Język norweski od A do Z

gramatyka, ćwiczenia, tabele odmian

Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment pełnej

wersji całej publikacji.

Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji kliknij tutaj.

Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie rozprowadzana tylko i wyłącznie

w formie dostarczonej przez Wydawnictwo KRAM. Zabronione są jakiekolwiek zmiany w

zawartości publikacji bez pisemnej zgody Wydawnictwa KRAM - wydawcy niniejszej

publikacji. Zabrania się jej odsprzedaży.

Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie

internetowym

http://wydawnictwo-kram.pl

JÊZYK NORWESKI

REPETYTORIUM

gramatyka – æwiczenia – tabele odmian

Aod Zdo

SPIS TREŒCI

Ogólne wiadomoœci o jezyku norweskim . . . . . . . . . . . . . . . 9

FONETYKA JÊZYKA NORWESKIEGO . . . . . . . . . . . . . . 111. Alfabet norweski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112. Wymowa samog³osek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123. Iloczas samog³osek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144. Wymowa spó³g³osek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145. Wymowa po³¹czeñ samog³oskowych i spó³g³oskowych . . 156. Akcent . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167. Intonacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

RODZAJNIK (Artikkel) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171. Rodzajnik nieokreœlony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172. Rodzajnik okreœlony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183. Brak rodzajnika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194. Rodzajnik w po³¹czeniu z przymiotnikiem . . . . . . . . . . . . 20

RZECZOWNIK (Substantiv) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21Charakterystyka ogólna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21Kategorie gramatyczne rzeczownika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211. Rodzaj gramatyczny rzeczownika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222. Liczba rzeczownika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223. Przypadek rzeczownika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254. Okreœlonoœæ rzeczownika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265. Rzeczowniki policzalne i niepoliczalne . . . . . . . . . . . . . . 276. Rzeczowniki z³o¿one . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

PRZYMIOTNIK (Adjektiv) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291. Forma nieokreœlona przymiotnika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292. Forma okreœlona przymiotnika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303. Przymiotniki nieregularne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31

5

4. Stopniowanie przymiotnika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 315. Stopniowanie a odmiana przymiotnika . . . . . . . . . . . . . . . 32

ZAIMEK (Pronomen) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 341. Typy zaimków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 342. Zaimki osobowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 353. Zaimki dzier¿awcze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 364. Zaimki wskazuj¹ce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 385. Zaimki zwrotne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 396. Zaimek wzajemny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 407. Zaimki pytajne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 418. Zaimki wzglêdne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 439. Zaimki nieokreœlone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4310. Zaimek det . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44

PRZYS£ÓWEK (Adverb) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 451. Przys³ówki miejsca – przys³ówki kierunkowe i statyczne . 462. Przys³owki okreœlaj¹ce stopieñ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 473. Przys³ówki czasu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 474. Stopniowanie przys³ówków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48

LICZEBNIK (Tallord) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 491. Liczebniki g³ówne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 492. Liczebniki porz¹dkowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 503. Liczebniki u³amkowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 514. Liczebniki zbiorowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 515. Podawanie dat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51

CZASOWNIK (Verb) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 531. Bezokolicznik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 542. Tryb rozkazuj¹cy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 563. Czas teraŸniejszy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 564. Czas przesz³y – Preteritum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 585. Czas przesz³o-teraŸniejszy – Perfektum . . . . . . . . . . . . . . 616. Czas zaprzesz³y . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 637. Czas przysz³y . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 648. Tryb warunkowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66

a) tryb warunkowy w teraŸniejszoœci i przysz³oœci . . . . . . 66b) tryb warunkowy w przesz³oœci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67

9. Strona bierna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67

6

a) u¿ycie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67b) sposoby wyra¿ania strony biernej . . . . . . . . . . . . . . . 68c) formy strony biernej w ró¿nych czasach . . . . . . . . . . 68

10. Nastêpstwo czasów i mowa zale¿na . . . . . . . . . . . . . . . . 6911. Czasowniki z³o¿one . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7112. Czasowniki modalne i modalnopodobne . . . . . . . . . . . . . 7313. Czasowniki zwrotne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7514. Deponentia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76

PRZYIMEK (Preposisjon) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78Idiomatyczne wyra¿enia przyimkowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81

SK£ADNIA – ELEMENTY (Setningslaere – elementer) . . . 851. Podmiot zdania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 852. Orzeczenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 863. Dope³nienie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 874. Okolicznik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 875. Przydawka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 886. Zdania pojedyncze – szyk wyrazów w zdaniu prostym . . . 887. Zdania z³o¿one . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89

a) zdania z³o¿one wspó³rzêdnie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89b) zdania z³o¿one podrzêdnie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90

TABELE GRAMATYCZNE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92Rzeczownik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92Przymiotnik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92Zaimek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93Przys³ówek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94Czasownik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95

ÆWICZENIA (O/velser) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1011. Rodzajnik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1012. Rzeczownik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1043. Przymiotnik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1074. Zaimek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1125. Przys³ówek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1156. Liczebnik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1177. Czasownik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1188. Przyimek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1299. Sk³adnia – elementy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132

7

10. Zdania do t³umaczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13511. Testy powtórzeniowe z gramatyki jêzyka norweskiego . . 138

KLUCZ DO ÆWICZEÑ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154

Jêzyk norweski jest jêzykiem germañskim, spokrewnionym z jêzy-kiem angielskim, niemieckim czy niderlandzkim. Najbli¿sze jednakpokrewieñstwo wykazuje z jêzykiem szwedzkim, duñskim, islandz-kim czy farerskim, wraz z którymi tworzy pó³nocnogermañsk¹ ga³¹Ÿtych jêzyków.

Wraz z jêzykiem szwedzkim, norweski ma podobn¹ strukturê fone-tyczn¹, z jêzykiem duñskim ³¹czy go zaœ znaczna iloœæ zasobów lek-sykalnych.

Bliskoœæ norweskiego, szwedzkiego i duñskiego jest na tyle du¿a,¿e komunikacja Norwegów ze Szwedami i Duñczykami mo¿liwa jestbez pomocy t³umacza. Mówiony norweski czêsto jest bardzo zbli¿o-ny do niektórych dialektów szwedzkich, jêzyk pisany czêsto przypo-mina duñski.

Obecnie jêzykiem norweskim mówi oko³o 4,5 miliona Norwegówmieszkaj¹cych w Norwegii i oko³o miliona Norwegów poza jej gra-nicami.

Sam jêzyk norweski nie wystêpuje jednak w jednolitej formie. Ist-niej¹ dwie g³ówne normy – bokma°l i nynorsk, w obrêbie których ist-niej¹ dwa warianty: liberalny i konserwatywny. Sytuacjê komplikujefakt, ¿e du¿¹ rolê odgrywaj¹ lokalne dialekty, których znaczenie jesto wiele wiêksze ni¿ w innych krajach.

Sytuacja, w jakiej znalaz³ siê jêzyk norweski, spowodowana zosta-³a uwarunkowaniami historycznymi. Od 1319 roku Norwegia by³apowi¹zana z Dani¹ uni¹ personaln¹, która wzmocni³a siê w roku 1389do tego stopnia, ¿e Norwegia – praktycznie do 1814 roku, kiedy touzyska³a niepodleg³oœæ – sta³a siê ca³kowicie uzale¿niona od po³u-dniowego s¹siada. Mia³o to oczywiœcie wp³yw na jêzyk – norweskizosta³ wyparty przez duñski i zachowa³ siê w postaci dialektów. Za-

9

OGÓLNE WIADOMOŒCIO JÊZYKU NORWESKIM

chowanie siê mówionej wersji norweskiego by³o tak¿e mo¿liwe dziê-ki temu, ¿e duñskie wyrazy wymawiano zgodnie z regu³ami norwe-skiej fonetyki.

Do wzmocnienia siê wp³ywów duñskich w jêzyku norweskimprzyczyni³a siê tak¿e reformacja, zaszczepiona w Norwegii w roku1536.

Dopiero od 1814 roku datowaæ mo¿na pocz¹tki starañ o kodyfika-cjê jêzyka norweskiego. Ówczesna sytuacja podawa³a dwa mo¿liwerozwi¹zania. Jednym z nich by³o wyjœcie z jêzyka mówionego, u¿y-wanego przez wykszta³cone warstwy spo³eczeñstwa – przedewszystkim w miastach. Jêzyk ten by³ bardzo bliski jêzykowi duñskie-mu. Dziœ nosi on nazwê bokma°l, dos³ownie: „jêzyk ksi¹¿kowy”. Dru-gim wariantem by³o utworzenie jêzyka norweskiego na bazie dialek-tów norweskich. Obecnie nazwa jêzyka utworzonego na podstawietych dialektów to nynorsk – dos³ownie: „jêzyk nowonorweski”. IvarAasen (1813 – 1896) – norweski nauczyciel, jêzykoznawca i poetanapisa³ gramatykê Det norske Folkesprogs Grammatik (1848) i s³ow-nik nowego jêzyka – Ordbog over det norske Folkesprog (1850),a w drugiej po³owie XIX wieku jego wersja jêzykowa zosta³a przyjê-ta jako drugi oficjalny jêzyk Norwegii.

Spory dotycz¹ce kszta³tu jêzyka norweskiego, rozpoczête w 1814roku, trwaj¹ praktycznie do dziœ. Wariantu nynorsk u¿ywa oko³o 10%– 15% spo³eczeñstwa. Bokma°l u¿ywany jest przez ok. 85% – 90%Norwegów. Liczby te s¹ jedynie orientacyjne – ró¿ne Ÿród³a podaj¹zró¿nicowane dane.

W norweskich szko³ach sytuacja wygl¹da tak, ¿e dzieci, którym ro-dzice wybieraj¹ jako jêzyk wiod¹cy bokma°l, s¹ uczone jako drugiegojêzyka nynorsk i odwrotnie: ci, których jêzykiem g³ównym jest ny-norsk, ucz¹ siê jako drugiego bokma°lu.

Wersja bokma°l zyskuje jednak coraz bardziej na znaczeniu. Jêzy-kiem tym pos³uguj¹ siê m.in. mieszkañcy Oslo, jest on tak¿e wyk³a-dany jako g³ówny na wydzia³ach filologicznych na zagranicznychuczelniach.

10

Zaimki s¹ klas¹ wyrazów bardzo zró¿nicowan¹, zarówno pod wzglê-dem gramatycznym, jak i semantycznym. Za ich pomoc¹ wskazywaæmo¿emy na przedmioty, osoby, ich cechy, mo¿emy o nie pytaæ, za ichpomoc¹ tak¿e mo¿emy opisywaæ okolicznoœci i stany. Zaimki pe³ni¹ w zdaniu te same funkcje co rzeczowniki, przymiotni-ki, liczebniki i przys³ówki. Mog¹ te¿ je zastêpowaæ.

1. Typy zaimkówKlasê zaimków mo¿emy podzieliæ zale¿nie od: a) znaczenia, b) okreœlnoœci / nieokreœlonoœci, c) wyrazu, który okreœlaj¹ – korelatu.

Ze wzglêdu na znaczenie wyró¿niæ mo¿emy nastêpuj¹ce typy zaim-ków: a) zaimki osobowe, b) zaimki dzier¿awcze, c) zaimki zwrotne, d) zaimki wzajemne, e) zaimki wskazuj¹ce, f) zaimki wzglêdne.

34

ZAIMEK (Pronomen)

Ze wzglêdu na kategoriê okreœlonoœci wyró¿niamy: a) zaimki okreœlone, b) zaimki nieokreœlone, c) zaimki pytajne.

2. Zaimki osoboweZaimki osobowe maj¹ w jêzyku norweskim dwie formy: podmiotow¹i dope³nieniow¹. Forma podmiotowa stoi w mianowniku, dope³nie-niowa zaœ, w bierniku.

Forma podmiotowa zaimków osobowych:

Zaimki han oraz hun zastêpuj¹ te rzeczowniki, które odnosz¹ siê doosób. Dla pozosta³ych rzeczowników u¿ywa siê: – den – dla rzeczowników rodzaju mêskiego i ¿eñskiego, – det – dla rzeczowników rodzaju nijakiego.

Zaimków osobowych nie nale¿y opuszczaæ przed form¹ osobow¹czasownika ze wzglêdu na identycznoœæ form, na przyk³ad: Jeg snakker norsk. – Ja mówiê po norwesku. Han snakker norsk. – On mówi po norwesku. Dere snakker norsk. – Wy mówicie po norwesku.

Brak u¿ycia zaimka spowodowa³by nieœcis³oœci w wyra¿aniu, b¹dŸte¿ niezrozumienie naszej wypowiedzi.

35

Liczba pojedynczajeg – jadu – tyhan – onhun – onaden – on, ona, onodet – on, ona ono

Liczba mnogavi – mydere – wyde – oni, oneDe – Pan, Pani, Pañstwo

Formy den oraz det u¿ywane s¹ w przypadku rzeczowników nie¿y-wotnych. Dotyczy to jednak tak¿e rzeczowników ¿ywotnych, miêdzyinnymi zwierz¹t, na przyk³ad: Det er en ung hund, men den er klok. – To m³ody pies, ale (on) jestm¹dry. Hvor er det bussholdeplassen? – Den ligger der borte. – Gdzie jestprzystanek autobusowy? – (On) jest tam. Det sta°r et glass melk pa° bordet. Det er mitt. – Na stole stoi szklankamleka. (Ona) jest moja.

Forma dope³nieniowa zaimków osobowych:

Forma dope³nieniowa odpowiada przypadkom innym ni¿ mianow-nik, a wiêc polskiemu celownikowi, biernikowi, narzêdnikowi i miej-scownikowi, na przyk³ad:

Du ma° reise uten meg. – Musisz jechaæ beze mnie. Det er ikke noe for henne. – To nie jest dla niej. Han hjalp oss a° finne et sted a° bo. – Pomóg³ nam znaleŸæ miejsce dozamieszkania.

3. Zaimki dzier¿awczeZaimki dzier¿awcze s¹ klas¹ zaimków wskazuj¹c¹ na przynale¿noœælub stan posiadania. W jêzyku norweskim zaimki dzier¿awcze zga-dzaj¹ siê z rzeczownikiem pod wzglêdem liczby i rodzaju. Nie doty-czy to jednak zaimków trzeciej osoby liczby pojedynczej oraz zaim-ków drugiej i trzeciej osoby liczby mnogiej.

36

Liczba pojedynczameg – mniedeg – ciebieham – jemu, jegohenne – jej, j¹den – jemu, mu, jej, jego, go, j¹det – jemu, mu, jej, jego, go, j¹

Liczba mnogaoss – nam, nasdere – wam, wasdem – im, ichDem – Pani, Panu, Pañstwu,

Pana, Pani¹, Pañstwa

Do zaimków dzier¿awczych nale¿y tak¿e zaimek sin – swój. Posiadaon trzy formy – zale¿ne od rodzaju gramatycznego rzeczownika: sin– dla rodzaju mêskiego, si – dla rodzaju ¿eñskiego, sitt – dla rodzajunijakiego oraz formê liczby mnogiej – sine. Zaimka tego nie nale¿ymyliæ (co czêsto siê zdarza) z zaimkami hans – jego i hennes – jej,na przyk³ad. Olaf har ei kone. – Olaf ma ¿onê. Kona hans er vakker. – Jego ¿ona jest ³adna. Olaf elsker kona si. – Olaf kocha swoj¹ ¿onê. (A nie: Olaf elsker ko-na hans – Olaf kocha jego ¿onê).

W jêzyku norweskim zaimek dzier¿awczy mo¿e staæ przed rze-czownikiem (jak w jêzyku polskim) lub po nim. Je¿eli zaimekdzier¿awczy stoi przed rzeczownikiem, forma rzeczownika wystê-puje w formie nieokreœlonej. Je¿eli zaœ zaimek dzier¿awczy bêdziesta³ po rzeczowniku, rzeczownik wyst¹pi w formie okreœlonej, naprzyk³ad: min bil – bilen minditt hus – huset dittderes buss – bussen deres

Forma z zaimkiem dzier¿awczym po rzeczowniku wystêpuje obecnieczêœciej. Jest ona charakterystyczna przede wszystkim dla jêzyka mó-wionego. Formy z zaimkiem przed rzeczownikiem u¿ywamy g³ówniew jêzyku oficjalnym lub te¿, gdy chcemy zwróciæ uwagê na stan po-

37

Zaimek osobowy

jegduhanhunviderede

Zaimek dzier¿awczyLiczba pojedyncza Liczba mnoga

r. mêskimindin

hanshennes

va°r va°rt va°rederesderes

r. ¿eñskimidi

r. nijakimitt mine mój-a,-e,i

twój-a,-e,ijegojejnasz-a-ewasz-a-eich

dineditt

siadania. Znajdzie to odzwierciedlenie przede wszystkim w intonacji: Det er mitt hus, ikke ditt! – To mój dom, nie twój!

Nale¿y tak¿e dodaæ, ¿e rzeczowniki rodzaju ¿eñskiego wystêpuj¹g³ównie z zaimkiem dzier¿awczym wystêpuj¹cym z ty³u, na przy-k³ad: Kona mi jobber pa° en skole. – Moja ¿ona pracuje w szkole.

4. Zaimki wskazuj¹ceJêzyk norweski rozwin¹³ dwa typy zaimków wskazuj¹cych, którychu¿ycie zale¿ne jest od pozycji mówi¹cego. Inaczej mówi¹c: to, jaknadawca tekstu widzi odleg³oœæ otaczaj¹cych go przedmiotów, mawp³yw na wybór odpowiedniego zaimka wskazuj¹cego. Zaimki wskazuj¹ce posiadaj¹ osobne formy dla rodzaju gramatycz-nego oraz liczby. Dla rzeczowników znajduj¹cych siê blisko w przestrzeni (lub te¿ cza-sie) jêzyk norweski posiada nastêpuj¹ce formy:

rodzaj mêski: dennerodzaj ¿eñski dennerodzaj nijaki: detteliczba mnoga: disse

Jak widaæ, forma mêska i ¿eñska s¹ identyczne. Wybór zaimka wska-zuj¹cego uzale¿niony jest bezpoœrednio od rodzaju gramatycznegorzeczownika, na przyk³ad: en festival – denne festivalenei gate – denne gataet hus – dette husetbilletter – disse billettene

Nale¿y zapamiêtaæ, ¿e po zaimkach wskazuj¹cych rzeczownik za-wsze znajduje siê w formie okreœlonej.

Dla rzeczowników znajduj¹cych siê w wiêkszej odleg³oœci prze-strzennej lub czasowej od mówi¹cego u¿ywa siê nastêpuj¹cych zaim-ków:

38

rodzaj mêski: denrodzaj ¿eñski: denrodzaj nijaki: detliczba mnoga: de

Tak¿e i tu zaimek uzale¿niony jest od rodzajnika rzeczownika, a jegoforma po zaimku musi byæ okreœlona, na przyk³ad: en buss – den bussenei jente – den jentaet tog – det togetkopper – de koppene

Zaimki wskazuj¹ce – zarówno te bli¿sze, jak i dalsze przedmioty,czêsto opisuj¹ nie tylko sam rzeczownik, ale i rzeczownik z przy-miotnikiem. W takich po³¹czeniach tak¿e przymiotnik musi staæw formie okreœlonej, na przyk³ad: denne gammle stolendette gammle husetdisse gammle byene

W jêzyku norweskim istniej¹ jeszcze inne zaimki wskazuj¹ce. Nale-¿¹ do nich:

– samme – ten sam, taki sam– slik, sa°nn – taki

na przyk³ad: Jeg tar det samme toget hver dag. – Ka¿dego dnia jadê tym samympoci¹giem. Jeg liker ikke a° ga° med sa°nne sko. – Nie lubiê chodziæ w takich bu-tach.

5. Zaimki zwrotneZaimki zwrotne s¹ czêœci¹ czasowników zwrotnych. Nie wszystkiejednak czasowniki zwrotne w jêzyku norweskim maj¹ odpowiednikw postaci czasownika zwrotnego w jêzyku polskim. W odró¿nieniu od jêzyka polskiego, w którym zaimek zwrotny „siê”jest nieodmienny przez osoby, w jêzyku norweskim dla ka¿dej osoby

39

istnieje osobna forma. Forma „seg” bêdzie zatem mia³a nastêpuj¹ceodpowiedniki:

jeg – meg vi – ossdu – deg dere – dere han – seg de – seghun – seg

Przyk³ady: Vi vasker oss hver dag klokka 7. – Myjemy siê codziennie o siódmej. Dere kjeder dere pa° kurset. – Nudzicie siê na kursie. Jeg interesserer meg for norsk. – Interesujê siê norweskim.

6. Zaimek wzajemnyZaimek wzajemny t³umaczymy na jêzyk polski bardzo czêsto przez„siê”, st¹d mylony jest on w wielu przypadkach z zaimkiem zwrot-nym „seg”. Postaæ norweskiego zaimka wzajemnego brzmi „hveran-dre” i poza t³umaczeniem „siê” mo¿emy go prze³o¿yæ jako „wzajem-nie, nawzajem”. Ró¿nicê pomiêdzy zaimkiem zwrotnym a wzajem-nym najproœciej zrozumieæ t³umacz¹c na przyk³ad zdanie: „Oni siêmyj¹”. Mo¿emy je przet³umaczyæ zarówno z zaimkiem zwrotnym(zdanie 1), jak i wzajemnym (2). W obu przypadkach znaczenie tychzdañ bêdzie inne:

Oni siê myj¹. (1) De vasker seg. (2) De vasker hverandre.

Ze zdania (1) wynika, ¿e dwie osoby siê myj¹ – ka¿da siebie sam¹.Ze zdania (2) wynika zaœ, ¿e dwie osoby myj¹ siê nawzajem – jednadrug¹.

Zaimek wzajemny stoi po czasowniku: Vi hjelper hverandre. – Pomagamy sobie (wzajemnie). De elsker hverandre. – Oni siê kochaj¹ (wzajemnie – on j¹, ona jego). De mo/ ter hverandre. – Oni siê spotykaj¹ (wzajemnie; jeden z dru-gim).

40

7. Zaimki pytajneZaimki pytajne s¹ doœæ szerok¹ klas¹ zaimków. Za ich pomoc¹ mo-¿emy pytaæ o dowolne inne czêœci mowy: rzeczowniki, liczebniki,przymiotniki, przys³ówki i inne. Do najpopularniejszych zaimkówpytajnych nale¿¹:

hvem – kto

Odnosi siê do osób. T³umaczymy go na jêzyk polski nie tylko jako„kto”, ale tak¿e we wszelkich przypadkach zale¿nych, na przyk³ad: Hvem er du? – Kim jesteœ? Hvem er det? – Kto to jest? Hvem snakker du med? – Z kim rozmawiasz? Hvem skriver du til? – Do kogo piszesz?

hva – co

Odnosi siê do materii nieo¿ywionej. Tak samo jak w przypadku za-imka „kto”, „co” mo¿e byæ te¿ t³umaczone w przypadkach zale¿nych,na przyk³ad: Hva vil du? – Czego chcesz? Hva er det? – Co to jest?

Zaimek „hva” ³¹czy siê bardzo czêsto ze s³ówkiem „slags”. Za pomo-c¹ po³¹czenia „hva slags” + rzeczownik pytamy o rodzaj, gatunek, naprzyk³ad: Hva slags sport driver du med? – Jaki rodzaj sportu uprawiasz? Hva slags musikk liker du best? – Jaki rodzaj muzyki lubisz najbar-dziej?

Zaimek ten pojawia siê w niektórych ustalonych po³¹czeniach fraze-ologicznych, na przyk³ad: vet du hva…? – Wiesz co…? hva verre er – co gorszahva med...? – co powiesz na...? hva meg anga°r... – jeœli idzie o mnie...

41

hvor – gdzie

Za pomoc¹ zaimka „hvor” pytamy o miejsce, na przyk³ad: Hvor ligger Oslo? – Gdzie le¿y Oslo? Hvor finnes det museum? – Gdzie znajduje siê muzeum?

W wielu po³¹czeniach zaimek ten zmienia swoje znaczenie, na przy-k³ad: Hvor mange? – ile? Hvor mye? – ile? Hvor gammel er du? – Ile masz lat? Hvor stort er det? – Jak du¿e to jest?

hvilken, hvilket, hvilke – który, która, które

Zaimki te, jak widaæ wy¿ej, zmieniaj¹ swoje formy zale¿nie od ro-dzaju gramatycznego i liczby rzeczownika:

hvilken – dla rodzaju mêskiego i ¿eñskiegohvilket – dla rodzaju nijakiegohvilke – dla liczby mnogiej, na przyk³ad:

Hvilken buss tar du til sentrum? – Jakim autobusem jedziesz do cen-trum? Hvilket tog ga°r direkte til Bergen? – Który poci¹g jedzie do Bergen? Hvilke tomater vil du kjo/ pe? – Które pomidory chcesz kupiæ?

hva for en / et – jaki, który, co za

Powy¿sze zaimki s¹ u¿ywane g³ównie w jêzyku potocznym i zastê-puj¹ zaimki „hvilken” i „hvilket”. A zatem zamiast zapytaæ:

Hvilken buss tar du til centrum? (jak w powy¿szym przyk³adzie), mo-¿emy zapytaæ: Hva for en buss tar du til sentrum?

W obu przypadkach bêdziemy mieli to samo znaczenie. Tak samo na-le¿y te¿ pamiêtaæ o osobnych formach tych zaimków dla poszczegól-nych rodzajów gramatycznych rzeczownika.

42

8. Zaimki wzglêdneNajpopularniejszym zaimkiem wzglêdnym jest „som”, oznaczaj¹cy„który”, „która”, „które”. Zaimek ten, w odró¿nieniu od polskiegozaimka wzglêdnego nie odmienia siê ani przez rodzaje, ani przezprzypadki, nie posiada tak¿e liczby mnogiej, na przyk³ad:

Denne mannen som ga°r over gata, er laereren min. – Ten mê¿czyzna,który przechodzi przez ulicê, jest moim nauczycielem. Jeg kjenner en gutt som snakker ba°de norsk og finsk. – Znam ch³op-ca, który mówi zarówno po norwesku, jak i po fiñsku. Mennesker som bor i Norge drikker ikke sa° mye te. – Ludzie, którzymieszkaj¹ w Norwegii, nie pij¹ tak du¿o herbaty.

Jako zaimek wzglêdny czêsto – oprócz „som” mog¹ wyst¹piæ te¿ naprzyk³ad „hvem”, „hva”, „hvor” lub „hvilken” – a wiêc wymienionewy¿ej zaimki pytajne:

Jeg vet ikke hva heter legen din. – Nie wiem, jak siê nazywa twój le-karz. Du ma° spo/ rre hvem er det. – Musisz spytaæ, kto to jest. Jeg kan ikke huske hvor jeg har mobiltelefonen min. – Nie potrafiêzapamiêtaæ, gdzie mam swój telefon komórkowy. Hun ma° si meg hvilken bok vil hun fa°. – Ona musi mi powiedzieæ, ja-k¹ ksi¹¿kê chce dostaæ.

9. Zaimki nieokreœloneZaimki nieokreœlone wystêpuj¹ w zdaniach bezpodmiotowych. Icht³umaczenie na jêzyk polski dokonywane jest zwykle za pomoc¹ za-imka „siê”. W jêzyku norweskim mamy 2 zaimki nieokreœlone:„man” oraz „en”. Zaimek „man” i „en” mog¹ byæ u¿yte w zdaniuw funkcji podmiotu. W funkcji dope³nienia mo¿na u¿ywaæ tylko za-imka „en”, na przyk³ad:

Man burde spise gro/ nnsaker og frukt. – Nale¿y jeœæ warzywa i owo-ce.

43

I Polen arbeider man ikke pa° so/ ndag. – W Polsce nie pracuje siêw niedziele. Man ma° vaere forsiktig na°r man drikker varme drikker. – Nale¿y byæostro¿nym, kiedy pije siê ciep³e napoje. Det er vanskelig a° finne venner som skal hjelpe en. – Ciê¿ko jest zna-leŸæ przyjació³, którzy pomog¹ cz³owiekowi. En skal hjelpe deg. – Ktoœ pomo¿e ci.

10. Zaimek detZaimek „det” ma charakter podmiotu formalnego i wystêpuje:

a) w konstrukcjach bezosobowych, które opisuj¹ zjawiska pogodo-we, na przyk³ad:

Det regner. – Pada deszcz. Det bla°ser. – Wieje wiatr. Det sno/ r. – Pada œnieg. Det skyer over. – Chmurzy siê.

b) przed konstrukcjami z czasownikami „vaere” lub „bli”, na przyk³ad: Det er mye regn i Bergen hvert a°r. – Co roku w Bergen jest wieledeszczu. Det er godt a° slappe av etter jobben. – Dobrze jest odpocz¹æ po pracy. Det blir snart va°r. – Wkrótce bêdzie wiosna.

c) w zdaniach emfatycznych, czyli takich, w których podkreœla siê je-den z jego cz³onów, na przyk³ad:

Det er Sven som laerer japansk. – To (w³aœnie jest) Sven, który uczysiê japoñskiego. Det er du som skal betale for maten. – To (w³aœnie jesteœ) ty, którymasz zap³aciæ rachunek.

d) w zdaniach, w których nie k³adzie siê nacisku na sprawcê czynno-œci, lecz na jej efekt, b¹dŸ kiedy nie jest mo¿liwe nazwanie spraw-cy czynnoœci, na przyk³ad:

Det skjedde i ga°r. – To zdarzy³o siê wczoraj. Det gjo/ r vondt i hodet. – Boli (mnie) g³owa. Det smaker godt. – To smakuje dobrze.

44

Język norweski od A do Z

gramatyka, ćwiczenia, tabele odmian

Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment pełnej

wersji całej publikacji.

Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji kliknij tutaj.

Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie rozprowadzana tylko i wyłącznie

w formie dostarczonej przez Wydawnictwo KRAM. Zabronione są jakiekolwiek zmiany w

zawartości publikacji bez pisemnej zgody Wydawnictwa KRAM - wydawcy niniejszej

publikacji. Zabrania się jej odsprzedaży.

Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie

internetowym

http://wydawnictwo-kram.pl