KONULARINA GÖRE DÜZENLENMİŞHADİS KİTABI TÜRLERİ-2

TARTIŞMA,REDDİYE KİTAPLARI, MUVATTA, SÜNENLER, MUSANNEFLER, CÂMİ’LER

RIHLE UZAKTAN EĞİTİM MERKEZİ(RUZEM) – EYÜP 2014

Tartışma ve Reddiye Kitapları

o Hadisçiler belli konularda kendilerinden farklı görüşte olan Müslüman veya Gayr-i Müslim mezhep ve gruplara karşı reddiye ve tartışma kitapları da yazmışlardır.

o Buhârî (ö.256/869) Halku ef‘âli’l-ıbâd, Kitabü’l-kırâat halfe’l-imâm, Ref’u’l-yedeyn fi’s-salât,

o Ebu Bekr Ahmed b. Amr eş-Şeybânî (ö.287/900) Kitâbü’s-sünne fî

o ehâdîsi’s-sıfât,

o Ahmed b. Hanbel’in (ö.241/855) Kitâbü’r-redd ale’l-Cehmiyye.

o Ebû Saîd Osman b. Saîd ed-Dârimî’nin (ö.280/894) er-Redd ale’lCehmiyye, en-nakz ale’l-Merîsî.

Muvatta

o Muvatta’ (أOالموّط) kelimesinin Arapçadaki sözlük anlamı, üzerinde çok yürünmüş yol demektir. Muvatta’ türü eserler yaygın olarak uygulana gelen belli bölgenin hadislerini toplamayı amaçlarlar. Hz. Peygamber(sav)’in, ashabın ve takipçilerinin uygulamaları üzerinde çok yürünen yola benzetildiğinden bu kitaplara bu isim verilmiştir. Muvatta’larda Hz. Peygamber’den gelen hadisler yanında, mevkuf hadis denen sahâbe sözleri ve uygulamaları ile, maktû’ hadis denen tâbiûn sözleri ve uygulamalarına da yer verilir.

Efendimiz (sav)’den

Gelen Hadisler

Mevkuf Hadis

Maktû’Hadis

Muvatta

Muvatta

Muvatta’ ismiyle değişik kitaplar yazılmış olmakla birlikte bunlardan sadece Malikî mezhebinin imamı olan Mâlik b. Enes’in (ö.179/795) Muvatta’sı günümüze ulaşmış ve meşhur olmuştur.

Sünenler

Sünen (السنن) Arapça sünnet kelimesinin çoğuludur ve sünnetler anlamına gelir. Sünen kitaplarında Ahkâm hadisleri denilen, fıkhî içerikli hadisler yer alır.

Sünenler

o İslâm Dini ile ilgili konular değişik taksimlere tabi tutulmuşlardır. En geniş taksime göre beş ana başlık halinde özetlenir: İman, ibadetler, muâmelât, ukûbât ve edeb.

Sünenler

İman

İbadetler

Muâmelât

Ukûbât

Edeb

Sözlük:

Muâmelât: Bireysel ve Toplumsal ilişkiler.Ukûbât: Cezalar

Sünenler

o Hadisçiler, Ehlu’r-re’y denilen fıkıh akımına karşı sünneti öne çıkarmak amacıyla sünenleri yazdıkları için, sünenlerin konuları ile fıkıh kitaplarının konuları aynındır. Aradaki fark sünenlerde her konu başlığı altında hadisler yer alırken, fıkıh kitaplarında esas olarak fıkıh âlimlerinin görüşlerinin yer almasıdır. Sünenler, hadislerle yazılmış fıkıh kitapları niteliğindedir.

Sözlük:

Ehlu’r-re’y: Ehli Re’y II. (VIII.) yüzyılda ortaya çıkan Kûfe merkezli fıkıh ekolüne verilen ad.

Sünenler

o Hadisçiler, Ehlu’r-re’y denilen fıkıh akımına karşı sünneti öne çıkarmak amacıyla sünenleri yazdıkları için, sünenlerin konuları ile fıkıh kitaplarının konuları aynındır. Aradaki fark sünenlerde her konu başlığı altında hadisler yer alırken, fıkıh kitaplarında esas olarak fıkıh âlimlerinin görüşlerinin yer almasıdır. Sünenler, hadislerle yazılmış fıkıh kitapları niteliğindedir.

Sözlük:

Ehlu’r-re’y: Ehli Re’y II. (VIII.) yüzyılda ortaya çıkan Kûfe merkezli fıkıh ekolüne verilen ad.

Sünenler

o Sünenler’de sadece Hz. Peygamber Efendimiz (sav)’e ait söz, fiil ve takrîrlere dair hadisler bulunur. Diğer bazı hadis kitabı türlerinde bulunan Sahabe ve Tâbiûn’un söz, görüş ve uygulamalarına –istisnalar dışında- yer verilmez.

Sözlük:

Takrîr: Anlatma , Ders verme.Tâbiûn: Sahabe-i Kirâm efendilerimizi (ranhumecmaîn) gören Müslümanlara verilen isim.

Sözlük:

Tahâret: TemizlikSalât: NamazSavm/Sıyâm: Oruç Talâk: BoşanmaFerâiz: MirasHarâc: VergiAkdıye: MahkemeBüyû’: AlışverişEşribe: İçeceklerEt’ıme: YiyeceklerEdâhî/udhıye: KurbanTıbb: Hastalıklar ve TedavileriLibâs: GiyeceklerFiten: FitnelerMelâhim: Savaşlar, KargaşalıklarHudûd: Had CezâlarıDiyât: Diyet Cezaları

Tahâret Salât Zekât Hacc Savm/Sıyâm

Nikâh Talâk Cihad Vasiyet Ferâiz

Harâc Cenaze Yemîn Nezir Büyû’

Akdıye Eşribe Et’ıme Edâhî/udhıye Tıbb

Libâs Fiten Melâhim Hudûd Diyât

Sünnet Edeb

Sünenler’de Ağırlıkla Bulunan Konular

Sünenlero Tasnif döneminin birinci asrı olan hicrî ikinci yüzyılda çok sayıda

Sünen isimli kitap yazılmıştır. Bu ilk dönem Sünen müelliflerinden meşhur olanlar şunlardır:

o Mekhûl eş-Şâmî (ö.112/730),

o İbn Cüreyc (ö.150/767),

o Saîd b. Ebû Arûbe (ö.156/772),

o İbn Ebû Zi’b (ö.159/775),

o İbrahim b. Tahmân (ö.163/779),

o Hammâd b. Seleme (ö.167/783),

o Abdullah b. el-Mubârek (ö.181/797),

o İbn Ebû Zâide (ö.183/799),

o Huşeym b. Beşîr (ö.183/799),

o Muhammed b. Fudayl (ö.195/810).

Hatırla:

Tasnif dönemi: Tedvîn faaliyetiyle bir araya toplanan hadisler belli bir sistematiğe göre gruplandırılmadığından bunlardan yararlanmak zordu. Bunların daha kullanışlı hale getirilmesi için râvîlerine ve konularına göre gruplandırılması gereği hissedildi. Bu faaliyet hadis tarihinde Tasnîf (التصنيف) diye isimlendirilir. Arapça kökenli bu kelime sınıflandırma, gruplandırma anlamına gelir.

.

Musannefler o Musannef (المصنف) kelimesi Arapça S-N-F kökündendir ve tasnif

edilmiş, sınıflandırılmış, gruplandırılmış, anlamlarına gelir. Musannefler de sünenlerle aşağı yukarı aynı konuları kapsarlar. Fakat Sünen’lerle aralarındaki en önemli fark, Sünen’lerin ağırlıklı olarak Hz. Peygamber Efendimiz (sav)’e ait söz fiil ve takrirleri içerirken, Musannef’lerin bunlara ilave olarak mevkuf hadis denen sahâbe sözleri ve uygulamaları ile, maktû’ hadis denen tâbiûn sözleri ve uygulamalarını da içermeleridir.

Musannefler o Musanneflerden ikisi günümüze ulaşmış ve meşhur olmuşlardır.

Bunlar;

o Abdurrezzâk ismiyle meşhur olan Ebû Bekir Abdurrezzâk b. Hemmâm b. Nâfi’ el-Hımyerî (ö.211/826),

o İbn Ebû Şeybe diye meşhur olan Ebû Bekir

Câmi’lero Câmi‘(الجامع) kelimesi Arapça’da bir araya toplayan anlamına

gelir. Bu kitaplarda bütün konulardaki hadisler bir araya getirildiğinden bu isim verilmiştir.

o Sünenlerdeki konular aynen Câmi‘lerde de yer almakla birlikte, sünenlerde olmayan İman, yaratılış, Kur’an tefsiri, Kuran’ın faziletleri, Geçmiş Peygamberler, Sahabe’nin fazilet ve menkıbeleri, Hz. Peygamber (sav)’in hayatı, şemâili (fiziksel görünümü) gibi ilave konular yer alır. Kısacası hakkında hadis olan her konu bu kitaplarda, Kitâb adı verilen ana başlıklar ve bâb adı verilen alt başlıklar halinde yer alır.

Câmi’lero Üçüncü asır ve sonrasında yazılan en meşhur üç Câmi‘, hadis

tarihinde;

o “sahih hadisleri toplayan iki kitap” anlamına gelen Sahîhân diye meşhur olan, Buhârî ve Müslim’in Câmi‘leri ile Ebû (الصحيحان)Îsâ Muhammed b. Îsâ et-Tirmizî’nin (ö.279/892) Câmi‘idir.

o Tirmizî’nin eserinin orijinal ismi elCâmi‘ olmakla birlikte Sünen’ler grubunda da zikredilir..

Rıhle Uzaktan Eğitim Merkezi | Eğitim İçerikleri

Telefon: +90 212 613 1805Skype: dahibasin

Kaynak: Aydınlı, A. (2013). Hadislerin Tasnifi ve Temel Hadis Kitapları. A. Aydınlı içinde, Hadis Tarihi ve Usulü (s. 68-69). Eskişehir:

Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları

egitimicerikleri@ruzem.org