SÖZCÜKTE ANLAMSÖZCÜKTE ANLAM

SözcükSözcük

Sözcük (kelime), dilin anlamlı olan en Sözcük (kelime), dilin anlamlı olan en küçük parçasıdır. küçük parçasıdır.

Sözcükler cümleleri cümleler ise Sözcükler cümleleri cümleler ise paragrafları oluşturur. paragrafları oluşturur.

Sözcükler tek başlarına bir anlam Sözcükler tek başlarına bir anlam taşıyabildiği gibi cümle içerisinde farklı taşıyabildiği gibi cümle içerisinde farklı anlamlar da kazanabilir. anlamlar da kazanabilir.

Çok Anlamlılık Çok Anlamlılık

Bir sözcüğün birden fazla anlamda Bir sözcüğün birden fazla anlamda kullanılmasına “çok anlamlılık” denir. kullanılmasına “çok anlamlılık” denir.

“ “Masayı biraz daha Masayı biraz daha çekseneçeksene.” .” “ “Seni Seni çekememçekemem simdi çekil başımdan.” simdi çekil başımdan.” “ “Askerdeki sevgilisinin hasretini Askerdeki sevgilisinin hasretini

çekiyorduçekiyordu.” .” “ “Sünger bütün suyu Sünger bütün suyu çektiçekti.” .”

Kerime; şimdiye kadar üç kişiyi Kerime; şimdiye kadar üç kişiyi temizledimtemizledim, diyordu. , diyordu.

TemizTemiz giyimli efendi biriydi. giyimli efendi biriydi. TemizTemiz bir mazisi vardı. bir mazisi vardı. Çocuklar, dallarda ne var ne yok hepsini Çocuklar, dallarda ne var ne yok hepsini

temizlediler.temizlediler. Öğrenciler, Öğrenciler, temiztemiz bir iş çıkardılar. bir iş çıkardılar.

Örnek soru: Örnek soru: 1.1. Bütün eşyalarını toplayıp bize yerleşti. Bütün eşyalarını toplayıp bize yerleşti.

2.2. Çocuk bozuklukları istemeyince ona Çocuk bozuklukları istemeyince ona bütün para verdi. bütün para verdi.

3.3. Bütün bir ekmeği bir öğünde bitirdi. Bütün bir ekmeği bir öğünde bitirdi.

4.4. Bilgisayarla ilgili bütün dergileri takip Bilgisayarla ilgili bütün dergileri takip ederdi. ederdi.

“ “bütün” sözcüğü yukarıdaki cümlelerde bütün” sözcüğü yukarıdaki cümlelerde kaç değişik anlamda kullanılmıştır?kaç değişik anlamda kullanılmıştır?

Sözcükte Anlam

A.Gerçek (Temel) Anlam

B. Mecaz Anlam

1. Yan Anlam 2. Terim Anlam

A. Gerçek AnlamA. Gerçek Anlam

Sözlükteki ilk anlam yani sözcüğün akla Sözlükteki ilk anlam yani sözcüğün akla gelen ik anlamıdır. gelen ik anlamıdır.

1.1. Önce “……..” ü cümleden çıkar. Önce “……..” ü cümleden çıkar.

2.2. “……“……..”ün anlamı ne onu düşün. ..”ün anlamı ne onu düşün.

3.3. Akla gelen ilk anlamı ve cümledeki Akla gelen ilk anlamı ve cümledeki anlamı aynıysa o sözcük gerçek anlamı aynıysa o sözcük gerçek anlamda kullanılmıştır. anlamda kullanılmıştır.

Örnek: Örnek:

HavaHava sıcaklığısıcaklığı daha da artacakmış. daha da artacakmış. Bir Bir yereyere giderken giderken mutlakamutlaka eveeve haber haber

veririm. veririm. Dün akşam saatlerce Dün akşam saatlerce televizyontelevizyon seyrettim. seyrettim. ÇocuğunÇocuğun elbisesielbisesi çok hoştu. çok hoştu.

1. Yan Anlam 1. Yan Anlam

Sözcüğün gerçek anlamıyla biçim ya da Sözcüğün gerçek anlamıyla biçim ya da

görev ilişkisi kuran, gerçek anlamından görev ilişkisi kuran, gerçek anlamından çok uzaklaşmayan yakıştırmaca anlamdır. çok uzaklaşmayan yakıştırmaca anlamdır.

Genellikle organ adlarıyla yapılır. Genellikle organ adlarıyla yapılır.

Örnek: Örnek:

Dağ Dağ başınıbaşını duman almış. duman almış. Dağın Dağın eteklerindeeteklerinde gelincikler açmış. gelincikler açmış. Masanın Masanın ayağıayağı kırıldı. kırıldı. BurnumdaBurnumda sivilce çıkmış. sivilce çıkmış. Arabanın Arabanın burnuburnu yukarı doğruydu. yukarı doğruydu. Dün nezleydim Dün nezleydim burnumburnum çok aktı. çok aktı.

2. Terim Anlam 2. Terim Anlam

Sözcüğün bilim, sanat, spor, meslek gibi Sözcüğün bilim, sanat, spor, meslek gibi alanlardaki özel anlamına “terim anlam” alanlardaki özel anlamına “terim anlam” denir. denir.

Örnek:Örnek: Messi’nin attığı Messi’nin attığı goller goller görülmeye değerdi. görülmeye değerdi. Dün akşam izlediğimiz oyun iki Dün akşam izlediğimiz oyun iki perdedenperdeden

oluşuyordu. oluşuyordu. Ressam Ressam tuvalinetuvaline hayallerini yansıtıyordu. hayallerini yansıtıyordu. Edebiyattaki Edebiyattaki ölçüölçü şairlerin vazgeçilmezidir. şairlerin vazgeçilmezidir. Onun Onun ölçüsüzölçüsüz davranışları vardı. davranışları vardı. ! Sözcüklerin terim anlam kazanabilmesi için ! Sözcüklerin terim anlam kazanabilmesi için

ait olduğu alanla ilgili bir cümlede ait olduğu alanla ilgili bir cümlede kullanılması gerekir.kullanılması gerekir.

Türkçe dersini çok seviyorum. Türkçe dersini çok seviyorum.

! Bilimin, sanatın, sporun kısaca alanın ! Bilimin, sanatın, sporun kısaca alanın kendisi terim değildir. kendisi terim değildir.

B. Mecaz Anlam B. Mecaz Anlam

Bir sözcüğün gerçek anlamından Bir sözcüğün gerçek anlamından tamamen kopup yepyeni bir anlam tamamen kopup yepyeni bir anlam kazanmasıdır. kazanmasıdır.

Örnek: Örnek:

““AlevlenenAlevlenen her duygu aşk değildir.” her duygu aşk değildir.”

““AcıAcı sözlerine dayanamıyorum artık.” sözlerine dayanamıyorum artık.”

““Bana Bana beyazbeyaz yalanlar söyleme.” yalanlar söyleme.”

““AydınlıkAydınlık beyinlere ihtiyacımız var.” beyinlere ihtiyacımız var.”

Sorular Sorular

1.1. ““Doğru” sözcüğü aşağıdaki cümlelerin Doğru” sözcüğü aşağıdaki cümlelerin hangisinde terim olarak kullanılmıştır? hangisinde terim olarak kullanılmıştır?

A.A. Bu işin doğrusunu bir de sen anlat. Bu işin doğrusunu bir de sen anlat.

B.B. Hayatı boyunca hep doğru şeyler yaptı. Hayatı boyunca hep doğru şeyler yaptı.

C.C. İki noktayı birleştirerek bir doğru çizdi. İki noktayı birleştirerek bir doğru çizdi.

D.D. İki yanlış bir doğru eder mi? İki yanlış bir doğru eder mi?

2. “Sıcak” sözcüğü aşağıdaki cümlelerin 2. “Sıcak” sözcüğü aşağıdaki cümlelerin hangisinde mecaz anlamıyla hangisinde mecaz anlamıyla kullanılmıştır? kullanılmıştır?

A.A. Çukurova’da sıcaklar başladı. Çukurova’da sıcaklar başladı.

B.B. Bir kase sıcak çorba içini ısıttı. Bir kase sıcak çorba içini ısıttı.

C.C. Çayı sıcak içmek dişlere zarar verir. Çayı sıcak içmek dişlere zarar verir.

D.D. Sıcak davranışlarıyla gönlümüzü Sıcak davranışlarıyla gönlümüzü kazandı. kazandı.

3. “Geniş” sözcüğü aşağıdaki cümlelerin 3. “Geniş” sözcüğü aşağıdaki cümlelerin hangisinde “Eskiden evlerin geniş bahçeleri hangisinde “Eskiden evlerin geniş bahçeleri olurdu.” cümlesindeki anlamıyla kullanılmıştır? olurdu.” cümlesindeki anlamıyla kullanılmıştır?

A.Babam bu konuda oldukça geniş düşünüyor. A.Babam bu konuda oldukça geniş düşünüyor.

B.Elim genişlerse sana yardım ederim. B.Elim genişlerse sana yardım ederim.

C.Ufku geniş olmadığından düşünceleri oldukça C.Ufku geniş olmadığından düşünceleri oldukça sınırlıdır. sınırlıdır.

D.Geniş caddelerin açılmasıyla trafik biraz D.Geniş caddelerin açılmasıyla trafik biraz rahatladı. rahatladı.

Sabrınız ve sükunetiniz için teşekkürler…Sabrınız ve sükunetiniz için teşekkürler…