ROY FORBES HARROD’UN BÜYÜME MODELİ

(KEYNESGİL DİNAMİK ANALİZ)

ÖNCÜLLER

HARROD da KEYNES’in yaptığı gibi ekonomide eksik istahdam dengesinden

devamlı bir tam istihdam dengesine ulaşmanın yollarını araştırıp incelemiştir.İki iktisatçı

arasındaki fark;

KEYNES’in makro-statik perspektifinden incelediği problemi HARROD’da

makro-dinamik perspektiften ele alıp incelemesinden kaynaklıdır.

Öte yandan HARROD,ortalama tasarruf meyli ile marjinal tasarruf meylinin sabit ve

birbirine eşit olduğunu varsaymıştır.Geliri ‘’Y’’,tasarrufu ‘’S’’, tasarruf meylini

‘’s’’,zamanı veyahut dönemini de ‘’t’’ ile gösterecek olur isek;

t dönemi için tasarruf fonksiyonunu: St = sYt şeklinde yazmamız mümkündür.

Burada bahsolunan tasarruf ‘’planlanan(ex-ante)’’tasarrufudur.

Ancak,HARROD,planlanan tasarrufun mutlaka gerçekleşeceğini de kabul

etmiştir.

Dönem başı itibariyle yani gerçekleşen veyahut fiili(ya da ex-post) tasarrufu ise R ile

gösterir isek,planlanan tasarrufun mutlaka gerçekleşeceği varsayımından hareketle

SRt = SPt

eşitliğini yazabiliriz.Ayrıca,fiili(gerçekleşen) yatırım fiili(gerçekleşen) tasarrufa eşit

olduğundan

IRt = SRt

eşitliğini de yazmak mümkündür.

Bu noktada açıklanması gereken bir diğer husus da ‘’planlanan yatırım’’ dır.

Planlanan yatırım;planlanan tasarruf,fiili tasarruf ve fiili yatırım gibi faktörlerden

tamamen bağımsız olarak teşekkül eder.Bu nedenle,planlanan yatırım(Ipt) her durumda

planlanan tasarrufa(Spt) eşit olması olası veyahut mümkün değildir.

Çünkü,tasarrufta bulunanlar ile yatırım yapanlar ayrı kişiler olup,her iki grup da

farklı motifler ile ifada bulunmaktadırlar.

Bu koşullar altında;

Planlanan tasarruf ile planlanan yatırımın eşit olması tesadüfe bağlıdır.Eğer ki

eşitlik yok ise,HARROD’a göre fiili yatırım planlanan tasarrufa uyacaktır.Bu

durumda ise,ya yatırım fazlalığı ya da eksikliği/azlığı ile karşılaşılmış olacaktır.

Ip < Sp ya da Ip < It ise,yani planlanan yatırım planlanan tasarruftan küçük ise ya

da fiili yatırım planlanan yatırımdan büyük ise,ortaya arzu edilmeyen bir

yatırım(üretim) fazlası çıkacaktır.Bu durum;arzın talebi aşması veyahut arzın

talepten büyük olmasını demektir,dolayısıyla stokların yığılmasına(birikmesine)

ve atıl kapasiteye sebep olacaktır.

Ip > Sp ya da Ip > It ise,yani planlanan yatırım planlanan tasarruftan büyük ise ya

da fiili yatırım planlanan yatırımdan küçük ise bu kez de ekonomide bir

yatırım(üretim) eksikliği veyahut noksanlığı ile karşılaşılacaktır.

MODELİN İŞLEYİŞİ

HARROD,birbirinden farklı üç büyüme oranı kabul etmiştir.Şöyle ki;

Fiili büyüme oranı,

Gerekli büyüme oranı ve

Tabii büyüme oranı

şeklindedir.

Fiili büyüme oranı,ekonomide fiilen gerçekleşen büyüme oranıdır.Bu oranı

G,kapital koefisyanını1 C,tasarrufu S ile gösterir isek,

𝑮×𝑪 = 𝑺 ve buradan da

𝑮 =𝑺

𝑪

eşitlikleri yazılabilir.Yani,

Üretim artışından belli bir oranda sermaye teşekkülüne ayrılan kısım,dönem

sonunda toplam hasıladan tüketilmeyip,biriktirilen kısma veyahut tasarrufa

eşittir.

Örneğin;belirli bir dönemde,üretimde meydana gelen artış %10 olup bu artışın da

%50’si kadar sermaye stokuna ilavede bulunulmuş ise,dönem sonu sermayesinin

dönem başı sermayesinden farkı %5 şeklinde olacaktır.

I = S eşitliğinin mantığı gereği,dönem sonu itibariyle gelirden tasarrufa ayrılan

pay da yine %5 şeklinde olacaktır2 .

Gerekli veyahut tatmin edici büyüme oranına gelince;bu oran,planlanan tasarrufu

planlanan yatırıma eşit kılan ve ekonomide arzu edilmeyen bir stok fazlası veya eksikliği

le karşılaşılmasına fırsat vermeyen bir büyüme oranıdır.

Gerekli büyümüne oranını Gw , gerekli kapital koefisyanını3 Cr , tasarrufu ise S ile

gösterir isek,

Gw Cr = S

ve buradan da

Gw = S / Cr

eşitlikleri yazılabilir.

HARROD’a göre dengeli bir büyümenin temel şartı;

G × C = Gw × Cr (1)

eşitliğine dayanmaktadır.Yani,

Ekonomide fiili büyüme oranı gerekli büyüme oranına eşit ölçüde yürütülebildiği

sürece,tam istihdam seviyesinde ve pürüzsüz bir ilerleme sağlanmış olur.

Çünkü,fiili büyüme ile gerekli büyüme arasındaki uyumsuzluktan çıkan

beklenmedik derece de önemlidir.

Eğer G > Gw ise, (1) numaralı eşitliğin mantığı gereği C < Cr olması

gerekir.Yani,ekonomide fiili büyüme gerekli büyümeden fazla ise yeni sermaye

malları üretimine gidilecek olup,ekonomi genişlemeye başlayacaktır.

G < Gw ise,yine (1) numaralı eşitliğin mantığı gereği C > Cr olması gerekir.Bu

durumda ise,dönem sonu itibariyle gereğinden daha fazla miktarda mal(meta)

elde kalacağından yeni yatırımlara ihtiyaç duyulmayacaktır.Diğer bir

deyişle,ekonomi daralmaya başlayacaktır.

Şu halde,

Eğer ekonomide tam istihdamın tesisi ve de bunun devamı isteniyor ise,büyüme

hızını o denli ayarlamak gerekir ki,tam istihdam seviyesinde halkın tasarruf

edeceği miktara her dönem eşit büyüklükte bir yatırım uyarlanmış olsun.Böylece;

GC = Gw Cr

dengesi de gerçekleşmiş olsun4 .

Eğer fiili tasarruf gerekli tasarruftan büyük ise veyahut gerekli tasarrufu aşar

ise,ekonomide müzmin ve sürekli bir işsizlik ile karşılaşılır.

Eğer fiili yatırımlar gerekli yatırımlardan büyük ise veyahut gerekli yatırımları

aşar ise,o takdirde de sürekli bir enflasyon ile karşılaşılır5.

HARROD’un bu açıklamalardan çıkardığı iki önemli sonuç vardır:

Ekonomide,tasarruf meyli ile gerekli kapital miktarının birlikte belirledikleri öyle

bir büyüme yolu vardır ki,girişimciler bu yolu izlediklerinde üretim ne eksik ne

fazla olacaktır.

Bu yolun dışında ise,ya işsizlik ya da enflasyon ile karşılaşılacaktır.

¶ Tabii büyüme oranına(Gn ) gelince;eğer fiili büyüme gerekli büyümeden büyük

olur ise,ekonomi hızlı bir şekilde büyüyor demektir.Ancak,büyüme yolunda

ilerlenir iken tabii ve teknik şartların oluşturduğu bir tavana çarpılabilir.

Gerçekten de,ekonomilerde üretim artışı zaman zaman belirli bir sınıra gelip orada

kalmaktadır.İşte;işgücü,doğal kaynaklar,sermaye,üretim teçhizatı,teknolojik seviye ve

teknik bilgi gibi faktörlerin elverdiği ölçüdeki büyüme oranına HARROD ‘’Tabii Büyüme

Oranı’’ adını vermiştir.

Eğer tabii büyüme oranı gerekli büyüme oranından büyük olur ise,fiili büyüme

oranının gerekli büyüme oranından büyük olması da mümkündür.

Buna karşın,

Tabii büyüme oranı gerekli büyüme oranının altında seyrediyor ise veyahut

gerekli büyüme oranı küçük ise,bu durumda,fiili büyüme oranı da gerekli büyüme

oranının altında kalmaya mahkumdur.Bu durumdaki bir ekonomi artık sürekli

durgunluğa6 girmiş olacaktır.

DİPÇELER:

(1) :Kapital koefisyanı,belli bir dönemde üretilmiş olan sermaye mallarının(teçhizat ve

stokların) toplam hasılaya oranıdır.Başka bir deyişle,bu oran,belirli bir dönemde üretimde

meydana gelen artıştan sermaye teşekkülüne ayrılan kısmı gösterir.

(2) :ÜLGENER,S.,:a.g.e.,s.410. (3) :Gerekli kapital koefisyanı,gerekli büyüme hızını gerçekleştirebilmek için üretilmesi

gereken sermayeyi belirtir. (4) :ÜLGENER,S.,:a.g.e.,s.413. (5) :ÜLGENER,S.,:a.g.e.,s.413 ve 414. (6) :Bir ekonomide, nüfusun istem yaratıcı bir güç olarak büyüme hızını yitirmesi, doğal

kaynakların giderek daralması, teknik ilerlemede önemli adımların artık söz konusu

olamaması nedeniyle sermayenin sınırsal etkinliğinin, faiz sınırının düşebileceği düzeyden

daha da aşağı bir düzeye ulaşması ve bu durumun süreklilik göstermesidir