodźców dotykowych (pluszowy,gładki, śliski) oznaczają również dobre wino. Z kolei wyrażeniadonoszące się do materiału nieprzyjemnego w dotyku (szorstki,gryzący) wskazują na wino słabe jakościowo.

WINO TO ELASTYCZNY OBIEKTKolejny zestaw metafor realizuje schemat WINO TO ELASTYCZNY OBIEKT. Winiarze mówią osmaku wina, jak gdyby był to obiekt o powierzchni podatnej na uginanie: miękki ‘określeniekonsystencji wina i struktury, gdzie alkohol i cukier (jeżeli jest) przeważają nad kwasowością igarbnikami, dzięki czemu wino nie jest ani twarde, ani ostre’ lub twardy ‘wino zawierające młodegarbniki, silnie cierpkie’.

Wino bywa również ujmowane jako obiekt, który w całości można próbować odkształcać: sztywny ‘owinie garbnikowym i kwaśnym’ albo wiotki ‘termin stosowany do win zbyt miękkich’. W tym wypadkurównież cechy pożądane i dodatnio wartościowane w domenie źródłowej są transferowane nawłaściwości wina. Obiekty miękkie są dla przez człowieka odbierane zasadniczo pozytywnie, jakowygodne (np. miękki fotel, miękki koc) lub nadające się do jedzenia (miękkie kartofle, miękka marchewka). Zkolei rzeczy twarde są zwykle niewygodne (twarda kanapa, twarda poduszka) lub niedogotowane albonienadające się do spożycia (twardy chleb, twarde mięso). Co ciekawe, przymiotniki twardy i miękki wleksyce winiarskiej można uznać za antonimy, natomiast oba przymiotniki sztywny i wiotki, choćoznaczają cechy przeciwstawne, jako określenia smaku wina mają znaczenie negatywne.

WINO TO OBIEKT MAJĄCY TEMPERATURĘ

Kolejna grupa metafor opisuje smak wina jako OBIEKTMAJĄCY TEMPERATURĘ. W leksyce winiarskiejokreślenia gorący/ciepły, chłodny czy ognisty nie odnoszą się doprawdziwej temperatury wina, ale do właściwości jego smaku.Przymiotnik gorący lub ciepły oznacza ‘wino o zbyt wysokiejzawartości alkoholu, dające wrażenie gorąca lub palenia wkońcówce’, wino ogniste znaczy ‘wino agresywne, a nawetprzykre za sprawą wysokiej zawartości alkoholu, kwasu,taniny’, natomiast leksem chłodny w tym wypadku ma znaczenie‘wino słabe, nieharmonijne’. Jak widać, wysoka temperaturanie jest tu wcale wartościowana pozytywnie: wino gorące nie jestlepszym winem niż chłodne. Nie pokrywa się to ze schematemw polszczyźnie ogólnej. Metaforyczne znaczenia przymiotnikagorący notowane w słowniku są raczej pozytywne. Podobniejest z przymiotnikiem ognisty «pełen temperamentu, energii,namiętności lub wyrażający takie cechy; żarliwy, gorliwy,płomienny»: ogniste spojrzenie, ognisty tancerz. Jedynie przymiotnikchłodny w użyciach metaforycznych ma znaczenie negatywne.Prawdopodobnie ten brak korelacji wartościowania badanychleksemów w języku ogólnym i w języku winiarskim wiąże się zprzeniesieniem odczuć dotykowych na smakowe – zbytwysoka temperatura jest dla nas nieprzyjemna (można sięoparzyć), tak jak uczucie palenia w gardle od wysokiejzawartości alkoholu w trunku.

WINO TO OBIEKT MAJĄCY KSZTAŁT

Wino w języku specjalistów bywa opisywane jakoOBIEKT MAJĄCY KSZTAŁT – istnieje określeniedegustacyjne budowa/struktura wina, oznaczające wrażenie,jakie sprawia wino dzięki kombinacji składnikówsmakowych, takich jak alkohol, kwas i cukier. O winiemożna powiedzieć, że jest kanciaste ‘o winie garbnikowym ikwaśnym’ lub krągłe/okrągłe ‘o winie o odpowiedniej ilościgarbników’. Ponadto wino może być solidne ‘o winiezrównoważonym i dobrze zbudowanym’ lub zniekształcone‘o winie, którego smak, kolor lub zapach uległy zmianiepod wpływem utlenienia, choroby’. Wino opisuje sięrównież za pomocą wyrażeń odnoszących się dowymiarów obiektów materialnych. Z pola wymiarówzapożyczone zostały nazwy długi, krótki, duży i płaski. Winodługie to takie, którego ‘smak i zapach utrzymuje się długopo jego przełknięciu’, zaś krótkie, to takie, którego ‘smak izapach szybko zanika’. Wino, którego smak jest określanyjako duży, to wino albo ‘bardzo pełne’, albo ‘bardzointensywne’. Z kolei leksem płaski odnosi się do wina ‘bezbukietu i wyraźniej kwasowości’.

WINO TO OBIEKT MAJĄCY WAGĘ

Wino konceptualizowane jest też jako OBIEKTMAJĄCY WAGĘ. Z pola wagi pochodząokreślenia ciężki i lekki. Wino ciężkie oznaczawino ‘o pełnym ciele i wysokiej zawartościalkoholu’, zaś lekkie – ‘słabe, o niskiej zawartościalkoholu, bez wyraźnego smaku i koloru’.

Te wyrażenia jako jedyne z omawianych są takżeużywane w języku ogólnym.

WINO TO ISTOTA ŻYWA

Druga główna klasa wyrażeń metaforycznychobrazuje wino jako istotę żywą. Możnawyróżnić tu trzy grupy metafor: WINO TOROŚLINA, WINO TO CZŁOWIEK.

WINO TO ROŚLINA

WINO TO CZŁOWIEK

WINO TO ROŚLINA

W języku winiarzy mówi się o winie, że jestrozwinięte lub nierozwinięte, co oznacza, że jestgotowe lub niegotowe do spożycia. Z kolei winorozłożyste to takie, które jest ‘wystraczającokwasowe i wyraziste’. Przymiotnik rozwiniętymoże się odnosić do rośliny, por.: «o kwiatach,pączkach: taki, który się rozwinął» (USJP) lub doczłowieka, por.: «taki, który się rozwinął, któryosiągnął odpowiedni stopień rozwoju fizycznegolub umysłowego». W tym wypadku omawianametafora może zostać uznana także zapersonifikację.

WINO TO CZŁOWIEKJeden z terminów degustacyjnych to ciało wina, które oznacza wino ‘o wysokiej zawartościalkoholu, gliceryny i cukru’. Winiarze posługują się różnymi przymiotnikami, które w swoim dosłownymznaczeniu opisują właściwości ciała ludzkiego (lub zwierzęcego). Wino może być zatem jędrne ‘wysokiejjakości, gładkie, łagodne i przyjemne wino o harmonijnej cierpkości’, ładne, ‘wino ciekawe, delikatne ifinezyjne’, masywne ‘o pełnym ciele, ciężkie, czasem mocne’, silne ‘wino posiadające moc i intensywność’,smukłe ‘substancje ekstraktu w winie są dobrze rozwinięte i nie dominują nad innymi składnikami’, chude‘wino o wyraźnej kwasowości, lecz pozbawione nuty owocowej’ i tłuste ‘o winie łagodnym, giętkim,przyjemnym, prawie aksamitnym’.

Personifikacjami są już niewątpliwie określenia: wino kobiece, co oznacza ‘wino o delikatnym smaku,mniejszej zawartości alkoholu’ oraz wino męskie, czyli ‘wino mocne’.

Kolejny zestaw metafor wykorzystuje jako domenę źródłową cechy osobowości, charakteru i statususpołecznego człowieka. Wino w leksyce winiarskiej bywa określane jako agresywne ‘zbyt mocne,nieprzyjemnie kwaśne, które drażni błony śluzowe’ lub łagodne ‘białe, lekko słodkie i aksamitne’. Winoopisuje się również jako hojne ‘o wyraźnych i łatwych do rozpoznania cechach’ albo skąpe ‘bez wyrazu’.Winiarze używają także takich określeń, jak wino nieme ‘1. o winie nie musującym, 2. o winie o słabychwłaściwościach organoleptycznych’, poważne ‘wino bardzo dobrej jakości’, szczere ‘o winie, któregoposzczególne aspekty jak smak, zapach i kolor nie wykazują żadnej anomalii czy wady’ czy bogate ‘winamające dobrą strukturę’.

KREATYWNA METAFORA: CIAŁO WINAAnalizowane leksemy stały się już zrębemterminologii winiarskiej i dla specjalistów zapewnezatracają swoją metaforyczność. Jednak w tekstachkreatywnych te pozornie martwe metafory mogąożywać, np.:

Znakomite wino, sprawiające wrażenie wyrzeźbionego wmigdałowym drewnie […], uderzające finezją ipowściągliwością, a jednocześnie prezentujące okrągłościktórych nie powstydziła by się ScarlettJohansson. (http://vitisvinifera.blox.pl/html)

Dosyć gęste, ciężkie wino. […] Ciało osiłka nasterydach: niby duży, niby silny, ale igroteskowy. W ustach owocowe i dosyć cierpkie – ja tolubię. Ogólnie dobre.

(http://blogi.magazynwino.pl/rybak/)

CIAŁO WINA

KRĄGŁOŚCI SCARLETT JOHANSON

CIAŁO OSIŁKA NA STERYDACH

KREATYWNA METAFORA: NIEME WINO

W poniższym fragmencie nadawca rozwija ciąg metafor bazujących naterminie nieme wino, por.:

Przez pierwsze 10 minut Pommier Pinot Noir 2011 nie pachniało zupełnie niczym, wustach też zdawało się milczeć. Potem powoli dawało się odkrywać po kawałeczku –lilie, odrobina wiśni, kwasowość, zieloność, zero garbnika. Wszystko drobne, proste,smukłe, czyste, skromne, ale niesamowicie autentyczne. Jak pieśń śpiewana białymgłosem. Niespieszne, nierozgadane, mało alkoholowe, zupełnie niedzisiejsze.

(http://winicjatywa.pl/2013/02/12/isabelle-et-denis-pommier-bourgogne-pinot-noir-2011-wina-szlachetne/)

W tekście mamy następujący łańcuch metafor: (wino) milczy -> (wino) jest jakpieśń śpiewana białym głosem -> (wino) jest nierozgadane. Termin nieme wino wsłownikach degustacyjnych oznacza ‘wino o słabo wyczuwalnym smaku’.Milczące wino z analizowanego przykładu też nie ujawnia na początku swoichwłasności organoleptycznych. Dopiero po jakimś czasie pojawiają się pierwszewrażenia smakowe. Autor opisuje je jako pieśń śpiewaną białym głosem. Biały głos,a właściwie biały śpiew, to technika wokalna charakterystyczna dla śpiewuarchaicznego i muzyki ludowej, dlatego recenzentowi kojarzy się zautentycznością i prostotą smaku wina. Przymiotnik nierozgadane sugeruje, żewino nie przytłacza nadmiarem bodźców smakowych.

SMAK WINA W JĘZYKU ANGIELSKIMPodobne personifikacje są wykorzystywane wjęzyku angielskim. Przykładem może być poniższytekst:

A beguiling combination of rich, almost decadent flavors ona upright frame that has a nicely buried backbone ofacidity and tannin. Nothing is obstructive, everything is ingraceful balance, leaving an ultimate impression of bothmuscle and flesh. (Suarez-Toste: 58)

Urzekająca kombinacja bogatego, niemal dekadenckiegosmaku na pionowej ramie, która ma ładnie ukrytykręgosłup kwasowości i tanin. Nie ma tu nic odpychającego,wszystko jest elegancko zrównoważone i pozostawia końcowewrażenie zarówno mięśni, jak i ciała. (tłum. moje –M.Z.)

SMAK WINA W JĘZYKU HISZPAŃSKIM

Również w języku hiszpańskim częste jest„ożywianie” wina. Winu można „dodać głowy”,czyli je wzmocnić (encabazado). Wino może byćszczupłe (delgado), pulchne (gordura), omdlałe(desmayado) i zmęczone (cansado).

gordura(pulchność,

tusza)

delgado(szczupły)

cansado(zmęczone)

desmayado(omdlałe)

encabazado(dodanie głowy)

LiteraturaBronikowska R, 2002, Nazwy cech percypowanych zmysłem smaku jako

określenia uczuć, „Poradnik Językowy” z. 6, s. 43-58.

Fischer Ch., 2011, Leksykon wina, tłum. Julian Kutner, wyd. 5, Waszawa:

Olesiejuk.

Grzesiak R., 1983, Semantyka i składnia czasowników percepcji zmysłowej,

Wrocław: Ossolineum.

ISJP – Inny słownik języka polskiego, 2000, red. M. Bańko, Warszawa:

PWN.

Judycka I., 1963, Synestezja w rozwoju znaczeniowym wyrazów, „Prace

Filologiczne”, t. XVIII, s. 59-78.

Skolik A., 2011, Smak w analizie sensorycznej. Poznań: Wydawnictwo UEP.

SPBań – Słownik porównań, 2004, red. M. Bańko, Warszawa: PWN.

USJP – Uniwersalny słownik języka polskiego, 2003, red. S. Dubisz, t. 1-6,

Warszawa (wersja elektroniczna): PWN.