1

Kęty rzemiosłem sławne

2 3

Wystawa Kęty rzemiosłem sławne prezentuje najważniejsze obiekty dotyczące

obszaru działalności miejscowych cechów rzemieślniczych oraz fragmenty

poszczególnych warsztatów pracy kęckich wytwórców, przybliża także realia

towarzyszące schadzce w gospodzie cechowej.

Eksponaty pochodzą ze zbiorów Muzeum im. Aleksandra Kłosińskiego w Kętach.

Kęty rzemiosłem sławne

Wystawa czasowa Kęty rzemiosłem sławne została zorganizowana w ramach projektu Twarze Małopolski. XIII Dni Dziedzictwa Kulturowego współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007–2013 oraz ze środków Województwa Małopolskiego. Tekst: Renata BożekProjekt i skład: Marcin KlagRedakcja: Ewa ŚlusarczykKorekta: Jadwiga MakowiecFotografie na s. 10 (dół), 12, 22: Renata BożekPozostałe fotografie: Paweł Pomykalski© by Małopolski Instytut Kultury, Kraków 2011

4 5

Zabytki cechowe stanowią rdzeń kęckiej kolekcji muzealnej. Jest to związane przede wszystkim z historią miasta, które w swych

dziejach mogło się poszczycić dynamicznym rozwojem działalności rzemieślniczej. Nie dziwi więc, że miejscowy pasjonat lokalnej historii i zarazem kolekcjoner – Aleksander Kłosiński – za swoje najcenniejsze eksponaty uważał te pochodzące z cechów rzemieślniczych. Już naj-starsze wzmianki dotyczące miasta zawierały informacje o działającym w Kętach rzemiośle. Władysław Opolski potwierdzając w dokumencie z 1277 r. sprzedaż kęckiego wójtostwa, pozwolił na sprzedaż swoich wyrobów piekarzom, rzeźnikom i szewcom. Na przełomie XIV i XV w. miejski system prawny wymagał już, by rzemieślnicy będący obywate-lami miasta powoływali organizacje chroniące ich interesy oraz regu-lujące stosunki z kupcami oraz rzemieślnikami wiejskimi. Zorganizo-wanie rzemieślników wokół cechu zależało głównie od liczby majstrów. Zazwyczaj wystarczyło sześciu właścicieli warsztatów, by władze miasta zatwierdziły statut będący podstawą prawną do istnienia takiej organi-zacji. Nie wiemy, kiedy dokładnie kęccy rzemieślnicy zaczęli organizo-wać swoje cechy. Najwcześniejszym świadectwem potwierdzającym ten fakt jest statut wydany dla krawców z Kęt, Oświęcimia, Zatora i Wado-wic, wystawiony 1 stycznia 1558 r. przez Zygmunta Augusta.

Nadrzędnym prawem cechów było zabezpieczenie wyłączności do wykonywania rzemiosła na terenie miasta przez rzemieślników w nich zrzeszonych. Wszystkich, którzy sprzedawali swoje wyroby, a nie byli członkami takiej organizacji, nazywano partaczami. Cechy nadzoro-wały również cały przebieg produkcji, łącznie z dostawą i podziałem surowców, dbały też o jakość wyrobów. Pełniły funkcję instytucji praw-nych i administracyjnych oraz kulturowych i religijnych.

Schadzki cechowe

Prawo nakazywało, by zrzeszeni rzemieślnicy gromadzili się co naj-mniej cztery razy w roku. Bogatsze cechy dysponowały własnymi gospodami, specjalnie przeznaczonymi do tego celu. Ich funkcjonowa-nie na terenie Kęt poświadczają archiwalia cechowe, między innymi inwentarz gospody sukienników, której organizacja została także opisana w księdze cechowej tych rzemieślników. Spotkania we własnej gospodzie odbywali również miejscowi szewcy, o czym świadczy rejestr dochodów gospody. W mniejszych miastach poszczególne cechy dyspo-

< Obesłanie (znak cechowy)

cechu rzeźników

z 1861 r., wykonane za

czasów cechmistrza

Antoniego Hałatka,

o czym informuje

napis umieszczony na

ramionach krzyża. Znak

cechowy opatrzono

płaskorzeźbionymi

przedstawieniami

narzędzi pracy.

Umieszczono tu także

wyobrażenia zwierząt

przeznaczonych do uboju

oraz inskrypcje religijne

wraz z podobizną

Jezusa z jednej strony

oraz jego symbolem –

baranka – z drugiej.

(sygn. MK/H/20)

6 7

nowały gospodą. Bractwa mniej majętne swoje zebrania organizowały w domach cechmistrzów (za opłatą). Czasem członkowie cechów, które nie miały własnej gospody, wykupywali miejsce u innych. Do tych ce-lów swoje pomieszczenia wynajmowały też wdowy po majstrach. W go-spodach wydzielano również miejsca dla wędrownych czeladników, w nich zatrzymywali się także goście cechu.

Na schadzkach cechowych dokonywano wyboru cechmistrzów i innych urzędników cechowych, rozstrzygano spory, prowadzono też sprawy sądowe w granicach prawa cechowego i organizowano przyjęcia z okazji wyzwolin. Bracia uczestniczyli w biesiadach, które zwykle roz-poczynały się po zamknięciu obrad cechowych. Rzemieślnicy spotykali się również w celach towarzyskich. Spotkaniom często towarzyszyły: kapela, gra w karty lub kości i inne rozrywki. W gospodach cechowych, oprócz podstawowego wyposażenia (stoły, ławy, szafy, skrzynie), przecho-wywano przedmioty potrzebne do pełnienia czynności urzędowych oraz te służące obrzędom cechowym, a także używane w czasie biesiadowania.

Znaki cechowe – obesłania

Do ważniejszych eksponatów należą znaki cechowe, zwane obesłaniami, cechami, biegunami, w inwentarzach kęckich cechów występujące też pod nazwami: wałek lub szyld. Przedmioty te pełniły funkcję komunika-tów zwołujących towarzyszy na schadzkę oraz uroczystości świeckie lub religijne organizowane w mieście. Za nieobecność bez ważnej przyczy-ny płacono wysoką karę, podobnie jak za przetrzymywanie obesłania. Przywołany wyżej statut krawców nakazuje, by karą było dostarczenie jednego funta wosku za nieobecność na zgromadzeniu, o którym zawia-damiał taki znak. Z obesłaniem najczęściej chodził posłaniec (zazwyczaj młodszy majster), przekazując przy tym komunikat słowny. Stosowano też metodę przekazywania znaku z warsztatu do warsztatu. Znaki ce-chowe wykonywano najczęściej z drewna lub metalu. Przybierały kształ-ty narzędzi pracy lub wyrobów charakterystycznych dla poszczególnych zawodów. Wiele z nich miało formę tarczy heraldycznej, kartusza albo krzyża. W kęckich zbiorach muzealnych znajdują się trzy obesłania: dwa cechu krawców i jedno cechu rzeźników. Wszystkie mają charakter reli-gijny, co dodatkowo podkreślało powagę przekazywanego komunikatu. Obesłanie cechu krawców z 1912 r. wykonane w formie krzyża z ramiona-mi zakończonymi trójliściem jest pokryte rytymi emblematami narzędzi

> Obesłanie (znak

cechowy) cechu

krawców z wizerunkami

narzędzi pracy

charakterystycznymi

dla tego zawodu.

Forma monstrancji

miała podkreślać

wagę przekazywanego

komunikatu słownego;

XIX w. (sygn. MK/H/21)

8 9

i wyrobów krawieckich. Na awersie można zauważyć podobizny igły, że-lazka i nożyc. Na rewersie, w górnej części, wyrzeźbiono obraz gotowego wyrobu, prawdopodobnie płaszcza. Drugie obesłanie cechu krawieckiego ma formę monstrancji. Na jednej stronie – w centralnej części – znajdują się przedstawienia nożyc krawieckich oraz żelazka. Drugą opatrzono chryzmonem IHS. Obesłanie cechu rzeźników z 1861 r. wykonano za cech-mistrza Antoniego Hałatka, o czym informuje napis umieszczony na ra-mionach krzyża. Ramiona krzyża rzeźników, podobnie jak krzyża kraw-ców, są zakończone trójliściem. W przeciwieństwie jednak do obesłania szewców, cecha ta jest polichromowana. Na krzyżu rzeźników również widnieją narzędzia pracy. Umieszczono tu także wyobrażenia zwierząt przeznaczonych do uboju oraz inskrypcje religijne wraz z podobizną Je-zusa z jednej strony, i jego symbolem – barankiem – z drugiej.

Skrzynie cechowe

Najważniejszym przedmiotem dla braci cechowych była skrzynia, zwana też ladą, skarbcem, a nawet matką. Traktowano ją z ogromnym szacunkiem, szczególnie kiedy była otwarta. Odchylenie wieka skrzyni stanowiło znak do rozpoczęcia schadzki. W tym czasie obowiązywały spokój i powaga. Jedynie przy otwartej skrzyni można było prowadzić czynności administracyjne i prawne. Uznawanie skrzyni za świętość przez braci cechowych miało związek z tym, że przechowywano w niej to, co najcenniejsze, czyli przywileje, nadania, księgi, pieczęcie, wota składane przez wyzwolonych czeladników, pieniądze i wzorce miar. Lady wykonywano przeważnie z drewna. Miały kształt prostokątnych skrzynek zamykanych wiekiem. Były wyposażone w uchwyty do przeno-szenia oraz zamki, często podwójne lub zabezpieczone specjalnym me-chanizmem. Niektórym ladom montowano dodatkowo skrytki znajdują-ce się w dnie albo wieku. Miały one również tzw. półskrzynki, w których przechowywano narzędzia pisarskie. W zespole pamiątek cechowych Muzeum w Kętach znajdują się cztery skrzynie cechowe. Najstarsza – lada cechu krawców z 1792 r. – malowana wewnątrz na niebiesko, została zaopatrzona w skrytkę znajdującą się w wieku. Skrytkę zama-skowano niewielkim, wysuwanym obrazkiem z wizerunkiem Chrystusa. Zamknięcie skrzyni stanowi zamek z szyldem w kształcie serca. Nieco młodsza skrzynia cechu szewców z 1819 r., również ze skrytką w wieku, jest zdobiona malunkami przedstawiającymi patronów tego rzemiosła,

< Skrzynia cechu krawców

wyposażona w skrytkę

zamontowaną w wieku.

Skrytkę zamaskowano

wysuwanym obrazkiem

z wizerunkiem

Chrystusa; 1792 r.

(sygn. MK/H/709)

W tle widoczna

skrzynia cechu szewców

zdobiona wizerunkami

patronów tego

rzemiosła, św. Kryspina

i Kryspiniana. Malunki

umieszczono na

drzwiczkach skrytki

znajdującej się

w wieku skrzyni. Obok

wizerunków świętych

widnieją imiona

i nazwiska ówczesnych

władz cechu. Skrzynia

pochodzi z 1819 r.

(sygn. MK/H/710)

10 11

Kryspina i Kryspiniana, umieszczonymi na drzwiczkach skrytki. W tym miejscu znalazły się też imiona i nazwiska ówczesnych członków cechu. Lada cechu kuśnierzy pochodzi prawdopodobnie z XIX w. Nie została ozdobiona żadnymi motywami, jedynie do górnej części wieka – od zewnętrznej strony – zamontowano małą profilowaną skrzynkę, która mogła służyć jako schowek. Ladę zaopatrzono w podwójny zamek z szyl-dami o odmiennych kształtach: serca i cyfry osiem. Najprostsza w swojej formie jest skrzynia piekarzy i młynarzy z XIX w. Nie ma w niej skrytek, a ozdobą są jedynie okucia i profilowane listwy wykończeniowe.

Znaki na pieczęciach cechowych

Funkcje administracyjno-prawne, jakie pełniły cechy rzemieślnicze, wymagały wystawiania różnych dokumentów, głównie dotyczących regulacji prawnych między miastem a cechem, zakończenia nauki za-wodu, wyzwolin oraz spraw sądowych w obrębie cechu. Uwierzytelnie-nia dokumentów dokonywano zwyczajowo pieczęcią, która stanowiła także znak rozpoznawczy poszczególnych organizacji rzemieślniczych. Zwykle, oprócz opisu w legendzie, pieczęcie takie miały znaki cechowe umieszczone w polu stempla. Najstarsze z zachowanych kęckich pieczęci należały do cechów: piekarskiego, krawieckiego i sukienniczego. Na pie-częci krawców pochodzącej z XVIII w. widnieje wyobrażenie nożyc jako podstawowego narzędzia pracy krawca. Napis w otoku sporządzono w ję-zyku łacińskim w brzmieniu: „SIGILLUM SARTORIEN CIV. KENTY”. Za-chowała się też późniejsza pieczęć cechowa krawców, z 2. połowy XIX w., również z symbolami tego zawodu (nożyce i metr krawiecki) w polu i napisem w otoku już w języku polskim. Najstarsze pieczęcie cechu piekarskiego są zdobione emblematami przedstawiającymi wyroby pie-karskie trzymane przez lwy wspięte na tylnych łapach. Znany jest też odcisk pieczęci w laku zachowany w inwentarzu cechowym spisanym w 1817 r., za urzędowania cechmistrza Wincentego Kluczyńskiego. Od-cisk tej pieczęci przedstawia wyroby piekarskie i opis w otoku, którego treść jest trudna do odczytania. Pieczęć cechu piekarskiego z przełomu XIX i XX w. nie została już ozdobiona żadnym emblematem cechowym. Z cechu sukienników znany jest tylko jeden tłok pieczętny. Podobnie jak w pieczęciach piekarskich tu również lwy dzierżą w łapach narzędzia, jakimi posługiwali się rzemieślnicy. Pieczęć nie ma natomiast żadnych opisów, jedynie rok 1778.

< U góry: pieczęć cechu

piekarzy, zdobiona emble-

matami przedstawiającymi

wyroby piekarskie trzy-

mane przez lwy wspięte

na tylnych łapach; XIX w.

(sygn. MK/H/10). Poniżej

pieczęć cechu krawców

z wyobrażeniem nożyc jako

podstawowego narzędzia

pracy krawca. Napis w oto-

ku sporządzono w języku

łacińskim w brzmieniu:

„SIGILLUM SARTORIEN

CIV. KENTY”; XVIII w.

(sygn. MK/H/4)

< Pieczęć cechu

sukienników, której

jedynym opisem jest

data 1778, umieszczona

w otoku. W polu widnieją

dwa lwy trzymające

w łapach narzędzia

pracy sukienników.

(sygn. MK/H/3)

12 13

< Inwentarz cechu

piekarskiego z 1817 r.

spisany na okoliczność

przejmowania urzędu

przez następnego

cechmistrza. Dokument

wymienia majątek

cechu, na który składało

się między innymi

bogate wyposażenie

ołtarza cechowego.

(sygn. MK/H/2930)

Inwentarze

Inwentarze cechowe, których w zasobie archiwalnym Muzeum w Kę-tach znajduje się jedynie siedem: piekarzy, sukienników i szewców, świadczą o przedmiotach należących do cechów. Oprócz obesłań, pieczęci i skrzyń, mowa w nich między innymi o dokumentach cecho-wych (statutach, przywilejach, dekretach sądowych), wotach składa-nych przez wyzwalanych czeladników (najczęściej w postaci monet) oraz przedmiotach stanowiących wyposażenie ołtarzy cechowych. Inwentarz gospody cechu sukienników wymienia też wilkom z matu-zalemem jako własność cechu.

Wyposażenie ołtarzy

Osobna kategoria przedmiotów cechowych ujętych w tych dokumen-tach to wyposażenie wspomnianych ołtarzy cechowych. Organizacje cechowe stały na straży potrzeb duchowych swoich współbraci. Każdy był zobligowany do uczestniczenia w mszach i różnych świętach ko-ścielnych. Szczególnie celebrowano uroczystości pogrzebowe współto-warzyszy. Do posług pogrzebowych używano specjalnego wyposażenia w postaci mar, tarcz trumiennych, krzyży, feretronów, chorągwi i in-nych. Także pozostałe uroczystości odbywające się poza świątynią, ma-jące charakter procesji (głównie święto Bożego Ciała), wymagały odpo-wiedniej oprawy, stając się przy okazji sposobem na pokazanie zamoż-ności poszczególnych korporacji. Nie brakowało przy tym rywalizacji między cechami. Dodatkowo zrzeszeni rzemieślnicy czynili wysiłki, by nie tylko okazjonalnie zaakcentować symbole swoich profesji w prze-strzeni publicznej miasta, docierając tym samym do odbiorców swoich wyrobów. Najczęściej miejscem tym był kościół. Do podstawowych form takich działań należała fundacja jak największej liczby ołtarzy. Ołtarze cechowe, oprócz podstawowej funkcji, czyli miejsca posługi religijnej, były formą reprezentacji wśród obywateli miasta. Często miejsca te stawały się również prawdziwymi skarbcami, ponieważ umieszczane tam cenne dla cechu precjoza uważano za zabezpieczone przed kradzieżą bądź klęskami żywiołowymi. Bardzo bogate cechy fun-dowały też witraże i dzwony, na których umieszczano znaki cechowe.

Kęckie ołtarze – w zależności od zamożności cechów – wyposażano przede wszystkim w lichtarze, wazony, dzwonki, obrusy, prześcieradła,

14 15

> Księgi ufundowane

przez ks. Grzegorza

Zdziewojskiego, zdobione

ekslibrisami oraz jego

utworami i epitafiami

drukowanymi

w Krakowie w 1639 r.

Wpisy cechowe

prowadzono przez

kilkadziesiąt, a nawet

kilkaset lat.

>skrzynie ze świecami, koronki, poduszki, ręczniki, figury świętych oraz obrazy. Bogaty cech kęckich piekarzy wymienia w swoim inwentarzu – oprócz podstawowego wyposażenia – polichromowane rzeźby św. Flo-riana i św. Jana Kantego. Podobnie jak majstrowie innych miast kęccy rzemieślnicy dysponowali przedmiotami służącymi do odprawiania ceremonii pogrzebowych braci cechowych i ich rodzin, o czym wspomi-nają wymienione już inwentarze. Trudno dziś określić, które z przed-miotów będących wyposażeniem ołtarzy przetrwały do naszych czasów, ponieważ w tym zakresie nie prowadzono żadnych badań. Nie zidenty-fikowano też rzeczy służących biesiadowaniu w gospodach cechowych. Mowa tu o szklanicach, wilkomach, talerzach, konwiach i innych.

Księgi cechowe

Zachowała się natomiast imponująca liczba ksiąg cechowych, z któ-rych najcenniejsze wydają się te ufundowane w XVII w. przez ks. Grze-gorza Zdziewojskiego – miejscowego prebendarza. Księgi z jego funda-cji, oprawne w skórę, są opatrzone drukiem z poezją darczyńcy oraz ekslibrisami z herbem Łasku, z którego pochodził. Niektóre zawierają też drzeworyty z wizerunkami św. Jana Kantego albo ze scenami biblij-nymi. Kilka kęckich ksiąg cechowych ma odręczne ilustracje przedsta-wiające patronów cechów, zdobione ornamentami są również niektóre fragmenty tekstów. Najważniejszą ich treść stanowią zapisy czynione przez cechmistrzów lub sekretarzy cechu. Zapisy w niektórych księ-gach prowadzono nawet przez ponad 250 lat. Zawierają one informacje o formach działalności cechów, jakimi były – między innymi – przyj-mowanie nowych uczniów, wyzwoliny na czeladników, przyjmowa-nie w poczet braci nowych majstrów, rozstrzyganie spornych spraw i nakładanie kar. Zapisywano również prośby o wsparcie braci cecho-wych, a szczególnie dla wdów po nich. Nie brakuje też wzajemnych skarg i żalów na swoich towarzyszy albo na członków innych cechów. W księgach cechowych zapisywano także informacje o różnych wyda-rzeniach, jakie towarzyszyły miastu. Nie brakuje opisów pożarów, po-wodzi, a nawet trzęsień ziemi. O tych ostatnich pisali w swej księdze razem zrzeszeni tkacze i barchanicy. Wpisy tego rodzaju nadały owym księgom charakter miejskich kronik, przez co stanowią one bogate źródło wiedzy nie tylko z dziedziny historii, ale także antropologii, etnologii, socjologii i innych.

16 17

< Statut cechu piekarzy

zatwierdzony

przez burmistrza

i rajców miasta

Kęty 8 marca 1593 r.

Dokument spisany

na pergaminie

zdobiony bordiurą

malowaną minią.

(sygn. MK/H/128)

18 19

Dokumenty cechowe

W zasobach archiwalnych kęckiego muzeum znalazła się też spora liczba dokumentów cechowych. Wśród nich dominują wykazy docho-dów i wydatków, dokumenty sądowe, kwity, okólniki, wymienione już inwentarze cechowe oraz świadectwa nauki zawodu. Wiele doku-mentów dotyczy organizacji, stowarzyszeń rzemieślniczych, utwo-rzonych pod koniec XIX w. w miejsce dawnych cechów. Organizacje rzemieślnicze z tego okresu rządziły się już nieco innymi prawami, umożliwiającymi większy do nich dostęp, chociażby rzemieślnikom innych wyznań. Łatwiej też było otrzymać zezwolenie na prowadze-nie własnego warsztatu. Najstarszy i zarazem najcenniejszy z tej ko-lekcji dokument to statut cechu piekarzy wystawiony 8 marca 1593 r. przez burmistrza i rajców miasta Kęty. Sporządzony na pergaminie, ozdobiony został iluminacją w postaci motywów roślinnych.

Przedmioty towarzyszące życiu cechowemu

Bractwa cechowe miały też do dyspozycji wiele innych sprzętów potrzeb-nych do prowadzenia czynności administracyjno-prawnych, religijnych albo służących braciom w czasie spotkań o charakterze towarzyskim. W większości nie nosiły znaków świadczących o tym, do którego cechu należały. Mowa tu o przyborach do pisania, dzwonkach służących utrzy-maniu porządku w czasie obrad, a także narzędziach kary zwanych do-brymi obyczajami. Wśród tego wyposażenia były talerze, szklanice, ku-fle, a nawet instrumenty muzyczne. Niektóre z wymienionych powyżej przedmiotów znajdują się w kolekcji muzeum. Ponieważ nie mają żad-nych znaków wskazujących na to, że stanowiły własność konkretnego cechu, w innych źródłach również nie zanotowano takich wskazówek, trudno dziś stwierdzić, czy należały do któregokolwiek z nich.

Warsztaty oraz wyroby rzemiosła kęckiego

Spośród pamiątek kęckiego rzemiosła, których gromadzenie rozpoczął Aleksander Kłosiński, osobną kategorię stanowią narzędzia, urządze-nia oraz gotowe wyroby miejscowych wytwórców. Wyposażenie tych warsztatów zachowało się najczęściej tylko fragmentaryczne, szczegól-nie tych wytwarzających żywność. W dziale etnograficznym muzeum

> Ceramiczna forma do

wypieku świątecznych

bab, sygnowana przez

miejscowego garncarza

Michałkiewicza

20 21

< Okolicznościowy stempel

do zdobienia pieczywa,

używany do wypieków

świątecznych

> Fragmenty kęckiego

warsztatu krawieckiego

<

22 23

w Kętach można znaleźć drobne elementy wyposażenia piekarni w po-staci łopat, słomianych koszyków do garowania ciasta, form ciastkar-skich oraz stempla do zdobienia pieczywa świątecznego.

Cech piekarski skupiał wokół siebie również miejscowych młynarzy. Dzięki zachowanym do naszych czasów fotografiom, będącym własno-ścią muzeum, możemy odtworzyć wnętrze ówczesnego młyna zwanego Sewerynówką. Takiej ilustracji służy również makieta młyna wykonana w latach 70. XX w.

Więcej zabytków kęckiej kolekcji dotyczy rzemiosł związanych z wy-twórczością tekstylną. Z warsztatów krawieckich pochodzą popularne niegdyś maszyny Singer, na które wydawano gwarancje obejmujące okres 30 lat. Po pokrewnym rzemiośle kuśnierskim, którego wytwórcy byli stowarzyszeni w późniejszym czasie wspólnie z krawcami, pozo-stały pamiątki w postaci maszyny kuśnierskiej oraz kożucha uszytego w pracowni miejscowego kuśnierza Władysława Kubickiego, przyjaciela Aleksandra Kłosińskiego. Kożuch ten został uszyty dla piętnastoletniej dziewczynki, której rodzice byli zaprzyjaźnieni z rodziną Kubickich. Oprócz klasycznego wykończenia ozdobiono go również aplikacjami i haftami. W ostatnich latach do muzeum przekazano ulotki, koperty i druki reklamowe firmy Władysława Kubickiego. Dzięki zachowanym fotografiom znamy też wnętrza innego warsztatu kuśnierskiego, należą-cego do rodziców Aleksandra Kłosińskiego.

Wiele z eksponatów z tego działu dotyczy rzemiosła szewskiego. Oprócz dobrze zachowanej maszyny szewskiej sporo jest różnych rozmiarów kopyt szewskich oraz drobnych narzędzi: noży, wybijaków, młotków. Kolekcja obejmuje również charakterystyczne szewskie stołki. Największym zainte-resowaniem wśród zwiedzających cieszą się jednak maleńkie dziecięce bu-ciki ze skóry, na które niegdyś mogli sobie pozwolić tyko majętni rodzice.

Wśród eksponatów liczną grupę stanowią te pochodzące od sukienni-ków i tkaczy. Największy obiekt to krosno tkackie, na którym wytwarzano tkaniny jeszcze w latach 50. XX w. Towarzyszą mu czółenka do przetyka-nia wątku. Znalazły się tu również różne kołowrotki i międlice. W ostat-nim czasie do kęckiego muzeum trafiły też pamiątki z warsztatów mniej licznych w Kętach: garncarskiego i rymarskiego.

Dokumenty i przedmioty towarzyszące życiu rzemieślników stano-wią dziś bogate źródło wiedzy, choć jeszcze do niedawna je pomijano. Są wykorzystywane do badań dotyczących przede wszystkim rozwoju prawa miejskiego, obyczajowości oraz rozwoju technologii. I

< Fragment kęckiego

warsztatu szewskiego

24