1. Lufta e Dyt Botrore Lufta e Dyt Botrore ishte konflikti i
armatosur midis Aleatve dhe Boshtit Nazist, i prbr nga
Italia,Gjermania dhe Japonia nga viti 1939 deri n vitin
1945.Marrveshja e Versajs n Paris, ngarkoi Gjermanin me t gjitha
fajet e lufts. Sanksionet q iu vendosn ishin t rnda, por Gjermania
do t firmoste kt marrveshje. Inflacioni, shkputja e territoreve,
kushtet e kqija t jetess, si edhe shum arsye t tjera do shkaktonin
fillimin e asaj q u quajt Lufta e Dyt Botrore.Tensioni i madh dhe
shtjet e pa prfunduara t Lufts s Par Botrore, do bnin q vetm pas 20
vjetsh t fillonte Lufta e Dyt Botrore.
2. Origjina e Lufts Pas Lufts s Par Botrore e quajtur ndryshe
edhe Lufta e Madhe, Konferenca e Parisit (disa e njohin edhe me
emrin Traktati i Versajs) shnoi nj hap t madh n negociatat e paqes.
N kt konferenc merrnin pjes vendet fitimtare n luft si Anglia,
Franca e t tjer. Ndrmjet tyre edhe SHBA e prfaqsuar nga presidenti
Wilson. Bisedimet vendosn kushte t rnda mbi palt humbse. Gjermania
ishte nj nga vendet q u dmtua m shum, por Austria n t vrtet pati
humbjet m t mdha si n njerz, ashtu edhe n territore.Embargo q iu
vendos Gjermanis ishte me t vrtet e rnd. Gjermania u limitua n nj
ushtri defensive me 100.000 ushtar si edhe nuk i'u lejua t
prodhonte tanke, aeroplan, anije dhe nndetse. Kjo gjendje e rnduar
dhe varfria do t bnte m von t mundur hipjen n pushtet t forcave
naziste n krye me Hitlerin. Megjithat kjo konferenc nuk pati
suksesin e pritur. Presidenti i SHBA-s Wilson, u drgua mbrapsht me
t gjith revoltimin e tij. Loyd George doli n pah me iden se ShBA
nuk kishte m vend aty dhe se Evropa i prkiste evropianve, nj mendim
ky q ishte shprehur m par nga vet amerikant n Doktrinn e Monros.
Dokumenti i Wilsonit, i prbr nga 14 pika, u pa si nj cenim pr
Evropn. Pika e 12-t e ktij dokumenti kishte n prmbajtje material me
rndsi edhe pr Shqiprin dhe vendet e vogla t tjera, q sipas tij,
duhet t merrnin pavarsin ose t paktn autonomin (pra ishte nj pik q
mbronte t drejtat e shteteve t vogla pr t formuar shtetin e tyre).
Me rndsi sht t prmendim edhe nj tjetr synim t ksaj pike q ka lidhje
me Perandorin Osmane.
3. Nga Perandoria Osmane krkohej hapja e gjireve dhe
ngushticave (pas Lufts s Dardaneleve) pr t gjith, nn vzhgimin e
Kombeve t Bashkuara (q do t ishte organizata ndrkombtare q Wilsoni
krkonte formimin). N pikn e 14, ai krkonte formimin e nj organizate
ndrkombtare q t mund t zgjidhte dhe njkohsisht t parandalonte
luftrat dhe konfliktet midis dy ose m shum shteteve. N kt konferenc
ai shprehet se dshiron vetm paqen dhe i jep nj rndsi t madhe
formimit t ksaj organizate ndrkombtare edhe pse pa rezultat. Pas
Lufts s Par Botrore, shtetet arabe kishin par mundsin pr t qen t
pavarur dhe pr t formuar m n fund, shtetet arabe t pavarura.
Megjithat kjo gj nuk do lejohej nga vendet evropiane sepse ato toka
ishin t pasura me naft, q mbas Lufts s Par Botrore u pa si nj lnd
shum me vler. Marrveshja e San Remos, do t ishte thjesht nj
modifikim i Marrveshjes s Syces-Picot, e br pa dijenin e SHBA-s
duke mohuar marrveshjen e br m par t King-Crane. Me an t ksaj
marrveshje, Francs i jepej Siriadhe Lubjana, problemet e ksaj t
fundit vazhdojn edhe sot e ksaj dite. Konfliktet megjithat nuk
kishin t sosur dhe situata ishte dramatike gjithashtu. Ndrkoh
Rusia, q ishte trhequr nga lufta dhe pas hipjes s bolshevikve n
fui, kishte hapur t gjitha marrveshjet e fshehta t regjimit t
carit. Franca krkonte shfuqizimin e plot t Gjermanis, ndrsa Anglia
nuk donte kurrsesi q n Evrop t formohej vetm nj shtet i fort. Ideja
e Wilsonit ishte hedhur posht tashm. Perandoria Osmane gjithashtu
ishte n prag t trazirave. Duke pasur dijeni t t gjith ktij
tensioni, Konferenca e Viens, nuk bri asgj tjetr, prve se prgatiti
terrenin e fillimit t Lufts s Dyt Botrore.
4. Evropa M 1 shtator t vitit 1939, Gjermania e udhhequr nga
pushteti nazist me Adolf Hitlerin n krye pushton Polonin. Kjo ishte
br e mundur me an t nj kontrate t fshehur me Bashkimin Sovjetik. T
dyja palt morn pjes n sulmin e 17 shtatorit. Deklarata e vonuar e
Francs dhe Anglis kundr Gjermanis, do t shpallej vetm m 3 shtator t
po atij viti. Me kt deklarat, flota angleze dhe franceze filluan
manovrimin e gjer n ujrat territoriale t Evrops. N kto kushte, me
an t Sulmit Blitzz Creig (Sulm rrufe), Gjermania pushton dhe shtie
n dor shpejt Polonin, Norvegjin, Holandn, Belgjikn dhe Francn n
1940. N 1941 do t merrte edhe Jugosllavin, Greqin si dhe Shqiprin.
Trupat italiane, n aleanc me boshtin nazist, do t sulmonin trupat
britanike n Afrikn e Veriut. Deri n ver t 1941, Gjermania kishte
arritur t shtinte n dor t tr Francn dhe pjesn m t madhe t Evrops.
Britania e Bashkuar, tashm qndronte vetm pa aleat me sy nga ShBA-t,
megjithat pushtimi i saj u b i pamundur pr shkak t forcave ajrore
(Royal Air Force) dhe detare (Royal Navy).
5. Duke e par Britanin si nj armik t pashpres dhe t dobt,
Hitleri kthehet nga Bashkimi Sovjetik, me nj sulm t befasishm m 22
qershor 1941, duke prishur kshtu marrveshjen e mossulmimit q kishte
br me t. N fundin e vitit 1941, Gjermania kishte pushtuar nj pjes t
konsiderueshme t Bashkimit Sovjetik, por hapi i tyre do t ndalej
jasht Mosks, n betejn e Stalingradit. Gjat betejave t prgjakshme n
Stalingrad, q pr m tepr dukej si nj luft personale midis Hitlerit
dhe Stalinit, rrethimi dhe kapja e Garnizonit t Gjasht t trupave
gjermane, e bri Gjermanin t mendonte se nuk do t ishte nj nism e
leht marrja e Rusis. Sulmi rrufe i Gjermanis naziste, dukej sikur
nuk kishte dobi n tokat e mbuluara me bor dhe t pa fundme t Rusis.
Beteja e Stalingradit u zhvillua n vitet 1942-1943 ku boshti nazist
pati humbje t mdha. Humbja tjetr n Betejn e Kursk dhe thyerja e
Syrgjynosjes s Leningradit do ti jepte lufts nj pamje tjetr tashm.
Ushtria e kuqe duket e paprmbajtshme dhe tashm nga nj mbrojtje e
fort, kalon n ofensiv t prgjithshme, duke gjmuar Wehrmacht deri n
Berlin. N Betejn e Berlinit, Ushtria e Kuqe merr lagjet e ktij
qyteti nj nga nj, deri sa m 30 prill 1945, Hitleri kryen vetvrasje
n bunkerin ku strehohej, duke mos par rrug shptimi.
6. Ndrkoh, Italia fashiste me Benito Mussolinin n krye
kapitulloi n 1943. Tashm ajo kishte dal kundra ish- aleates s saj
Gjermanis q vazhdonte luftn. Trupat e aleatve u futn n Itali dhe m
pas n 1944, ata do t lironin edhe Francn. M pas, me rnien e
Gjermanis, aleatt dhe Sovjetikt do t takoheshin n qendrn e
Gjermanis, Berlin. Kjo vetm pas Betejs s Bulge (Battle of the
Bulge) n dhjetor. Gjat ksaj lufte, sht pr tu prmendur holokausti q
iu b me miliona (6 milion mendohet) hebrenjve. N kt gjenocid
gjithashtu u eksterminuan edhe persona me origjin rome.
7. Azia Japonia pushtoi Kinn n 7 korrik 1937 dhe planet e saj
ishin t shtrinte pushtetin e saj n t gjith Azin si lindore ashtu
edhe jugore. M 7 dhjetor 1941, Japonia do t ndrmerrte nj sr sulmesh
surpriz ndaj shum vendeve duke prfshir ktu edhe Shtetet e Bashkuara
t Ameriks, n Pearl Harbor, Hawai, nj gj q bri t pashmangshme futjen
e ShBA-s n luft.Pr gjasht muaj rresht, Japonia kishte korrur vetm
fitore t bujshme, Beteja n Detin Koral (Battle of the Coral Sea) do
t merrte pjes, pr tu ndjekur m pas me Betejn e Midway (Battle of
Midway), ku Japonia pati humbje t mdha, ndr kto 4 avionmbajtse.
Duke ndaluar hapin e japonezve, ishte radha e aleatve t hidheshin n
ofensiv tashm. Kjo ofensiv u vrtetua me Betejn e Gjirit t Milne-s
(Battle of Milne Bay) dhe Beteja e Guadalcanal (Battle of
Guadalcanal), territore kto t pjess jugperndimore t Paqsorit. Duke
pasur dy fronte n kto zona, aleatt e pan t nevojshme hapjen e nj
fronti edhe n pjesn qendrore t Paqsorit.
8. Aleatt korrn sukses n kto beteja ku pr tu prmendur sht
Beteja n detin e Filipineve (Battle of the Philippine Sea) dhe
Beteja e Leyte Gulf (Battle of Leyte Gulf) n 1944. Gjithashtu
pushtimi i ishujve, q ishte njkohsisht edhe pik kye pr aleatt,
ishin Iwo Jima dhe Okinawa n 1945. Gjat ktyre betejave t shumta, nj
rol t madh luajtn edhe nndetset, t cilat pren linjn e furnizimit t
Japonis me naft dhe shum materiale t tjera t nevojshme pr luftn. N
vitet e fundit t lufts, aleatt ndrmorn nj fushat masive bombardimi
mbi Japoni. M 6 gusht 1945, ShBA hodhi m n fund bombn atomike n
qytetin e Japonis Hiroshima. Vetm tre dit m von, n 9 gusht 1945, nj
tjetr do t hidhej n Nagasaki, duke detyruar m n fund, perandorin
Hirohito t shpallte kapitullimin m 15 gusht 1945. Lufta kishte
mbaruar.
9. Shkaqet e Lufts Shkaqet n Evrop Ashtu si edhe Lufta e Par
Botrore, shkaqet dhe arsyet e Lufts s Dyt Botrore jan rritja e
nacionalizmit dhe militarizmit. Arsye t tjera ishin edhe mos
vendosja e sakt e kufijve. M 1929 kur situata ishte akoma e
tensionuar, n Gjermani dhe Itali, filluan t ngriheshin dhe t
fuqizoheshin lvizjet fashiste. Depresioni i Madh i viteve 1930 i
kishte ulur moralin popullsis gjermane, e cila pr m tepr vuante
edhe borxhin prej 65 miliard markave q i ishte imponuar pr dmet e
shkaktuara n luftn e par dhe kur ShBA vendosi q t ndalte kredin e
saj, situata u rndua m shum me Francn, q kur pa q Gjermania nuk
mundi t paguante as kstin e par dhe t dyt t borxhit, pretendoi
territore nga shteti Gjerman. Me t vrtet Gjermania kishte firmosur
Traktatin e Versajs, por ajo nuk e kishte plqyer kurr kt gj,
sidomos artikullin 231 q thoshte me pak fjal q Gjermania pranonte t
merrte pr sipr t gjitha shpenzimet dhe humbjet e aleatve, q ajo i
kishte shkaktuar atyre kur forcat aleate prpiqeshin t mbroheshin.
Besimi i prgjithshm i popullit n Dolchstosslegende (nj besim
mitologjik i hershm q n shqip do t thot thik n shpin), si edhe
Depresioni i Madh, solli n pushtet Partin Socialiste Puntore
Gjermane (partia Naziste) me Adolf Hitlerin n krye.
10. Kur marrveshja e Versajs po humbte vlern e saj, shteti
Anglez dhe Francez kan nj merit n kt mes. Franca lidhi me t vrtet
kontrat me Anglin dhe Italin, por t dy kta doln nga fjala. Formimi
i Stresa, ishte formimi i fronteve nga ana e Italis dhe Anglis
kundra Gjermanis, por Anglia nuk iu prmbajt ksaj marrveshjeje. N at
koh n pushtet ishte Chamberlein. Ky i fundit, paraardhs i rillit,
ndjente simpati pr partin e re n Gjermani. Ai mendonte se ata
kishin vepruar shum rnd mbi Gjermanin. Gjithashtu frika e nj France
t gjithpushtetshme n Evrop, ishte nj arsye tjetr q kto dy vende nuk
do vendosnin nj marrdhnie stabile midis njri tjetrit. Italia do
vepronte me t njjtn mnyr duke e ln Francn vetm dhe fronti Stresa
tashm prfshinte vetm mbrojtjen e dobt franceze, t ndrtuar sipas
stilit t Lufts s Par Botrore, q nuk i bri dot ball teknologjis s re
gjermane. Pakti Molotov-Ribbentrop midis gjermanve dhe sovjetikve,
bri q Gjermania t merrte e qet Polonin. Shtetet e bashkuara nuk
arritn t vendosnin nj lidhje t fort me njra tjetrn, duke i ln
Hitlerit koh t fuqizohej. M n fund Lufta e Dyt Botrore kishte
filluar dhe tashm nuk do t kishte m mundsi pr negociata
paqeje.
11. Shkaqet n Azi Politika e Japonis imperialiste n 1930, ishte
sunduar nga militarist. Ushtarakt q ishin n krye t hierarkis s
shoqris japoneze, dshironin t realizonin ndrrn e tyre pr ta br
Japonin nj vend me fuqi botrore. Kto ide dhe t tjera shkaqe ishin
prfshirja e Japonis n luft. N vitin 1931, Japonia pushtoi Manurian
dhe Kinn n vitin 1937. Kina ishte nj vend i pasur me burime
natyrore si edhe nj vend i mir pr t zgjeruar dhe fortifikuar pozitn
ushtarake n Azi. Si Sh.B.A, ashtu edhe Anglia (kjo e fundit kishte
interesat e veta n Kin), reaguan duke drguar ndihma ushtarake n
Kin, si instruktor dhe avion luftimi, t cilt u drguan n Kuomintang.
Nj tjetr reagim ishte edhe embargo e materialeve t nevojshme lufte
kundrejt Japonis. N se Japonia nuk do furnizohej s shpejti me kto
materiale q iu ndaluan, asaj padyshim q nuk do i mbeste gj tjetr ve
se trheqja ose gjetja e burimeve t tjera q ishin t rndsishme pr
ekonomin e saj. Pra zgjidhjet ishin t thjeshta, trheqja, pushtimi i
territoreve ku ndodheshin burimet si nafta e materiale t tjera ose
marrja e ktyre burimeve nga Dutch East Indies (kompani Holandeze n
Indonezi e formuar n shek. XIX), Malajzia dheFilipinet.
12. Duke besuar se vendet evropiane do t ishin shum t zna me
njra tjetrn dhe duke menduar se ShBA-ve do ti duhej shum vite para
se t mund t organizohej n luft (dhe edhe n se organizohej do i
duhej shum koh n negociata), Japonia zgjodhi rrugn e pushtimit dhe
kshtu do t fillonte plani pr pushtimin e Azis. Si rrjedhoj Lufta
Aziatike do t fillonte dhe Paqsori do t lyhej me gjak. Megjithat,
shkaku m i fort q detyroi Amerikn t futej n luft, ishte sulmi i
pabes n Pearl Harbor, n Singapor dhe n Filipine n 7-8 dhjetor t
vitit 1941. Kjo i dha shum shpres Gjermanis, q kur pa se ShBA do t
ishte shum e zn me fushatn n Paqsor, i shpalli luft asaj n 12
dhjetor 1941. Por ShBA do t kishte m shum burime se sa mendonte
Hitleri.
13. Yosuke Matsuoka (n qendr) festa e nnshkrimit t aleancs
Japoneze-Gjermane- Italiane. Foto sht shkrepur n Tokio, Japoni
14. Lvizjet e Para Idealet e Gjermanis Qllimi kryesor i
Gjermanis n at koh ishte rifitimi i territoreve Gjermane, t humbura
me firmosjen e Traktatit t Versajs. Nj qllim tjetr ishte shtimi i
territoreve t minoriteteve gjermani n Austri me iden pr t formuar
Gjermanin e Madhe (ide kjo edhe e partis fashiste e shfaqur n
Itali, ku me termin Perandoria Romake, pretendonte t merrte ato
territore q kjo perandori kishte prfshir n t n lashtsi, por
kuptohet kjo ishte vetm nj thirrje propagandistike). Politika e
jashtme gjermane kishte lidhje me tokat e shkputura nga Austria si
edhe me pjesn gjuh folse gjermane n territoret e Polonis dhe
ekosllovakis t humbura gjithashtu si pasoj e Traktatit t Versajs.
Bisedimet dhe negociatat e Hitlerit me amberlein (Chamberlein),
kishin si justifikim pikrisht kto motive, q lejonin n nj far mnyre
Gjermanin t krkonte kto territore. Hitleri i paraqiti raporte t
shumta Neville amberlainit, ku tregoheshin dhunimi dhe keqtrajtimi
q i bhej minoriteteve gjermane n ato territore. Kur Gjermania
naziste, mori kto territore nga Polonia dhe ekosllovakia, ai u prit
ngroht nga gjermant aty. Por ky entuziazm nuk do t rezultonte si nj
gj pozitive m von. Me fundin e lufts, kta minoritete, u zhvendosn
me forc nga aty ku ishin. Duke i mbetur vetm nj vend pr t shkuar,
ata do ti drejtoheshin Gjermanis.
15. Nj arsye tjetr e fort sht edhe kushtet e vshtira t
vendosura n Konferencn e Parisit. Hitleri e bindi popullin se vetm
partia naziste do mund ta lironte Gjermanin nga ai pakt. Shum
shpejt, shrbimi ushtarak i detyrueshm do t rivendosej edhe pse ai
ishte ndaluar nga traktati i lart prmendur. Sipas Hitlerit,
traktati po i hiqte Gjermanis dhe gjermanve t drejtn pr t
funksionuar si nj shtet i vrtet.Kto dhe lojra t tjera
propagandistike, do t prdoreshin m von nga partia naziste pr t
arritur qllimin e saj t vrtet t lufts. Gjithashtu vetm kshtu partia
naziste e Hitlerit mund t kryente diskriminime shoqrore dhe
ideologjike, duke br q nj pjes e mir e intelektualve dhe
kundrshtarsh politik, t largoheshin pr t gjetur streh diku tjetr.
Me kto ide, diskriminimi ndaj hebrenjve kishte filluar, duke marrur
prej tyre nj pjes t mir t pasuris dhe duke i zvendsuar ata nga
vendet e larta t puns me punonjs gjerman, q sipas t njjts
propagand, ishin rac ariane (raca m e pastr n bot).
16. Lvizjet dhe Aleancat para lufts N fillimet e lufts,
Britania dhe Franca ndoqn nj politik mos veprimi ndaj Gjermanis
duke dashur t ruanin paqen n Evrop. Ka mendime se kjo politik u
ndoq pasi kto dy fuqi t mdha dyshonin n se popujt e tyre do t
kishin dshirn t luftonin nj luft tjetr madhore n kaq pak koh.Me
Marrveshjen e Mynihut (Munich Agreement) n vitin 1938, u kuptua
qart q tashm lufta ishte e pashmangshme, pasi pikrisht Britania e
Madhe dhe Franca, dhan leje pushtimit t atyre tokave ekosllovake,
ku sipas Hitlerit jetonin popullsi gjermano-folse. amberlain
deklaroi se ky ishte nj pakt q do t shnonte paqen n Evrop. Por n t
vrtet, Gjermania pas pushtimit t tokave q i prkisnin, n mars t
1939, do t pushtonte t gjith ekosllovakin. N m pak se nj vit nga
pushtimi i ekosllovakis, Britania e Madhe dhe Franca, do ti
deklaronin luft Gjermanis. Me pushtimin e ekosllovakis u pa qart
dshtimi i Marrveshjes s Munihut.
17. Gjithashtu Britania e Madhe dhe Franca arritn n prfundimin
se Hitlerit nuk i zihej bes dhe se ai krkonte t shtrinte pushtetin
n t gjith Evropn, nj gj kjo q ata nuk mund ta toleronin. Polonia
dhe Franca do t binin dakord t ndihmonin njra tjetrn m 19 maj 1939,
n rast sulmimi nga pala Gjermane. Britania e Madhe do t ofronte
ndihmn e saj ndaj Polonis me t njjtin qllim si Franca n Mars. M 23
gusht 1939, pakti Gjermano-Rus i Molotov- Ribbentrop do t firmosej
nga t dyja palt. Ky pakt ishte i fsheht dhe kishte si synim
kryesisht formimin e nj protokolli pr t realizuar ndarjen e Evrops
qendrore, ndrmjet Nazistve dhe Sovjetikve. Kjo ndarje do t bhej
sipas planeve t interesave dypalshe dhe gjithashtu i premtonte
Bashkimit Sovjetik nj pjes t Polonis. T dy palt arritn n nj
marrveshje q lejonte si Gjermanin dhe Rusin t bridhnin t qeta dhe t
mund t kryenin veprime ushtarake n tokat e njri-tjetrit. Duke
kujtuar Luftn e Par Botrore ku Anglia i kishte bllokuar shum gjra
asaj duke br q Gjermania t vuante urin, Gjermania dshironte nj
kontrat me Bashkimin Sovjetik, ku ky i fundit zotohej t shiste
ushqimet, naftn dhe produkte t tjera Gjermanis. Gjermania tashm nuk
friksohej dhe ishte gati ti shpallte luft Britanis s Madhe, Polonis
dhe Francs. Hitleri n fillim qartsoi se ai donte thjesht t shtinte
n dor Qytetin e Danzing (do ishte m e sakt t thuash Qytet-Shtet)
dhe Korridorin e Polonis, por qllimet e pushtimit t plot t Polonis
ishin t qarta. Marrveshja midis Britanis s Madhe dhe Polonis n 25
gusht, nuk do t ndryshonte planet e Hitlerit.
18. Firmosja e Paktit Molotov-Ribbentrop n Mosk. Mbas Molotov
nga e majta n t djatht qndrojn Shaposhnikov, Ribbentrop dhe
Stalin
19. Periudha dhe Ngjarje t lufts Evropa si Fush-Betej- Pushtimi
i Polonis M 1 shtator 1939, Gjermania pushton Polonin. Me
pretekstin e rrem se Polonia sulmoi nj pik Gjermane n kufi, Hitleri
do t hidhej n sulm kundra saj duke e pushtuar. M 3 shtator t po
atij viti, si Britania e Madhe ashtu edhe Franca, do t shpallnin
luft ndaj Gjermanis. Shum shpejt edhe Australia, Kanadaja dhe
Zelanda e Re do ti shpallnin luft asaj gjithashtu. Francezt do t
organizoheshin shum ngadal. Pas ofensivs n Saar, ata shum shpejt do
t hiqnin dor dhe do t trhiqeshin. Ndrsa Britania, e kujtuar pak
von, nuk mundi t bnte asgj pr t ndihmuar Polonin q ndodhej nn sulm
tashm. N 8 shtator, Gjermania Naziste do t arrinte n Varshav
(kryeqyteti i Polonis), pas thyerjes s bujshme t mbrojtjes s dobt
Polake. M 17 shtator 1939, Bashkimi Sovjetik sulmon nga lindja dhe
pushton at pjes t Polonis q i ishte premtuar nga marrveshja e
fsheht me Gjermanin. Nj dit pas ksaj ngjarjeje, si presidenti dhe
kryetari i prgjithshm i trupave t armatosur polake, do tia mbathini
n Rumani. . M 1 tetor, pas nj muaj sulmesh mbi Varshavn, forcat
armike do t shtinin n dor qytetin. Batalioni i fundit i trupave
polake, do t dorzohej m 6 tetor, edhe pse zyrtarisht, Polonia nuk
iu dorzua kurr Gjermanis. Trupat polake t mbetura, u trhoqn n
vendet fqinje duke shptuar pr momentin. Kto trupa do t luftonin m
von n Fushatn e Shtatorit dhe do t jepnin nj ndihm t madhe ndaj
forcave aleate pr fitimin e Lufts s Dyt Botrore.
20. Shtator 1939. Kmbsoria Polake n pritje gjat Pushtimit t
Polonis
21. Lufta rrufe Pas rnies s Polonis, Gjermania e ndaloi hapin e
saj pr tu rigrupuar gjat dimrit t viteve 1939 dhe 1940 deri n
prillin e 1940-s. Gjat ksaj kohe Franca dhe Britania e Madhe kishin
qndruar n gjendje mbrojtjeje. Pushtimet e mvonshme do t
zhvilloheshin shum shpejt nga ana e gjermanve me an t sulmit t
quajtur Blitzkrieg (e cilsuar si the Phony War" - "Lufta e rrem",
nga mediat e Britanis s Madhe sepse terreni i prdorur ishte shum
pak ndrsa luftimet ishin shum t shpejta). N shqip komentohet
Blitzkrieg ose "Luft-rrufe" por njihet gjithashtu edhe si
BlitzKrieg (n t vrtet kjo gj sht deri diku e gabuar sepse ky term i
prket gjuhs gjermane duke br q ndonjher t dalin keqkuptime).
22. Beteja pr Atlantikun Ndrkoh n pjesn veriore t Oqeanit
Atlantik, anijet luftarake gjermane dhe anijet e vogla t luftimit
si edhe nndetset (kto t fundit t emruara nga britanikt U-boats.
Shiko figurn pr detaje), do t dmtonin rnd Flotn e Aleatve. Nndetset
me sa duket ishin shum efektive n Betejat e Atlantikut. Nj e till
do t sulmonte dhe prmbyste anijen transportuese t britanikve HMS
Courageous, ndrsa nj tjetr do t fundoste luftanijen HMS Royal Oak,
kur kjo e fundit qndronte e qet e ankoruar n portin e Scapa Flow
(territor n Skoci q shrbeu si baz detare n dyja luftrat botrore). N
katr muajt e par t lufts, kto anije do t fundosnin t paktn 110
mjete lundruese, duke u kthyer n tmerrin e flots s aleatve.
Eficienca m e madhe e nndetseve ishte kundrejt anijeve tregtare
trans-atlantike. sht i diskutueshm mendimi se eficienca e tyre n kt
luft ishte fati dhe guximi. M sakt do ishte t themi se ishin aftsit
luftarake ato q bn kto anije dhe nndetse t korrnin sukses n beteja.
Mbas 1943, Gjermania do e kuptonte se nuk kishte shum shpresa t
fitonte n det.
23. Aleatt do t ndrtonin anije m t shpejta se ato q u fundosn.
Plani i shoqrimit t do anije me anije t tjera luftarake do t ulte
humbjet e trupave detare. Gjithashtu lufta kundra nndetseve do t
bhej shum efektive. Ktu ka nj merit edhe shpikja e radarit, q
arrinte t zbulonte nndetset Gjermane ku kto t fundit dilnin natn pr
tu furnizuar me oksigjen ose pr t br ndonj riparim t mundshm. Sulmi
nga qelli do t ishte i befasishm duke mos i ln nndetses shum mundsi
pr tia mbathur. Prodhimi n mas i Tipit 21 nndetse nuk pati shum
efektivitet prderisa lufta tashm kishte ardhur n prfundimet e saj.N
pjesn jugore t Atlantikut, admirali Graf Spee arriti t fundos nnt
anije tregtare britanike. Kruiserat anglez si HMS Ajax, HMS Exeter
dhe HMNZS Achilles do t angazhoheshin m von kundra admiralit Graf
Spee, n at q njihet me emrin Battle of the River Plate (Beteja e
River Plate). Kto kruisera q i prkisnin divizionit t Zelands s re,
do t dmtoheshin rnd n t vrtet, por edhe Graf Spee do t detyrohej t
trhiqej n ujrat neutrale t Uruguait, n Portin e Montevideo.N Betejn
e Atlantikut, flota gjermane nuk do t vepronte sipas rregullave t
pashkruara t lufts. Robrit q arrinin t shptonin nga fundosja e
anijeve, kapeshin dhe i dorzoheshin Gestapo-s q zakonisht i
torturonte dhe ekzekutonte. Jo n pak raste sht qlluar nga anijet
luftarake, kundrejt marinarve t pambrojtur n det. Kjo gj do t
kritikoj m von, pas mbarimit t lufts.
24. Shembull i nj anije nndetse gjermane. N sfond Luftanija
Scharnhorst
25. Pushtimi i Danimarks dhe Norvegjis Norvegjia dhe Danimarka
do t binin n dor t Gjermanis Naziste, n datn 9 prill 1940. Ky
pushtim mori emrin Operation Weserbung dhe kishte si synim pengimin
e nj zbarkimi t mundshm t trupave aleate n kto zona. Danimarka ra
pa asnj rezistenc. Norvegjia nuk u dorzua dhe luftimet filluan.
Trupat Britanike t prgatitura pr luft, do t zbrisnin n veri t
Norvegjis. Von n korrik, trupat aleate do t psonin disfat dhe do t
trhiqeshin. Pas dorzimit t Ushtris Norvegjeze, Gjermania do t
kontrollonte pothuajse t gjith Norvegjin. Me rnien e Norvegjis,
Familja Mbretrore do t arratisej n Londr. Gjermania do t prdorte
Norvegjin si baz pr t drguar karvan ushtarake kundra Bashkimit
Sovjetik.
26. Pushtimi i Francs M 10 maj 1940, Gjermania pushtoi
Luksemburgun, Belgjikn, Holandn dhe Francn. British Expeditionary
Force (BEF Forcat Ekspeditse Britanike), lvizn pr n Belgjik duke
planifikuar nj luftim n veri, por gjithmon duke ruajtur nj distanc
m Maginot Line (Vija Maginot) e ndodhur n jug. Megjithat Aleatt nuk
do t korrnin sukses. Aleatt do t thyheshin nga sulmi i quajtur
Blitzkrieg. Megjithat qyteti gjerman i Roterdamit, u shkatrrua gjat
bombardimeve masive.N fazn e par t pushtimit, plani i Gjermanis
kundra Francs do u quante Fall Gelb. Grupi i Tankeve Gjerman
(Panzergruppe von Kleist) t Wehrmacht, do t kalonte prmes Ardenes
(Ardennes), q ishte nj pyll i dendur. Aleatt n t vrtet nuk menduan
se nj ushtri e armatosur ashtu si ajo Gjermane do mund t kalonte n
nj vend t till. Gjermant do t thyenin vijn franceze n Sedan.
Mendohet se rnia e ksaj vije u b e mundur pasi mbrojtja prbhej
kryesisht nga trupa rezerviste.Gjermania vazhdoi m tutje n perndim,
duke kaluar nprmjet Francs Veriore, pr t arritur m n fund Kanalin
Anglez. N kt mnyr, Aleatt do t ndaheshin n dy grupe. Ndrkoh,
Belgjika, Luksemburgu dhe Holanda ran shpejt nn sulmin e Grupit
Ushtarak Gjerman B.BEF dhe Forcat Franceze u evakuuan nga
Dunkirku
27. . Kjo trheqje e prgjithshme e trupave u b e mundur me an t
asaj q u njoh me emrin Operacioni Dinamo (Operation Dynamo). N kt
trheqje, q u quajt njkohsisht edhe si evakuimi m i madh n t gjith
historin, 338 000 trupa Franceze dhe Britanike do t
transportoheshin me an t anijeve luftarake, si edhe me an t anijeve
civile.M 10.06.1940, Italia gjithashtu do t bashkohej n luft duke
sulmuar trupat franceze n jug. M pas ishte shum e thjesht pr
Gjermanin t pushtonte pjesn e mbetur t Francs. E par ngusht n kt
situat, Franca do t detyrohej t nnshkruante nj marrveshje me
Gjermanin m 22.06.1940. Kjo marrveshje shnoi pushtimin e Parisit
dhe 2/3 e t gjith territoreve franceze. N t vrtet, n Franc do t
krijohej nj shtet neutral (ku n t vrtet pushteti ishte nj
qeveri-kukull e Gjermanis). Qendra e ksaj qeverie, do t ishte pjesn
juglindore t Francs dhe do t njihej si Vichy France.
28. Beteja e Britanis Gjermania u prgatit t pushtonte Britanin
e Madhe n vitin 1940 n at q u quajt Unternehmen Seelwe nga gjermant
dhe Operation Sea Lion nga anglezt (Operacioni Luant e Detit n
shqip). Britania kishte humbur nj pjes t mir t trupave t saj n
Dunkirk. Megjithat, Flota Britanike (Royal Navy) qndronte solide
dhe Nazistt e dinin q nuk kishin shpresa kundra saj. Kshtu u mendua
se veprimi m shpresdhns, ishte sulmi nga ajri. Por edhe Forcat
Ajrore Britanike (Royal Air Force) nuk ishin mangt. Gjermanve do
tju duhej t ndesheshin me kto forca.N vern e vitit 1940, beteja
midis ktyre dy Forcave Ajrore do t fillonte. Kjo betej u pagzua me
emrin Beteja e Britanis. Luftwaffe (Forcat Ajrore Gjermane) n
fillim do t prqendronin sulmet e tyre mbi RAF Fighter Command (nj
nga tre qendrat komanduese t Britanis s madhe). Pika t tjera do t
ishin edhe aeroporte t ndryshm si edhe stacionet e radarve, q
rezultonin shum dmtuese pr nndetset Gjermane. Pasi Britanikt do t
bombardonin Berlinin, Hitleri vendosi t kundrprgjigjej duke
bombarduar Londrn. Sulmi mbi Londrn njihet si The Blitz (Operacioni
Rrufe nse do e prshtatnim n shqip). Forcat Ajrore Gjermane u dmtuan
rnd nga sulmet mbi Britanin. . Hurricanes dhe Spitfires do t bnin t
mundur, q Hitleri ta rikonsideronte planin e tij t sulmit mbi
Britanin. Kanali i Lamashit, do t qndronte n dorn e Flots Angleze,
por Hitleri kishte plane t tjera. Ai do t kthente syt nga lindja,
duke anuluar planet e tjera pr pushtim.
29. Nj sy mbi Italin Mbreti i Italis Viktor Emanueli III n t
vrtet kishte kundrshtuar pushtimin e Shqipris, duke e konsideruar
si nj rrezik pa fitim. Por Musolini kishte planet e tij. Ultimatumi
ndaj Shqipris pr tju dorzuar Italis u b m 25 mars 1939. Refuzimi i
Shqipris pr dorzim, bri q Benito Musolini ta pushtonte at n 7 prill
t 1939. Rezistenca ishte e dobt (Rezistenca e Durrsit) dhe shum
shpejt, trupat ushtarake Italiane do t merrnin kontroll mbi
Shqiprin. Mbreti i Zog, arratiset me familjen e tij n vendin fqinj
Greqin dhe m pas n Londr. Pasi kishte pushtuar Shqiprin, m 28 tetor
t 1940 edhe Greqia do t binte n duar t Italianve. Italia nuk provoi
veten t denj pr t mbajtur nn kontroll kto dy vende.Bombarduesit
anglez do t ishin shum eficient kundra anijeve Italiane. Nj
luft-anije u fundos, ndrsa shum t tjera do t dmtoheshin rnd duke
dal jasht-prdorimit. Sulmi i avionve bombardues ndaj Flots Italiane
do t bhej e mundur n portin jugor t Tarantos, ku aviont do t
prdornin torpedo pr t fundosur dhe dmtuar anijet Italiane. Torpedot
do t konsideroheshin si shum t rndsishme dhe prdorimi i tyre do t
bhej i mundur m von n sulmin e Japonezve n Pearl Harbor, kundra
ShBA-s.
30. Pushtuesi fashist n Shqipri
31. Azia si Fush-Betej Trbim n Paqsor Luftrat Japoneze n
Oqeanin Paqsor e njohur si Lufta Sino- Japoneze. Lufta
Sino-Japoneze filloi n 1937 me sulmin e Japonis ndaj Kins. Q nga
1931, Japonia mbante t pushtuar Manurian dhe me dat 7 korrik t
1937, ajo do lshonte sulme t shumta ndaj Kins n afrsi t Beiping
(Bezhingu i sotm). Japonezt avancuan t pathyeshm deri n Betejn e
Shangait, ku ndaluan hapin. Shangai do t binte n dhjetor 1937. Pak
m von edhe kryeqyteti Nanzhing do t binte. Qeveria Kineze u largua
nga aty duke shkuar n ongqing.Gjat ksaj lufte, Japonia kreu masakra
t shumta, duke mbjellur terror mbi popullsin civile. Keqtrajtime t
shumta u kryen edhe kundrejt robrve t lufts q u gjendn prball
torturash njerzore. Pr tu prmendur sht Masakra e Nanjing, ku vetm
brenda nj muaji, do t masakroheshin m shum se 300 mij civil.
32. Lufta e dyt midis Rusis dhe Japonis M 8 maj 1939, 700
kalors (por numri i ktyre trupave mund t jet i diskutueshm) kaluan
lumin Khalka. Kjo sipas japonezve ishte kufiri i Manurias. Si
mongolt dhe sovjetikt, u justifikuan duke thn se ata e dinin
kufirin 20 milje m tutje n lindje. Kjo nuk ndaloi forcat e Manuris
dhe forcat mongole t hapnin zjarr mbi njra tjetrn. Nuk do kalonin
shum dit dhe Japonia ashtu si edhe Bashkimi Sovjetik, do t drgonin
trupa t shumta n asistenc t ktyre vendeve q ishin nn kontrollin e
tyre. Kontingjenti i madh i karvanve do t ndeshej ashpr me
kontingjentin tjetr armik, nj luft kjo q do t zgjaste deri n
shtator t atij viti. Nuk pati fitimtar n kt luft, por kjo luft do t
bnte m von t mundur firmosje e Paktit Molotov-Ribbentrop. T
friksuar nga hapja e nj lufte me dy fronte, Sovjetikt nnshkruan kt
marrveshje t fsheht me nazistt. Nuk ka t dhna shum t sakta, por
mendohet se do t kishte 18 mij humbje nga pala Japoneze dhe 9 mij
humbje nga pala Ruso-Mongole. Kjo ishte lufta e dyt q zhvillohej
midis ktyre dy fuqive.
33. Nj shikim mbi Luftn Sino- Japoneze Deri n 1940, asnj nga
palt nuk kishte br ndonj progres t dukshm. Lufta u duk sikur po
qndronte pezull. Kina ishte me t vrtet e dmtuar, por ShBA do e
financonte at si edhe do t vente n dispozicion t Kins aviont Flying
Tigers, q do t jepnin ndihmesn n kt luft.Azia Juglindore gjithashtu
do t shikonte luftime t ashpra. Japonia m 22 shtator, kishte
arritur t shtinte n dor territore t Indo-Kins, q ishin n duar t
Francezve. Krkesa e Japonis pr t marr bazat e ndrtuara vetm dy muaj
m par, nuk ishte nj surpriz. ShBA e pa kt veprim si t paprshtatshm
dhe kjo do t bnte q ShBA t thyente marrveshjen e vitit 1911, duke
vn mbi mallrat japonez embargo, ajo nuk do lejonte eksportimin e
lndve t domosdoshme pr luftn q Japonia po zhvillonte.
34. Vende t tjera Afrika e Veriut Flota Franceze kishte humbur
efektivitetin e saj tashm. E gjendur n kt situat, Flota Mbretrore
Britanike, qndroi e vetme n betejn me Flotn Italiane pr Mesdheun.
Britanikt kishin avantazh n kt betej. Ata kishin baza t shumta n
Gjilbartar. Baza q i prkisnin Britanis ndodheshin gjithashtu n Malt
dhe Aleksandri, Egjipt.Trupat Italiane do t sulmonin trupat
Britanike dhe n gusht do t kapnin trupat Britanike n Somali. Por
Fushata e Afriks Veriore do t fillonte vetm n shtator me sulmin e
Trupave Italiane t vendosura n Libi, ndaj forcave Britanike n
Egjipt. Duke br kshtu, Italiant shpresonin t zinin Kanalin e Suezi,
q ashtu si edhe N Luftn e Par Botrore, kishte qen nj vend
strategjik pr Britanikt pasi ajo ishte pik-lidhja e tyre me Indin.
N operacionin e quajtur Kompas (Compass), forcat Britanike, Indiane
dhe Australiane do t kundra-sulmonin duke u lshuar n ofensiv kundra
Italianve. Por n 1941, kto trupa (nga Australia dhe Zelanda e Re),
do t drgoheshin n Greqi pr ta mbrojtur at nga sulmet Gjermane. Por
kjo nuk do t jepte shum rezultate, sepse Trupat Gjermane q do t
vepronin n Afrik, mbas zbarkimit t tyre n Libi, do t sulmonin srish
Egjiptin. Ky i fundit ishte akoma n dor t Britanikve. Ervin Rommel
(Erwin Rommel) do ishte ai q do drejtonte kto sulme pr paln
gjermane.
35. Rommel n Afrikn e Veriut.
36. I Gjith Globi n Luft: 1941 Ndihma e ShBA-s Pas rnies s
Francs n 1940, ShBA e pa si t domosdoshme t ndrhynte n kt luft q po
prfshinte globin. Megjithat n ato vite, ShBA nuk ishte n gjendje
shum t mir dhe disa mendonin q ShBA, nuk kishte fonde t mjaftueshme
pr t ndihmuar n luft. Pavarsisht nga kjo Frenklin Rusvelt (Franklin
D. Roosevelt), do krkonte nga kongresi t drejtn e Lend-Lease act
(Ky sht ai akt ku kongresi i jep t drejt presidentit t ShBA-s t jap
ndihm ushtarake, armatime dhe fonde monetare atyre vendeve q
Presidenti mendonte se po luftonin pr t siguruar territoret e
ShBA-s, nj akt ky nga ku shum vende si Anglia, Bashkimi Sovjetik,
Kina e t tjer do t prfitonin). Ky akt u aprovua nga kongresi m 11
mars 1941 dhe i siguroi kryesisht Britanis dhe 37 vendeve t tjera
rreth 50 bilion dollar n furnizime ushtarake dhe mjete t tjera t
nevojshme pr luftn. Nga ky fond, Britania dhe Komunuelthi
(Commonwealth) do t prfitonin 31.4 bilion dollar. Duke par kt
lvizje t ShBA-s, Kanadaja duke iu prshtatur t njjtit plan, do t
jepte nj fond prej 4.7 bilion dollarsh (Dollar Amerikan), Britanis
s Madhe dhe Bashkimit Sovjetik.
37. Pushtimi i Jugosllavis, Greqis dhe Shqipris M 6 prill 1941,
forcat Gjermane, Italiane dhe Bullgare, sulmuan dhe pushtuan
Jugosllavin. Lufta do mbaronte me dat 17 prill me dorzimin e shpejt
t Jugosllavis si edhe me krijimin e nj qeverie kukull me qendr n
Kroaci. Vetm dy grupe do t vazhdonin luftimet. Grupi komunist
AVNOJ, t udhhequr nga Tito, m von do t tregonte eprsi n forc dhe
influenc ndaj grupit tjetr t etnikve t udhhequr nga Draa Mihailovi.
Gjithashtu, m 6 prill, Gjermania do t pushtonte Greqin, duke futur
trupat e saj nga Bullgaria.Rezistenca Greke ishte e gatshme t
luftonte, por pavarsisht nga kjo ata ishin shum m t pakt n numr dhe
detyrimisht humbn. Kshtu me dat 27 prill,Athina do t bie edhe pse,
me merit t Britanis s Madhe, m shum se 50 000 trupa ushtarake greke
mundn t trhiqeshin diku tjetr, pr t luftuar mbase m von. Shqipria
gjithashtu ra pre e pushtimit nazist. Me vendosjen e nj
qeverie-kukull n Shqipri, Nazistt shprehn qart se nuk do t ishin
kalimthi aty. Lufta e shqiptarve do t ishte nj luft partizane dhe u
drejtua nga grupi komunist me n krye Enver Hoxhn.Lufta n Ballkan,
pavarsisht se nuk do t prbnte ndonj problem pr Gjermanin, do t
vononte sulmin e saj ndaj Bashkimit Sovjetik pr nj periudh prej 6
javsh.
38. Pushtuesi gjerman duke hyr n Shqipri
39. Pamje t agresionit gjerman n Jugosllavi
40. Bombarduesit gjerman mbi Athin
41. Sovjetikt nn Sulm Q nga koha q Pakti Molotov-Ribbentrop
ishte firmosur n gusht t 1939, Bashkimi sovjetik kishte pajisur
Gjermanin me armatime dhe t mira t tjera t domosdoshme pr pushtimin
e Evrops. Megjithat, kur Gjermania do ti kthehej kundra ish-aleatit
s saj, Stalini do t arrinte n prfundimin q edhe Britanikt dhe
Francezt kishin arritur m par; Hitlerit nuk i zihet bes. M
22.06.1941, operacioni m i madh n histori do t fillonte; Operacioni
Barbarosa. Tre grupe ushtarake gjermane, t prbr nga 4 milion njerz,
do t hynin n territorin rus duke shkatrruar gati t gjith divizionet
e Ushtris s Kuqe, n saj t strategjis s rrethimit. Ushtria e Kuqe q
ndodhej n pjesn perndimore t Bashkimit Sovjetik t psonte humbje t
mdha. Prball ksaj situate, Sovjetikt u trhoqn pr n Ural, duke marr
at q mund t merrnin dhe duke shkatrruar at q nuk mund t merrnin.
Asgj nuk duhet t binte n dor t armikut (nj strategji kjo q sht
prdorur edhe kundra Napoleon Bonapartit). N Ural, rust do mund t
rigrupoheshin dhe furnizimi i Ushtris s Kuqe, mund t bhej i
mundur.
42. Von n dhjetor t po atij viti, Trupat Gjermane kishin
arritur n dyert e Leningradit, dyert e Mosks dhe Rostov. Arritja
deri aty kishte qen e mundimshme pr Gjermant. Ata kishin humbur 23%
t ushtris q kishte sulmuar n fillim. Megjithat gjermant vazhdonin t
avanconin. Dimri i fort i Rusis, do t bnte q ata t ndaleshin. N kto
kushte, ishte e pamundur realizimi i sulmit Blitzkrieg (sulm rrufe)
sepse tanket nuk mund t manovronin thjesht n fushat e mbuluara me
bor.Gjermant e kishin nnvlersuar numrin e madh t ushtarve q Ushtria
e Kuqe kishte nn dispozicion. Ushtart gjerman, nuk ishin t pajisur
mir pr nj mot t till. Mungonin mjetet e transportit dhe makinerit
nuk i bnin dot ball motit t ftoht, duke marr parasysh teknologjin e
athershme.Trupat Gjermane filluan t demoralizohen nga luftimet e
pafundme dhe ardhja e trupave t reja nga Siberia. Kto trupa ishin t
shumt dhe drejtoheshin nga Gjenerali Zhukov, nj gjeneral ky me
prvoj nga Lufta e Par Botrore. Gjithashtu, kta ushtar Sovjetik,
ishin msuar me ato kushte t ashpra.Gjermania kishte avancuar shum
prpara, por ksaj radhe Sovjetikt do t kthenin prgjigje. M 5
dhjetor, Sovjetikt kundrsulmuan dhe i detyruan trupat gjermane t
ktheheshin mbrapa pr kilometra t tra (mendohet 150-250 kilometra).
Kjo kishte qen thyerja e par e gjermanve n luft.M 25 qershor 1941,
lufta e vazhdueshme e sovjetikve me Finlandn, bri q sovjetikt t
ndrmerrnin nj fushat t gjer bombardimesh ajrore kundra ksaj t
fundit. Kto bombardime, filluan pak mbrapa fillimit t Operacionit
Barbarosa.
43. Afrika Veriore dhe Lindja e Mesme N Afrikn Veriore, Romueli
(Rommel), i cilsuar si dhelpra e shkrettirs, fitoi terren n
territoret lindore, duke arritur m n fund n nj pik kye pr aleatt,
Tobruk. Sulmet t shumta u lshuan ndaj portit Tobruk duke e zn at.
Dy sulme t aleatve, dshtuan kundra Romuelit, por m von ofensiva n
fund t vitit e mbiquajtur edhe si Operation Crusader (prshtatje n
shqip do ishte Operacioni Lufttart e Shenjt edhe pse theksohet se
kjo luft nuk pati asnj karakter fetare), do t detyronte trupat e
Romuelit t trhiqeshin pas luftimesh t ashpra.N prill dhe maj t
vitit 1941, rebelime t shumta do t fillonin n Irak kundra Britanis
s Madhe, edhe pse britanikt morn srish n dor situatn. N muajin e
6-t, aleatt u detyruan t bnin nj far pushtimi n Siri dhe Liban. N
ditn e 17 t po atij muaji, Damska gjithashtu do t binte n dor t
Aleatve. Von n gusht Britanikt dhe Ushtria e Kuqe do t vendoseshin
n Iran, q ishte neutral n luft. Vendosja n Irak do t bhej me qllim
pr marrjen dhe shfrytzimin e nafts nga Ushtria e kuqe pr fushatn
kundra Gjermanis.
44. Prsri n Atlantik M 9 maj, Destroyer HMS Bulldog (tip anije
e aleatve ku Destroyer merr kuptimin e Shkatarrues) i Flots
Britanike do t kapte nj U-Boat (tip nndetse gjermane) gjermane. Nga
kjo nndetse, do t merrej e paprekur nj makineri q u quajt nga
Britanikt Enigma Machine. Ky mjet do t ishte me rndsi jetsore pr
fitoren e aleatve n Atlantik. Kjo makin do drgohej n Bletchley Park
dhe do i lejonte aleatve t thyenin dhe t kuptonin kodet e ushtris
gjermane. M 24 maj, luftanija gjermane Bismark, do cenonte Flotn e
Aleatve n Oqeanin Atlantik. Luftanija Britanike Battlecruiser HMS
Hood do t fundosej n betejn e Danimarks (Battle of the Denmark
Strait). Pas ksaj, flota e britanikve, do t ndrmerrte nj gjueti t
prgjithshme kundra luftanijes Bismark n pjesn veriore t Oqeanit
Atlantik. Kjo nism nuk do t ishte edhe aq e thjesht pr Britanikt.
Njsia ajrore bombarduese Fairey Swordfish, e nisur nga
aeroplanmbajtsja HMS Ark Royal, t pajisur me bomba torpedo, do t
sulmonin Bismarkun. Kto avion nuk rezultuan shum efektiv ndaj saj
dhe dmet ishin minimale, por kjo do tia bnte punn Flots Britanike m
t thjesht.Bismarku m n fund u fundos. Pr fundosjen e saj do u donte
nj gjmim prej 2 700 kilometrash dhe angazhimi i 8 luftanijeve dhe 8
anije Kruizer, 2 aeroplanmbajtse, 11 Kruizerave, 21 Destroyer
(Shkatrrues) dhe 6 nndetseve.
45. Makina Enigma
46. ShBA dhe Japonia n Luft N vern e 1941, ShBA, Britania e
Madhe dhe Holanda vendosn embargo ndaj Japonis. Kjo embargo kishte
n qendr ndrprerjen e nafts, n mnyr q Ushtria Japoneze t humbte
superioritetin e saj n luft. Japonia nuk u trhoq nga lufta, madje
vazhdoi t avanconte n territoret Kineze. Japonia do t planifikonte
nj sulm ndaj Flots s ShBA-s n Pearl Harbor (Porti i Perlave). Ajo
gjithashtu u prpoq t shtinte n dor, zonat e pasura me naft n dor t
kompanive holandeze (Dutch East Indies n Indonezi). M 7 dhjetor
1941, flota japoneze e pajisur me anije aeroplanmbajtse, do t
sulmonte n mnyr t papritur dhe t rrufeshme Portin Pearl Harbor, n
Hawai. Ky sulm i pabes, rezultoi i suksesshm. Shum avion q qndronin
t qet n baz, do t shkatrroheshin dhe flota gjithashtu do t goditej
rnd. Gjasht Luftanije do t prmbyteshin, por mendohet se kto t
fundit, pas riparimeve t nevojshme, do t fillonin prsri
funksionimin e tyre. Megjithat, katr Aeroplan- Mbajtset q ishin
planifikuar pr tu shkatrruar, pr fatin e mir t Aleatve, nuk
ndodheshin n port gjat sulmit. T gjitha ndrtesat dhe
infrastrukturat e dmtuara n Pearl Harbor do t riparoheshin shum
shpejt. Ky sulm nuk u tolerua nga opinioni publik q krkoi ndshkim
ndaj Japonis. Nj dit m von, ShBA, m 8 dhjetor t po atij viti,
deklaron luft ndaj Japonis. N t njjtn koh, Kina gjithashtu do t
shpallte zyrtarisht luft ndaj Japonis
47. Kjo e fundit do t pushtonte Malajzin.Ndrkoh edhe Britania
do t prjetonte nj tragjedi. Prmbytja e luftanijes HMS Prince of
Wales dhe HMS Repulse n 10 dhjetor, do t shkaktonte shum humbje pr
Britanikt. Kto anije ishin prmbytur nga 85 bombardues japonez si
edhe nga torpedo t lshuara nga baza Saigon. N kt humbje t madhe ku
840 ushtar britanik do t humbnin jetn, Winston rill do t shprehej
se ky ishte lajmi m trondits q ai kishte marr q nga fillimi i
lufts.Gjermania ndrkoh, i shpall luft ShBA-s edhe pse n t vrtet nuk
ishte i detyruar q ta bnte nj gj t till. Hitleri shpresonte q
Japonia do t sulmonte Bashkimin Sovjetik, ndrkoh q Japonia dhe
Bashkimi Sovjetik kishin lidhur nj marrveshje mossulmimi ndaj njra
tjetrs. Deklarata e Gjermanis, e bindi edhe nj her ShBA-n, q nuk
kishte asnj arsye q mos prfshihej n luftimet n Evrop. 24 or pas
sulmit n Pearl Harbor, Japonia pushton Hong Kongun. Filipinet dhe
kolonit e Britanis s Madhe n Malajzi, Borneo dhe Burma do t psonin
t njjtin fat. Megjithat Japonia n t vrtet po synonte marrjen e
tokave t pasura me naft t kompanis Holandeze Dutch East Indies.
Japonia do t ndeshej n rezistencn e Filipineve, Australis, Zelands
s Re, Britanikve, Kanadezve, Indianve si edhe t Amerikanve.
Pavarsisht nga kjo rezistenc, t gjith kto territore do t binin n
duart e Japonezve brenda disa muajsh. Ishulli i Britanikve n
Singapor, q mbahej si nj fortes e vrtet, ra n duart e japonezve.
Rnia e ksaj fortese, u cilsua edhe nj her nga rilli si nj nga
humbjet m t turpshme t historis s Britanis.
48. Takeo Kurita.Admirali I flots perandorake t Japonis
49. Pamje nga flota perandorake japoneze
50. I Gjith Globi n Luft: 1942 Luft n ekosllovaki dhe Franc N
maj t 1942, projektuesi i projektit Zgjidhja Prfundimtare, Reinhard
Heydrich (q ishte plani pr zhdukjen e t gjith hebrenjve), do t
vritej nga agjent t rezistencs eke gjat operacionit Antropoid. Kur
Hitleri mori vesh nj gj t till, urdhroi sulmin e territoreve ku
ndodheshin partizant, duke shkaktuar reprezalje t shumta kundra
popullsis civile. M 19 gusht, 1942, Forcat Kanadeze lshuan kundra
trupave naziste, nj sulm t shpejt n portin e Dieppe t Francs, q u
njoh me emrin Operacioni Xhubileu (Operation Jubilee). Aleatt psuan
disfat n kt betej, por kjo disfat do t siguronte m von informacion
q do t shrbente n operacione t tjera, si Operacioni Tor (Operation
Torch) dhe Operacioni Ovrlord (Operation Overlord) Ofensiva e
Sovjetikve N veri, Sovjetikt do t sulmonin nn operacionin e koduar
Toropets-Kholm, n 9 janar deri n 6 shkurt t 1942. Ky aksion bri t
mundur, q divizionet gjermane t ngushtoheshin n afrsi t territorit
t Andreapolit. Gjithashtu, Ushtria e Kuqe do t rrethonte nj
divizion t ushtris gjermane n Xhepin e Demjansk-ut (Rrethimi i
Garnizonit gjerman u pagzua me kt emr). Kjo do ti jepte avantazh
Ushtris s Kuqe, duke prishur moralin e trupave gjermane.
51. Forcat e Boshtit n Sulm N muajin e gjasht t 1942, me dat
28, do t fillonte ofensiva e Aleatve e koduar Operacioni Blu. Ky
plan prfshinte vendosjen e trupave t Aleatve, nga lumi Don deri n
lumin Volga, drejt maleve Kaukaziane. Grupi Ushtarak B, ndrkoh po
bnte plan, shtnien n dor t Stalingradit; nj veprim ky q do mund t
forconte frontin Gjerman. Ndrsa Grupi Ushtarak A, planifikoi
marrjen e fushave t pasura me naft n jug. N Betejn e Kaukazit,
Trupat e Boshtit Nazist do t kapnin nga fundi i vers dhe vjesht s
1942-it, fushat e pasura me naft. Beteja e Stalingradit M 23 gusht,
1942, Gjermant arritn Vollgn, n veri t Stalingradit. Gjermant pa
humbur koh, do t bombardonin qytetin duke shkatrruar shtpit prej
druri. Shkatrrimi i ktyre t fundit u b me qllim q t dmtoheshin
uzinat moderne t sovjetikve. M 23 shtator, Ushtria Gjermane kishte
marr n dor kto fabrika dhe rrezja e veprimit t Ushtris Gjermane,
ishte aq i gjer sa q kishte nn kontroll t gjith lumin. Sovjetikt do
t sillnin prforcime dhe tashm do t fillonte ajo q n histori u njoh
si Beteja e Stalingradit. N rrugt e Stalingradit, do t
zhvilloheshin beteja t ashpra guerirlase. Duke qen se t dy palt
luftonin brenda n qytet, mendohet se luftimet trup m trup nuk kan
munguar. Lufta e egr, bri q morali i trupave t t dyja palve t
binte. Edhe pse Gjermania po dmtohej shum nga kjo betej, Hitleri
nuk do t urdhronte kurr dorheqjen.
52. Von Paulus, i ndodhur n nj gjendje t mjerueshme, do
provonte edhe nj her nj sulm kundra Sovjetikve n fillimet e
nntorit. Tashm Ushtria Gjermane kishte n dor rreth 88% t qytetit,
por me sa dukej, rezistenca e Ushtris s Kuqe, nuk do t binte bashk
me qytetin e shkatrruar. Ndrkoh q Ushtria Gjermane, futej akoma m
thell n qytet, Sovjetikt kishin forcuar kraht n rrethinat e
Stalingradit. N kt mnyr, Sovjetikt patn mundsi t rrethonin deri
diku Ushtrin Gjermane. Operacioni Uranus, n 19 nntor, pati si baz
sulmimin e forcave gjermane nga t dyja kraht. Ky operacion korri
sukses. Trupat Sovjetike do t takoheshin n Kala dhe 4 dit m von,
Divizioni i Gjasht i Ushtris Gjermane, do t rrethohej i tri. Kjo pr
ta ishte nj grack nga ku nuk do t ishte shum e leht t dilnin.
Divizioni i Gjasht, krkoi leje pr t dal nga rrethimi, por Hitleri
nuk i lejoi, duke i premtuar se ata do t furnizoheshin nga qelli me
ushqime, deri sa t shptoheshin. Megjithat Sovjetikt nuk do t bnin
sehir ndrkoh q Hitleri t sillte ndihmat. N at koh, Sovjetikt do t
lshonin nj sulm kundra forcave t ndodhura n afrsi t Mosks. Ky sulm
i quajtur Operacioni Mars, kishte si synim ndrprerjen e kontakteve
ndrmjet divizionit qendror me at t divizionit n jug t Stalingradit.
Me t shpejt, Von Manstein do t formonte nj batalion modest me
ushtar gjerman, me qllim pr t shkuar n ndihm ushtris q kishte
ngecur n Stalingrad
53. Por ai do t afrohej vetm 50 kilometra me ushtrin e mbetur n
brendsi t Stalingradit. Trupat Sovjetike, nuk do ta lejonin at t
ecte prpara qoft edhe nj metr me shum. N fund t vitit 1942,
Divizioni i Gjasht, ishte katandisur si mos m keq, pasi Luftwaffe
(Forcat Ajrore Gjermane), nuk sillte as 1 t 6 e furnizimeve t
nevojshme. Fieldmarshall Von Paulus do ti dorzohej Ushtris s Kuqe m
2.2.1943 duke mos par rrug tjetr shptimi. Nga ky vendim, 91 000
ushtar Gjerman dhe 22 gjeneral, do t binin n duart e Sovjetikve.
Kjo do t ishte lufta m e madhe n t gjith historin, si n shpenzime,
ashtu edhe n humbje njerzore. Mendohet se Gjermant humbn rreth 850
000 ushtar. Ndrsa gjithsej 2 milion njerz do t vdisnin n kt betej
(por kjo sht e diskutueshme).
54. Bombardimet e Gjermanve
55. Pamje e ushtarve sovjetik gjat betejs s Stalingradit
56. Ushtar rus pas nj beteje
57. Betejat e Aleatve n Paqsor M 19 shkurt 1942, Presidenti i
ShBA-s Rusvelt (Roosevelt) do t firmoste Urdhrin Ekzekutiv t
Shteteve t Bashkuara t Ameriks 9066, duke shpallur luft ndaj
Boshtit Japoni-Gjermani-Itali. Me fillimin e lufts, shum persona
japonez, italian dhe gjerman, q n t vrtet ishin persona me shtetsi
Amerikane, do t internoheshin npr kampe. N kto kampe do t
drgoheshin edhe persona nga Hawai. Por kto kampe ishin brenda
standardeve t jetess dhe nuk pati keqtrajtime ndaj personave q
qndruan aty gjat lufts. M 18 prill t 1942-it, bombardimi i par
ajror do t godiste Japonin n zemr t saj. Ky operacion i quajtur
Doolittle Raid, pavarsisht se do shkaktonte dme t pakta ndaj
Japonis, do t bnte q kjo e fundit t rikonsideronte trheqjen e disa
njsive ushtarake n mbrojtjen e Japonis. Ky sulm gjithashtu do t
ngrehte lart moralin e trupave Amerikane.
58. N fillimet e majit, Trupat Ushtarake Japoneze, do t
sulmonin Portin Moresby, Guinea e Re. Por kjo pr ta nuk do t ishte
edhe aq e thjesht sepse Flota e Aleatve do t kundrsulmonte n at q
njihet si Beteja n Detin Koral (Battle of the Coral Sea). Kjo ishte
kundrprgjigjja e par e armatosur e Aleatve kundra forcave japoneze.
Taktikisht Japonezt do t fitonin, sepse ShBA do t humbiste anijen
aeroplan-mbajtse USS Lexington n kt betej. Por pavarsisht nga kjo
humbje, beteja u konsiderua si sukses nga Aleatt. Kjo ishte beteja
e par q organizohej midis dy anijeve aeroplan-mbajtse. Vetm nj muaj
m von, m 5, Beteja e Midway do t fillonte. N kt betej, bombarduesit
nn ujor do t sulmonin me sukses Flotn Japoneze, duke fundosur katr
nga anijet aeroplan-mbajtse m t rndsishme t Flots Japoneze. Kjo
betej ishte nj sukses sepse tashm Japonia nuk do zgjeronte m fuqin
e saj n Paqsor. Historiant e vlersuan kt betej, si nj kthes t lufts
nga ana e Aleatve, edhe pse m von do t kishte shum pr t luftuar. Pr
tu theksuar sht se kjo betej u fitua me an t Kriptografis. Pra
Ushtria e ShBA- s, arriti t zbrthente kodet e Flots Japoneze dhe
rrjedhimisht e dinte se ku ata do t do t sulmonin.
59. N korrik, forca t shumta dhe t mir-armatosura japoneze, do
t sulmonin nga toka Portin e Moresby. Kundra ktyre forcave t
strvitura mir n luft, qndronin vetm trupat e paprgatitura
Australiane. Kta t fundit, nuk kishin shum armatime n dispozicion
dhe nuk kishin shum eksperienc. Ajo q ka m shum rndsi sht se kto
trupa do t ishin edhe m t pakta n numr si edhe m keq t armatosur.
Por kjo nuk i ndaloi Ushtart Australian t luftonin dhe t fitonin
betejn kundra 5000 forcave t mir-armatosura Japoneze. Australiant i
detyruan kto trupa (n t vrtet ishin dy njsi ushtarake japoneze ato
q sulmuan forcat australiane) t trhiqeshin mbrapsht. Kjo betej, do
t ishte mposhtja e par e Japonezve n teren si edhe fitorja e par e
rndsishme e Forcave Ushtarake Australiane. Edhe pse Beteja pr
Kokodn, do t ishte shum e kushtueshme n njerz, aq sa trupat do t
demoralizoheshin. Oficert e AIF do t udhhiqnin trupat Australiane,
duke detyruar Japonezt t trhiqeshin sa m larg, duke shpresuar kshtu
q brigada e 21-t, t forcohej dhe t riorganizohej. M 7 gusht t po
atij viti, Flota e ShBA-s do t kalonte n ofensiv n Betejn e
Guadalcanal. Luftimet zgjatn gjasht muaj rresht, ku si japonezt, si
Amerikant, luftuan ashpr pr t marr nn kontroll ishullin. Ndrkoh,
beteja t tjera detare n territoret n afrsi, do t angazhonin flotn
aleate n luftime. Pr tu prmendur jan Beteja e SavoIsland (Beteja e
Ishullit Savo), Beteja e Cape Esperance, Lufta Detare e Guadal
Kanal dhe Beteja e Tassafaronga.Von n gusht dhe n fillimet e
shtatorit, trupat japoneze tinzarisht do t kryenin nj sulm n pjesn
e lindore t Guineja s Re. Ky sulm nuk do t ishte nj surpriz pr
aleatt. Trupat Australiane do t ishin aty pr t kundrshtuar forcat
japoneze. Kjo do t ishte Beteja e Milne Bay (Beteja e Gjirit t
Milne).
60. Ofensiva Japoneze n 1942 Japonezt do t fillonin nj ofensiv
madhore kundra Kins, pak mbrapa sulmit t saj n Pearl Harbor.
Ofensiva synonte t merrte qytetin e angsha, q ishte nj pik kye pr
Japonezt. Forcat Japoneze ishte prpjekur edhe m par pr t marr
angashan, por n t dy sulmet kishin dshtuar. N nj sulm t till,
japonezt menduan se 120 000 ushtar do t ishin t mjaftueshm, por
Forcat Kineze do t mobilizonin 300 000 trupa. T gjendur n nj
ekuilibr t till, shum shpejt trupat Japoneze do t rrethoheshin dhe
si rrjedhoj do t detyroheshin t trhiqeshin.
61. Trupat Australiane ne Gjirin Milne, Guineja e Re
62. I Gjith Globi n Luft: 1943 Ofensiva e Sovjetikve dhe
Ofensiva Gjermane Mbas dorzimit t Divizionit t Gjasht t Ushtris
Gjermane n Stalingrad, m 2 shkurt 1943, Ushtria e Kuqe do t hidhej
n sulm kundra trupave tjera gjermane. 8 dallg sulmesh do t
ndesheshin me ushtrin gjermane gjat dimrit. Shumica e ktyre
sulmeve, u prqendruan prgjat Donit, nj nga lumenjt afr
Stalingradit. N fillim Ushtria e Kuqe do t korrte sukses, por m von
gjermant do t riorganizoheshin. Duke marr avantazh nga dobsimi i
Ushtris Sovjetike, q kishte br gjithashtu gabimin t zgjerohej shum
n terren, Gjermant do t kundra-sulmonin dhe do t shtinin n dor edhe
nj her qytetin e Kharakov si edhe terrenet n afrsi. Kjo do t ishte
fitorja m e madhe strategjike e Ushtris Gjermane. Vjeshta do t
shrbente vetm si nj pengues pr t zhvilluar luftn. Shirat e
rrmbyeshm do ta bnin situatn t vshtir pr t dyja palt luftuese.
Megjithat t dyja ant do t prgatiteshin gjat ktij intervali pr t
luftuar n betejn e vers. Gjermant do t shtynin disa her ofensivn e
tyre, duke br t mundur nj prgatitje sa m t fort. M 4.6.1943,
Wehrmacht do t organizonte nj mbledhje t prgjithshme. N kt mbledhje
u vendos q n ofensivn e vers kundra Trupave Sovjetike, t
prqendrohej artileria m efektive n dispozicion e prdorur gjat Lufts
s Dyt Botrore.
63. Kjo ofensiv do t hidhej kundra sovjetikve n afrsi t qytetit
t Kursk. Ishte e qart pr sovjetikt q n kt linj defensive do t
kishte nj sulm s shpejti dhe prandaj ata do t drgonin prforcime n
kt pik. Kjo u b e mundur me hapjen e transheve, furnizim me armatim
dhe ushtar, duke shpresuar se sovjetikt do t prgatisnin nj mbrojtje
t fort n kt mnyr. Gjermant do t sulmonin vijn defensive t
sovjetikve si nga jugu, ashtu edhe nga veriu, duke shpresuar t
takoheshin n qendr. N se Gjermant do t takoheshin n qendr, vija
defensive mendohej se do t binte dhe 60 Divizione Sovjetike do t
kapeshin rob. Megjithat kjo ishte vetm nj presupozim i gjeneralve
gjerman, sepse n t vrtet forcat gjermane n veri do t bnin shuma pak
prpara. N veri mbrojtja Ruse qndronte e pathyeshme, por n jug
situata po shkonte pak keq dhe gjermant po avanconin gjithmon e m
shum. Duke iu friksuar nj penetrimi nga ana e forcave gjermane n kt
zon (q njkohsisht mund t lente njsin mbrojtse n veri t zbuluar),
sovjetikt do t sillnin prforcimet e tyre. Kjo do t njihej si Beteja
e Kurskut. Beteja e Kurskut, do t ishte beteja m e madhe e tankeve
n t gjith historin. Luftimet do t zhvilloheshin n afrsi t qytetit t
Prokhorovka dhe beteja do t merrte nj kthes krejt ndryshe nga ajo q
Gjeneralt Gjerman kishin menduar. Artileria dhe armatimet e tankeve
gjermane, do t mbaronin shpejt. Njsit gjermane tashm ishin t
lodhura nga luftimet, ndrkoh q sovjetikt, duke prfituar nga kjo
situat, filluan nj kundr-ofensiv. N kt gjendje, Trupat Ushtarake
Gjermane do t trhiqeshin. Nga kjo ofensiv n ver, gjermant do t
humbnin pozicionin e tyre t mparshm duke u trhequr akoma m
mbrapa.
64. Sovjetikt m von do t lironin Kharakovin, pas nj fitoreje t
bujshme n Kursk. Shirat e rrmbyeshm t Vjeshts, bindn Hitlerin t
merrte vendimin pr nj trheqje t prgjithshme n gusht, deri n linjn e
lumit Dnieper, q kontrollohej nga trupat gjermane. Ndrkoh q muajt
ndiqnin njri tjetrin, dhe ndrkoh q shtatori i linte vnd tetorit,
Gjermant do t ndrgjegjsoheshin se ishte me t vrtet e pamundur t
mbaje nn kontroll Dnieperin. Forcat Sovjetike do t gjenin mnyrn pr
t kaluar lumin dhe qytetet e rndsishme t Dnieperit do t binin nj
nga nj, duke filluar me qytezn e Zaporozhye, pr t vazhduar m von me
rnien e Dnepropetrovsk. N fillimet e nntorit, sovjetikt do t
kalonin n t dy ant e Kievit dhe do ta lironin kryeqytetin e
Ukrains. Gjat Krishtlindjeve, Forcat Ukrainase do t sulmonin n
Korosten. Tashm Sovjetikt kishin rrug t hapur. Sovjetikt do t
avanconin deri tek kufijt Sovjetiko-Polake t vitit 1939. Kjo
tregonte hapur avancimin e tyre ndaj Gjermanis, e cila po humbte
betej mbas beteje.
65. Ushtar Sovjetike duke kaluar lumin Dnieper. Forcat Gjermane
nga ana tjetr e lumit prgjigjen me zjarr
66. Ushtart gjerman gjat ofensivs s vers pran nj tanku Tigr ku
ushtria gjermane do t merrte nj goditje t rnd.
67. Kapitullimi i Italis Forcat e boshtit do t dorzoheshin n
Tunizi m 13 maj 1943 dhe me kt dorzim, 250 000 ushtar do t binin
rob n duart e Aleatve. Fushata n Afrikn e Veriut, kishte qen nj
disfat pr Italiant. N kt gjendje, Aleatt do t hidheshin n sulm
kundra Italis n brthamn e saj. Aleatt n Operacionin Husky, pushtuan
Sicilin n 10 korrik. Vetm pr pak muaj ishulli do t binte dhe
pushteti i Musolinit gjithashtu. M 25 korrik ai do t hiqej nga
detyra nga Viktor Emanueli i Tret (Mbret i Italis) dhe do t
arrestohej m von me aprovimin e Kshillit t Lart Fashist. Nj qeveri
e re do t formohej. Kjo qeveri e re, q mori fuqin menjher n dor, do
t drejtohej nga Pietro Badoglio. Kjo qeveri deklaroi se Italia do t
qndronte e angazhuar n luft. Megjithat n t njjtn koh, Pietro kishte
filluar bisedimet me Aleatt pr paqen, edhe pse kto bisedime ishin t
fshehta.Aleatt do t pushtonin pjesn kryesore t Italis m 3 shtator
1943. Italia do ti dorzohej zyrtarisht Aleatve m 8 shtator, pas
negociatash t shumta. Familja mbretrore dhe qeveria e Pietro
Badoglios, u arratisn pr n jug t Italis, duke ln Ushtrin Italiane
pa urdhr. Ndrkoh q Italia nuk po prbnte m nj problem pr Aleatt,
luftimet u morn n dor nga Gjermant, t cilt detyruan Aleatt t
ndalonin krejtsisht hapin e tyre gjat dimrit t 1943 dhe 1944. Kjo u
njoh si Linja e Gustavit, n jug t Roms. N veri, Musolini me
mbshtetjen e Partis Naziste, do t formonte nj qeveri kukull e
njohur me emrin Republika Sociale Italiane ose Republika e
Sal-s.
68. Betejat n Atlantik Betejat n Atlantik gjithashtu do t
rezultonin n avantazh t Aleatve. Beteja pr Atlantikun do t merrte
kthes n fillimet e 1943. Gjat ksaj kohe aleatt kishin studiuar
mnyrn e luftimit t Ushtris Gjermane si edhe kishin msuar nga
gabimet e bra m par. Teknologjia e re do t prdorej n mnyr efektive
kundra nndetseve t gjermanve. Megjithse dy nga karvant e Aleatve
psuan dme t mdha gjat ktij viti, edhe nndetset gjermane psuan shum
humbje, duke br kshtu q ata t hiqnin dor nga ofensiva e tyre
kryesore n Atlantik. Aleatt gjithashtu kishin rifilluar
transportimin e ndihmave pr Bashkimin Sovjetik me an t karvanve
detare nga veriu. N dhjetor, beteja m e madhe n Atlantik do t
fillonte, kur Flota Mbretrore e Britanis (Royal Navy) do t ndeshej
me Flotn Gjermane. N betejn e Kepit t Veriut (Battle of North
Cape), Flota Gjermane do t humbiste edhe anijen- luftarake t
fundit, Kruiserin Scharnhorst, i cili do fundosej nga HMS Duke of
York, HMS Belfast si edhe anije t vogla t tjera. N kt vit, Aleatt
do t tregonin hegjemonin e plot n Atlantik dhe rreziku i Flots
Gjermane do t zvanitej plotsisht n kt hemisfer ujore t globit.
69. Erich Raeder ishte Komandanti i prgjithshm i Flots Gjermane
nga tetori i vitit 1928 deri n janarin e vitit 1943
70. Oqeani Paqsor n 1943 N 2 janar, Buna, Guineja e Re u kap
nga Aleatt. Me kapjen e ktij territori, Porti Moresby mund t flinte
i qet. Deri m 22 janar 1943, Forcat Aleate ia kishin arritur
qllimit t tyre pr t izoluar Forcat Japoneze n lindje t Guines s Re.
Gjithashtu Aleatt kishin prer rrugt kryesore t furnizimit t forcave
armike. M 8 shkurt, Aleatt e deklaruan Guadalcanal-in t sigurt.
Fill pas ksaj, Forcat Amerikane dhe Australiane ndrmorn fushatn e
gjat pr rimarrjen e pjesve t pushtuara t ishullit Solomon.
Rezistenca do t ishte e ashpr edhe pse ishulli do t merrej
plotsisht n vitin 1943. N nntor, Flota Amerikane fitoi Betejn e
Tarawa-s. Pavarsisht nga fitorja, Flota e ShBA do t psonte humbje t
shumta dhe kjo do t shkaktonte reagime t shumta n ShBA. Opinioni
publik nuk mund t kuptonte gjith kto humbje pr nj ishull t vogl dhe
t parndsishm. Nga kjo situat, Flota Amerikane do t prshtaste planin
Island hopping (Shpresa e Ishullit). Ky plan synonte anash-kalimin
e disa ishujve t fortifikuar japonez dhe prqendrimin e trupave t
kufizuara t aleatve, n ato territore q mendoheshin se kishin rndsi
jetsore pr luftn. Pra qllimi i thjesht ishte ndrprerja e
furnizimeve t ktyre vndeve t fortifikuar, duke e detyruar armikun t
dilte vet nga loja. Mbas marrjes s ishujve kryesor, Amerika
shpresonte t sulmonte dhe t mposhte me lehtsi ato vende q do mund
ti kushtonin shum n se sulmoheshin pr momentin. Nj plan i till
rezultoi me sukses pr flotn Amerikane. Flota e ShBA-s e bri t
mundur kt plan me an t nndetseve q shrbenin pr t prer linjat e
furnizimeve t ktyre vendeve armike.
71. Nj tank i Ushtris Amerikane i tipit M4A2, n plazhin e
Tarawa-s
72. Lufta Japoneze dhe Azia Juglindore Beteja e angade n Kin do
t konsiderohej si Stalingradi i Azis. Gjithka filloi me sulmin e
japonezve ndaj provincs Hunan m 2 nntor t 1943. Askush nuk do t
tregonte supremaci n kt betej. Beteja e angde-s do t ndryshonte her
n favor t Ushtris Kineze dhe her n favor t Ushtris Japoneze edhe
pse si prfundim, qyteti mbeti n duar t forcave kineze. Ushtria
Kineze ndoqi nj strategji defensive. Ata shpresonin pr nj
kundr-ofensiv t Aleatve ndrkoh q vet organizoheshin pr t ndrtuar nj
ushtri m t fuqishme. Pr kt betej nga ana japoneze ishin mobilizuar
100 000 trupa.N t vrtet Ushtria Kineze ishte e ndar n dy ushtri.
Njra ushtri ishte Ushtria Nacionaliste Kineze Kuomintang nn urdhrat
e iang Kai-shek dhe Ushtria Komuniste e Kins nn urdhrat e Mao
Cedunit. T dy kto ushtri ishin kundra sundimit japonez, por duke
qen se ndanin ideale t ndryshme, nuk morn kurr mundimin t
bashkoheshin bashk. Kuptohet q kishte bashkpunim por ky bashkpunim
ishte i dobt dhe jo i mirfillt. Konfliktet midis nacionalistve dhe
komunistve kishin filluar prpara se lufta t fillonte dhe do t
vazhdonte edhe pas lufts.Japonezt do t kapnin nj pjes t gjer t
Burms dhe detyrimisht do t bllokonin Rrugn e Burms q i shrbente
Aleatve pr t furnizuar Ushtrin Nacionaliste Kineze. Kjo detyroi
Aleatt q t krijonin nj rrug t gjat e t mundimshme transporti nga
India. Kjo ishte arsye q trupat kineze, pas nj trheqje strategjike,
do t furnizoheshin prsri me armatime dhe nn komandn e Gjeneralit
Joseph Stilwell, do t prpiqeshin t hapnin Rrugn Ledo, duke u
prpjekur t zvendsojn rrugn e Burms. Por kjo do t krkonte prdorimin
e shum mekanizmave teknologjike dhe nj pun inxhinierike t mir.Kto
do t ishin ngjarjet e fundit q do t prcillnin 1943-shin.
73. I Gjith Globi n Luft: 1944 Ushtria e Kuqe Prsri n Ofensiv N
veri-perndim ofensiva e Sovjetikve n janar t 1944-s i kishte dhn
fund rrethimit t Stalingradit. Gjermant do t trhiqeshin me kujdes
nga Leningradi. Tashm vija e Trupave Gjermane do t ngushtohej dhe
nj vij mbrojtse do t formohej n liqenet e jugut. N jug, n mars dy
njsi sovjetike do t rrethonin Ushtrin e Par t Panzerave t drejtuar
nga Generaloberst Hans-Valentin Hube, pak n veri t lumit Dniestr.
Gjermant i mbathn nga kurthi ku e kishin mbrthyer veten vetm n
muajin prill. Nga kjo trheqje shum nga trupat gjermane do t
shptonin, por gjermant do t lenin mbrapa shum makineri t rnda lufte
dhe armatime. N fillimet e majit, Njsia Ushtarake 3 e Ukrains si
pjes e Ushtris s Kuqe, do angazhohej kundra Njsis Ushtarake 17
Gjermane. Njsia 17 ishte ln mbrapa q kur se Trupat Gjermane ishin
trhequr nga Ukraina. Beteja ishte padyshim nj fitore e Ushtris s
Kuqe. Vetm gjat prpjekjes pr arratisje prmes Detit t Zi, do t
humbnin jetn 250 000 trupa gjermane dhe rumune.
74. Gjat prillit, Ushtria e Kuqe do t sulmonte vazhdimisht pran
qytetit t Iashi n Rumani. Sovjetikt shpresonin n kt mnyr, kapjen e
territoreve strategjike. Megjithat trupat gjermane dhe rumune do t
mbronin pozicionin e tyre me sukses dhe n fund t prillit territoret
e rndsishme pr sovjetikt mbetn n duar t gjermanve. Sulmi n Trgul
Frumos ishte prpjekja e fundit e forcave sovjetike pr t arritur
qllimin e tyre. Me marrjen e atyre territoreve, sovjetikt synonin
prgatitjen e ofensivs gjat vers. Nj vnd i prshtatshm ky pr tu futur
n Rumani.Me avancimin e Forcave t Ushtris s Kuqe, Trupat Gjermane
do t pushtonin Hungarin. Pushtimi i Hungaris u b i mundur m 20 mars
t 1943 dhe kjo u b me arsyen se Adolf Hitleri nuk besonte se
udhheqsi i Hungaris, Admirali Mikls Horthy do t qndronte besnik pr
shum koh. Ndrkoh n shkurt, Finlanda u prpoq t vendoste nj lidhje
paqeje me Sovjetikt. Marrveshja pr paqe kishte disa kushte q
Finlanda nuk dshironte ti pranonte. Pra do t lindnin kontradikta
midis Mosks dhe Finlands. Por kur m 9.6.1944 Ushtria e Kuqe do t
ndrmerrte nj ofensiv kundra ksaj t fundit, Finlandia do e pranonte
marrveshjen pa kushte.
75. Bombardimet Ajrore mbi Gjermani N muajin e gjasht t 1944,
gjermant do t prdornin raketn e par t tipit kruiser kundra Anglis.
Kjo raket u pagzua nga Britanikt si V-1 flying bomb (Bomba
Fluturuese V-1), e cila do t ndiqej nga V-2 rocket (Rraketa V-2).
Kjo e fundit (gjithashtu e prdorur pr her t par n luft), ishte nj
raket e mbushur me lnd plasse dhe mund t komandohej n distanc.
Britanikt u gjendn t paprgatitur ndaj ktyre raketave t reja, q pr
kohn zotonin nj teknologji t nivelit t lart. Megjithat Forcat
Ajrore t ShBA-s, Britanis dhe Kanadas, do t sulmonin rnd
Luftwaffe-in (Forcat Ajrore Gjermane). Kshtu bombardimet ajrore
masive do t fillonin. Kto bombardime zakonisht kishin pr synim
qytetet e mdha n brendsi t Gjermanis. Kjo nism u mor nga komandanti
n detyr Marshall Herris (Air Chief Marshall Harris), q m pas do t
merrte edhe nofkn Bomber Haris. rilli do t urdhronte bombardimet e
terrorit, q synonin bombardime masive t tilla, sa q qyteti t mund t
bhej rrafsh me tokn. N kt mnyr, fabrikat gjermane do t
shkatrroheshin krejtsisht dhe puntort gjerman do t mbesnin pa streh
gjithashtu.
76. Bombardimet masive zakonisht prfshinin angazhimin e 600
deri n 1000 bombarduesish t rnd. Zakonisht objektivat ishin qendra
t industrializuara, baza nndetsesh, rrug hekurudhore si edhe
depozitat e nafts, edhe pse nga fundi i bombardimeve, njsit q
lshonin Bomba Fluturuese V-1 dhe Raketa V-2 do t bheshin objektive
primare, pasi ata shkaktonin shum dme mbi Britani. Nj gj e till
ishte shum pr Luftwaffe-n. Forcave Ajrore Gjermane nuk i kishin
mbetur m shum se disa avion q nuk mund t bnin shum prpara nj force
t till ajrore si ajo e aleatve.Duke mos dashur t dalim nga 1944, e
rndsishme sht t themi se deri n 1945, q kur se kto bombardime
kishin filluar, t gjith qytetet e mdha t Gjermanis ishin kthyer n
grmadha.
77. Test i Rakets V-2 n Peenemunde, Gusht 1943.
78. Nj sy mbi Italin dhe Ballkanin Me kapitullimin e Italis,
Trupat gjermane morn n dor situatn dhe Linja Gustav do t formohej n
pjesn jugore t Maleve Apenine (n jug t Roms). Aleatt nuk mundn ta
thyenin kt linj dhe menduan se nj zbarkim detar n Anzio do t ishte
m e logjikshme. Zbarkimi u b i mundur m 22 janar 1944 dhe
operacioni u quajt Operacioni Shingle. Ky veprim nuk dha rezultatet
e pritura pasi njsit ushtarake n kt zon u rrethuan me shpejtsi nga
gjermant.T pa aft t bjn shum kundra Linjs s Gustavit me dshtimin e
operacionit Shingle, Aleatt vendosn ta thyenin kt linj me sulme
qendrore. M 15 shkurt manastiri i Monte Kassino (nj manastir ky
shum i vjetr), u shkatrrua nga bombarduesit B-17 dhe B-26, pasi
mendohej se godina po prdorej nga Trupat Gjermane pr vendosje
artilerie. Dy dit pas bombardimeve, trupat parashutiste gjermane u
dyndn n grmadhat e ndrtess pr ta mbrojtur. N luft e sipr pr kt
territor, pas plot katr bombardimesh nga ana e aleatve, aleatt do t
humbnin 54 000 trupa ndrsa gjermant 20 000 trupa.Vetm mbas shum
muajsh, Linja e Gustavit do t binte dhe Aleatt patn mundsi t
marshonin pr n veri. M 4.6.1944, Roma do t lirohej nga Aleatt, q m
pas n gusht do t arrinin deri n Florenc. M pas ata do t ndalonin
prsri n dimr dhe nj linj tjetr do t formohej. Kjo linj u njoh me
emrin Linja e Gotiks.Ndrkoh Gjermania u trhoq nga Ballkani, edhe
pse Hungaria u mbajt e pushtuar deri n shkurt t 1945-s. Rumania u
kthye kundra Gjermanis n gusht t 1944, duke krcnuar linjat gjermane
me Ukrainn, q ishte e vetmja rrug trheqjeje e trupave gjermane n at
territor. Bullgaria do t dorzohej n shtator.
79. Rreth Revolts Polake Sovjetikt avanconin dhe lshonin
vazhdimisht ofensiva t rnda kundra ushtris gjermane. M 22.6.1944,
Operacioni Bagration ishte nj ofensiv q prfshinte rreth 2.5 milion
njerz dhe rreth 6000 tanke. Qllimi i Operacionit Bagration ishte
pastrimi i qytetit Belarus nga trupat gjermane. Beteja do t ishte
nj sukses pr sovjetikt dhe disfat pr gjermant. Batalioni Gjerman
Qendror u shkatrrua nn furin e tankeve dhe Wehrmacht (ushtria
gjermane) humbi 800 000 trupa, duke psuar kshtu goditjen m t rnd n
historin e saj. Sovjetikt do t avanconin m tutje dhe m 31 korrik do
t ishin n dyert e Varshavs.Avancimi i Ushtris s kuqe i bri Polakt t
merrnin shpres se shum shpejt ata do t liroheshin. N Varshav
revoltat do t fillonin dhe me 1 gusht t 1944, nj nga operacionet m
t gjer t kohs do t fillonte. Me Operacionin Furtuna, Rreth 40 000
lufttar t rezistencs Polake morn n dor qytetin. Megjithat Ushtria e
Kuqe nuk do t avanconte m tepr dhe ndihma e vetme q do t merrnin
polakt nga sovjetikt, ishte artileri e rnd. Ndrkoh trupat gjermane
do t organizoheshin. Ata lvizn n brendsi t qytetit me qllim q t
shuanin revoltn. Revolta mbaroi m 2 tetor 1944, me trupat gjermane
fitimtare. Kta t fundit shkatrruan edhe at pjes q kishte mbetur nga
qyteti i Varshavs.
80. D-Day - Zbarkimi i Aleatve n Normandi 6.6.1944, D-Day
(shqiptimi Di Dei Dita D). Trupat Aleate t prbra kryesisht nga
ushtar amerikan, britanik dhe kanadez, do t sulmonin Normandin q
ishte nn pushtimin e Gjermanis Naziste. Rezistenca gjermane ishte e
fort dhe e mir pozicionuar, sidomos n plazhin Omaha dhe qytetin e
Caen (Kaen). N muajin e par, Aleatt do t fitonin terren. Luftime t
ashpra do t ndodhnin n kto toka me pyje t dendur dhe fusha t gjera
q pikrisht pr kt faun do t merrnin emrin luftimet Bocage (fjal n
frngjisht). Por n t vrtet Aleatt hovin do ta merrnin vetm gjat
Operacionit Kobra n Saint-L, nj qytet n veri t Francs.Gjat gushtit,
Armata e Shtat Gjermane dhe Armata e Pest e Panzerave ishin
rrethuar gati krejtsisht n Falaise. 50 000 ushtar u zun rob por nj
pjes e mir e ushtris, arriti t dal nga rrethimi dhe t iki. Forcat
aleate q vepronin n Itali u detyruan t pushtonin Riviern Franceze
dhe m 15 gusht, bn t mundur lidhjen me trupat n Normandi.M 19
gusht, Rezistenca Franceze n Paris, ngriti krye kundra pushtuesve
gjerman. Njsia Franceze nn komandn e Gjeneralit Jacques Leclerc, q
erdhi n qytet drejt e nga Normandia, mori deklaratn e dorzimit t
forcave gjermane atje dhe kshtu m 25 gusht, Parisi m n fund ishte
liruar.
81. Zbarkimi i Aleatve n Normandi m 6.6.1944
82. Ofensiva Gjermane dhe Kundr-ofensiva e Aleatve N dhjetor,
ushtria gjermane do t lshonte ofensivn e fundit n frontin
perndimor. Kjo ofensiv, q ishte angazhimi i fundit gjerman n luft
do t njihej me emrin Beteja e Bulge. Hitleri shpresonte se duke
prdorur teknikat luftarake si ajo q ishte prdorur gjat Ofensivs s
Ardenes n 1940 ku ushtria gjermane kishte fituar betejn n mnyr t
shklqyeshme, Aleatt do t trhiqeshin deri diku. N kt mnyr sipas
Hitlerit trupat Aleate do t binin dakord pr negociata paqeje. N
fillimet e ksaj beteje, gjermant korrn sukses. Ky sukses erdhi si
pasoj e kapjes s trupave Aleate n mnyr t paprgatitur. Grupi
ushtarak i panzerave gjerman Kampfgruppe Peiper t drejtuara nga
Jochen Peiper do t shkonte shum larg. Avancimi i ktyre trupave n
linjat e trupave amerikane, u quajt Beteja e Bulge (fjala Bulge
merr kuptimin e Avantazh).Moti i keq favorizoi kt ofensiv duke i
dhn pr momentin avantazh trupave gjermane pasi trupat e aviacionit
t Aleatve, nuk mund t prdoreshin. Megjithat rezistenca e trupave
amerikane n Saint Vith do t ishte e fort dhe e vendosur pr t
mbajtur pozicionet e tyre. Marshimi i trupave gjermane do t
ndalonte shpejt. Ushtria e Tret e ShBA-s me gjeneralin George
Patton n krye, do t merrte n dor situatn. Rreziku gjerman do t
shuhej dhe fal kundrsulmeve t ndryshme t trupave ushtarake t
ShBA-s, nj pjes e mir e divizioneve gjermane do t zihej ngusht.
Trupat e mbetura gjermane do t detyroheshin t trhiqeshin n
Gjermani. Kto beteja konsiderohen si nga betejat m t prgjakshme t
trupave amerikane n frontin e perndimit.
83. Lufta Sino-Japoneze dhe Azia Juglindore N prillin e 1944,
japonezt do t lshonin sulmin e njohur me emrin Operacioni Ichigo.
Kjo u b pr t siguruar territoret hekurudhore prmes territoreve t
pushtuara nga Japonia, dhe pjess verilindore t Kins, Kores dhe Azis
Juglindore. N kt mnyr ata shpresonin se do mund t shkatrronin bazat
ajrore t ShBA-s q ndodheshin n at territor. N muajin e gjasht t po
atij viti, japonezt mobilizuan 360 000 trupa dhe pushtuan angasha-n
pr her t katrt. Ky kishte qen numri m i madh i prdorur nga forcat
japoneze gjat t gjith lufts Sino-Japoneze. Numri i madh i ushtarve
do t jepte efektet e veta dhe mbas 47 dit luftimesh t prgjakshme,
qyteti do t binte n duar t forcave japoneze. Deri n nntor, japonezt
kishin marr gjithashtu qytetin e Guilin dhe Liuzhou, t cilt kishin
shrbyer si baza t avjacionit amerikan pr t bombarduar Japonin.
Megjithat, me sa dukej japonezt ishin larg nga ndalimi i trupave
ajrore amerikane, sepse amerikant mund t bombardonin srish Japonin
me an t bazave ajrore q dukej se i shtinin n dor shum shpejt. Kto
baza mbinin si krpudhat mbas shiut, gjithmon t palodhura pr t
bombarduar qytetet e armikut t tyre. N dhjetor, forcat japoneze
arritn French Indochina (firma e nafts n duar t holandezve n
territorin e Indonezis), dhe arritn t prmbushnin objektivin e tyre
pr t shtn dor mbi floririn e zi (pra naftn), edhe pse kjo i kushtoi
atyre shum. Japonia nuk mund t knaqej me nj fitore si ajo e Pirros.
Ndrkoh n Azin Juglindore, Amerikant do t kishin prfunduar rrugn
Ledo (Ledo Road), q lidhte m n fund Indin dhe Kinn me qllim
furnizime ushtarake. Kjo do t shtynte forcat japoneze dhe n mars t
1944-s do t vendosnin t sulmonin Indin
84. Ky marshim n kryeqytetin e Indis, nuk do t ishte nj shtitje
n park pr trupat japoneze, sepse n Indi, trupat britanike n aleanc
me ato indiane do t kundrshtonin rnd kt "marshim". Trupat japoneze
u prpoqn t shkatrronin trupat britanike dhe indiane n Imfal
(Imphal). Luftimet q u zhvilluan ishin t ashpra. Japonezt do t
merrnin hov n fillimet e luftimeve. Trupat aleate, pavarsisht se
ndodheshin t rrethuara, furnizoheshin vazhdimisht nga qelli me
ushqime dhe armatime, deri sa trupat e freskta t aleatve do t vinin
aty dhe do t thyenin rrethimin e trupave japoneze me lehtsi, pasi
ksaj radhe trupat luftuese japoneze ishin t sfilitura nga luftimet
e vazhdueshme dhe pa furnizime. Japonezt u trhoqn mbrapsht duke ln
pas rreth 85 000 t vdekur nga radht e tyre. Nj nga disfatat m t
mdha t trupave japoneze n luftn e madhe t Azis.
85. B-29 duke bombarduar mbi Japoni.
86. I Gjith Globi n Luft: 1945 Ofensiva e Madhe e Sovjetikve;
60 KM larg Berlinit M 12 janar t 1945, Ushtria e Kuqe dukej se
ishte gati pr ofensivn e radhs. Trupat e Konevit, t pozicionuara
afr lumit t Vistuls, sulmuan trupat gjermane n territorin jugor t
Polonis duke u zgjeruar m tej dhe duke u afruar n Sandomierz. M 14
janar, Trupat e Rokosovskit do t sulmonin nga lumi Narev, n veri t
Varshavs. Ata thyen me sukses trupat mbrojtse gjermane prgjegjse pr
Prusin Lindore (emri i nj territori q nuk egziston m nn kufirin e
Gjermanis). Trupat e Gjeneralit Zhukov, do t sulmonin n qendr nga
territori i tyre afr Varshavs. Fronti gjerman, u rrnua krejtsisht
nga kjo ofensiv e madhe e Ushtris s Kuqe.M 17 janar 1945, Zhukovi
hyri n Varshav dhe vetm dy dit m von, trupat e tankeve ruse nn
komandn e ktij t fundit, do t shtinin n dor edhe qytetin e Lodz. N
po t njjtn dit, trupat e Konevit arritn m n fund kufijt q Gjermania
kishte pasur prpara lufts. N fundin e javs t ksaj ofensive t madhe,
sovjetikt kishin br prpara 160 kilometra n frontin gjerman me nj
gjersi t madhe veprimi prej 650 kilometrash. M 13 shkurt t po atij
viti, sovjetikt shtin n dor Budapestin. N eufori e sipr, n fund t
muajit ushtria e kuqe do t marshonte deri n lumin Oder, duke ln
vetm nj distanc prej 60 kilometrash nga Berlini. 60 kilometra ishin
gjithka q ndanin sovjetikt nga fitorja prfundimtare.
87. Ofensiva e Dimrit, Aleatt n sulm M 14 janar 1945, Trupat
Luftuese XII Corps (ose Njsia e Dyt Ushtarake Britanike), do t
lshonin Operacionin Blackcock. Operacioni me karakter ofensiv,
kishte si synim pastrimin e Trekndshit t Roer. Ky trekndsh nuk
ishte asgj tjetr m shum se nj territor strategjik n duart e trupave
gjermane, i vendosur midis riviers Maas dhe Roer, n jug t Roermond.
deri me dat 27 t po atij muaji, trupat gjermane do t shtyheshin
thell n lindjen e Roer. Konferenca e Jalts dhe Konferenca e Potsdam
M n fund Gjermania ndodhej n fijen e perit, dhe udhheqsit e mdhenj
t ShBA-s, Britanis s Madhe dhe Bashkimit Sovjetik vendosn t
takoheshin n Jalt. Konferenca e Jalts prfshiu presidentin e ShBA,
Ruzvelt, liderin e pa diskutueshm t Bashkimit Sovjetik, Josif
Stalin dhe Ministrin e Par (ose m sakt kryeministrin) e Britanis s
Madhe Uinston rill. Konferenca filloi m 4 shkurt t 1945 dhe zgjati
7 dit, deri n 11 shkurt. N kt konferenc u trajtuan shum tema ku m t
rndsishmet ishin:
88. N prill t 1945 vendet fituese do t rimblidheshin prsri pr t
formuar Kombet e Bashkuara. Polonia do t kishte zgjedhje t lira, pa
presione nga sovjetikt. Vendet satelite t Bashkimit Sovjetik do t
reformoheshin dhe do t merrnin ndihm me qllim restaurimin e tyre.
Sovjetikt do t sulmonin trupat e mbetura japoneze n Kin, tre muaj
mbas kapitullimit t Gjermanis Naziste. Kufijt e Polonis do t
zhvendoseshin nn kurrizin e territorit t Gjermanis. Gjermania do t
humbiste shum toka dhe Rusia do t prfitonte gjithashtu. Edhe mbas
aprovimit pr shkatrrimin e Murit t Berlinit, Rusia mbajti t njjtin
qndrim duke deklaruar se nuk do t kishte ndryshime kufijsh. Si tem
dytsore n kto diskutime, jan pr tu theksuar diskutimet n lidhje me
detin e Mesdheut dhe hapjen e gjireve pr flotn Ruse pr qllime
tregtare dhe luftarake n territoret q kishin rndsi pr t. Kjo prekte
kryesisht territoret e Turqis.
89. Kto ishin disa nga pikat me rndsi q do t trajtoheshin n
konferencn e Jalts. M von, m 17 korrik, nj tjetr konferenc do t
zhvillohej midis fuqive t mdha. Kjo konferenc do t zhvillohej n
Potsdam, jasht qytetit t Berlinit dhe do t zgjaste deri m 2 gusht t
po atij viti. N kt konferenc, aleatt do t binin dakord pr ndarjen e
territorit t Gjermanis. Kjo e fundit do t ndahej n katr territore,
q do t kontrolloheshin nga Britanikt, Amerikant, Francezt dhe
Sovjetikt. Gjithashtu, ShBA dhe Britania e Madhe, do t ndryshonte
qndrim ndaj Sovjetikve duke u trhequr nga disa pika q ata kishin
pranuar n konferencn e Jalts, edhe pse kjo nuk shkaktoi ndonj
problem ose ndonj ndodhi t padshirueshme. N Konferencn e Potsdamit
do t parashtrohej gjithashtu edhe nj ultimatum ndaj Japonis. Nga
kjo e fundit krkohej dorzimi i menjhershm dhe trheqja nga
territoret e Kins. N se ajo nuk do vepronte sipas ultimatumit, kjo
do t kishte shum pasoja t rnda pr Japonin.
90. Nga e majta n t djatht dallohen Uinston rchill, Franklin D.
Rusvelt dhe Josif Stalin n Konferencn e Jalts m 1945.
91. Beteja pr Berlinin Ushtria e Kuqe kishte mbrritur n Berlin
edhe pse marrja e ktij t fundi do t rezultonte nj fushat shum
lodhse dhe me humbje si pr sovjetikt ashtu edhe pr gjermant. Sulmi
ndaj Berlinit nga ana e sovjetikve, do t fillonte m 16 prill. M 24
prill, tre grupe ushtarake do t rrethonin qytetin. Asgj nuk mund t
futej ose t dilte m nga kryeqyteti Gjerman. Ather, Hitleri, si nj
ndrmarrje e mjerueshme do t bnte thirrje pr ndihm te civilt. Duke
rekrutuar adoleshent dhe persona t moshuar, milicia Volkssturm (q n
shqip do t merrte kuptimin Stuhia e Popullit), do t formohej pr t
luftuar kundra nj ushtrie me prvoj si ajo e sovjetikve. Milicia do
t kishte edhe mbshtetjen e atyre veteranve q kishin luftuar edhe m
par.Beteja mori pamjen m t egr t saj dhe Berlini do binte shtpi mbi
shtpi dhe lagje mbi lagje. Nga luftimet n Berlin, pala e sovjetikve
do t kishte 305 000 t humbur, ndrsa nga ana gjermane do t kishte
325 000 t vdekur. Hitleri dhe do t fshihej n bunkerin e tij nga ku
mendohet se dilte shum radh (kjo prfshin edhe filmimet e dekorimit
t fmijve nga ana e Hitlerit q mendohet se jan xhiruar afr bunkerit
ku strehohej). M 30 prill t vitit t fundit t lufts, ai do t kryente
vetvrasje pr mos t rn n duart e sovjetikve; gruaja e tij Eva Braun
gjithashtu do t kryente vetvrasje.
92. Sovjetikt n Berlin.
93. Aleatt n Perndim Von n janar, aleatt do t rifillonin
marshimin e tyre n Gjermani. Pengesa e fundit q i ndante aleatt nga
Gjermania, ishte lumi Rajn. Por edhe ky i fundit do t kalohej n
mars t 1945-s. Kalimi u b i mundur vetm pas kapjes s urs s
Ludendorf n Remagen. Pasi aleatt kaluan Rajnin, britanikt do t
shkonin n veri-lindje drejt Hamburgut, duke kaluar lumin Elbe pr t
lvizur m tutje drejt Danimarks dhe Detit Baltik. Njsia ushtarake e
nnt e amerikanve do t drejtohej pr nga jugu, ndrsa njsia ushtarake
e par amerikane do t drejtohej pr nga veriu. Kto njsi ushtarake
drejtoheshin nga gjenerali n fuqi Omar Bredli. Ky i fundit kishte
nn komand nj numr t konsiderueshm ushtarsh. M 4 prill, rrethimi i
Grupit B t trupave gjermane u b i mundur. Gjermant u izoluan bukur
n xhepin e Ruhrit ku 300 000 prej tyre do t dorzoheshin, duke u
shpallur si t burgosur lufte. Aleatt ather (njsia ushtarake e nnt e
amerikanve dhe njsia ushtarake e par amerikane) do t drejtoheshin
nga lindja. Ata do t ndalonin n Elbe, dhe n muajin prill aleatt
perndimor do t prplaseshin me aleatt e tyre lindor, sovjetikt.Mbase
kjo sht arsyeja q shum historian e pranojn iden se aleatt perndimor
n t vrtet po dyndeshin mbi Gjermanin thjesht pr t ndalur nj rrezik
sovjetik. N librin e gjeneralit Zhukov (volumi i dyt i botuar edhe
n shqip), Zhukovi hedh nj mendim se me at ritm, Ushtria e Kuqe mund
t kalonte n dor t gjith Evropn q nuk mbahej m n kmb. Megjithat,
gjithmon sipas librit, Zhukovi shprehet se Stalini kishte plane t
tjera. Kuptohet q kto jan mendime q debatohen edhe sot e ksaj
dite.
94. Gjenerali Omar Bredli.
95. Kapitullimi Gjermania Admirali Karl Dnic do t bhej kryetari
dhe udhheqsi i Gjermanis pas vetvrasjes s Adolf Hitlerit. Tashm
ishte e qart q lufta ishte e humbur. Trupat gjermane dorzuan
Berlinin n duart e sovjetikve m 2 maj 1945. Forcat gjermane akoma
vepruese n Itali do t dorzoheshin te aleatt perndimor, n po t njjtn
dat. Dy dit m von, trupat ushtarake gjermane n Danimark dhe Holand
do t vepronin n t njjtn mnyr. Kapitullimi i forcave gjermane n
Itali do t ishte i diskutueshm. Sovjetikt do t akuzonin Britanin e
Madhe dhe ShBA-t, pasi kta t fundit (gjithmon sipas sovjetikve), n
mars t 1945-s, me an t "Operacionit Lindja e Diellit" (Operation
Sunrise), n mnyr sekrete po bnin marrveshje paqeje me Gjermanin.
Ndrsa komandanti i trupave gjermane n Rheims t Francs, do t
dorzohej m 7 maj. Dorzimi i tyre do t ndiqej nga festimi i "Dits
V-E" m 8 maj nga aleatt perndimor.9 maji do t ishte dita e
festimeve t fitores s sovjetikve, edhe pse n t vrtet grupe ushtarsh
gjerman do t vazhdonin akoma luftn pr t'u dorzuar prfundimisht m 12
maj. Komandanti n terren i Ushtris s Kuqe, Georgi K. Zhukov do t
parakalonte i hipur mbi kal s bashku me Rokosovskin n "Sheshin e
Kuq" m 24.06.1945 si shenj e mposhtjes prfundimtare t regjimit
nazist.
96. Japonia Presidenti Rusvelt ishte larguar nga lufta me koh
duke i ln vend presidentit t ri Truman. Harry S. Truman (Herri
Truman) me leje t kongresit t ShBA, vendosi t prdorte nj bomb
atomike kundra Japonis q vazhdonte akoma luftimet e vetme kundra t
gjithve. Nj simulim i betejs s Okinavas, pra luftimi i trupave
japoneze n tokn e tyre, prfundoi negativ. Mendimi i nj Normandie
tjetr i friksonte amerikant. Simulimi i betejs jepte nj shifr
tmerruese humbjesh nga radht e ushtris s ShBA-s. Gjithashtu, nj
betej msymse n tokat e Japonis, mendohej se do t bnte krdin mbi
civilt japonez gjithashtu. M 6 gusht 1945, bombarduesi B-29
Superfortress, e emruar si Enola Gay, do t hidhte bombn atomike t
emruar "Little Boy" (Djali i vogl) mbi Hiroshimn. Qyteti u
shkatrrua krejtsisht nga shprthimi i bombs. Tre dit m von, m 9
gusht 1945, bombarduesi B-29 i emruar Bockscar do t lshonte mbi
Nagasaki bombn e dyt atomike t emruar Fat Man (Burri i Majm). Kjo
pati pasoja shkatrruese pr Japonin e cila do t dorzohej shum
shpejt. Gjithashtu, sovjetikt do t sulmonin trupat japoneze n
Manukuo, duke i'u prmbajtur kshtu fjals s tyre dhn n konferencn e
Jalts. Ajo do t dorzohej m 14 gusht 1945 mbas nj deklarate n t
gjitha radiot nga perandori Hirohito. E njohur si V-J nga
Amerikant, kjo dat do t pasohej nga data zyrtare e 2 shtatorit.
Trupat japoneze t mbetura n Kin, u dorzuan te trupat kineze jo n
mnyr zyrtare m 9 shtator 1945. Lufta e Globit kishte
prfunduar.
97. Shprthimi i bombs atomike n Hiroshima.
98. Japonia dorzohet. Pakti i kapitullimit do t firmosej n
anijen e flots s ShBA, Misuri.
99. Pasojat N se ka nj dhimbje n kt bot, ajo shtrihet gjer n
zemrn njerzore. Pasojat e Lufts s dyt Botrore ishin t shumta. Rreth
62 milion njerz, q sht ekuivalentja e 2.5% e popullsis s planetit,
humbn jetn. Lufta prfundoi me kapitullimin dhe pushtimin e
Gjermanis, humbjen e Japonis dhe Kores si edhe me dorzimin e
territoreve t Finlands q ishin n dor t Sovjetikve. Globi tashm do
prballej me nj ekonomi t shkatrruar, si t Evrops ashtu edhe t Azis.
Ushqimi i shfrytzuar nga t dyja palt armike nuk do t ishte i
mjaftueshm pr t gjith popullsin. Shum persona q luftuan u zhgnjyen
nga lufta duke humbur shpresn pr nj jet m t mir (sht pr tu theksuar
numri i madh i vetvrasjeve n periudhn pas lufts e shkaktuar nga
depresioni). Prfundimi i Lufts s Dyt Botrore nuk shihej si ndrra q
m n fund t gjitha luftrat do t prfundonin, por duke ditur kt vende
t ndryshme do t merrnin masa. Aleatt do t formonin OKB-n (Kombet e
Bashkuara) t udhhequr nga ShBA n vitin 1945, kjo lidhje do tu
formonte n San Francisko, Kaliforni, me shpresn q konfliktet n t
ardhmen nuk do t shkonin deri aty ku kishin shkuar deri tani.