Dorota Ręba, Informacja Naukowa i Bibliotekoznawstwo, Rok II, UMCS:Studencki Projekt o Szczebrzeszyńskim Parku Krajobrazowym:

http://www.facebook.com/pages/Studencki-projekt-o-Szczebrzeszy%C5%84skim-Parku-Krajobrazowym/209443215736214

http://www.slideshare.net/Kidre/szczebrzeszyski-park-krajobrazowy-7984258

Miasto i Gmina Szczebrzeszyn w europejskim systemie obszarów chronionych

Ze względu na wysoką wartość przyrodniczą naturalnych krajobrazów powiatu zamojskiego, są one włączone do międzynarodowych systemów przyrodniczych. Celem tych systemów jest ochrona dziedzictwa przyrodniczego Europy.

Miasto i gmina Szczebrzeszyn są objęte następującymi międzynarodowymi systemami przyrodniczymi, które opiszę dokładnej w dalszej części pracy:

1. Europejska Sieć Ekologiczna (EECONET – EUROPA), której jednym ze składników jest tzw. Krajowa Sieć Ekologiczna (ECONET – PL).

2. Program CORINE biotopes.3. Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000.

Podstawowym założeniem działalności pan – europejskiej strategii różnorodności biologicznej i krajobrazowej, jest stworzenie sieci ekologicznych w poszczególnych krajach. Mają one za zadanie utworzyć Europejską Sieć Ekologiczną – EECONET (European Ecological Network). Sieć ma strukturę hierarchiczną i składają się na nią: obszary węzłowe (z wyodrębniającymi się w nich biocentrami i strefami buforowymi), korytarze ekologiczne, a także obszary wymagające unaturalnienia. W Krajowej Sieci Ekologicznej ECONET – PL (Ecological Network – Poland) wyróżniono 78 obszarów węzłowych, stanowiących 31% powierzchni kraju oraz 110 korytarzy ekologicznych, obejmujących 15% powierzchni kraju. Łączna powierzchnia objęta siecią ECONET -PL stanowi 46% terytorium Polski.

Roztoczański obszar węzłowy na terenie województwa lubelskiego, jest jednym z pięciu polskich obszarów węzłowych o znaczeniu międzynarodowym, natomiast zamojski obszar węzłowy jest jednym z czterech polskich o znaczeniu krajowym; także korytarz Roztocza Zachodniego ma znaczenie krajowe.

Jednym z priorytetowych elementów sieci ECONET – PL jest m.in. Roztoczański Obszar Węzłowy. Jest on kluczowy dla polityki rolnej, ponieważ znajdują się na jego terenach liczne krajobrazy rolnicze, o bogatej strukturze ekologicznej, ekstensywnych formach gospodarki, a także tradycyjnej kulturze agrarnej.

Program CORINE (Coordination of Information on the Environment) jest przeznaczony dla krajów członkowskich Unii Europejskiej oraz krajów PHARE. Tworzy go wiele projektów dotyczących standaryzacji i gromadzenia informacji o elementach przyrodniczego środowiska Europy. CORINE stanowi podstawę dwóch sieci terenów

chronionych – Natura 2000oraz Emerald. Jednym z projektów jest CORINE – biotopes, zajmujący się gromadzeniem informacji o biotopach, czyli miejscach życia populacji gatunku. Jego celem jest wyznaczanie i gromadzenie danych o ostojach przyrodniczych o znaczeniu europejskim. Program jest realizowany przez Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie.

Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000 to system ochrony zagrożonych części różnorodnego środowiska na terenach kontynentu europejskiego. System jest wdrażany od 1992 roku jednolicie pod względem metodycznym i organizacyjnym we wszystkich państwach członkowskich Unii Europejskiej. Celem jego tworzenia jest ochrona zagrożonych i znamiennych dla regionów biogeograficznych Unii Europejskiej siedlisk, gatunków roślin i zwierząt.

Program NATURA 2000 opiera się na dwu dyrektywach Unii Europejskiej, które stanowią podstawę prawną ochrony europejskiej fauny i flory:

1. Dyrektywie Rady 92/43/EWG w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory, zwanej dyrektywą siedliskową, uchwalonej 21 maja 1972r.

2. Dyrektywie Rady o ochronie dziko żyjących ptaków, zwanej dyrektywą ptasią, uchwalonej 2 kwietnia 1979 r.

W ramach Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000 wyznaczane są tzw. Obszary Specjalnej Ochrony (OSO), Specjalne Obszary Ochrony (SOO), a także Transgraniczne Obszary Chronione, tzw. TOCH-y. TOCH-y są tworzone dla ochrony przygranicznych terenów o dużych walorach przyrodniczo – krajobrazowych, a także dla koordynacji działań mających na celu udostępnienie ich dla turystyki krajoznawczej. TOCH „Roztocze” na terenie miasta i gminy Szczebrzeszyn obejmuje Szczebrzeszyński Park Krajobrazowy.Jednym z obszarów, który zaproponowano do włączenia do Programu Natura 2000 jest Roztocze Szczebrzeszyńskie. Formą ochrony w ramach sieci miałby być Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk (Dyrektywa Siedliskowa). SSO zajmowałby 6668,4 ha. Tworzy go wyraźnie wyodrębniony obszar lessowych wzgórz z gęstą siecią wąwozów (jest to najwyższe zagęszczenie sieci debr w kraju). Obszar znajduje się pomiędzy doliną Wieprza na wschodzie a doliną Gorajca na zachodzie. Roztocze Szczebrzeszyńskie (wydzielone również jako osobna kraina geograficzna) cechuje się występowaniem rozległych i dobrze zachowanych płatów żyznych buczyn, płatów jodłowych borów mieszanych oraz grądów - z typowo wykształconą roślinnością. Ważnymi dla Europy typami siedlisk są (z Zał. I Dyr. Siedliskowej, w tym siedliska priorytetowe): żyzne buczyny (Dentario glandulosae-Fagenion, Galio odorati-Fagenion), grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum), wyżynny jodłowy bór mieszany (Abietetum polonicum). Istniejącą formą ochrony przyrody jest Szczebrzeszyński Park Krajobrazowy.

Często sami nie zauważamy jak piękne i wartościowe są nasze regiony i rodzinne miejscowości. Warto się tym zainteresować i spojrzeć na nie z innej strony. Przystanąć na chwilę i spróbować dostrzec jak piękne są krajobrazy o wschodach i zachodach słońca, w każdej porze roku. Dodatkową motywacją może być to, że nasze polskie obszary zostały docenione przez europejskie i międzynarodowe instytucje ochrony przyrody. Tylko obcując z naturą człowiek może naprawdę wypocząć, odprężyć się. Według chińskiego przysłowia „Ten, który potrafi cieszyć się życiem, nie musi otaczać się bogactwami”. A spacer po okolicznych lasach, piknik na sąsiednich łąkach czy wyprawa rowerowymi szlakami po parku

nic nas nie kosztują, a dają wiele radości. Swoją pracę zakończę słowami Eryka Mistewicza, zostawiając Was, drodzy Czytelnicy z refleksją nad ich znaczeniem:„Ekologia i ochrona środowiska to (…) nie tylko wielki przemysł, kopalnie i huty. To także Twoje i moje codzienne gesty, to Twoja i moja kuchnia, łazienka, garaż, ogród. To wybór przez Ciebie i przeze mnie środków komunikacji, sposobu spędzania wolnego czasu i taka ochrona środowiska zaczyna się najbliżej: w tym pokoju, mieszkaniu, domu.”

Bibliografia:

1. Program ochrony środowiska – Gmina Szczebrzeszyn do 2015 roku, oprac. mgr inż. Jarosław Piotr Zgiet, Szczebrzeszyn, 2004.

2. Źródła internetowe (dostęp z dnia 26.05.2011r): a) http://www.ios.edu.pl/biodiversity/9/baza4.htm (Krajowa sieć ekologiczna

ECONET-POLSKA – opis. Za: System Wymiany Informacji o różnorodności Biologicznej w Polsce, Instytut Ochrony Środowiska.)

b) http://natura2000.gdos.gov.pl/natura2000/pl/o_obszarach.php (Natura 2000 – opis.)

c) http://www.plan.lubelskie.pl/Tom_1/Roz1_04.htm (Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego, T. 1 – Uwarunkowania zewnętrzne i wewnętrzne, Rozdział 4 - Województwo Lubelskie w europejskich i krajowych programach i systemach przyrodniczych.)