ZBATIMET E VALËVE NË TEKNIKË DHE NË JETËN E

PËRDITSHME

Punoi:Marinela Abedini

OBJEKTIVAT

Të kuptojmë konceptin valë .

Të analizojmë llojet e saj.

Të shpjegojmë zbatimet e valësnë jetën e përditshme dheteknikë.

PËRMBAJTJA

C’kuptojmë me valë?

Ku e gjejmë atë ?

Llojet e valëve

Valët mekanike

Mikrovalët

Valët zanore

Instrumentëtmuzikore

Ultratingujt

Rrezet X

Valët infra të kuqe.

Ç’QUAJMË VALË ?

Valë quhet: dukuria e përhapjes sënjë ngacmimi fizik nganjë pikë e hapësirës nëpika të tjera të saj. Valatransporton energji dheimpuls , por nuktransporton lëndë. Botaështë plot me lloje tëndryshme valësh : valëtnë korda , valët zanore , valët sizmike ,valët e radios , rrezet X .

VALËT GJENDEN KUDO

Valët janë kudo. Shumica e informacionit që kemi marrë na vjennë formën e valëve. Mbështetemi te valët për të dëgjuarmuzikë, të shohim TV, mund të gatuajmë me valë, mund tëbisedojmë me të tjerët etj. Valët transferojnë energjinë nëforma të ndryshme, disa janë shumë të dobishme, ndërsa tëtjerët mund të jetë vdekjeprurës. Një tsunami ose valëjonormale është një valë shumë ë madheuji që ka mund tëprodhohet nga një fenomne sizmik. Këto valë mund të lëvizinme shpejtësi 500 km / h dhe kanë një kohëzgjatje prej 60 minutash. Ata mund të lëvizin nëpër oqean shumë shpejt dhedo të shkaktojë dëme të pallogaritshme në rajonet bregdetare. Kafshët përdorin mocionin valë lëvizuar në hapësira tëndryshme. . Ngjalat dhe gjarpërinjtë përdorin valët e tërthorta e trupit për nxitje kundër ujit ose terrenit duke i ndihmuar ata tëlëvizin. Valët shokukrijuar nga një ndriçim mund të shkaktojnënjë bum të zërit. Shoket zanorë mund të prodhohen nga avioniqë fluturon me shpejtësi të madhe se shpejtësia e zërit në ajër. Për shkak të kësaj avionët Concord janë ndaluar nga fluturimimbi pjesë të brendshme të Shteteve të Bashkuara.

LLOJET E VALËVE

Valët i kemi të disa llojeve, por ama dy janëtipet kryesore të valëve: ato mekanike dheato elektromagnetike. Këto dy tipe valëshpërbëjnë gjithë spektrin e valëve që njihen e gjejnë përdorim në fusha të ndryshme tëjetës. Te valët elektromagnetike mund tëpërfshijmë: valët radio, mikrovalët, infra tëkuqe, dritën e dukshme, valët ultravjollcë, rrezet x e rrezet gama. Te valët mekanikemund të përfshijmë: valët akustike, valëtujore, valët sizmike etj.

VALËT MEKANIKE

Një valë mekanike është njëvalë që ka nevojë për njëshkak për të ndryshuarpozicion Materiali ilëvizshmën nuk e ndryshonpozicionin e vet fillestar nësenuk transportohet energji ngagrimcat pëgjegjëse. Valët e oqeanit dhe ato zanore janëshembuj të këtij fenomeni. Një valë mekanike kërkon njëkontribut fillestar tëenergjisë. Pasi kjo energjifillestare është shtuar, udhëton nëpër valë të mesmederi sa të gjithë energjia e tijështë transferuar.

MIKROVALËT

Mikrovalë janë në vetvete valëelektromagnetike të cilat ipërgjigjen një brezi frekuenceprej 300 MHz deri në 300 GHz. Ato gjejnë zbatim tëgjerë në aparate, instrumentetë ndryshme elektroteknike siqë është p.sh: Radari, Furrame mikrovalë, në teknikenPlasma (TV, PC etj.), sistemete komunikimit ajrorë(Celulari, Bluetooth, Televizioni satelitor, ëLAN) sidhe tek sensorë e ndryshëm. Po ashtu në qarqet ushtarakeflitet për një armë me mikrovalë si armë rrezatuesep.sh. ADS.

FURRAT ME MIKROVALË

Furra e njohur me mikrovalë punon diku nëfrekuenca 2,45 GHz. Nxehja e ujit nuk arrihetme ndonjë frekuencë të rezonancës pormolekulat e ujit si dipole tentojnë gjatë tërëkohës që të orientohen në një fushëmagnetike, kjo shkakton transformimin e energjisë së fituar nga diaelektricitetit nënxehtësi. Xhami, lloje të qeramikës, janë tëtejkalushëm (transparent) për këto rrezatimedhe i absorbojë ato shumë pak. Për këtëshkak, për të mbështjelle furrat e mikrovalëvepërdoren thjerrëza të tejdukshmeplastike.Rryma alternative me frekuencë mbidiçka 1 GHz është vështirë të përcillen nëpërçues elektrik pasi që me rritjen e frekuencës, rritet edhe humbja e energjisë. Për këtë në furrat me mikrovalë përdorendisa përçues boshë (gypa këndorë) nëpër tëcilat rrjedhë rryma me frekuenca shumë tëlarta.

VALËT ZANORE

Valët zanore në ajër janëshembulli më i rëndësishëm ivalëve gjatësore .Valët zanoremund të përhapen në cdomjedis , të ngurtë, të lëngëtdhe të gaztë dhe shpejtësiae tyre varet nga cilësitëe mjedisit . Këto valë janë tëpakapshme nga syri i njeriutpor shkaktojnë ndijimin e dëgjimit , ndryshe i quajmëtinguj . Valët me frekuencë mëtë vogël se 20Hz quheninfratinguj dhe valët zanoreme frekuencë mbi 20000Hz quhen ultratinguj . Infratingujt dhe ultratingujtjanë të pakapshëm nga veshii njeriut

PËRDORIMI I VALËVE ZANORE

Valët tejzanore ose valët me frekuencë të lartëzanore janë përdorur për të pastruar dhëmbëtdhe bizhuteri, për të ndihmuar kafshët tëkomunikojnë dhe kanë ndihmuar mjekët nëvëzhgimin e organeve të brendshme. Atogjithashtu përdorur për të kuruar veshkën dhegurëve të tëmthit duke thyer gurë. Alarmet përvjedhje përdorin efektin Doppler për tëmonitoruar lëvizjet në dhomë. Cilësia e zërit qëvjen nga një instrument muzikor varet nga numrii frekuencave harmonik të prodhuara dheintensitetin e tyre të afërm. Instrumentet frymorëmbështeten në rezonancë ndërsa instrumentetme tela përdorin ligjin e instrumenteve me tela

INSTRUMENTËT MUZIKORË

ME TELA

Ne instrumentet muzikore me tela,kemi tebejme me rastin kur teli eshte fiksuar ne tedy skajet. Toni I tingullit I perftuar nga njetel I tille normalisht percaktohet ngafrekuenca themelore. Gjatesia e vales qe I pergjigjet tonit themelor eshte e barabarteme dyfishin e gjatesise se telit,prandajfrekuenca themelore do te jete: v = u/2L. Kur teli I kitares ose I violines gishtohet, gjatesia efektive e telit shkurtohet; toni ne kete rast eshte me I larte, sepse gjatesia e vales se themelorit eshte me e vogel.

INSTRUMENTET ME

GODITJE (PIANO)

Në piano, notat më të ulta lëshohen nga tastet në tëmajtë të tastierës dhe kanë një frekuencë më të vogëlse notat e larta që prodhohen nga tastet në të djathtë.

Nota të ulta Nota të larta Frekuenë e ulët Frekuenë e lartë

ULTRATINGUJT

Ultratingulli është një teknologji e avancuar në tëcilin në një frekuencë shumë të lartë valët zanorejanë përdorur kryesisht për qëllimediagnostifikimi në mjekësi. Ultratingujt janëpërdorur për të marrë pamjet e qarta të "vështirapër t’u arritur", pjesët e trupit. Valët janë aq tëhollë se ata janë në gjendje të depërtojnë në përnjë masë të madhe. Në fushën mjekësore, ultratingujt janë përdorur për të hetuar organet e brendshme të trupit të njeriut të tilla si mëlçisë, fshikëz e tëmthit, të pankreasit, veshkat, mitrës, zemër etj Ato përdoren gjithashtu për të thyergurët në veshka në kokrra të vogla. Më së shpeshtikjo është duke u përdorur për të monitoruarrritjen e fetusit në mitrën e nënës dhe për tëzbuluar defektet e lindjes në fetus.

ULTRATINGUJT NË MONITORIMIN E FETUSIT

Një skaner me ultratinguj është përdorurpër të studiuar rritjen e fëmijës brendabarkut të nënës. Dhënësi i dërgon valëtzanore dhe gjithashtu regjistron jehonëne valëve. Dhënësi është ai që presiononmbi lëkurën dhe shprëndan valët nëpërtë gjithë trupin. Valët e ultrazëritdepërtojnë në organ të trupit njerëzordhe të marrin reflektimin nga organi icili do të shqyrtohet. Mikrofoni indjeshëm në dhënës regjistronndryshimet e vogla të tingullit dhedrejtimin e tij. Pastaj ato valët e pasqyruara ultratinguj pasqyrohen nëkompjuter dhe kemi një imazh të qartëtë fetusit të palindur. Imazh 3D i fetusitndihmon mjekun të zbulojëndonjësëmundje ose defekt dhe e ndihmon tëmonitorojë rritjen e fetusit.

RREZET X

TE DENTISTI

Kur kemi shkuar te dentisti për të marrë dhëmbët tanë të pastrohen, dentisti mund të dëshironi të marrë një pamje të tyre për të parë nëse kemindonjë dëmtimit të dhëmbëve. Kjo nuk është me të vërtetë një foto, pordiçka që quhet një radiografi, ose një X-ray. Dentisti juaj është në të vërtetëduke përdorur një sasi të vogël të rrezatimit për të krijuar një radiografi e cila është një imazh i dhëmbëve tuaj. Rrezatimi që një dentist apo mjekpërdor shpesh quhet X-rrezet. X-rrezet janë një formë e energjisëelektromagnetike vetëm drita-rrezet dhe mikro-valët janë. X-rrezet kanë mëshumë energji se drita-rrezet mënyrë që ata të mund të depërtojnë dhe tëudhëtojë nëpër materialet që drita-rrezet nuk mund. Film është i ndjeshëmndaj radiografitë në të njëjtën mënyrë që ai është në dritë-rrezeve, aq X-rrezet mund të përdoret për të prodhuar imazhe. X-rrezet që janë dërguarme anë të një objekti mund të prodhojë një imazh në një pjesë të filmit tëvendosur në anën e kundërt të objektit. Duke ekzaminuar imazhin oseradiografi, dentisti mund të shqyrtojë dhëmbët për gjëra të tilla si dëmtimittë dhëmbëve, të cilat nuk janë gjithmonë të shihen lehtësisht. Dëmtimit tëdhëmbëve mund të jenë defekte shumë të vogla në dhëmbët tuaj. Ata janëshpesh shumë të vogla për t'u parë nga thjesht shqyrtimin dhëmbët tuaj me sy të lirë.

RREZET X

Rrezet X gjithashtu tëndihmojnë në trajtimin e pacientëve mjekësore që kanëkancer. Ata mund të vrasinqelizat e keqe në mënyrë që atanuk mund të vazhdojnë ndarjene tyre.. X-rrezet mund tëpërdoren gjithashtu për të vrarëbakteret që shkaktojnë prishje tëushqimit. Kjo është ajo që ështëpërdorur për të ruajturushqimin që astronautëtkonsumojnë , ndërsa gjenden nëhënë dhe në hapësirë.

Përdorime të tjera.

RREZET INFRA TË KUQE

PËRDORIMI

Nxehtësia UshqimeIndustrisë

Telekomandat

Perdorimi hapësiror

Moti /Retë

Mjekësi

Shkencë

Mallrat e konsumit

RREZIQE

Edhe pse rrezet infra të kuqejanë të rëndësishme, atogjithashtu kanë disa rreziqeqë lidhen me to . Filmat e hollë ari mbi anijet kozmikepasqyrojnë rrezet infra tëkuqe nga dielli i cili mund tëdëmtojnë të dy njerëzit dhepajisjet në anije. Gjithashtuduhet syze dielli për mbrojtjenga rrezet infra të kuqenatyrore.

PËRFUNDIME

Valët janë pjesë e pandashme e jetës sonë. Në të shumtën e rastevenuk e ndiejmë praninë e tyre por ato janë tëshpërndara në forma tëndryshme. Rëndësia e tyrefillon me të folurin e mbaron te diagnostifikimetmë të avancuaramjekësore.