PROJEKTLenda: FizikeKlasa: Tema: Shtypja atmosferike dhe parashikimi i motit.

Punoi: Patrik Liçi

QËLLIMI: TË NJOHIM LIDHJEN NDËRMJET PARASHIKIMIT TË MOTIT DHE SHTYPJES ATMOSFERIKE

Objektivat e projektit:• Në fund të projektit nxënësi është i aftë të shpjegojë lidhjen

midis parashikimit të motit dhe shtypjes atmosferike.• Të vlerësojë ndikimin e temperaturës së ajrit dhe lagështires ne

parashikimi e motit.• Të koordinojë punën individuale me atë në grup.

MOTI• Moti paraqet gjendjen fizike te atmosferes ne nje territor te caktuar, ne kohen e dhene

e karakterizuar nga nje kombinacion i caktuar i elementeve meteorologjike. Moti percaktohet nga teresia e atmosferes, per nje kohe te caktuar, duke perfshire temperature, sasine e avujve te ujit, shtypjen atmosferike, eren etj. Moti ndryshon gjate 24 oreve ne vende te ndryshme. Elementet e motit jane: temperatura e ajrit, shtypja atmosferike, era etj. Parashikimi i motit mundesohet per te gjithe rajonin, ai mund te konsultohet me ane te shteteve te paraqitura dhe me pas per qytetet perkatese qe kane keto shtete. Parashikimi i motit renditet me ore, me nje diference kohore prej 3 oresh. Koha eshte paraqitur grafikisht me nje ikone dhe me tekst, ku shpjegohet me fjale parashikimi. Vlerat e temperatures jane ne Grade Celcius (℃). Era llogaritet me km/h sipas drejtimeve te koordinatave gjeografike. Rreshjet e shiut jane paraqitur me milimetra (mm). Shikueshmeria paraqitet me distance (km). Lageshtira paraqitet ne perqindje. Per te bere nje parashikim te sakte te motit meterologet matin ndryshimet e trysnise atmosferike, te temperatures, te eres dhe te lageshtise relative ne atmosfere.

PARASHIKIMI I MOTIT• Per te qene sa me te sakte me parashikimin e tyre meterologet duhet te mbledhin te dhena

atmosferike deri ne 30000 metra. Kjo arrihet lehtesisht me ane te perdorimit teknologjive dhe aparaturave te ndryshme si: satelitet e motit, radaret e motit, aparatura dixhitale dhe imazhet infra te kuqe. Ndersa per te matur parametrat e elementeve te motit ne nje lartesi me te vogel nga toka perdorin aparatura me te thjeshta si: termometri, barometri etj. Kushtet e motit ne nje zone per nje kohe te caktuar i quajme klime. Per parashikimin e motit, njerezit jane munduar qe nga shekulli i nentembedhjete. Kjo eshte arritur duke mbledhur te dhena sasiore ne lidhje me gjendjen aktuale te atmosferes ne nje vend te caktuar dhe duke perdorur te kuptuarit shkencor te proceseve atmosferike per te projektuar se si atmosfera do te ndryshoje.

• Perpjekjet e njerezve te bazuar kryesisht mbi ndryshimet ne presionin barometric, kushtet aktuale te motit, dhe gjendjen e qiellit, parashikimi i motit tani mbeshtetet ne modelet kompjuterike te cilat marrin shume faktore atmosferike ne konsiderate. Jane modelet e ndryshme kompjuterike te cilat percaktojne gjendjen e qiellit, pra parashikojme motin ne saje te elementeve te ndryshme si presioni atmosferik, temperature dhe lageshtira.

METEOROLOGJIA

• Meteorologjia eshte shkence, e cila studion te gjitha dukurite fizike ne mbeshtjelljen ajrore te Tokes. Pervec kesaj, meteorologjia studion edhe disa dukuri fizike, te cilat zhvillohen ne vete siperfaqen e tokes, e po ashtu edhe ne shtresat e siperme te tokes. Sepse, dukurite atmosferike nuk ndodhin te izoluara, por jane ne lidhje te ngushte , si me vetite, ashtu edhe me procese dhe dukuri, te cilat ndodhin ne siperfaqen e tokes, ne shtresen siperfaqesore te tokes dhe ne mbeshtjellsein ajror te tokes. Meteorologjia na ndihmon duke bere edhe parashikimin e motit.

TEMPERATURA

• Temperatura e ajrit tregon sa shpejt ose ngadale levizin molekulat e ajrit. Sa me shume molekula te ndodhen ne nje mase ajri dhe sa me shpejte te levizin ato ne hapesiren e dhene, aq me e larte eshte temperatura, sa me pak molekula e sa me pak ngadale te levizin ato, aq me e ulet eshte temperatura e ajrit. Temperatura e ajrit eshte ne varesi te perqendrimit te molekulave dhe levizjes qe ato bejne. Sa me e vogel te jete shpejtesia e molekulave dhe perqendrimim, sjellin qe edhe temperature ka shifer te vogel. Por e kunderta ndodh me temperature ne nje perqendrim molekulart me te larte. Temperatura mund te matet me shkallet: fahrenhejt(F), celsius(C) dhe me Kelvin(K).

LAGESHTIRA

• Lageshtira eshte sasia e avujve te ujit ne ajer. Ndersa avujt e ujit jane ne gjendje te gazte dhe te padukshme. Lageshtia tregon mundesine e rreshjeve, veses apo mjegulles. Lageshtira e larte zvogelon efektivitetin e djeresitjes ne ftohjen e trupit duke ulur normen e avullimit te lageshtires nga lekura.

SHTYPJA

• Shtypja atmosferike eshte shtypja e ushtruar nga gazet ne cdo siperfaqje. Ajri dhe te gjithe gazrat behen me te ngrohte kur jane nen ndikimin e shtypjes. Pra sa me e madhe shtypja aq me i ngrohte eshte ajri. Kur nuk ka ma shtypje ajri ftohet. Nje shembull konkret jane bombulat spraj, te cilat ftohen kur lirohet boja. Prandaj kur ajri ngrihet ne majen e malit, per shkak te lartesise zvogelohet shtypja dhe ai ftohet me shume.

SHTYPJA ATMOSFERIKE

• Shtypja atmosferike eshte nje madhesi fizike e cila zoteron energji, per kete shkak, ajo duke vepruar me trupat e tjere ben qe atyre tu rritet temperature. Per shembull, rreza e malit ndikohet me shume nga shtypja atmosferike, e cila ne bashkepunim me elemente te tjere jep edhe gjendjen e energjise se ketij mali, e cila eshte me e madhe se ne majen e tij.

PRESIONI ATMOSFERIK

Eshte nje force e ushtruar nga molekulat e shtreses se ajrit ne cdo siperfaqje te Tokes. Kjo shtypje ndryshon ne vende te ndryshme per shkak te perqendrimit te ajrit dhe lartesise ku ndodhet nje object. Presioni atmosferik i quajtur dhe shtypja atmosferike eshte matur qe para shume kohesh me anen e nje barometri me zhive(merkuri). I shpikur per here te pare nga Toriceli. Ne stacionet automatike te motit, barometri aneroid eshte ne format dixhital.

BAROMETRI• Në vitet 1600, një italian, Evangjelista Toriçeli (Evangelista Torricelli) zbuloi

vlerën e trysnisë së ajrit. Mbushi me zhivë një tub qelqi të graduar e të mbyllur nga njëra anë. E ktheu përmbys duke e mbyllur vrimën me gisht dhe e zhyti në një vaskë që përmbante zhivë.

• Kur hoqi gishtin, zhiva zbriti në nivelin 76 centimetra dhe aty u ndal, në atë çast trysnia atmosferike e jashtme që peshonte mbi vaskë ishte në drejtpeshim me atë në brendësi të tubit që ushtrohej nga zhiva.

• Meqë pesha e 76 centimetrave zhivë është 1.033 kilogramë dhe tubi kishte një bazë prej 1 cm2, Evangjelista Toriçeli arriti në përfundim se atmosfera ushtronte një trysni prej pak më shumë se një kilogram mbi çdo centimetër katror të sipërfaqes (1kg/1cm2).

FUNDFaleminderit