TÜRKÇEsivas.meb.gov.tr/.../2021_02/17195211_TURKCE_4.pdfTürkçe 8.Sınıf Ünite 4: Anlam Bilgisi Sözcükte Anlam, Cümlede Anlam, Paragrafta (Parçada) Anlam Sahibi Sivas Milli

Kurslarda Öğretimin Planlanması ve Rehberlikte Üstünleşme

FASİKÜL 3Fiilde Çatı

TÜRKÇEANLAM BİLGİSİ

Sözcükte Anlam - Cümlede AnlamParagrafta (Parçada) Anlam

FASİKÜL-4

SİVASMİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ

Türkçe8.Sınıf

Ünite 4: Anlam BilgisiSözcükte Anlam, Cümlede Anlam, Paragrafta (Parçada) Anlam

SahibiSivas Milli Eğitim MüdürüEbubekir Sıddık SAVAŞÇI

Genel Yayın YönetmeniKöprü Projesi Birimi

Yayın KuruluMurat GÜÇCÜK Kadir DURNA Şükrü AYTAN Alper AKTEPE

Tasarım - DizgiMuhammed KUMAŞ

KÖPRÜ PROJESİ İçindekiler1. BÖLÜM: SÖZCÜKTE ANLAM

Sözcükte Anlam Özellikleri 5Sözcükler Arası Anlam İlişkileri 7Söz Öbekleri 12Konu Kazanım Testleri 17

2. BÖLÜM: SÖZ SANATLARI

Söz Sanatları 25Çıkmış Sorular 28Konu Kazanım Testleri 29

3. BÖLÜM: CÜMLEDE ANLAM

Cümlede Anlam İlişkileri 34Cümleye Hakim Olan Kavramlar 36Cümlenin Yapısı 40Çıkmış Sorular 41Konu Kazanım Testleri 43

4. BÖLÜM: PARÇADA ANLAM

Parçanın Anlam Yönü: 52Anlatım Biçimleri 58Düşünceyi Geliştirme Yolları 59Hikaye Unsurları ve Anlatıcı Türleri 60Anlatımın Nitelikleri 62Konu Kazanım Testleri 64

SÖZCÜKTE ANLAMSözcükte Anlam Özellikleri 5Sözcükler Arası Anlam İlişkileri 7Söz Öbekleri 12Konu Kazanım Testleri 17

4

TÜRKÇE

4 KonuSÖZCÜKTE ANLAM

SİVAS MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ

7.Somut-Soyut

Anlamlı Sözcükler

8.Çok

Anlamlılık

SÖZCÜKTE ANLAM

1

2

2.Mecaz Anlam

3.Terim

Anlam

1.Gerçek

( Temel) Anlam

A) SÖZCÜKTE ANLAM

ÖZELLİKLERİC) SÖZ

ÖBEKLERİ

B) SÖZCÜKLER ARASI ANLAM

İLİŞKİLERİ

1.Eş Anlamlı

( Anlamdaş )

Sözcükler

4.Zıt (Karşıt)

Anlamlı

Sözcükler

3.Sesteş

( Eş Sesli)

Kelimeler

2.Yakın


5.Genel -Özel

Anlamlı

Söcükler

6.Nicel-Nitel


1.İkilemeler

2. Deyimler

3.Atasözleri

4.Özdeyiş

( Vecize )

5.Yansıma

Sözcükler

3

SÖZCÜKTE ANLAM

5

TÜRKÇE


TÜRKÇE

4 Konu

SÖZCÜKTE ANLAM


2.Mecaz Anlam

1.Gerçek( Temel)

Anlam

A) SÖZCÜKTE

ANLAM

ÖZELLİKLERİ

3.Terim Anlam Bir sözcüğün aklımıza gelen ilk anlamına o sözcüğün gerçek

anlamı denir. Gerçek anlama sözcüğün sözlükte yer alan ilk anlamı da diyebiliriz.

Keskin: Elindeki keskin bıçağı masanın üzerine bıraktı.

Tatlı: Bahçemizde yetiştirdiğimiz elmalar çok tatlıdır.

Sert: Yeni aldığım yastık sert olduğu için memnun kalmadım.

Karanlık: Karanlık ortamlar beni her zaman ürkütmüştür.

Yanmak: Köydeki otların bir anda yanması insanları zor durumda bıraktı.

Gerçek ( Temel )Anlam:1.

Bir sözcüğün gerçek anlamından tamamen uzaklaşarak son-radan kazandığı yeni anlamına mecaz anlam denir. Mecaz anlamlı sözcükler genellikle soyut anlam kazanırlar.

Keskin: Keskin bakışlarıyla herkesi etkisi altına alıyordu.

Tatlı: Tatlı sözleriyle bizi etrafına toplamıştı.

Sert: Kapıyı kapadı, döndü, sert adımlarla ilerledi.

Karanlık: Bu karanlık işlerin hesabını er geç sorarlar.

Yanmak: Bu yaz tatil yapamayacağıma yanıyorum.

Mecaz Anlam ( Değişmece Anlam ):2.

UYARI

Bir sözcüğün gerçek anlamından kopmadan kazandığı anlamına yan anlam denir. Bir sözcüğün yan anlamı da gerçek anlamı sayılır.

Ö R N E K

Ayakkabımın burnu aşınmış. Yan anlamDağın eteklerinde çok güzel kuşburnular vardı. Yan anlam

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili kelime mecaz anlamıyla kullanılmıştır?

A) Birkaç gün evvel yağan yağmur sıcağı kırmış.B) Gemi baş döndüren bir gürültü ile indi sulara.C) Bu bilgileri neden biriktirdiğini bir bir sıraladı.D) Pencerenin geniş çerçevesi yıldız salkımlarıyla doldu. CEVAP: A

“Dönmek” sözcüğü aşağıdaki cümlelerin hangisinde mecaz anlamıyla kullanılmıştır?

A) Evdeyken anahtarın gıcırtıyla döndüğünü duydum.B) Kısa sürede burada bir şeyler döndüğünü anladım.C) Babam gazete okurken birdenbire bana döndü.D) Ertesi gün aynı yoldan eve döndük. CEVAP: B

2016 TEOG MAZERET

2015 TEOG 1

6

TÜRKÇE



Bir sözcüğün bilim, sanat, meslek, spor vb. alanlara özgü kavramları karşılayan anlamına terim anlam denir.

Futbol: taç , korner, penaltı, ofsayt…

Tıp: steteskop, anestezi, neşter…

Türkçe: kafiye, zamir, fiilimsi…

Tiyatro: perde, dekor, sahne…

Resim: tual, palet, guaj boya…

Terim Anlam: 3.

Kapadokya sadece toprağıyla değil mikroklima özellik-leriyle de ön planda oldu. Bu sayede, köklü bir geçmişe sahip Kapadokya bağları hem Kızılırmak’ın yumuşatıcı etkisini hem de 900 ile 950 metre arasındaki rakımın yaz serinliğini bir araya getiriyor. Yaz güneşini iyi alan bu bağlarda kalitesi yüksek üzümler yetiştiriliyor.

Terimler sözlüğü oluşturulmak istenirse bu metindeki terim anlamlı kelimelerden hangilerine sözlükte yer ve-rilmelidir?

A) metre - mikroklima - rakımB) metre - rakım - serinlikC) güneş - mikroklima - toprakD) güneş - serinlik - toprak CEVAP: A

“Kök” sözcüğü aşağıdaki cümlelerin hangisinde te-rim anlamıyla kullanılmıştır?

A) Aniden başlayan tipi ve fırtına onların sıcak evini kökünden sarsıyordu.

B) Kökü geçmişe dayanan güzel bir dostlukları vardı.

C) Yaşadıkları sorunu kökünden çözmek için bir araya geldiler.

D) Yaptırmak kelimesinin kökünü bulmak için bütün eklerini çıkardı.

CEVAP: D

2016 TEOG 2014 TEOG 2

UYARI

Bir sözcük farklı alanlarda terim anlamlı olabilir:Oyunun birinci perdesi bitti. tiyatro terimiKaz, perde ayaklı bir hayvandır. biyoloji terimi

Bir kelimenin gerçek, mecaz, terim anlamlı olup olmadığı

kullanıldığı cümleye göre değişebilir.!UYARI !UYARI

Işık:Bugün fen bilimleri dersinde ışık konusunu işledik. terim anlamPencereden yansıyan ışık gözlerimizi kamaştırdı. gerçek anlamMehmet Akif Ersoy edebiyatımızın önemli ışıklarından biridir. mecaz anlam

Perde:Sınıfımıza güzel bir perde aldık. gerçek anlamKaz perde ayaklı bir hayvandır. terim anlamBu sözleri duyunca gözlerimdeki perde kalkıverdi. mecaz anlam

Ö R N E K

7

TÜRKÇE


TÜRKÇE

4 Konu

SÖZCÜKTE ANLAM


Yazılışları ve okunuşları farklı olmasına rağmen aynı anlamı karşılayan kelimelere eş anlamlı (anlamdaş) kelimeler denir. Eş anlamlı kelimeler aslında dilimize yabancı dillerden yerleşen kelimelerle Türkçe kelimeler arasındadır.

Yazılışları ve okunuşları farklı olan eş anlamlı gibi görünen fakat tam olarak aynı anlamı karşılamayan sözcüklere yakın anlamlı sözcükler denir.

Ağır:“Kaptan ‘Kara göründü!’ diye haykırıyordu.” cümlesinde “kara” kelimesi cümleye “kara parçası” anlamı kattığı için yerine siyah kelimesini kullanamayız.

Eş Anlamlı ( Anlamdaş ) Kelimeler:1.

Yakın Anlamlı Kelimeler: 2.

Yazılışları aynı olan ama anlamları tamamen farklı olan sözcüklere sesteş ( eş sesli ) kelimeler denir.

Eş Sesli (Sesteş) Kelimeler: 3.

7.Somut-Soyut


8.Çok

Anlamlılık

B) SÖZCÜKLER ARASI ANLAM

İLİŞKİLERİ

1.Eş Anlamlı

( Anlamdaş )

Sözcükler

4.Zıt (Karşıt)

Anlamlı

Sözcükler

3.Sesteş

( Eş Sesli)

Kelimeler

2.Yakın


5.Genel -Özel

Anlamlı

Söcükler

6.Nicel-Nitel


Eser Yapıt Medeniyet Uygarlık

Edebiyat Yazın Cümle Tümce

Özgürlük Hürriyet Anı Hatıra

Yetenek Kabiliyet Sınav İmtihan

UYARI

Bir sözcüğün eş anlamlısı kullanıldığı cümleye göre değişebilir.

Topu sıkıca tuttu.Kaçan çocuğu yakalamak için koşmaya başladı.

Ö R N E K : tutmak ve yakalamak Çok yaşayan yüze kadar yaşıyor. sayı olan yüzYüzünde kocaman bir sivilce vardı. çehre, surat

Ö R N E K : yüz

Bir bardak çay her şeye değer. içecekKöyümüzün içinden küçük bir çay akıyor. küçük dere

Ö R N E K : çay

Hala - hâlâ adet- âdetAma- âma aşık - âşıkYar - yâr alem - âlem

Herkes ocağın başında oturmuş bekliyordu. ateş yakılan yerİkinci sınavımız ocak ayında olacak. bir ay adı

Ö R N E K : ocak

Ö R N E K L E R :

Çimenlere basmayın!Yerdeki böceği ayağıyla eziyordu.

Ö R N E K : basmak ve ezmek

UYARI 1

Üzerinde düzeltme işareti olan sözcükler okunuşları da yazılışları da farklı olduğu için sesteş sözcük olarak kabul edilmez.

8

TÜRKÇE



Anlam bakımından birbirinin tam tersi olan birbiriyle çelişen kelimelere karşıt (zıt) anlamlı kelimeler denir. Her kelimenin eş anlamlısı olmadığı gibi zıt anlamlısı da olmayabilir.

Karşıt ( Zıt ) Anlamlı Kelimeler: 4.

Gölün üzerindeki ördek birden suya daldı.İhtiyar, yaşlı gözlerle maziye daldı.

Ö R N E K : dal

Ağır adımlarla ilerliyordu.Elindeki paketin ne kadar ağır olduğu yürüyüşünden belliydi.

Ö R N E K : ağır

Kırmızı boya ile duvarı boyadı.Savaş çıkmasın diyenler bugün savaşıyor.

Ö R N E K :

Ö R N E K :

Ö R N E K :

Ö R N E K :

UYARI 2

Bir sözcüğün mecaz anlamlısı, o sözcüğün sesteşi sayılmaz.

UYARI 3

Aynı kökten meydana gelen bazen isim bazen fiil olarak kullanılabilen kökteş sözcükler sesteş sözcük değildir.

“Ara sıra kır kokuları getiren hafif bir rüzgâr esiyordu.” cümlesindeki “kır” sözcüğünün eş seslisi aşağıdakilerin hangi-sinde kullanılmıştır?

A) Bir kır gezisinde, tesadüfen tanıştık onunla. B) Kır çiçekleri topladım bu sabah senin için.C) Ellerini, kırları artan saçları arasında gezdirdi. D) Oğlum, kırlarda koşup oynamayı çok sevdi.

CEVAP: C

2014 TEOG 2

bulanık - berrak eski - yeniiyimser - kötümser yukarı - aşağızengin - fakir özgürlük - tutsaklık

Bir sözcüğün olumsuzu, o sözcüğün zıt anlamlısı değildir.

Sözcüklerin zıt anlamlı olabilmesi için her ikisinin de gerçek ya da mecaz anlamlı olması gerekir.

Yumuşak sözleriyle gönülleri fethetti. Mecaz anlamSert bir tahta alarak yontmaya başladı. Gerçek anlam

U Y A R I 1

U Y A R I 2

Kelime Zıt Anlamlısı Olumsuzu

inmek çıkmak inmemek

ağlamak gülmek ağlamamak

almak vermek almamak

kirli temiz kirsiz

Aşağıdaki dizelerin hangisinde karşıt anlamlı kelimeler birlikte kullanılmıştır?

A) Hapsolmuş bir şafak gibi derinde Zamana gülecek hüznün ve neşen

B) İnsan yaşamaktan bıkar, usanır, Hülyaya dalmaktan usanmaz.

C) Biri hareketsiz, cansız yatıyor; Birinin dinmeyen gözyaşları var.

D) Nasıl hatırlamazsın o türküyü Gök parçası, dal demeti, kuş tüyü CEVAP: A

2016 TEOG

Bu cümlelerdeki ''sert ve yumuşak'' sözcükleri arasın-da zıt anlam ilişkisi yoktur.

9

TÜRKÇE


TÜRKÇE

4 Konu

SÖZCÜKTE ANLAM


• Söylendiğinde kapsam alanı geniş olan sözcüklere genel anlamlı sözcükler denir.

• Söylendiğinde kapsam alanı dar olan sözcüklere özel anlamlı sözcükler denir.

Genel ve Özel Anlamlı Sözcükler:5.

• Duyu organlarımızdan herhangi biriyle algılayabildiğimiz sözcüklere somut anlamlı sözcükler denir.•Duyu organlarımızdan hiçbiriyle algılayamadığımız sözcüklere soyut anlamlı sözcükler denir.

Somut ve Soyut Anlamlı Sözcükler: 6.

Kadife gibi yumuşak olan bu kumaş senelerdir annemin sandığındaydı. Aşağıdakilerin hangisinde ‘‘sert’’ kelimesi, bu cümledeki altı çizili kelmenin anlamca karşıtıdır?

A) Sipariş ettiği ayakkabının sert bir malzemeden yapıldığını sonradan öğrendi.

B) Şimdiye kadar etrafımdakilere sert bir harekette bulunduğumu hatırlamıyorum.

C) Kimseyle fazla samimi olmayan, az konuşan, sert bir adammış dedem.

D) Bu bölgenin sert iklimi insanların karakterine de yansımış. CEVAP: A

2017 TEOG 2 MAZERET

“Pazardan aldığı yapay çiçekler odasına bir renk katmıştı.” cümlesindeki “yapay” sözcüğünün karşıt anlamlısı aşağıdakilerin hangisinde kullanılmıştır?

A) Bu durumun yaşlı adamın onurunu kırması gayet doğaldı.

B) O kadar doğaldı ki davranışları giderek şaşırtıcı

olmaktan çıktı. C) Oldukça doğal bir tavırla “Yarın gelecekmiş.”

diye tekrarladı. D) Kışın fırtınalara maruz kalan gemiler, bu doğal

limana sığınırdı.

CEVAP: D

2014 TEOG MAZERET

Varlık Canlı İnsan Sporcu Futbolcu Kaleci Rüştü Genelden Özele Sıralama

Ispanak Kış sebzeleri Sebze Bitki Canlı Varlık Özelden Genele Sıralama

Ö R N E K

UYARI

Bir sözcüğü hem özel hem genel anlamlı olarak cümle içinde kullanabiliriz.

Kitap, insanın en yakın arkadaşıdır. Genel anlamlı Masanın üzerindeki kitap Kağan’ındı. Özel anlamlı

Ö R N E K :

Mavi, rüzgar, ışık, ses, yumuşak, elektrik somut anlamlı sözcüklerHayal , rüya , mutluluk, özlem, sevgi soyut anlamlı sözcükler

Ö R N E K :

Bir sözcüğün somut mu soyut mu olduğu kullanıldığı cümleye göre değişiklik gösterebilir.

Çok ince düşüncelisiniz. soyut anlamlıParmağı çok ince olduğu için yüzüğü düşmüş. somut anlamlı

U Y A R I

Ö R N E K :

10

TÜRKÇE



• Bir varlığın sayılabilen, ölçülebilen, azalıp

çoğalabilen özelliğine nicel anlamlı sözcük denir.

• Bir varlığın sayılamayan, ölçülemeyen özelliğine

nitel anlamlı sözcükler denir.

Nicel ve Nitel Anlamlı Sözcükler:7.

Hafif eşyaları taşımak bana düştü.Sınıfın en uzun öğrencisi bendim.Taşımada zorlandığı büyük bir çantası vardı.

Yaptığın bu büyük iyiliği asla unutmayacağım.Eskiden çok lezzetli yemekler yapardım.Düşünceli biri olduğu her halinden belliydi.

Ö RN E

K :Ö R

N EK :

Ö RN E

K :

Sözcükler cümle içinde kazandığı anlamlara göre nicel veya nitel anlamlı olabilir.

Bu işten güzel paralar kazandık. Nicel anlamlıKardeşine güzel bir elbise almışlar. Nitel anlamlı

Biraz büyük düşünmek lazım. Nitel anlamlı Eve giderken büyük bir karpuz aldım. Nicel anlamlı

UYARI

Bir sözcüğün birden fazla anlamı ifade edecek şekilde kullanılmasına çok anlamlılık denir.

Çok Anlamlılık: 8.

Ö R N E K : Temiz kelimesini farklı anlamlarda cümlelerde görelim.

Ayak basacak, tek adımlık temiz yer yok. Kirli, lekeli, bulaşık olmayanTemiz bir araba aldım. Çok az kullanılmış, özrü olmayanÇok temiz iş çıkardılar. Özenle yapılmış

Yazar, çocukluk ve ilk gençlik yıllarını yoksulluk içinde geçirmesine rağmen azim ve iradesi Isayesinde her türlü engeli aşmak suretiyle Türk ilim ve kültür hayatının kendisiyle daima II iftihar ettiği örnek bir ilim insanı olmuştur. III

Bu cümledeki numaralanmış sözcüklerin anlamca karşılıkları aşağıdakilerin hangisinde verilmiştir?

I II III A) direnme gücü amacıyla gururlanmak

B) kararlılık yoluyla kıvanç duymak

C) gayret isteğiyle saygı göstermek

D) cesaret şartıyla iltifat etmek

CEVAP: B

2020 LGS

11

TÜRKÇE


TÜRKÇE

4 Konu

SÖZCÜKTE ANLAM


Bir sanatçıya, gazetecilerle yaptığı sohbet sırasında gazetecinin biri “Efendim, uzun süredir yeni bir eser vermiyorsunuz. Yoksa düşüncelerinizin üzerine kar mı yağdı?” diye sordu. Bunun üzerine sanatçı “Kışın yağan kar, toprağı örterek bitkileri şiddetli soğuktan korur. Toprağın altındaki bitki ve hayvanlar ilkbahara hazırlanır. Karlar eridiğinde tüm canlılıklarıyla hayatlarına devam eder. Evet, benim düşüncelerimin üzerine kar yağdı.” şeklinde cevap verdi.

Bu metinde sanatçının “Evet, benim düşüncelerimin üzerine kar yağdı.” sözüyle anlatmak istediği aşağıdakilerden hangisidir?

A) Sanatçılar ürettikçe var olur, bu yüzden her zaman ortaya koyacakları bir eserleri olmalıdır.

B) Eser üretmekte zorlanan sanatçılar, sanat güçlerini gittikçe kaybederler.

C) Sanatçılar verimsiz bir dönemde gibi görünseler de yeni eserleri için zihinlerinde hazırlık yaparlar.

D) Düşünce kısırlığı çeken sanatçılar, düşüncelerini zenginleştirmek için çok iyi gözlem yapmalıdır.

CEVAP: C

2020 LGS

Okuru olmayan bir ülkede dergi çıkartmak, suya yazı yazmak gibidir. Tutku olmasa ne ka-dar da imkânsız bir iş. Bu, kitap eleştirisi üzerine çıkan bir dergiyse hele... Malum, özellikle genç okurların yönelimi daha çok edebiyat ve şiir dergilerine olurken eleştiri dergileri maalesef rafların arkasında kalıyor.

Bu metinde altı çizili sözlerle anlatılmak istenenler aşağıdakilerin hangisinde sırasıyla verilmiştir?

A) büyük çaba gerektirmek - satış amacı gütmemek

B) kalıcı olmaya çalışmak - ilgi çekmemek

C) boş yere uğraşmak - yeterince tercih edilmemek

D) sıkıntılara göğüs germek - köklü bir geçmişe sahip olmak

CEVAP: C

2018 LGS

I. Tedirgin etmek, sataşmak

II. İnsanın içine işlemek, duygulandırmak, etkilemek

III. İlişkin olmak, ilgili olmak, değinmek

“Dokunmak” sözcüğü aşağıdaki cümlelerin hangisinde numaralanmış anlamlarından herhangi biriyle kullanıl-mamıştır?

A) Masamın üzerindeki evraklara kimse dokunmasın.

B) Bugün ona dokunmayın, keyfi yerinde değil.

C) Bu konuya dokunduklarını pek görmedim eleştirmenlerin.

D) Hiçbir şiirin bana bu kadar dokunduğunu hatırlamıyorum.

CEVAP: A

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “tecrübe”yi anlatan bir söz kullanılmamıştır?

A) Bizim takımın teknik direktörü eski kurttur, maçlarda

takıma iyi taktik veriyor.

B) Sütten ağzı yandı, yoğurdu üfleyerek yiyor; artık arkadaş seçiminde daha dikkatli.

C) Ben insan sarrafı oldum, beni kolay kolay kandıramazlar.

D) İnce eleyip sık dokuduğundan işlerinde başarılı oluyor.

CEVAP: D

2019 LGS 2019 LGS

12

TÜRKÇE



Aralarında ilgi bulunan iki kelimenin art arda tekrarlanmasıyla oluşan kelime gruplarına ikileme denir. İkilemeler farklı yollarla oluşturulabilir:

İkilemeler: 1.

• Aynı sözcüğün tekrar edilmesiyle oluşturulabilir.

ağır ağır, pırıl pırıl, yavaş yavaş, uzun uzun, hızlı hızlı…Ö R N E K :

•Eş anlamlı kelimelerin tekrar edilmesiyle oluşturulabilir.

akıllı uslu, ses seda, güçlü kuvvetli… Ö R N E K :

• Yakın anlamlı sözcüklerin tekrar edilmesiyle oluşturulabilir.

eş dost, akıl fikir, mal mülk…Ö R N E K :

• Zıt anlamlı sözcüklerin tekrar edilmesiyle oluşturulabilir.

aşağı yukarı, er geç, az çok, gece gündüz...Ö R N E K :

•Biri anlamlı biri anlamsız sözcüklerin tekrar edilmesiyle oluşturulabilir.

eski püskü, eğri büğrü, ufak tefek, yırtık pırtık…Ö R N E K :

• Her ikisi de anlamsız sözcüklerin tekrar edilmesiyle oluşturulabilir.

abur cubur, ıvır zıvır, mırın kırın, eciş bücüş, eften püften…Ö R N E K :

• Yansıma sözcüklerin tekrar edilmesiyle oluşturulabilir.

çat pat, şırıl şırıl, horul horul, gürül gürül, çatur çutur…Ö R N E K :

• Birinci sözcüğün başına “m” harfi eklenerek oluşturulabilir.

ev mev, para mara, kitap mitap, adam madam…Ö R N E K :

• Bir eylemin olumlu olumsuz biçimlerinin tekrar edilmesiyle oluşturulabilir.

gider gitmez, duyar duymaz, olur olmaz…Ö R N E K :

• İsim tamlaması şeklinde oluşturulabilir.

suyunun suyu, güzeller güzeli…Ö R N E K :

• Hal (durum ) ekleri eklenerek oluşturulabilir.

baş başa, günden güne, biz bize…Ö R N E K :

C) SÖZ ÖBEKLERİ

1.İkilemeler

2. Deyimler

3.Atasözleri

4.Özdeyişler

( Vecize )5.

Yansıma

Sözcükler

Ö R N E K :

UYARI

İkilemelerle tekrarları birbirine karıştırmamak gerekir. İkilemelerin arasına hiçbir noktalama işareti konmaz.

Akşam akşam bu iş de nereden çıktı. ikileme

Akşam,akşam yine akşam… tekrar

13

TÜRKÇE


TÜRKÇE

4 Konu

SÖZCÜKTE ANLAM


Deyimlerin Özellikleri01

02

0304

05

06

07Kalıplaşmış kelime gruplarıdır. Deyimi oluşturan kelimelerin yerleri değiştirilemez, başka bir kelime getirilemez.

Çoğunluğu gerçek

anlamını kaybederek

mecaz anlamda kullanılır.

Az da olsa gerçek

anlamda kullanılan

deyimler de vardır.

Deyimler bazı durumları

anlatmak için kullanılır, öğüt

verme ders verme amacı

taşımaz.

Çoğunluğu tek başına

cümle özelliği taşımaz.

Deyimler cümle içinde çekimlenerek kullanılırlar.

Söyleyeni belli

değildir.

Etekleri zil çalmakEtekleri zurna çalmak

Örnek:

Zaman öldürmekGöz gezdirmek

Örnek:

Sudan çıkmış balığa dönmek: herhangi bir sebeple ne yapacağını bilememek, çok şaşırmak anlamındadır.

Örnek:

Sır saklamakEl sürmemek

Yükte hafif pahada ağırÇoğu gitti azı kaldı.

Örnek:

Gözden düşmek.Göz gezdirmek.

İçine dert olmak.

Örnek:

Ağzı kulaklarına varmak.

Gönül vermek.Kalp kırmak.

Örnek:

Çalışkanlığıyla hemen öğretmeninin gözüne

girdi.

Örnek:

Bir olayı, durumu daha etkili anlatmak için en az iki sözcükten oluşan, çoğu zaman gerçek anlamını kaybederek mecaz anlamda kullanılan kalıplaşmış kelime gruplarına deyim denir.

Deyimler:2.

etekleri tutuşmak: çok telaşlanmak, telaşa düşmekküplere binmek: sinirlenmek, öfkelenmekpireyi deve yapmak: önemsiz bir olayı büyütmeksaman altından su yürütmek: belli etmeden iş çevirmek, ortalığı karıştırmaktepesinin tası atmak: birdenbire çok sinirlenmek

Ö R N E K

Masumane işlenmiş bazı hatalar vardır. Hani birine iyilik yapayım derken zararı dokunmak, iltifat edeyim derken karşısındakini gülünç duruma sokmak, saygı göstereyim derken aşağılamak gibi...

Bu tür durumları - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - deyimi oldukça öz bir şekilde yansıtır.

Bu metinde boş bırakılan yere anlam bütünlüğüne göre aşağıdaki deyimlerden hangisi getirilmelidir?

A) kaş yapayım derken göz çıkarmak B) hatır gönül saymak

C) can yakmak D) kalıptan kalıba girmek

CEVAP: A

2017 TEOG 2

14

TÜRKÇE



Atalarımızın uzun gözlem ve tecrübeleri sonucunda ortaya çıkmış, öğüt veren kalıplaşmış cümlelere atasözü denir.

Atasözleri: 3 .

Tatlı dil yılanı deliğinden çıkarır.Ayağını yorganına göre uzat.Keskin sirke küpüne zarar verir.İki cambaz bir ipte oynamaz.

Ö R N E K

1

2

3

4

5

6

Atasözlerinin ilk söyleyeni belli değildir.Milletin ortak malıdır.

Atasözleri kalıplaşmış cümlelerdir. Atasözünü oluşturan kelimelerin yerleri değiştirilemez, başka sözcük getirilemez.

Atasözlerinin çoğunluğu gerçek anlamını kaybederek mecaz anlamda kullanılırlar.

Az da olsa gerçek anlamda kullanılan atasözleri de vardır.

Aynı anlamda veya yakın anlamda kullanılan atasözleri olabilir.

Atasözlerinin çoğunluğu öğüt veren cümlelerdir.

Örnek: Damlaya damlaya göl olur.

Örnek: Kaçan balık büyük olur.

Örnek: Terzi kendi söküğünü dikemez.

Örnek: Mum dibine ışık vermez. Terzi kendi söküğünü dikemez.Körle yatan şaşı kalkar. Üzüm üzüme baka baka kararır.

Örnek: Bugünün işini yarına bırakma. Dost ile ye, iç; alışveriş etme.

15

TÜRKÇE


TÜRKÇE

4 Konu

SÖZCÜKTE ANLAM


Bir düşünceyi kısa ve özlü bir şekilde anlatan, söyleyeni belli olan sözlere özdeyiş ( vecize ) denir. Alanında uzman kişilerin , yazarların, bilim adamlarının, bilge kişilerin söylediği sözlerdir.

Doğada cansız varlıkların, eşyaların, mekinelerin, hayvanların çıkardığı seslere yansıma ses, bu seslerin yazıya dökülmesine yansıma kelime denir.

Özdeyişler ( Vecize ) : 4.

Yansıma Kelimeler: 5.

Cennet annelerin ayakları altındadır. ( Hz. Muhammed )

Bana bir harf öğretenin kırk yıl kölesi olurum. ( Hz. Ali )

Ne kadar bilirsen bil, söylediklerin karşındakinin anlayabileceği kadardır. ( Mevlana )

Hayatta en hakiki mürşit ilimdir, fendir. ( Mustafa Kemal Atatürk )

Ö R N E K

Hapşırmak, şırıltı, horultu, gıcırtı, çat, pat, küt, çatırdamak, patlamak, vızzz, meee,

miyav, tıkırtı, fokur fokur, çatır çatur, Ö R N E K

UYARIBir sözcüğün yansıma olabilmesi için bir sesin taklit yoluyla yazılması gerekir.

Minik fare kükredi. Yansıma sözcük yoktur.Her yer ışıl ışıldı. Yansıma sözcük yoktur.Kuşlar neşe içinde ötüyordu. Yansıma sözcük yoktur.

Ö R N E K :

16

TÜRKÇE



SÖZCÜKTE ANLAM -TEST 1

2.1.

3.

İzmir, Selçuk’taki Çamlık köyü’nde, Avrupa’nın en büyük tren müzesi bulunuyor. Burası aynı zamanda, Türkiye’nin ilk demiryolu olan İz-mir-Aydın demiryolunun geçtiği yerlerden biri. Osmanlı Dönemi'nde Aziziye İstasyonu olarak adlandırılan bu yer, o dönemin ilk demiryolu merkeziydi. Mustafa Kemal Atatürk de Beyaz Tren’le 1936 yılında buraya gelerek konakla-mış ve Çamlık’a bugünkü adını o vermişti. Mü-zede, 30 adet buharlı lokomotif sergileniyor. Bunların yanı sıra, dünyada yalnızca iki örneği bulunan ve odunla çalışan bir lokomotif de gö-rülebilir.

Yukarıdaki metinde i sözcüklerin yerine sı-rasıyla hangileri getirilebilir?

A) Terminal – mola vermek - ancakB) Gar – bir süre kalmak - sadeceC) Durak – dinlenmek - bilinenD) Peron – istirahat etmek - sadece

Aşağıdaki karelerde boşluklara üstteki kelimeleri hatırlatan en uygun kavramlar yazıldığında doğru cevap sırası ile ne olur?

21 Kasım 2007 tarihinde, İstanbul Üniversitesi Vet-erinerlik Fakültesinden araştırmacılar, ülkemizde klonlanmış ilk canlının doğduğunu duyurdular. Bu canlı, araştırmacıların “Oyalı” adını verdikleri şirin mi şirin bir kuzu. Araştırmacılar, Oyalı’nın sağlıklı bir yavru olduğunu açıkladılar. 28 Kasım’da, aynı araştırma merkezinde ikinci bir klonlanmış koyun doğdu. Bu kuzunun adıysa “Zarife” oldu. Araştır-macılar, klonlama araştırmalarındaki bilgilerin, insan sağlığı ve hayvancılık araştırmalarında kul-lanılabileceğini belirttiler.

Yukarıdaki paragraf için aşağıdakilerden hangi-si söylenemez?

A) Akla ilk gelen anlamında kelimeler kullanılmıştır.B) Gerçek anlamı dışında kelime kullanılmıştır.C) Bir dala alana özgü bir kelime kullanılmıştır.D) İkilemeye yer verilmiştir.

Siva

s İl

Millî

Eği

tim M

üdür

lüğü

Hastane

Virüs

Pandemi

..................

Deniz

Kum

Güneş

..................

Okul

Öğretmen

Ders

..................

A) Eğitim Korona Tatil

B) Tatil Eğitim Korana

C) Korona Eğitim Tatil

D) Korona Tatil Eğitim

17

TÜRKÇE


TÜRKÇE

4 Konu

SÖZCÜKTE ANLAM



‘’Dostluklar, sevgi ve saygı'' kavramlarının içi dol-durulduğunda anlamlı olur.’’ cümlesinde altı çizili ifadelerin ortak özelliği hangisidir?

A) Terim olmaları B) Somut olmaları C) Soyut olmaları D) Sesteş olmaları

‘’İlk insan, göçebe yaşamdan tarım yapmaya başla-yarak uygarlaşma yolunda büyük bir adım attı. Artık güvenli yiyecek kaynağına sahip olan insan, yaşamını sürdürebilmek için av hayvanları, yabani meyveler bul-mak zorunda değildi. Eti ve sütü için sığırı evcilleştirdi. Sonra da hayvanı sabana bağlayabileceğini öğrendi.’’

Parçada altı çizili kelimelerden hangisi mecaz an-lamda kullanılmıştır?

A) Büyük B) Kaynak C) Yabani D) Bağlayabilmek

… İyi bir hayat herkesin hakkıdır. Fakat iyi hayatın anahtarı; önce yüreği arındırmak, güzel ahlaklı olma yolunda çaba sarf etmek ve bunların vereceği iç huzuru ikinci plana atmamaktır. Öncelik etiket yapıştırmak ola-mamalıdır.

Yukarıdaki paragrafta geçen mecaz anlamlı ifadeler-den aşağıdakilerden hangisidir?

A) çaba sarf etmek B) iyi bir hayat

C) iç huzuru D) etiket yapıştırmak

Bu parçada aşağıdaki anlamlardan hangisini karşılayan bir sözcüğe yer verilmemiştir?

A) Birine, bir şeye ait olan, has, mahsus, özgü

B) Bir bölgenin belli bir yer ve çevresini kapsayan sınırlı bölümü, civar, yöre

C) Ağız boşluğunda tatmaya, yutkunmaya yarayan, tat alma organı

D) Bir duyguyu, düşünceyi, konuyu söz veya yazı ile bildirme, ifade, anlatım

Son şiir kitabındaki şiirleri arasında hem konu hem de anlatım bakımından çeşitli benzerlikler bulunur. Şiirlerinde anlatılan bütün insanlar Çukurova yöresin-dendir. Zaman, Kurtuluş Savaşı öncesi ve sonrasını kapsar. Anlatım olarak bütün şiirlerinde bölgeye özgü bir dil kullanmıştır. Kitapta yer alan şiirlerin ilk örneklerinde çocukluk anılarına yer verilmiştir.

Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerden hangisi karşısında verilen anlama uygun kullanılmamıştır?

A) Bahçedeki iki ağaç dışında bütün ağaçlar yapraklarını dökmüş. ( Bir şeyi yok etmek için atmak )

B) Sivas’ta birkaç gündür soğuk, kapalı bir hava var. ( Bulutlu, karanlık )

C) Bu işten öyle kolay kolay sıyrılamazsın. ( Bir yerden veya bir durumdan çıkmak, kurtulmak )

D) Verdiği sözleri her zaman tutar, hiç unutmaz. ( Gereğini yapmak, yerine getirmek )

Siva

s İl

Millî

Eği

tim M

üdür

lüğü

4. 7.

5.

6.

8.

18

TÜRKÇE



SÖZCÜKTE ANLAM - TEST 2

3.

4.

1.

2.

’İnsan yaşamını sosyal bir çevre içerisinde ge-çirir. İçinde yaşadığımız bu sosyal çevre biz ….. vardı, biz öldükten sonra da varlığını …. ‘’ Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yerlere sırasıyla hangi ifadeler getirilmelidir?

A) gelişirken – devam ettirecektir.

B) var olmadan – ilerletecektir.

C) doğmadan önce – sürdürecektir.

D yokken – gösterecektir.

Hayatta her mevsimin tadını çıkarmalıyız. Kışın be-yazlıkların, yazın güneşli günlerin hazzını yaşamalı-yız. Her mevsim, her gün, her dakika gelir geçer ve hiçbiri …. değildir. Kış soğuğunun ortasında yazı, yazın daraltıcı sıcağında kışı özlemek yerine, her …… kabul etmeliyiz.

Parçadaki noktalı yerlere sırasıyla hangileri gelme-lidir?

A) Birbirinin aynı – mevsimi kendi güzelliği ile

B) Birbirinin eşi – baharı kendi sevecenliği ile

C) Birbirinin benzeri – kışı kendi doğallığı ile

D) Birbirinden farklı – dönemi kendi tadı ile

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde zıt anlamlı kelimeler bir arada kullanılmamıştır?

A) Akıllı dost akılsız dosttan hayırlıdır.B) Koridorun dar olmasına rağmen sınıflar oldukça geniş.C) Bu sınavda üç yanlış bir doğruyu götürüyor.D) Kimi zaman güldük, kimi zaman ağladık.

Siva

s İl

Millî

Eği

tim M

üdür

lüğü

Yukarıdaki görselde sözcükler genel-den özele doğru sıralanmıştır. Buna göre boşluklara sırasıyla hangi sözcük-ler getirilmelidir?

A) gün – bitki – sözcük – ülke B) dakika – menekşe – paragraf – şehirC) gün – varlık – harf – ülkeD) dakika – tür – sözcük - şehir

Sözcüğün bir türün tamamını anlatacak biçimde kullanılmasına genel anlam, o tü-rün sadece bir ya da birkaç örneğine işaret edecek şekilde kullanılmasına özel anlam denir.

hafta………..

saat

cümle………..

hece

canlı………..çiçek

kıta………..bölge

19

TÜRKÇE


TÜRKÇE

4 Konu

SÖZCÜKTE ANLAM



“Bir sözcüğün mecaz anlamlısı, o sözcüğün zıt anlam-lısı ya da eş anlamlısı sayılmaz.”

Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili sözcük çift-lerinden hangisi zıt anlamlı değildir?

A) Evimiz okula çok yakındı. Kuşlar, uzak diyarlara göç etti.

B) Bu duvar çok alçak yapılmıştı. Köprü o kadar yüksekti ki korkunç görünüyordu.

C) Dün akşam teyzemler bize geldi. Dayım İzmir’e dün gemiyle gitti.

D) Hafif poşetleri çocuklar taşırlar. Ağır sözleri herkesi kırmıştı.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde zıt anlamlı sözcükler bir arada kullanılmamıştır?

A) Hepsi benim evladım, öz üvey diye hiçbirini diğerinden ayıramam.

B) Her konuda bir fikri var ama çözüme yönelik bir icraatı yok maalesef.

C) Açık alanda toplanan kalabalık ne söylenirse söylensin bütün fikirlere kapalıydı.

D) Geçen hafta tanıştığım çocuğun adını unuttum, iki gün sonra hatırladım.

Aralarında anlam ya da ses yönünden benzerliklerin olduğu aynı cinsten veya gruptan en az iki kelimenin tekrarlanmasıyla oluşan topluluğa ikileme denir.

Aşağıdaki cümlelerden hangisinde ikileme farklı bir yolla kurulmuştur?

A) Teröristler büyük küçük demeden herkese ateş ettiler.

B) Yalan yanlış sözlerle insanları kandırdı.C) Böyle doğru dürüst insanlara rastlamak zordur.D) Göçmenler, sağ salim memleketlerine döndüler.

5.

6. “Yansıma sözcükler doğadaki seslerin taklit edilme-siyle oluşur.”

Aşağıdaki cümlelerden hangisinde yansıma sözcük kullanılmamıştır?

B) Köyümüzdeki dere şırıl şırıl akıyordu.

A) Işıl ışıl bir güne uyandık.

C) Hoparlörden gelen cızırtı müziğin ritmini bozuyor.

D) Kovadan hışır hışır sesler geliyordu.

Siva

s İl

Millî

Eği

tim M

üdür

lüğü

7.

8.

20

TÜRKÇE



SİVA

S MİLLİ EĞ

İTİM

MÜ

DÜ

RLÜ

ĞÜ


1. 3.•Sabah saatlerinde başlayan ve stresli geçen toplantı beş saat sürdü.

• Tepsiyi fırına sürdü ve misafirlerin yanına giderek onlarla sohbet etti.

• Reçetede yazan kremi bacağının ağrıyan bölgesi ne sürünce biraz rahatladı.

• Sürdüğü aracın özelliklerine hâkim olduğu için herhangi bir sorun çıkmadı.

• İki yıl süren dava nihayet bugün sonuçlandı ve gerçek suçlular cezalandırıldı.

‘’Sürmek’’ kelimesi yukarıdaki cümlelerde kaç farklı anlamda kullanılmıştır?

A) 2 B) 3 C) 4 D) 5

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili kelime, ayraç içindeki kavrama örnek olamaz?

A) Bahçedeki bütün odunları kışın rahat etmek için kırmış. (Sesteş kelime)

B) Ağır ağır akan suyun şırıltısı çevredekileri rahatlatıyordu. (Yansıma kelime)

C) O konuşmaya başlayınca odanın havası değişmişti. (Somut anlamlı kelime)

D) Öğrenciler, verilen cümlelerin öznesine göre gruplara ayırmış. (Terim anlamlı kelime)

• Bülbülün çektiği dil belasıdır.

• Alet işler el övünür.• Arı, bey olan kovana üşer.• Alma mazlumun ahını, çıkar aheste aheste.

Yukarıdaki atasözlerinde altı çizili kelimelerin sesteşlerinin sözlük anlamı aşağıda verilmiştir.

• Yabancı şeylerden arınmış, katışıksız, saf, halis

• Aldatma, hile, düzen, tuzak

• Düşünce ve duyguları bildirmek için kelime veya işaretlerle yapılan anlaşma aracı

• Yakınların dışında kalan kimse, insanın kendisine uzak gördüğü, yabancı

Buna göre altı çizili kelimelerden hangisinin sesteşinin sözlük anlamı verilmemiştir?

A) Dil B) El C) Arı D) Al

Aşağıdaki atasözlerinden hangisinin eş anlamlısı yanlış verilmiştir?

A) Öfkeyle kalkan zararla oturur. Keskin sirke küpüne zarar.

B) Can çıkmayınca huy çıkmaz. Kır atın yanında duran ya huyundan ya suyundan.

C) Üzüm üzüme baka baka kararır. Körle yatan şaşı kalkar.

D) İşleyen demir ışıldar. Akan su yosun tutmaz.

2. 4.

21

TÜRKÇE


TÜRKÇE

4 Konu

SÖZCÜKTE ANLAM


SİVA

S MİLLİ EĞ

İTİM

MÜ

DÜ

RLÜ

ĞÜ


5. Deyimlerin çoğunluğu gerçek anlamını kaybede-rek mecaz anlamda kullanılır.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde deyim ger-çek anlamıyla kullanılmıştır?

A) Söylediklerinden sonra buz gibi soğudum on- dan.

B) Gideceğimiz yerde su yoksa hapı yuttuk demektir.

C) Sarsıntıdan sonra insanlar yükte hafif pahada ağır ne varsa alıp ayrıldılar.

D) Yarın yapılacak olan denemeye herkes göz gezdirsin.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcüğün anlamı diğerlerinden farklıdır?

A) Olayın altında yatan gerçeği öğrenmek için inceden inceye bir araştırma yaptık.

B) Bugünkü Türkçe sınavını unutmuşum, sınava üstünkörü bir çalışmayla girdim.

C) Yeter bekledik, meseleyi enikonu konuşmanın zamanı geldi de geçiyor bile.

D) Bu iş için adamakıllı bir hazırlık gerekiyor ama hiç zamanımız kalmadı.

Çoğunlukla gerçek anlamından uzaklaşmış, en az iki sözcükten meydana gelen, bir durumu ya da kavramı belirten kalıplaşmış söz guruplarına deyim denir. Deyimler;

I- En az iki sözcükten oluşur.II- Deyimler zaman ve şahsa göre çekimlenebilirler.III- Deyimlerin tamamı mecaz anlamlıdır.IV- Deyimler ders verme amacıyla kullanılırlar.V- Deyimler cümle şeklinde bulunabilirler.

Deyimlerle ilgili verilen bilgilerden hangileri yanlıştır?

A) Yalnız IV B) I-II C) III-IV D) III-IV-V

I.Buğday başak verince orak pahaya çıkar.II. Eğilen baş kesilmez.III. Akan su yosun tutmaz.IV. Merhametten maraz doğar.

Yukarıdaki atasözlerinden hangisinin anlamı yanlış verilmiştir?

A) Pek önemli görülmeyen şeyler kendilerine ihtiyaç duyulunca çok değerlenir.

B) Sonucu anlayıp özür dileyen, karşısındakinin büyüklüğüne sığınan kimseyi affetmek gerekir.

C) Hareketlilik, canlılık ve çalışkanlık; insanı canlı ve üretken yapar.

D) Gerçekler yalan yanlış sözlerle değiştirile-

mez.

6.

7.

8.

TÜRKÇE


22

TÜRKÇE




1.

2. 3.

Bir Ergenden Nasihat!Hatalarımı araştırma…Beni sertçe eleştirirken, nasıl değersiz hissettiğimi yüreğinle gör…Sürekli kontrol ederek, aşırı koruyarak beni hayattan koparma…Bu fırtına döneminde, biraz esneklik göster.Ufak hatalarıma müsaade et. Benden teşvikini ve takdirini esirgeme ki; Ben, ben olabileyim.…Bunları yapmazsan; Anlamlı bir cümle olamam.Başına büyük bir harf,Sonuna nokta koyamam.

Yukarıdaki altı çizili sözcüklerden hangilerinin zıt anlamlısı yanlış verilmiştir?

A) sert- yumuşak B) sürekli- kesintili değersiz- kıymetli ufak-büyük anlamlı-abes/boş baş-son

C) takdir-tekdir D) aşırı-abartılı teşvik-baltalama esnek-yumuşak son-baş büyük-iri

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “temiz” sözcüğü mecaz anlamı ile kullanılmamıştır?

A) Ahmet, kalbi temiz bir çocukmuş.

B) Eski komşularımız temiz insanlardı.

C) Temiz kıyafetlerin içinde çok güzel kokuyor.

D) Hayata temiz bir sayfa açtık.

Hangi cümlede “batmak” sözcüğü mecaz anlamı ile kullanılmıştır?

A) Gelir gider dengesini kuramadığı için battı.

B) Şiddetli dalgalar savaş gemilerini batırdı.

C) Çocuğun göze batan hareketleri vardı.

D) Güneşin batışı herkesi büyülemişti sanki.

Siva

s İl

Millî

Eği

tim M

üdür

lüğü

23

TÜRKÇE


TÜRKÇE

4 Konu

SÖZCÜKTE ANLAM


SİVA

S MİLLİ EĞ

İTİM

MÜ

DÜ

RLÜ

ĞÜ

TÜRKÇE



4. • Bir yere iliştikten veya dokunduktan sonra oradan kurtulamamak.• Engelle karşılaşıp geçici olarak işlemez duruma gelmek.• Olumsuz veya aksayan, eksik bir yanını görerek üstünde durmak

Yukarıda “takılmak” sözcüğünün bazı anlamları verilmiştir. Aşağıda verilen cümlelerden hangisi bu anlamlar ile eşleşmez?

A) İki aydır yan mahallede takılıyor.B) Top ağaca takılınca maç ayrıda kaldı.C) Ayağı taşa takılan çocuk yere düştü.D) Şairin en çok o sözüne takıldım.

Bir sözcüğün mecaz anlamlısı o kelimenin sesteşi değildir. Sesteş olabilmesi için iki kelimenin de gerçek anlamda kullanılması gerekir.

Buna göre aşağıdakilerden hangisinde sesteş sözcüklere yer verilmiştir?

A) Bayrakları bayrak yapan üstündeki kandır. Dizindeki yaradan kanlar akıyordu.

B) El elin eşeğini türkü söyleyerek arar. Bir elin nesi var, iki elin sesi var.

C) Eve gelirken iki adet ekmek al. Zamanla bu âdetlerimiz de unutulup gidecek.

D) Kara bulutlar sanki bizi takip ediyordu. Dost dediğin kara günde belli olur.

Bir sözcük kullanıldığı cümleye göre gerçek, mecaz ve terim anlam kazanabilir. Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir sözcük bu üç anlam özelliğine uygun olarak kullanılmıştır?

A) Çantasını açıp içinden kırık bir ayna çıkardı, uzun uzun kendine baktı.

Ülkemizdeki kırık dağlar Ege Bölgesi’nde bulunuyor.

Giderken arkasında bir daha düzelmeyecek kırık bir kalp bıraktı.

B) Bu zamanda iş bulmak artık o kadar zor ki!

Sürekli birilerinin arkasından iş çevirmenden usandım.

Yeni girdiği işinden de hiç memnun değilmiş.

C) Küçük kediyi düştüğü derin kuyudan itfaiye ekipleri çıkardı.

Penceren dışarıyı izlerken derin düşüncelere dalmıştı.

Yüzündeki çizgiler geçmişin derin izlerini yansıtıyordu.

D) Meydana getirdiği eserleriyle edebiyat dünyamıza ışık olmuş kişilerdendi.

Yeni bir şey öğrenecek olmanın hevesiyle gözlerinden ışık saçılıyordu.

Binadaki hiçbir dairenin ışığı yanmıyor, herkes uyumuş olmalı.

5.

6.

24

TÜRKÇE



SÖZ SANATLARIKişileştirme 25

Konuşturma 26

Abartma (Mübalağa) 26

Benzetme 27

Tezat ( Karşıtlık ) 27

Çıkmış Sorular 28

Test 1 29

Test 2 31

25

TÜRKÇE


TÜRKÇE

4 Konu

SÖZCÜKTE ANLAM


11

22

33

44

55

01.KİŞİLEŞTİRME (TEŞHİS)İnsana ait özelliklerin insan dışı varlıklara verilmesi sanatıdır.

02.KONUŞTURMA (İNTAK)

03.ABARTMA ( MÜBALAĞA)

04.BENZETME(TEŞBİH) 05.

TEZAT (KARŞITLIK)

İnsan dışı varlıkların konuşturulması ile yapılan söz sanatıdır.

Anlatılmak istenen düşünceyi daha kuvvetli hale getirmek için bir şeyin özelliklerini büyüterek veya küçülterek söyleme sanatıdır.

Aralarında benzerlik olduğu düşünülen iki varlık veya kavramdan güçsüz olanın güçlü olana benzetilmesidir.

Karşıt iki düşüncenin bir arada kullanılması ile oluşan söz sanatıdır.

SÖZ SANATLARI

KİŞİLEŞTİRME (TEŞHİS)1.

İnsana ait özelliklerin insan dışı varlıklara verilmesi sanatıdır.

Ö R N E K :Deniz hüznünü vuruyordu kıyılara. (deniz kişileştirilmiştir.)

Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilal! (bayrak kişileştirilmiş.)

Ö R N E K :Baharı düşünüp iç çekiyordu ağaçlar. (Kişileştirme)

Şeker gibi tatlı bir kızı vardı. (Benzetme)

Benzetme ile karıştırılmamalıdır. Kişileştirilme insana ait özelliklerin insan dışı varlıklara verilmesidir. Benzetmede ise güçsüz olana güçlü olanın özellikleri verilmeye çalışılır.

N O T :

26

TÜRKÇE



KONUŞTURMA (İNTAK)2.

İnsan dışı varlıkların konuşturulması ile yapılan söz sanatıdır.

ABARTMA ( MÜBALAĞA)3.

Anlatılmak istenen düşünceyi daha kuvvetli hale getirmek için bir şeyin özelliklerini büyüterek veya küçülterek söyleme sanatıdır.

Ö R N E K :Penceremin önünde papatyalar: “ Günaydın.” diyor bana. (papatyalar konuşturulmuş.)

Ben ki toz kanatlı kelebeğim Minicik gövdeme yüklü Kafdağı (kelebek konuşturulmuş.)

Ö R N E K :Her aşkın sonunda gözyaşı vardır.Akar damla damla sel olur gider. ( gözyaşı sel olacakmış gibi abartılmış)

Deniz mürekkep olsaYazılmaz benim derdim. ( derdini yazacak mürekkebin denizlerden bile fazla olması )

Masallar ve fabllar kişileştirme ve konuşturma

sanatlarına en çok rastlanan yerlerdir.

N O T :

N O T :Konuşturma sanatının kullanıldığı yerlerde

kişileştirme her zaman vardır.

Fakat kişileştirme olan heryerde

konuşturma olmak zorunda değil.

27

TÜRKÇE


TÜRKÇE

4 Konu

SÖZCÜKTE ANLAM


BENZETME (TEŞBİH)

TEZAT (KARŞITLIK)

4.

5.

Aralarında benzerlik olduğu düşünülen iki varlık veya kavramdan güçsüz olanın güçlü olana benzetilmesidir. Benzetmede dört öge bulunur:

1. Benzeyen: Başka bir nesneye benzetilen varlıktır. (güçsüz olan)

2. Benzetilen: Kendisine benzetilen varlıktır. (güçlü olan)

3. Benzetme yönü: Benzetmenin hangi yönden yapıldığını anlatan sözcüktür.

4. Benzetme edatı: Benzetmede ilişki kuran sözcüktür. (gibi, sanki, kadar, tıpkı)

Karşıt iki düşüncenin bir arada kullanılması ile oluşan söz sanatıdır.

Ö R N E K :

Ö R N E K :

Kale gibi sağlam duvar.Benzetilen Ben. Edatı Ben. Yönü Benzeyen

Arkadaşımın su gibi duru bir Türkçesi var.

Aslan gibi cesur askerler kurtardı bu vatanı.

Akrep gibi zehirli dili vardı.

NOT:

Tam bir benzetmede bütün ögeler bulunur.

Zıt sözcüklerle, tezat sanatı karıştırılmamalıdır. Tezat sanatının olabilmesi için karşıt iki düşüncenin bir arada olması gerekir.

N O T :

Ağlarım hatıra geldikçe gülüştüklerimiz. (ağlamak-gülmek)

Sana çirkin dediler düşmanı oldum güzelin. (çirkin-güzel)

Neden böyle düşman görünürsünüz?Yıllar yılı dost bildiğim aynalar. (düşman-dost)

Ben de gördüm güneşin doğarken battığınıEsrarlı bir bakışın gönlü kapattığını (doğmak-batmak)

TÜRKÇE


28

TÜRKÇE



I) Bizim memlekette dağ taş, orman ağaç hayatın hikâyesini anlatır. (II) Toprak burada ustanın elinden çıkmış bir çinidir, desen desen. (III) Toprak verimlidir; kuru çubuk diksen meyve verir, salkım salkım. (IV) Portakallar dallarında birer güneştir, turuncu turuncu.

Bu metinde numaralanmış cümlelerin hangilerinde aynı söz sanatı kullanılmıştır?

A) I ve III B) I ve IV

C) II ve III D) II ve IV

( Cevap D )

2020 LGS

I. Gülüşün mavi güneşler dağıtır

II. İki iri yakut damlası gözlerin

III. Gül yaprağına işlenmiş

IV. Bir özlemsin yaşlanmayan

Bu dörtlüğün ikinci dizesinde bulunan söz sanatı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Kişileştirme B) Konuşturma

C) Benzetme D) Abartma

( Cevap C )

2016 LGS Aralık TEOG Mazeret

Karşımda, bin metre aşağıda İskenderun Ovası, soluk almaya hâli ve niyeti olmadan güneş altında dümdüz yatıyor. Aşağısı bana bir seyahat romanındaki Afrika çölünü andırıyor.

Bu metinde aşağıdaki söz sanatlarından hangileri vardır?

A) Konuşturma - Abartma

B) Kişileştirme - Benzetme

C) Abartma - Kişileştirme

D) Benzetme – Konuşturma ( Cevap B )

2017 Nisan TEOG

Cebeci İstasyonu’nda bir tren

Nefes nefese soluyordu.

Gerilmiş bir keman teli gibiydik.

Ankara Kalesi’nde bir eski çalar saat

Bilmem kaçı vuruyordu.

Bu dizelerde aşağıdaki söz sanatlarından hangisi yoktur?

A) Konuşturma B) Benzetme

C) Mecaz D) Kişileştirme

( Cevap A )

2015 Kasım TEOG

ÇIKMIŞ SORULAR

Aşağıdaki dizelerin hangisinde yay ayraç içinde verilen söz sanatı yoktur?

A) Niçin bu derenin suları kara

Niçin böyle hırçın akıyor dere? (Kişileştirme)

B) Gönlüm, benim gönlüm, o bir rüzgârdır

Sonsuz denizlerin ufkunda eser (Benzetme)

C) Gözlerinden akan her damlada

Okyanuslar kadar derinlik gördüm (Abartma)

D) Güneşin ışıktan kollarını yakalıyor gök

Ağır ağır çekiyor dağın sırtına (Konuşturma)

( Cevap D )

2016 Mayıs TEOG Mazeret

Bu gece yarısında iki kişi uyanık,

Biri benim biri de uzayan kaldırımlar.

Bu dizelerde kullanılan söz sanatının göstergesi aşağıdakilerden hangisidir?

A) “Gece” ve “kaldırımlar”ın konuşturulması

B) “Kaldırımlar”a insan özelliği yüklenmesi

C) “Kaldırımlar”ın anlatımında aşırılığa gidilmesi

D) “Gecenin uzunluğu”nun “kaldırımlar”a benzetilmesi

( Cevap B )

2014 Nisan TEOG

29

TÜRKÇE


TÜRKÇE

4 Konu

SÖZCÜKTE ANLAM


SİVA

S MİLLİ EĞ

İTİM

MÜ

DÜ

RLÜ

ĞÜ

TÜRKÇE


SÖZ SANATLARI - TEST 1

1.‘’ Ah! Ne güzel ama. Rüzgâr çağı geliyor.’’ Sokağımızda her şeyin bir çağı vardı. Bilyelerin çağı, topaç çağı, sinema yıldızlarının resimlerini toplama çağı… Uçurtma çağı, çağların en güzeliydi. Gökyüzünün her köşesi renk renk uçurtmalarla kaplı olurdu. Gökyüzü bir savaş alanıydı adeta uçurtmaların başları tokuşur, savaşlar çıkar, kementler atılır, kementler savrulurdu.

Bu metinde aşağıdaki söz sanatlarından hangisine başvurulmuştur?

A) Abartma B) Benzetme

C) Kişileştirme D) Tezat

Çocuk, çok sevdi ağacı Verirdi ona her kış Çiçekleri olaydı

Ağaç, çok sevdi çocuğuÖperdi altın saçlarından Dudakları olaydı.( Arif Nihat Asya )

Yukarıdaki dizelerde hangi söz sanatları vardır?

A) Kişileştirme – Abartma

B) Konuşturma – Benzetme

C) Benzetme – Kişileştirme

D) Konuşturma - Abartma

Yaram var, havanlar dövemez merhemYüküm var, bulamaz pazarlar dirhem

Bu dizelerde ağır basan söz sanatı aşağıdakilerden hangisidir? A) Benzetme B) Kişileştirme

C) Abartma D) Konuşturma

Kişileştirme: İnsana ait özeliklerin insan dışındaki varlıklara verilmesine denir.Benzetme: Bir varlığın, kavramın özelliklerini anlatmak için o özellikleri eksiksiz taşıyan başka bir varlığı veya kavramı örnek göstermeye denir.

Buna göre aşağıdakilerin hangisinde bu iki söz sanatına da yer verilmiştir?

A) Şaşırdım kaldım işte, bilmem ki n’emsin? Bazen kız kardeşimsin, bazen öpöz annemsin. Orda ufuk çizgim, burda yanım yöremsin Beni ruh gibi saran sonsuzluk dairemsin.

B) Bu hikâyeyle uyur Bursa her gece Her şafak onunla uyanır güler. Su sesi ve kanat şakırtılarından Billur bir avize Bursa’da zaman.

C) Ey köyleri hududa bağlayan yaşlı yollar Dönmeyen yolculara ağlayan yaslı yollar! Ey garip çizgilerle dolu han han duvarları Ey hanların gönlümü sızlatan duvarları!

D) Geniş, siyah gölgesi hayatımı kaplayan Tepemde kanat germiş bir kartaldır yalnızlık Kalp çarpıntılarıyla günleri hesaplayan Bir benim, benim olan bir masaldır yalnızlık.

3.

2.

4.

30

TÜRKÇE



Abartma, bir özelliğin ya da durumun olduğun-dan çok fazla ya da çok az gösterilmesidir. Abartma sanatının oluşabilmesi için söz konusu özelliğin, mantığın sınırlarını zorlayacak biçim-de büyütülmesi gerekir.

Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde abartma sanatına başvurulmuştur?

A) Duydukları karşısında hayrete düşen çocuk kulaklarına inanamıyordu.

B) Küçük Prens, kendinin iki katı büyüklüğün- deki avını yutan bir yılan görmüştü.

C) Mevlâna, devrinin en bilgin, en donanımlı insanı olarak kabul ediliyordu.

D) Zeze’nin dostuna olan sevgisi asırlar boyu sürecek bir bağlılık örneğiydi.

Bir kez gönül yıktın iseBu kıldığın namaz değilYetmiş iki millet dahiElin yüzün yumaz değil

Yukarıdaki dörtlükte kullanılan söz sanatı hangisidir?

A)Tezat B) Benzetme C) Abartma D) Kişileştirme

Gurbetteki oğlundan haber alamayınca ağlamaktan göz pınarları kurudu.

Yukarıdaki cümlede kullanılan söz sanatının özdeşi hangi seçenekte yoktur?

A) Bu akşam size gelemem dünyalar kadar ödevim var.

B) Yunanistan’ı tükürsek tükürüğümüzde boğarız.

C) Bizim boksör rakibine bir vursa yarısı boşa gider.

D) Rüzgâr sonbaharın türküsünü söylemeye başladı.

Önümüzde hayat… Her gün bir başka uykuya yatıp bir başka rüya göreceğiz. Hâlbuki zaman, ağır ağır bizimle beraber akan nehir, bir göle varıyordu. Bu gölde artık biz akmıyor, dalgalanıyorduk. Yahut bana öyle geliyordu. Birbirimizi liseden beri bırakmayan dört arkadaş evlenmiştik.

Verilen metinde kullanılan söz sanatı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Kişileştirme B) AbartmaC) Benzetme D) Tezat


5.

6.

7.

8.

31

TÜRKÇE


TÜRKÇE

4 Konu

SÖZCÜKTE ANLAM



1.I. Siması zaman zaman parıldar II. Sana dün bir tepeden baktım aziz İstanbul Bir sahilin en güzel yerinde Görmedim gezmediğim, sevmediğim hiçbir yer Hala görünür geçen asırlar Ömrüm oldukça, gönül tahtıma keyfince kurul Bir bir, koyu mavi gözlerinde Sade bir semtini sevmek bile bir ömre değer

Numaralandırılarak verilen iki şiirde ortak kullanılan söz sanatı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Abartma B) Benzetme C) Kişileştirme D) Tezat

3.

4.

2. Güzel bir yoldan geçmiştik. Yol ne asfalt kaplıydı ne de parke taşı döşeliydi ama iki yanı ağaçlar ve çayırlarla kaplıydı. Harika ve bir o kadar da içimize dokunan bir ormandı burası. Doğayı daha da ilginç yapan gökyüzünün maviliği ise cabasıydı. Yığınla şeyden söz ederken yanımızdan geçen otomobil konuşmalarımıza kulak misafiri oluyor sohbetimize dahil olmak ister gibi yavaşlıyordu. Bu metinde kişileştirilen varlık veya kavram aşağıdakilerden hangisidir?

A) Gökyüzü B) Otomobil C) Orman D) Yol

“Kurt gibi acıkan kardeşime, annem dünyalar kadar yemek yaptı.”

Yukarıdaki cümlede aşağıdaki söz sanatlarından hangileri kullanılmıştır?

A) Benzetme-KişileştirmeB) Kişileştirme-AbartmaC) Benzetme-AbartmaD) Kişileştirme-Konuşturma

Sakarlık bahanesi bulamamış,Ölümsüz bir vazoydu belleğim.Hatırlamadığım kaç çiçek öldü bilmiyorum.

Yukarıdaki dizelerde aşağıdaki söz sanatlarından hangisi kullanılmıştır?

A) Kişileştirme B) Benzetme

C) Abartma D) Karşıtlık

32

TÜRKÇE




5. Mart ayı gireli kırkını geçmiş nice tanıdıklarım hastalandı. Bazılarının bronşiti, bazılarının romatizması azmış. Baharın hastalıkları saymakla tükenmez ki… Mart güneşi çöreklenip yatan bütün yılanları uyandırıyor, toprağın yeniden gençliğe kavuştuğu bu mevsimde hava kuş cıvıltılarıyla beraber insan iniltileri ve hırıltılarıyla dolu. Dün neşeli bir kış, köşesinden baharın bu iki zıt levhasını yan yana gördüm. Bir tarafta genç hayvanlar oynaşıyor, kuşlar uçuşuyor…

Yukarıdaki parçada kişileştirilen varlık hangisidir ?

A) Mart B) Yılan C) Toprak D) Kış

Bahar olsun da seyredinNasıl süsler bayırları,Zümrüt gibi çayırlarıYüze gülen o pek narin

Gelin yüzlü papatyalarAltın gözlü papatyalar

( Tevfik Fikret )Yukarıdaki şiirde hangi söz sanatları kullanılmıştır?

A) Abartma – BenzetmeB) Kişileştirme – KonuşturmaC) Benzetme – KişileştirmeD) Kişileştirme – Abartma

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde herhangi bir söz sanatı kullanılmamıştır?A) Çiçekler hüzünden boynunu bükmüştü.B) Bu ağır çantaları taşımaktan kolum koptu.C) Kükremiş sel gibiyim bendimi çiğner aşarım.D) Beş yüz soru çözdüğünü söyleyince çok şaşırdık.

( I ) On beş günden beri köyden köye dolaşıyoruz. ( II ) Bu köylerin her biri, öbüründen daha hüzünlüdür. ( III ) Yorgunluk bir taraftan, gönlümüzdeki hüzün öbür taraftan, âdeta nihayeti yok bir gurbet ve sürgün yolunda gibiyiz. ( IV ) Eski hayatımız, arkamızda bıraktığımız alışkanlıklar, ilişkiler bize bir başka asra ait efsaneler şeklinde görünüyor. Numaralanmış cümlelerin hangisinde kişileştirme yapılmıştır?

A) I B) II C) III D) IV

6.

7.

8.

33

TÜRKÇE


TÜRKÇE

4 Konu

SÖZCÜKTE ANLAM


CÜMLEDE ANLAM

Cümlede Anlam İlişkileri 34Cümleye Hakim Olan Kavramlar 36Cümlenin Yapısı 40Çıkmış Sorular 41Konu Kazanım Testleri 43

34

TÜRKÇE

4 KonuCÜMLEDE ANLAM


Kişisel duygu ve düşüncelerin bulunduğu cümlelerdir. Doğruluğu kişiden kişiye değişebilir ve kanıtlanamayan cümlelerdir. Cümle üzerinde yorum yapılabilir.

Söyleyenin duygu ve düşüncelerini katmadığı cümlelerdir. Doğruluğu herkesçe aynıdır çünkü kanıtlanabilir durumdadır. Cümle üzerinde yorum yapılamaz.

CÜMLEDE ANLAM

ÖZNEL YARGI:

Bir eylemin hangi gerekçe ile yapıldığını bildiren cümlelerdir. Bu tür cümlelerde iki yargı bulunur. Cümlelerden biri meydana gelen olayı ifade ederken diğer cümle ise meydana gelen olayın sebebini ortaya koyar. Bu tür cümlelerde genellikle “ için, diye, çünkü, yüzünden, -dığında, -dan dolayı…” gibi ifadeler ve ekler kullanılır.

Eylemin hangi amaçla yapıldığını anlatan cümlelerdir. Bu tür cümlelerde iki yargı bulunur. Yargılardan biri gerçekleşen eylemi bildirirken diğer eylem ise gerçekleşen eylemin amacını ortaya koyar. Amaç-sonuç cümlelerinde “için, üzere, amacıyla, diye…” gibi ifadeler kullanılır.

NEDEN-SONUÇ (SEBEP-SONUÇ) CÜMLELERİ:

AMAÇ-SONUÇ CÜMLELERİ:

NESNEL YARGI:

ÖZNEL VE NESNEL CÜMLELER

CÜMLEDE ANLAM İLİŞKİLERİ

ÖRNEK: Gece tatlı tatlı yağan kar, insana huzur veriyordu. (öznel)

Kulakları tırmalayan sesi ile okuduğu şiirde hiç duygu yoktu. (öznel)

Romanın insanı karamsarlığa iten bir konusu vardı. (öznel)

ÖRNEK: Dün gece hava -18 dereceye kadar düştü. (nesnel)

Kitapta Sivas’ın tarihi olayları anlatılıyor. (nesnel)

Sokağın tek girişi polis tarafından kapatıldı. (nesnel)

ÖRNEK: Sivas Türkiye’nin yüzölçümü en büyük şehridir. (nesnel)

Nesnel yargılı cümleler doğru ya da yanlış

olabilir. Önemli olan o bilginin kanıtlanabilir

olmasıdır.

UYARI:Öznel Cümleler Nesnel Cümleler

Duygular katılır. Duygular katılmaz.

Kanıtlanamaz. Kanıtlanabilir.

Kişiden kişiye değişir. Herkesçe aynıdır.

Taraflıdır. Tarafsızdır.

Yorum yapılabilir. Yorum yapılamaz.

•Cümledeki neden-sonuç ilişkisini bulmak için yükleme “niçin” sorusu sorulabilir.ÖRNEK:Sınava çok çalıştığı için kazandı. (neden-sonuç)Kalın giyinmediğinden dolayı hastalandı. (neden-sonuç)Çocuk çok korktu çünkü birden karşısına köpek çıktı.(neden-sonuç)

• Cümlelerdeki amaç-sonuç ilişkisini bulmak için yükleme “hangi amaçla” sorusu sorulabilir.

ÖRNEK:Ev almak için para biriktiriyorlar. (amaç-sonuç)Sınavı kazanmak amacıyla çok çalıştı. (amaç-sonuç)Babasını görmek üzere İzmir’e gitti. (amaç-sonuç)

NOTAmaç-sonuç cümleleri ile sebep-sonuç cümlelerini birbirinden ayırmak için iki yargının birleştiği yere “amacıyla” sözcüğü getirilir. Cümleye uygun olursa amaç-sonuç cümlesi olur, cümleye uygun olmazsa sebep-sonuç cümlesi olur.

35

TÜRKÇE


TÜRKÇE

4 Konu

CÜMLEDE ANLAM


Daha çok para kazanmak için iş değiştirdi. (Daha çok para kazanmak amacıyla iş değiştirdi.) (uyumlu olduğu için amaç-sonuç) (para kazanıp kazanmadığı belli değil.)

Doğum gününde hediye almadığım için bana küsmüş. (Doğum gününde hediye almak amacıyla bana küsmüş.) (uyumlu olmadığı için neden-sonuç) (hediye almama durumu gerçekleşmiş)

Neden-sonuç cümlelerinde eylem sonuçlanmıştır. Amaç-sonuç cümlelerinde ise eylemin sonucunun ne olduğu belli değildir.

NOT

Ö R N E K :

Eylemin geçekleşmesinin başka bir yargının gerçekleşmesine bağlı olduğu cümlelerdir. Koşul cümleleri genellikle “-se,-sa” ekleri ile ya da “mı/mi” edatları ile yapılır. Farklı eklerle de koşul cümlesi yapılabilir.

KOŞUL (ŞART) CÜMLELERİ:

Bir eserin duygu ve düşüncelerinden söz eden cümlelerdir. Bu tür cümlelerde “ne anlatılmış, neden söz edilmiş” sorularının cevabını buluruz.

İÇERİK CÜMLELERİ:

Bir yazıda ya da sanat eserinde duygu ve düşüncelerin anlatım biçimine üslup denir. Üslup bir yazıda sözcüklerin seçimi ve kullanımıyla ilgili inceliklerin bütünüdür. Üslupla ilgili cümleler “Yazar bu yazıda duygu ve düşüncesini nasıl anlatmış?” sorusunun cevabıdır.

Başkalarına ait sözlerin değiştirilmeden olduğu gibi aktarıldığı cümlelerdir.

ÜSLUP CÜMLELERİ:

Cümlede açık olarak söylenmeyen ama cümlenin anlamından çıkarılabilecek gizli anlamlara denir.

ÖRTÜLÜ ANLAM:

DOĞRUDAN ANLATIM:

Başkalarına ait sözlerin değiştirilerek aktarıldığı cümlelere denir.

DOLAYLI ANLATIM:

ÖRNEK:Dikkatli olursan hatalarını görebilirsin. (koşul cümlesi)Baban erken geldi mi çarşıya gideriz. (koşul cümlesi)Sana baktıkça çocukluğumuz aklıma geliyor. (koşul cümlesi)

ÖRNEK:Cahit Sıtkı'nın şiirlerinde ölüm korkusunu sıkça görürüz. (içerik cümlesi)Bu romanda Kurtuluş Savaşı yıllarında Anadolu anlatılmış. (içerik cümlesi)Eserinde anne olmanın kutsallığı ön plana çıkarılmış. (içerik cümlesi)

ÖRNEK:Ahmet Hamdi TANPINAR, kurduğu uzun cümlelerle tanınan bir yazardır. (üslup cümlesi)Şiirde kullanılan kafiye müzikaliteyi artırmış. (üslup cümlesi)Öykülerinde akıcı ve sade bir dil kullanılmış. (üslup cümlesi)

ÖRNEK:

Akşamleyin dayımlar da gelecek. (Akşam birilerinin geleceği, bunların yanında dayısıgilin de geleceği anlamı vardır. Cümledeki “da” bağlacı bu anlamı verir.)

ÖRNEK:Annem: ”Bu işi sen yapabilirsin.” dedi. (doğrudan anlatım)Atatürk: “Yurtta sulh, cihanda sulh.” demiştir.(doğrudan anlatım)

ÖRNEK:Bugün dışarı çıkamayacağını söyledi. (dolaylı anlatım)Yemek yapmayı yeni öğrendiğini ifade etti. (dolaylı anlatım)

36

TÜRKÇE



CÜMLEYE HÂKİM OLAN KAVRAMLAR

Bir varlığın, nesnenin, kavramın ne olduğunu ayırt edici özellikleriyle anlatmaya tanımlama denir. Tanımlama açıklanan sözcüğe “nedir?” sorusu sorularak bulunur.

TANIMLAMA:

Kök, kelimenin her türlü ek çıkarıldıktan sonra kalan anlamlı bölümüdür. (tanımlama)

Şarkı, şiirlerin bestelenmiş şeklidir. (tanımlama)

İnsanlara öğüt vermek amacıyla yazılan metin türüdür fabl. (tanımlama)ÖRN

EK:

Duygu ve düşüncelerin daha etkili bir biçimde anlatılabilmesi için en az iki varlık, durum ya da kavramın benzerliklerinden veya farklı özelliklerinden yararlanarak yapılan kıyaslamaya karşılaştırma denir. Benzerlik, farklılık, üstünlük gibi bakımlardan karşılaştırma cümleleri yapılabilir.

KARŞILAŞTIRMA:

ÖRN

EK:

Sivas ekonomisi o dönemlerde daha çok tarıma dayalıymış. (karşılaştırma cümlesi)Romanlardaki kahraman sayısı hikâyedekilerden fazladır. (karşılaştırma cümlesi)Okula daha yakın bir eve taşındık. (karşılaştırma cümlesi)Hastalığı geçen aya göre artmış. (karşılaştırma cümlesi)

Bir eser, olay ya da eylemle ilgili belli bir

görüşe göre yapılan açıklamalara yorum

denir. Yorumcu, anlattıklarına kendi bakış

açısını kattığı için bu özellikteki yargılar

öznel anlatımdır.

Yazarın üç kitaplık bir serisi çıkacak. (nesnel anlatımlı olduğu için yorum cümlesi değildir.)Yazarın insanı derinden etkileyen bir serisi çıktı. (öznel anlatımlı olduğu için yorum cümlesidir.)

Anlatıcı, cümleye kendi duygularını katarsa öznelliği yakalayabilir ve yorum cümlesi olur; duygular cümleye katılmaz ise cümle nesnel olacağı için yorum cümlesi olmaz.

UYARI:YORUM CÜMLESİ

ÖRNEK:

Gerçekte olmayan bir durumu bir an için olmuş gibi kabul eden cümlelerdir. Bu tür cümlelerde genellikle “diyelim ki, farz et ki, tut ki, düşün ki, varsayalım ki…” gibi sözcükler kullanılır.

VARSAYIM:

Diyelim ki ilk defa uçağa bindin. (varsayım)Farz et ki yazın Antalya’ya gitmişiz. (varsayım)

ÖRN

EK:

37

TÜRKÇE


TÜRKÇE

4 Konu

CÜMLEDE ANLAM


Sonucu bilinmeyen bir durumla ilgili kesin yargı bildirmeden kurulan cümlelerdir. Bu tür cümlelerde “-ebilmek, sanırım, herhalde…” gibi sözcükler ve ekler kullanılır.

OLASILIK(İHTİMAL):

İki gün sonra yağmur yağabilir. (olasılık)

Sanırım sınavdan düşük not aldı. (olasılık)

ÖRN

EK:

Sonucu bilinmeyen bir olayın sonucuna ilişkin kesin yargı bildirme. Bir kişi veya olayla ilgili önceden olumlu veya olumsuz karar vermeye ön yargı denir.

ÖN YARGI(PEŞİN HÜKÜM):

ÖRN

EK:

Bu roman seni tüm Türkiye’ye tanıtacak. (ön yargı)

Bu hızla işi yarına kadar hayatta yetiştiremezsin. (ön yargı)

Anlamı net olan içerisinde ihtimal ve kuşku barındırmayan cümlelere denir.

KESİNLİK:

ÖRN

EK:

Bu bölge depremler sonucunda yıkıldı.(kesinlik)

LGS 7 Haziran 2020' de yapılacak.(kesinlik)

Gözlemlere dayalı olarak, olabilecek bir şeyi öncesinde öngörebilme durumunu anlatan cümlelere denir.

TAHMİN(ÖNGÖRÜ):

Bekleyenler meraktan ölmüştür.(tahmin)

Kitap okuma alışkanlığını ilkokul çağında edinmiş olmalı.(tahmin)ÖRN

EK:

Yapılan işin, sözü söyleyen kişiye göre doğru veya yerinde olduğunu anlatan cümlelerdir.

ONAYLAMA:

Tebrik ederim, yine sınavda en yüksek sen aldın.(onaylama)

Bana göre ödevleri eksiksiz olan sendin.(onaylama)

ÖRN

EK:

Olumsuz bir durum yüzünden üzülme veya şikâyetçi olma anlamı taşıyan cümlelerdir.

YAKINMA:

ÖRN

EK: İnsanların doğaya verdiği zarar geçmişe göre çok arttı.

(yakınma)Dışarı çıkarken bari annenden izin alsaydın.(yakınma)

38

TÜRKÇE



Bir kimseye yaptığı hareketinden dolayı veya söylediği sözler sebebiyle alınganlık, kırgınlık gibi duygular uyandırdığını anlatan cümlelerdir.

SİTEM:

Herkesle maça gittin, bir benle gitmedin.(sitem)

Sivas’a dönmüşsün, beni aramıyorsun.(sitem)

ÖRN

EK:

Konunun beğenilen ya da beğenilmeyen yönlerinin ifade edildiği cümlelerdir.

ELEŞTİRİ

ÖRN

EK:

Soruların öğrencilerin seviyesine uygun olmaması sınavın

geçerliliğini düşürmüş.(eleştiri)

Görevli öğrencilerin şiirlerini içten okumaları töreni unutul-

maz yaptı. (eleştiri)

Yakınma cümleleri şikâyetçi olunan

durumu sıkıntıyı yaratan kişiye değil de

başkasına söylendiği cümlelerdir, sitem

cümleleri ise sıkıntıyı çıkaran kişinin

kendisine söylendiği cümlelerdir.

NOT

Eylemin istenilen şekilde değil de farklı şekilde geliştiğini ve sonuçlandığını anlatan cümlelerdir.

GERÇEKLEŞMEMİŞ BEKLENTİ:

ÖRNEK:Senin de geleceğini düşünmüştüm.(gerçekleşmemiş beklenti)Bu arabayı hemen satarız sanmıştım. (gerçekleşmemiş beklenti)

Sözü söyleyenin kendisini eleştirdiği cümlelerdir.

Arkadaşlarımla tartışmamalıydım.(öz eleştiri)Bu saatte dışarı çıkmamalıydım.(öz eleştiri)

ÖZ ELEŞTİRİ

ÖRNEK:

Herhangi bir konuyla ilgili, kişinin gelecekte yapmayı düşündüğü plan ve projelerdir.

Yazın Antalya’ya gitmeyi düşünüyoruz.(tasarı)Haftaya yeni konuya geçeceğim.(tasarı)

TASARI

ÖRNEK:

Sorunları çözmek veya eksiklikleri gidermek için öne sürülen görüş, düşünce ve davranışların anlatıldığı

cümlelere denir.

Fen lisesi kazanmak için diğer çocuklardan fazla çalışman lazım.(öneri)

Çalışama grubuna beni de alabilirsin.(öneri)

ÖNERİ:

ÖRNEK:

Öneri cümleleri ile tasarı cümleleri karıştırılmamalıdır. Öneri cümleleri görülen bir eksiklik ve bunun giderilmesi içindir. Tasarı cümlelerinde ise gelecekle ilgili yapılan planlar vardır.

UYARI:

39

TÜRKÇE


TÜRKÇE

4 Konu

CÜMLEDE ANLAM


Yanlış olan davranışlardan insanları uzaklaştırmak için kullanılan cümlelere denir.

Kırmızı ışıkta beklemeyi unutma. (uyarı)Okula gitmeden önce çantanı kontrol et.(uyarı)

UYARI CÜMLELERİ:

ÖRNEK:

Kişinin yapmadığı bir iş veya olaylardan ötürü duyduğu üzüntüyü anlatan cümlelerdir.

Keşke, yemek yiyip de çıksaydım.(hayıflanma)Ders çalışsaydım şimdi başka bir lisede olurdum.(hayıflanma)

HAYIFLANMA:

ÖRNEK:

Kişinin yaptığı bir işten ötürü duyduğu üzüntüyü anlatan cümlelerdir.

Sana kötü davranmamalıyım.(pişmanlık)Bu mahalleye taşınmamalıydık.(pişmanlık)

PİŞMANLIK:

ÖRNEK:

Beklenmedik olaylar, durumlar ve sözlere karşı duyulan hayretin anlatıldığı cümlelerdir.

Hayret, Ahmet böyle yapmazdı!(şaşırma)Bugün senin geleceğini hiç düşünmemiştim. (şaşırma)

ŞAŞIRMA:

ÖRNEK

Bir yere, bir kişiye kavuşma isteğini anlatan cümlelerdir.

Lise yıllarım gözümde tütüyor.(özlem)Askerdeki oğlunu göresi geldi. (özlem)

ÖZLEM:

ÖRNEK

Olumsuz bir durum karşısında duyulan tedirginliklerin ifade edildiği cümlelere denir.

Seni bir daha görememekten

korkuyorum.(endişe)

Ya sabah uyanamaz da sınava geç

kalırsam.(endişe)

ENDİŞE (KAYGI):

ÖRNEK

Bir şeyin miktarının az bulunduğunu anlatan cümlelere denir.

AZIMSAMA:

İki gündür çalışıyorum diyorsun, daha bir test bitirememişsin.(azımsama)

Koca yaz tatilinde bir kitap okumuş.(azımsama)ÖRN

EK:

Küçümseme ve azımsama cümleleri karıştırılmamalıdır. Küçümseme cümlelerinde alay etme ve küçük görme varken azımsama cümlelerinde ise miktarın azlığı söz konudur.

UYARI:

Bir olayı, bir kişiyi, bir düşünceci küçük görme ve bunlarla ilgili alayların söz konusu olduğu cümlelere denir.

KÜÇÜMSEME:

ÖRNEK:

Haber gazeteciliğini yaptı da spor muhabirliği kaldı. (küçümseme)

O ne anlar bu işlerden. (küçümseme)

40

TÜRKÇE



CÜMLENİN YAPISI

Karışık halde verilmiş kelime ve kelime gruplarının anlamlı ve kurallı cümle haline getirilmesidir. Cümle oluştururken şunlara dikkat etmeliyiz:

Verilen iki cümlede vurgulanan yargıları değiştirmeden tek cümle ile ifade edilmesine denir.

Cümlede boş bırakılan yerlerin ya da karşılıklı konuşmalardaki boşlukların doldurulmasına denir. Cümleler tamamlanırken şunlara dikkat etmeliyiz:

Not: Cümlelerde boş bırakılan yerden önce olumlu yargı, boşluktan sonra olumsuz yargı varsa “ama, lakin, fakat, ancak, yalnız…” gibi bağlaçlar kullanılabilir.

CÜMLE OLUŞTURMA(CÜMLE SIRALAMA)

CÜMLE BİRLEŞTİRME

CÜMLE TAMAMLAMA:

• Önce yüklem bulunur.• Yüklem cümlenin sonuna eklenir.• Sonra özne bulunur ve en başa eklenir.• En son nesne ve tümleçler bulunur.

I. her sabah sekizdeII. okulaIII. otobüs ileIV. giderdiV. Ali ve kardeşi

Bu cümlenin yüklemi IV numaralı kelime olur. Öznesi ise V numaralı söz grubu olur. O zaman sıralamamız V en başta IV ise en sonda olacak şekilde olmalıdır. Yani V-III-II-I-IV şeklinde olabilir.

• Maskeler rastgele kullanılacak süs eşyası değildir.

• Maskenin yararlı olması için kullanım kurallarına uymalıyız.

Bu iki cümlenin birleştirilmiş hali nasıl olur?

ÖRNEK:

ÖRNEK:

İnsan bir anda zayıflayamaz………….spor yaparak ve diyet yaparak zamanla zayıflayabilir.

Yukarıdaki boş bırakılan yere hangi sözcük getirilebilir diye sorulur. Boşluğa gelecek bağlaç ”ama, fakat, lakin…”

gibi bağlaçlardan biri olabilir.

ÖRNEK:

Maskeler süs eşyası olmadığı için kullanım kurallarına uygun takarsak yararlı olur.

• Kelimelerin çekim durumlarına• Tamlamaları parçalamamaya• Kelimelerin anlamlı olmalarına• Cümle bütünlüğüne• Cümlenin olumlu ya da olumsuz anlam taşımasına

41

TÜRKÇE


TÜRKÇE

4 Konu

CÜMLEDE ANLAM


Bir sanatçıya, gazetecilerle yaptığı sohbet sırasında gazetecinin biri “Efendim, uzun süredir yeni bir eser vermiyorsunuz. Yoksa düşüncelerinizin üzerine kar mı yağdı?” diye sordu. Bunun üzerine sanatçı “Kışın yağan kar, toprağı örterek bitkileri şiddetli soğuktan korur. Toprağın altındaki bitki ve hayvanlar ilkbahara hazırlanır. Karlar eridiğinde tüm canlılıklarıyla hayat-larına devam eder. Evet, benim düşüncelerimin üze-rine kar yağdı.” şeklinde cevap verdi.

Bu metinde sanatçının “Evet, benim düşünceleri-min üzerine kar yağdı.” sözüyle anlatmak istediği aşağıdakilerden hangisidir?

A) Sanatçılar ürettikçe var olur, bu yüzden her za-man ortaya koyacakları bir eserleri olmalıdır.

B) Eser üretmekte zorlanan sanatçılar, sanat güçle-rini gittikçe kaybederler.

C) Sanatçılar verimsiz bir dönemde gibi görünseler de yeni eserleri için zihinlerinde hazırlık yapar-lar.

D) Düşünce kısırlığı çeken sanatçılar, düşüncelerini zenginleştirmek için çok iyi gözlem yapmalıdır.

(CEVAP: C)

2020 LGS

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “tecrübe”yi anlatan bir söz kullanılmamıştır?

A) Bizim takımın teknik direktörü eski kurttur, maçlarda takıma iyi taktik veriyor.

B) Sütten ağzı yandı, yoğurdu üfleyerek yiyor; artık ar-kadaş seçiminde daha dikkatli.

C) Ben insan sarrafı oldum, beni kolay kolay kandıra-mazlar.

D) İnce eleyip sık dokuduğundan işlerinde başarılı olu-yor.

(CEVAP: D)

Ön yargı, kişinin bir kimse veya bir şeyle ilgili peşinen varsaydığı olumlu veya olumsuz tutumların tümüdür.

Buna göre aşağıdakilerin hangisinde ön yargılı bir tutumdan söz edilemez?

A) Emanete hıyanet olmaz.B) Kişi arkadaşından bellidir.C) İnsan yedisinde ne ise yetmişinde de odur.D) Çok havlayan köpek ısırmaz.

(CEVAP: A)

2019 LGS

2019 LGS

Anadolu’yu köy köy dolaşmış bir gezgin olarak Maçka’yı her zaman özlerim.

Bu cümleyi dile getiren kişi için aşağıdakilerden hangi-si kesin olarak söylenir?

A) Anadolu’da en son Maçka’yı gezmiştir.B) Anadolu’nun dışında başka bir yer dolaşmamıştır.C) Gezdiği yerler içinde aklında sadece Maçka kalmıştır.D) Maçka’yı tekrar görmek istemektedir.

( CEVAP: D)

2019 LGS

ÇIKMIŞ SORULAR

42

TÜRKÇE



(I) Japonya, uzay çöplerini temizlemek için ürettiği meta-lik örgü ağını Uluslararası Uzay İstasyonu’na ulaştırdı. (II) 700 metrelik bu devasa ağ, bir Japon balık ağı üreticisi tarafından tasarlandı. (III) Tıpkı bir balık ağı gibi uzaya salınıp gezegenimizin çevresini büyük uzay çöplerinden temizleyecek. (IV) Metal ağ ile yapılacak denemelerin başarılı olması durumunda aynı prensiple çalışan küçük robot araçlar üretilecek.

Bu metinde numaralanmış cümlelerin hangisinde koşul anlamı vardır?

A) I. B) II. C) III. D) IV.

(CEVAP: D)

2018 LGS

Eğer siz de teknolojiyi haddinden fazla kullanıyorsanız teknoloji diyeti yaparak sevdiklerinize vakit ayırıp neler kaçırdığınızı fark edebilirsiniz.

Metnin son cümlesinin ifade ettiği anlam aşağıdakiler-den hangisidir?

A) Eleştiri B) Öneri C) Varsayım D) Ön yargı

(CEVAP: B)

2018 LGS

I. Mutluluğu engelleyen şeylerden biri, çok fazla mutlu luk beklemektir.II. Mutluluk öyle bir servettir ki bölüşüldükçe çoğalır.III. Bilge ve iyi olmadıkça kimse mutlu olamaz.IV. İnsan en azla yetindiği zaman mutludur.

Yukarıdaki numaralanmış cümlelerden hangileri an-lamca birbirine en yakındır?

A) I ve III. B) I ve IV. C) II ve III. D) II ve IV.

(CEVAP: B)

2018 LGS

• Kartepe Kayak Merkezi, yüksekliği 1606 metre olan bir tepenin zirvesinin altında kurulmuştur.

• Kartepe Kayak Merkezi kış aylarında yoğun bir zi-yaretçi akınına uğruyor.

Bu iki cümlenin anlamca doğru bir biçimde birleşti-rilmiş hâli aşağıdakilerden hangisidir?

A) Kartepe Kayak Merkezi yoğun ziyaretçi akınına uğrayan, yüksekliği 1606 metre olan bir tepenin zirvesinin altında kış aylarında kurulmuştur.

B) Yoğun bir ziyaretçi akınına uğrayan Kartepe Ka-yak Merkezi, kış aylarında yüksekliği 1606 metre olan bir tepenin zirvesinin altında kurulmuştur.

C) Yüksekliği 1606 metre olan bir tepenin zirvesi-nin altında kurulan Kartepe Kayak Merkezi, kış aylarında yoğun bir ziyaretçi akınına uğruyor.

D) Bir tepenin zirvesinin altında kurulan Kartepe Kayak Merkezi, yüksekliği 1606 metre olduğun-dan kış aylarında yoğun bir ziyaretçi akınına uğ-ruyor.

(CEVAP: C)

2020 LGS

ÇIKMIŞ SORULAR

43

TÜRKÇE


TÜRKÇE

4 Konu

CÜMLEDE ANLAM


CÜMLEDE ANLAM -TEST 1

Aşamalı durum bildiren cümleler, bir durumdan diğe-rine bir anda geçilmediğini, yavaş yavaş o aşamaya ulaşıldığını ifade eder. Örneğin ‘’ Genç adam, gün-den güne eriyordu. ‘’ cümlesinde zayıflamanın bir anda değil yavaş yavaş gerçekleştiği belirtilmiştir.

Buna göre aşağıdakilerden hangisinde aşamalı durum söz konusudur?

A) Neden böyle düşman görünürsünüz Yıllar yılı dost bildiğim aynalar

B) Altın rengi gözleri yanan bir semaverdi Ilık bir çay kokusu akardı saçlarından C) Ne başta dert, ne gönülde hasret olsun Kardeş kavgasına bir nihayet olsun D) Zamanla nasıl değişiyor insan Hangi resmime baksam ben değilim

(I)Oğuz Atay’ın ’’Bir Bilim Adamının Romanı’’ adlı ki-tabı mühendis olmak hayaliyle yanıp tutuşan bir gen-ci anlatmaktadır. (II) Yazar bu genci, okuyanlara tüm yönleriyle tanıtabilmek için uzun araştırmalar yapmış-tır. (III) Tanıtılan kişinin hayatı kitapta bölümlere ay-rılmış ve bazı bölümlerde kahramanın yerel ifadeler kullanmasına izin verilmiştir.(IV) Kitap anlatıldığı dö-nemin gerek ekonomik gerek sosyal özelliklerini yan-sıttığı için de tarihi bir belge niteliği taşıyarak o döne-min bilinmeyenlerini ortaya çıkarmaktadır.

Parçada numaralandırılmış cümlelerden hangisi hem üslup hem de içerik ile ilgili bilgi yer almak-tadır?


(I) Mitlerin başlangıcı, kuşaktan kuşağa sözel olarak aktarılan olaylara dayanır. (II) Tanrıların, kahraman-ların adları bir kabileden diğerine değişebilmekte, bir öyküdeki olay kurgusu bir başka toplumda değişebil-mektedir. (III) Daha sonraları, yazının bulunmasıyla insanlar mitleri kâğıda dökmeye başladılar. (IV) Ardın-dan ise oyun, şiir, roman gibi farklı formlar oluşmaya başladı.

Parçadaki numaralanmış cümlelerden hangisi kendinden sonraki cümlenin sebebi durumunda-dır?


(I) Sanayileşme ve ekonomik büyümenin sağlıklı ola-bilmesi için canlıların ve diğer doğal kaynakların ko-runması gerekmektedir. (II) İnsanların ve diğer canlı-ların yaşamları süresince varlıklarını sürdürdükleri dış ortamdır çevre. (III) Doğada canlıların birbirleriyle ve diğer cansız çevreleriyle olan ilişkileri sağlıklıysa do-ğal denge sağlanmış demektir. (IV) İnsan nüfusunun artması; düzensiz kentleşmeye ve zararlı atık madde-lerin birikmesine, yeşil alanların azalmasına yol aç-maktadır.

Parçadaki numaralandırılmış cümlelerle ilgili aşa-ğıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) I. cümlede koşul anlamı bulunmaktadır.B) II. cümlede tanımlama söz konusudur.C) III. cümlede aşamalı bir durum yer almaktadır.D) IV. cümlede yargı gerekçesi ile verilmiştir.

1.

2.

3.

4.

44

TÜRKÇE




• Varsayım Cümlesi• Ön Yargı Cümlesi• Tasarı Cümlesi• Eleştiri Cümlesi

Aşağıdaki cümlelerden hangisi yukarıda verilen anlam özelliklerinden herhangi birisiyle ilişkilen-dirilemez?

A) Gençlerin okuma düzeyini yükseltmeyi amaçla-yan kampanyayı destekliyoruz.

B) Takımımızın yeni transferi olan dünyaca ünlü fut-bolcumuz mutlaka gol kralı olacaktır.

C) Yıl sonunda kurumumuzdaki beş yüz öğrenciye nitelikli okul kazandırmayı planlıyoruz.

D) Bir an her şeyi bir kenara bırak ve anlatılanların tamamen gerçek olduğunu farz et.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde parantez içinde-ki özellik yanlış verilmiştir?

A) Keşke sınava bir yıl boyunca aralıksız çalışsay-dım. (Pişmanlık)

B) Sivas’ta bu kadar uzun süre kalıp beni nasıl ara-mazsın! (Sitem)

C) Kız kardeşim eminim bu işten alnının akıyla çıka-caktır. (Ön yargı)

D) Yaz okulundaki derslere hiç olmazsa bir gün vak-tinde gel! (Yakınma)

Her insana veya nesneye aynı davranışı göstermemiz doğru değildir çoğu zaman. Çünkü nesnelerin veya kişilerin özellikleri birbirinden farklı olabilir ve biz de bu farklılıkları bilip ona uygun davranışları gerçekleş-tirmeliyiz.

Bu açıklamayla aynı anlama gelen atasözü aşağı-dakilerden hangisidir?

A) Elmanın dibi göl, armudun dibi yol olmalı.B) Ek tohumun hasını, çekme yiyecek kaygısını.C) Bağ babadan zeytin deden kalmalıD) İtle dalaşmaktansa çalıyı dolaşmak iyidir.

(I) Sedir, çamgiller ailesinin Cedrus cinsini oluştu-ran dört iğne yapraklı ağaç türünün genel adıdır.(II) Önemli bir kereste kaynağı olan sedir, park ve bahçe-lerde süs bitkisi olarak kullanılması için yetiştirilir. (III) Uzun ömürlü ve oldukça iri gövdeli ağaçlar olan se-dirler, gençken piramitsi bir yapıda olmalarına karşılık yaşlandıkça yayvanlaşarak daha farklı bir görünüm kazanır. (IV) Genç ağaçların koyu gri renkli, zayıf ve pürüzsüz kabuğu, yaşlandıkça kalınlaşarak çatlaklı ve pulsu hale gelir, rengi koyulaşır.

Metindeki numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıda-kilerden hangisi yanlıştır?

A) I. cümle nesnel bir tanım cümlesini ifade etmek-tedir.

B) II. cümle anlamına göre amaç-sonuç cümlesidir.

C) III. cümle aşamalı durum bildiren bir cümledir.

D) IV. cümle gerçekleşmemiş beklenti cümlesidir.

5. 7.

8.6.

45

TÜRKÇE


TÜRKÇE

4 Konu

CÜMLEDE ANLAM



Aşağıdaki cümlelerden hangisi kanıtlanabilirlik açısından diğerlerinden farklıdır?

A) Aziz Sancar birkaç yıl önce Nobel Kimya Ödülü’nü almıştır.

B) Kimya biliminde uluslararası alanda ödül alan ilk

Türk’tür.

C) DNA konusunda dünyanın en güvenilir insanı ol-muştur.

D) DNA onarım mekanizmaları ile ilgili çalışmalar

yapmıştır.

I. Duygularımız ile yaptığımız seçimlerimiz bizi he-defe ulaştırmaz.

II. Gece yarısı karşı evin bahçesinden ürpertici ses-ler geliyordu.

III. Hafta sonu tatilinin mutluluğu ile balığa çıkmaya karar verdi.

IV. Tolstoy “İnsan Ne İle Yaşar?” adlı eserini 1885 yı-lında yazmıştır.

Yukarıdaki kaç numaralı cümle nesnel bir an-lam taşır?


Aşağıdaki cümlelerden hangisi sebep-sonuç iliş-kisi içerir?

A) Bu tür insanlar etraflarına her zaman güven verir-ler.

B) Okulların açılmasıyla birlikte kitap satışları can-

landı. C) Mutfak ihtiyaçlarını almak için az önce markete

gittiler. D) Yaz aylarında arı çok olursa o kış sert geçer, der-

ler.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde karşılaştırma söz konusudur?

A) Ders çalışmak için yeni basılan kitaplardan ala-cak.

B) Atatürk her dönemde bizlere yol göstermektedir.

C) Bizim sınıfın en uzun boylu öğrencisi Mete Alp’tir.

D) Hakan kitaplarını yine okuldaki dolabında unut-muş.

1.

2.

3.

4.

46

TÜRKÇE




Aşağıdaki cümlelerden hangisi üslup bildiren bir cümledir?

A) Eserlerinde mecazlara sıkça yer vermektedir.

B) Romanda köyden yeni gelen bir aile anlatılıyor.

C) Türk şiirinde de en çok sevgi teması ele alınmış-tır.

D) Hikâyede küçük bir çocuğun hayata bakışı akta-rılmış.

Aşağıdaki cümlelerin hangisi bir varsayım bildir-mektedir?

A) Bu öyküsü yıllarca okunacak güzellikteymiş.

B) Keşke evden çıkmadan önce seni arasaydım.

C) Orhan Veli, Türk şirinin usta isimlerindendir.

D) Diyelim ki Ahmet bu yıl sınavı kazanamadı.

“Para kazanırken biriktirmeyi de becerebilseydim.”-

Yukarıdaki cümleyi söyleyen biri için cümlesin-de hangi duygunun hâkim olduğu söylenir?

A) Pişmanlık B) Hayıflanma

C) Yakınma D) Sitem

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ihtimal anlamı vardır?

A) Üniversiteyi iyi bir derece ile bitirebilir.

B) Keşke törende şarkıyı sen söyleseydin.

C) Kabul edelim ki bu işin getirisi iyi değil.

D) Sorular biraz daha zor olsa iyi olurdu.

5. 7.

8.6.

47

TÜRKÇE


TÜRKÇE

4 Konu

CÜMLEDE ANLAM



''Bahçemizdeki armut ağacının güneş gören tarafın-daki meyveler olgunlaşmıştı.” cümlesinde sözü edi-len ağacın güneş görmeyen yerlerindeki meyvelerin olgunlaşmadığı anlamı vardır. Bu anlama örtülü an-lam denir.

Buna göre aşağıdakilerden hangisinde örtülü anlam vardır?

A) Beni sadece işin düştüğünde araman çok üzüyor.

B) Bu köyde irili ufaklı birçok göl bulunur.

C) Deneme soruları incelenerek baskıya gönderildi.

D) Güne spor yaparak başlamak huzur veriyor.

Bir sözün söylendiği biçimde değil de bazı değişik-likler yapılarak anlatıldığı cümlelere dolaylı anlatım cümleleri denir. Aşağıdaki cümlelerin hangisi do-laylı anlatım cümlesidir?

A) Akşamki davete katılamayacağına çok üzüldüm.B) İkinci dönem kurs açılıp açılamayacağını sordu.C) Atalarımız “Kalem kılıçtan keskindir.” demiş.D) Neden böyle davrandığını bir türlü anlayamadık.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde karşılaştırma yapılmıştır?

A) Karşıdaki heybetli dağın zirvesine çıkarak Si-vas’ı seyrettik.

B) Alt kattan gelen gürültü kesilince herkes işine koyuldu.

C) Bu kitabında kahramanların özellikleri daha de-taylı anlatılmış.

D) Bayram tatilinde buraların trafiği çekilmiyor doğ-rusu.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde koşul-sonuç cümlesi kullanılmamıştır?

A) Güzel bir gelecek istiyorsan şimdiden çok çalış-malısın.

B) Sinemaya gidebilirsin ama akşam geç kalmaya-caksın.

C) Baban işten gelsin, hep beraber markete gide-riz.

D) Kardeşine sürpriz yapalım diye ısrar ediyordu.

1.

2.

3.

4.

48

TÜRKÇE




Aşağıdaki cümlelerden hangisi yanında verilen anlam ile örtüşmemektedir?

A) İşlerini erken bitirirse bize gelebilir . (olasılık)

B) Keşke bu parayla kendime güzel bir ev alsay-dım. (pişmanlık)

C) Bu kadarcık parayla ne alabilirim ki? (azımsa-ma)

D) Senin de bizimle çalışacağını düşünmüştüm. (gerçekleşmemiş beklenti)

I. Bütün bunları ben mi söylemişim size?II. Telefonunun bugün geleceğini düşünüyor.III. Sana bunları söylememeliydim.

Yukarıdaki cümlelerde aşağıdaki anlam özellik-lerinden hangisinin örneği yoktur?

A) Yadsıma B) BeklentiB) Pişmanlık D) Sitem

( I ) Ninnideki sözlerin bebekler için fazla bir anlamı olmasa bile, ninniler annenin iç dünyasını yansıt-ma bakımından önemli. ( II ) Çoğu zaman bebeği uyutmak için söylenen ninnilerin sözleri amacından saparak annenin dileklerini, kaygılarını yansıtır. ( III ) Gelinin dertlerini çocuklara sürekli ninni yoluy-la aktarması çocuğun psikolojik gelişimini olumsuz etkiler. ( IV ) Bu kültürlerde, annenin, iç dünyasını ancak ninniler yoluyla dışa vurduğu görülür.

Yukarıdaki paragrafta kaç numaralı cümlede amaç-sonuç ilişkisi bulunmaktadır?


Aşağıdaki cümlelerin hangisinde koşul anlamı bulunmamaktadır?

A) Buralara yağmur yağdıkça her yer canlanırdı. B) İstediklerini yaparım yeter ki sen derslerine ça-

lış. C) Bir an önce memlekete gitmek için sabırsızlanı-

yorum. D) Tabağındaki yemek bitince sofradan kalkabilir-

sin.

5. 7.

8.6.

49

TÜRKÇE


TÜRKÇE

4 Konu

CÜMLEDE ANLAM



Tiyatro; ……………………………………………………………………….

Verilen sözcük aşağıdakilerden hangisiyle devam ettirilirse öznel tanım cümlesi oluşur?

A) bir sahnede, seyirciler önünde oyunların sergilenmesi amacıyla hazırlanmış gösterilerdir.

B) duyguların ve olayların jest, mimik ve konuşmalarla anlatıldığı sahne sanatıdır.

C) temsil edilen eser anlamına gelen, konuşma ve eyleme dayanan bir gösteri sanatıdır.

D) değerini izleyenin görüşlerinden alan, insanı, insana, insanla ve insanca anlatma sanatıdır.

Nuri Bilge Ceylan 2012’de Cannes’da “ Altın Fayton “ filmiyle En İyi Yönetmen Ödülü’nü kazandı.

Aşağıdakilerden hangisi bu cümleden kesin olarak çıkarılabilir?

A) Nuri Bilge Ceylan uluslararası alanda ödül kazanan ilk Türk’tür.

B) Altın Fayton filmi Nuri Bilge Ceylan’ın yönetmenlik yaptığı en başarılı filmidir.

C) Nuri Bilge Ceylan 2012’den önce de Cannes’da ödül almıştır.

D) 2012 Cannes’da en iyi yönetmen ödülünü Nuri Bilge Ceylan almıştır.

Bazı cümlelerde bir eylemin gerçekleşmesi başka bir eylemin gerçekleşmesine bağlıdır. Bu cümlelere koşul ( şart ) cümlesi denir.

Aşağıdakilerin hangisinde buna örnek bir kullanım vardır?

A) Düzenli spor yapman halinde istediğin forma kavuşabilirsin.B) Sıcaklıkların mevsim normallerinin üstünde olması herkesi tedirgin ediyor.C) Buraya her gelmesinde bizi ziyaret ederdi, bu defa gelmemesine şaşırdık.D) İnsanları sürekli şikayet ederek hiçbir şey elde edemezsin.

Murat: Hafta sonu güneş doğarken Yıldız Dağı’na tırmanacağız. Herkes bize katılacak, itiraz istemiyo-rum.Kadir: Üzgünüm, ben size katılamayacağım.Murat: Seni de aramızda görmek istiyoruz, bizi kırma.Kadir: ………………………………………..

Bu diyalogda boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi gelirse Kadir’in bir amaç-sonuç cüm-lesi kurmuş olur?

A) Daha geç bir saatte giderseniz size katılabilirim.B) Çocuklara söz verdim, hafta sonu onları lunaparka götüreceğim.C) Misafirlerimi karşılamak için havaalanına gitmem gerekiyor.D) Keşke daha önce söyleseydin, gelmeye çalışırdım.

1.

2.

3.

4.

TÜRKÇE


50

TÜRKÇE




• Defalarca hatırlatmama rağmen, yine toplantı saatini unuttun.• Bu olayda sana haksızlık ettiğim için çok üzgünüm.• Eve bu kadar geç kalmazdı, bir şey mi oldu acaba?• Ben en başından beri onun suçlu olduğunu düşünüyorum.

Yukarıdaki cümlelerde aşağıdakilerden hangisinin örneği yoktur?

A) Ön yargı cümlesi B) Pişmanlık cümlesi

C) Sitem cümlesi D) Yakınma cümlesi

Aşağıdaki cümlelerden hangisi karşısında verilen anlama uygun değildir?

A) Tut ki hiçbir şey istediğin gibi olmadı, ne yapacaksın? ( varsayım )B) Bu kadarcık parayla mı iş kurmayı düşünüyorsun? ( küçümseme )C) Dilini tutmayı öğrenmezsen yanında kimse kalmaz. ( uyarı )D) Bu kadar insan bu arabaya nasıl sığdı aklım almıyor. ( şaşırma )

( I ) İnsan eliyle tutamadığı, gözüyle göremediği, yalnızca varlığını hissettiği bir şeyi nasıl ölçebilir? ( II ) İnsanlar zamanı ölçmek için ilk olarak Güneş’ten yararlanmışlar. ( III ) Güneş’in doğup batmasını izlemek son derece kolay bir iş çünkü. ( IV ) Dünya sürekli kendi çevresinde döner ve Güneş’in her gün doğup battığı kolayca gözlemlenebilir. ( V ) Güneş’in doğup batmasıyla tamamlanan zaman birimi de bir gün olarak kabul edilir.

Numaralanmış cümlelerin hangileri arasında sebep-sonuç ilişkisi vardır?

A) I ve IV B) II ve III C) II ve IV D) IV ve V

I. her şeyinII. insanlarIII. değerini bilmeksizinIV. günümüzdeV. fiyatını biliyorVI. hiçbir şeyin

Numaralanmış sözlerle anlamlı ve kurallı bir cümle oluşturulursa hangisi baştan ikinci olur?

A) I B) III C) IV D) VI

5.

6.

7.

8.

51

TÜRKÇE


TÜRKÇE

4 Konu

SÖZCÜKTE ANLAM

SİVAS MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜTÜRKÇE


PARAGRAFTA (PARÇADA) ANLAM

Parçanın Anlam Yönü: 52Anlatım Biçimleri 58Düşünceyi Geliştirme Yolları 59Hikaye Unsurları ve Anlatıcı Türleri 60Anlatımın Nitelikleri 62Konu Kazanım Testleri 64

52

TÜRKÇE

4 KonuPARAGRAFTA ANLAM


• Parçanın konusu aşağıdakilerden hangisidir?

• Parçada aşağıdakilerin hangisinden söz edilmektedir?

• Parçada yazar neyden bahsetmektedir?

• Parçada aşağıdakilerden hangisi üzerinde durulmaktadır?

• Parçada yazar aşağıdakilerin hangisinden yakınmaktadır?

Konu ile ilg

ili karşımıza çıkabilecek soru tipleri:

PARAGRAFTA ( PARÇADA ) ANLAM

Bir paragrafta anlatılanları en iyi özetleyen sözcük ya da sözcük gruplarına başlık denir.

BAŞLIK

Yazarın parçada üzerinde durduğu olay, kavram veya duruma konu denir. Kısacası parçada “ne” anlatıldığıdır.

Bir parçanın konusu belirlerken şu hususlara dikkat etmek konuyu belirlemede bize kolaylık sağlar:

KONU

Bir parçanın başlığını belirlerken şu hususlara dikkat edilmelidir:

01Parçada en çok kullanılan kelimler ( anahtar kelimeler ) bize başlığı bulmamızda yardımcı olur.

02Başlık parçanın tamamını kapsamalıdır.

04Parçanın tamamı okunmadan başlık belirlenmemelidir.

03 Başlık konu ve ana düşünceyle uyumlu olmalıdır.

Çocuklarımızın belirli davranışları kazanmalarını, örneğin odalarını toplamalarını, okulda başarılı olmalarını isteriz. Ceza vererek bunları sağlamaya çalışmak işe yaramayan bir yoldur. Çocuk hedefe ulaştığında ona büyük bir ödül vermek de -en azından her zaman- işe yaramaz. Çocuğun asıl amaca yönelik küçük davranışlarını belirli aralıklarla ödüllendirmek en işlevsel yoldur. Örneğin odası tamamen derli toplu olunca onu ödüllendirmek yerine küçük bir tertipli davranışını, söz gelişi paltosunu askıya asmasını samimi bir takdirle karşılamak daha fazla işe yarayabilir.

Bu parça için kullanılabilecek en uygun başlık aşağıdakilerden hangisidir?

A) Çocuklarda Cezaların CaydırıcılığıB) Eğitimde Yanlış YöntemlerC) Çocuk Eğitiminde Ödül ve CezaD) Çocuk Gelişiminde Hedefler

( Cevap C )

( MEB Kazanım Testi)

Parçada en çok tekrarlanan kelimeler ( anahtar kelimeler) bizi konuya ulaştırır.01

“ Yazar bu parçada bize neyi anlatıyor?” sorusuna aldığımız cevap bize parçanın konusunu verir. 02

Konu yargı bildirmez.03

Öğretmenlerin, anne ve babaların çocuklara şiir okuma alışkanlığı kazandırabilmek için yayımlanmış bütün şiir kitaplarını sağlamaları güçtür. Bu ihtiyacı en kısa yoldan karşılayacak eserler ise özel olarak düzenlenmiş şiir antolojileridir. Antolojiler, birçok şiir örneğini bir arada sunduğu için çocukların farklı şiirlere tek kitap üzerinden ulaşmasına imkân sağlamaktadır. Böylece çocuklar beğendikleri bir şiirle ve şairle karşılaştıkları için şiire daha çabuk ısınırlar.

Bu metnin konusu aşağıdakilerden hangisidir?A) Çocuklara şiir okuma alışkanlığı kazandırmanın faydalarıB) Çocukların hayal dünyasını geliştirecek şiirlerin taşıdığı niteliklerC) Çocuklara şiir okuma alışkanlığı kazandırmada antolojilerin önemiD) Antolojilerin hazırlanmasında dikkat edilecek hususlar

( Cevap C )

2016 Mayıs TEOG Mazeret

53

TÜRKÇE


TÜRKÇE

4 Konu

PARAGRAFTA ANLAM


Konu ile

ilgili k

arşımıza çıkabilecek soru tipleri:

ANA DÜŞÜNCE ( ANA FİKİR)

Eski bir hikâyedir: Vaktiyle, bir adam Harun Reşid’e gelir, izin alıp marifetini gösterir. Adam, bir çuvaldızın gözünden kırk tane iğneyi uzaktan atıp geçirir. Görenler onun bu ustalığına şaşar kalırlar. Harun Reşid, bu adama: “Kabiliyetini böyle boş yere harcayacağına, faydalı bir işe çalışsaydın, insanlığa daha faydalı olurdun.” der. Faydalı bir işe çalışmak... İşte, iş için birinci şart budur.Bu parçada asıl anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?

A) Ustalık, toplumu hayrete düşürecek işler yapmaktır.B) Bir işin değeri, topluma sağlayacağı yararla ölçülür.C) Yapılan işe yeteneğini katmak kişiyi başarıya ulaştırır.D) Yapılan işi başkalarının beğenmesi önemlidir.

( Cevap B )

2014 Nisan TEOG

Meyve ve sebzelerin bozulmasına bazı bakteriler neden olur. Bakteriler, bu gıdaların içerdiği suyu kullandığı için onların üzerinde kolaylıkla gelişip çoğalır ve içeriğinde, görünüşünde birtakım değişikliklere yol açacak bozulmalara neden olur. Ancak meyve ve sebzeler kurutulursa bozulmalarının önüne geçilebilir. Çünkü kurutulan meyve ve sebzelerin su miktarı önemli ölçüde azalır. Bakteriler de yeterince su bulamazsa gelişemez.Bu parçada meyve ve sebzelerle ilgili asıl anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?A) İçlerindeki su miktarının, bozulma sürelerini etkilediğiB) Üzerlerinde oluşan bakterilerin insan sağlığına zarar verdiğiC) Bozulmalarını önlemek için onları kurutmak gerektiğiD) Kurutulunca vitamin değerlerinin arttığı

( Cevap C )

MEB KAZANIM TESTI

Sözlüklere dalmak, onlarla zaman geçirmek güzeldir ancak en fazla birkaç ciltten oluşan sözlükler bir dilin kendisi olamaz asla. Sözlükler, bir dilin hemen hemen bütün sözcüklerini içine alsa bile sonuçta kelimelerin alfabetik olarak sıralanmış listesinden başka bir şey değildir. Dil ise sözlükte yer alan sözcüklerin uyumlu şekilde birleştiği bir okyanustur. Bunun içindir ki sözlükler, dilin inceliklerini ve zenginliklerini sınırlı bir şekilde ortaya koyan küçük bir araçtır yalnızca.Bu parçada vurgulanmak istenen düşünce aşağıdakilerden hangisidir?

A) Sözlükler, bir dilin öğrenilmesini sağlayan en önemli eserlerdir.B) Sözlüklerde yer alan her kavram tek başına bir dünyadır.C) Sözlükler, dilin inceliklerini anlatmada tek başına yeterli değildir.D) Her dilin kendine has kuralları ve zenginlikleri vardır.

( Cevap C )

MEB KAZANIM TESTI

Yazarın parçayı yazma amacına, yazdığı bu parça ile okuyucuya vermek istediği mesaja ana düşünce denir. Yani bir parçada asıl anlatılmak istenen düşüncedir.

Bir parçanın ana düşüncesini belirlenirken şu hususlara dikkat etmek bize kolaylık sağlar:

Ana düşünce ile ilgili karşımıza çıkabilecek soru tipleri:

• “ Yazar bu parçayı hangi mesajı vermek için yazmış?” sorusunun cevabı bizi ana düşünceye götürür.

• Genellikle parçanın son kısmı bizi ana düşünceye ulaştırır.

• Söz gelimi, mesela, örneğin vb. sözlerden önceki kısım bizi ana düşünceye ulaştırır.

• Özetle, sonuç olarak, kısacası, çünkü, ancak, aslında, oysa, öyleyse, dolayısıyla vb. sözlerden sonraki kısımlar dikkatli okunmalıdır. Bu kısımlar bizi ana düşünceye götürecektir.

• Tanık göstermenin kullanıldığı parçalara dikkat etmeliyiz. Yapılan alıntı ana düşünceyi bulmamıza yardımcı olacaktır.

• Parçanın anahtar kelimeleri ana düşünceyi bulmamıza yardımcı olur.

• Ana düşünce yargı bildirir.• Ana düşünce bulunurken kendi düşüncelerimizi

bir kenara bırakıp parçada anlatılanları dikkate almalıyız.

• Parçanın ana düşüncesi aşağıdakilerden hangisidir?

• Parçada asıl anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?

• Bu parçada vurgulanmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?

• Bu parçadan çıkarılabilecek en kapsamlı yargı hangisidir?

• Bu parçadaki düşünceye en yakın görüş aşağıdakilerden hangisidir?

• Aşağıdakilerden hangisi bu parçada anlatılanları destekler niteliktedir?

54

TÜRKÇE



Ana düşüncenin daha iyi anlaşılmasını sağlayan, onu destekleyen, açıklayan; işlenen konunun sınırlarını belirleyen düşüncelere yardımcı düşünce denir. Bir parçada birden fazla yardımcı düşünce bulunur. Yardımcı düşünce sorularında “ değinilmemiştir, çıkarılamaz, ulaşılmaz, söz edilmemiştir, söylenemez, yanlıştır... “ gibi olumsuz soru kökleri kullanılır.

YARDIMCI DÜŞÜNCELER

Yardımcı düşünce sorularında önce seçenekleri okuyup sonra parçayı okumak sorunun çözümünde bize kolaylık sağlayacaktır.

UYARI

Geçmişi yüzyıllar öncesine dayanan ve toplam kırk sekiz taşla oynanan zekâ oyunu “mangala” yenilenmiş yüzüyle meraklılarına sesleniyor. Araştırmalar, mangalanın Orta Asya’dan beri yaygın olarak oynandığı, Osmanlı zamanında da varlığını sürdürdüğü ve sosyal ortamlarda önemli bir vakit geçirme aracı olduğunu ortaya koyuyor. Mangala, 2009’da Kültür Bakanlığı tarafından zekâ ve strateji oyunu olarak tescil edildi.Bu metinde “mangala” oyunuyla ilgili aşağıdakilerden hangisine değinilmemiştir?A) Eskiden toplumsal hayatın bir parçası olduğunaB) Yenilenerek meraklılarına sunulduğunaC) Özellikle gençler tarafından rağbet gördüğüneD) Tarihinin çok eskilere dayandığına

( Cevap C )

2015 Kasım TEOG

Sosyal medya devi bazı şirketler, kendi üyelerinin verilerini işleyip kullanabilmek için bazı özel programlar geliştiriyor. Kişilerle ilgili elde ettikleri verilerden yola çıkarak da onları etkilemeye çalışıyor. 2013’te açıklanan bir araştırmaya göre bu tür programlar, kullanıcılarının karakterini beğendiği içeriklerden yola çıkarak doğru tahmin edebiliyor. Şirketler bu tip programlar sayesinde sizi, sosyal medya hesabınızdaki 9 beğeninize bakarak bir iş arkadaşınız kadar, 65 beğeninize bakarak bir akrabanız kadar, 225 beğeninize bakarak ebeveyniniz kadar tanıyabiliyor. Beğendiğiniz içeriklere dayanarak yaşınızı, cinsiyetinizi, kültür seviyenizi, siyasi görüşlerinizi hatta o anki ruh hâlinizi sadece bir tıkla tespit edebiliyor.Bu parçaya göre sosyal medya kullanımı,I. Kişilerin internet şifrelerinin ele geçirilmesiII. İnsanların, zamanlarını verimsiz kullanmasıIII. İnsanları yönlendirebilecek haber ve yayınlara yer verilmesiIV. Kişiye özel reklamlar sunulmasıdurumlarından hangilerini ortaya çıkarabilir?A) I ve II B) I ve IIIC) II ve IV D) III ve IV

( Cevap D )

2019 LGS

Elbette... Ben, dile dayalı bir gösteri sanatının temsilcisiyim. Bu anlamda edebiyat eğitimi almış olmam, kelime hazinemi geliştirmeme ve kendimi doğru cümlelerle ifade etmeme katkıda bulundu. Ayrıca, ruh zenginliğimi de artırdı. Felsefe eğitimi ise dünyaya bakış açımı ve estetik anlayışımı geliştirdi. Her ikisinin kaynaşması benim sahnedeki başarımın temel etmenlerinden biridir.Sanatçı, bu metinde aşağıdaki soruların hangisine cevap vermiştir?A) Sanat yeteneği kendi kendine geliştirilebilir mi?B) Farklı alanlarda aldığınız eğitimlerin sanatınıza katkısı oldu mu?C) Çok okumak hayatınıza yön verdi mi?D) Bir sanatçı belli kişisel becerilere sahip olmalı mıdır?

( Cevap B )

2014 Kasım TEOG

“ Bu parça aşağıdaki sorulardan hangisine cevap olarak söylenmiştir?” şeklindeki sorularda karşımıza çıkmaktadır.

PARAGRAFTA SORU- CEVAP ( HANGI SORUYA KARŞILIK SÖYLENMIŞTIR)

İzlenecek Yol

1. Bu tarz sorularda cevap, parçanın giriş kısmı ile anlam ve yapı bakımından uyumlu olmalıdır.

2. Bu tarz sorular konunun veya ana düşüncenin soruya dönüştürülmüş hâlidir.

3. Parçanın anahtar kelimelerine dikkat edilmelidir.

Parçanın belli bir kısmındaki düşünceye yönelik soru cümlelerini cevap olarak almamalıyız. Arayacağımız cevap parçada anlatılanların tamamını kapsayacak şekilde olmalıdır.

UYARI

55

TÜRKÇE


TÜRKÇE

4 Konu

PARAGRAFTA ANLAM


Doğup büyüdüğüm mahallede herkes birbirini tanırdı. Kimse aç uyumaz; kimsenin düğünü, cenazesi unutulmazdı. Pek az küslük olur, kalpler kolay kolay kırılmazdı. Bugüne kıyasla masal gibi bir yerdi mahallemiz. Şüphesiz, burası eserlerimdeki konuya ve karakterlere yön verdi.

Bu metin aşağıdaki sorulardan hangisine cevap vermek amacıyla yazılmıştır?

A) Nasıl bir çocukluk geçirdiniz?B) Çocukluğunuzun geçtiği yerler eserlerinizi nasıl

etkiledi?C) Usta bir yazar, yaşadığı yeri eserlerinde ne ölçüde

anlatmalıdır?D) Günümüzdeki toplumsal i l işkileri nasıl

değerlendiriyorsunuz? ( Cevap B )

2019 LGS

Sosyal medyanın gündelik hayata etkisi nasıldır? Aşağıdaki metinlerden hangisi bu soruya verilmiş bir yanıt

olamaz?

A) Asılsız haber ve içerikler sosyal medya yoluyla bilinçli veya bilinçsizce daha fazla ve hızla yayılıyor. Geleneksel medyanın da bunları kaynak almasıyla geniş toplum kitleleri yalan haberlere maruz kalıyor.

B) Bugün dilimiz yerine parmaklarımız konuşuyor. Eskiden komşu evlerinde yapılan sohbetler şimdi sosyal medya gruplarına taşındı. Aynı evin içinde bile telefonla haberleşir oldu insanlar.

C) Kullanıcı eğilimleri sosyal medya yazılımlarının güncellenmesine sebep oluyor. Yazılımcılar her geçen gün yeni uygulamalar geliştiriyor. Bu da sosyal medya şirketleri arasında büyük bir rekabet doğuruyor.

D) Sosyal medya uygulamaları sayesinde gözden uzak olan artık gönülden uzak olmuyor. Araya ne kadar mesafe girerse girsin -isterseniz dünyanın öbür ucuna gidin- fotoğraflarınızı, videolarınızı sevdiklerinizle paylaşabilir hatta onlara canlı yayın yapabilirsiniz.

( Cevap C )

2020 LGS

(I) Yenilenebilen ve ses yalıtımı sağlayan saman balyası en ucuz doğal malzemelerden biridir. (II) Ayrıca saman balyasından yapılan ev, ısı kaybını önlemesi nedeniyle enerji verimliliği sağlıyor. (III) Malzemenin kolay temin edilmesi ve evin kolaylıkla inşa edilmesi de tercih nedenlerinden biri. (IV) Saman balyası evlerle Türkiye yeni yeni tanışıyor. (V) Bu tanışma Buğday Ekolojik Yaşamı Destekleme Derneğinin, yirmi gönüllüyle 100 m2 bir ev inşa etmesiyle gerçekleşti. (VI) Amaçları Kuzey Amerika, İngiltere ve İskandinav ülkelerinde kullanılan bu evleri Türkiye’de de yaygınlaştırmak.

Bu metin iki paragrafa bölünmek istenirse ikinci paragraf numaralanmış cümlelerin hangisiyle başlar?

A)III. B) IV. C) V. D) VI.

( Cevap B )

2016 Nisan TEOG

Bu tarz soruların sorulduğu parçalarda konu belli bir yerden sonra değişmeye başlar. Farklı bir konuya ya da konunun farklı bir yönüne değinilmeye başlanan cümleden itibaren paragraf ikiye bölünmelidir. Biz de bu sorularda konun değiştiği cümleyi aramalıyız.Yeni parçaya geçilecek yer giriş cümlesi olmaya uygun olmalıdır.

(1) 18. yüzyıl insanı artık estetik nedir, sanat nedir bilir. (2) Hayata güzellik kavramıyla bakarak eserler ortaya koyar. (3) Bu yüzyılda büyük savaşların etkileri görülür. (4) İnsan ruhunu okşayan resimler, heykeller, kitaplar hayatın içine iyice girer.

Bu metinde numaralanmış cümlelerden hangisi düşüncenin akışını bozmaktadır?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4

( Cevap C )

2017 PYBS

Bir parçadaki her cümle anlam bütünlüğünü sağlayacak şekilde bir araya getirilir. Bu yüzden parçadaki cümlelerin tamamı aynı konuyu anlatmalıdır. Parçadaki herhangi bir cümle anlatılanlardan farklı bir şeyden bahsediyorsa paragrafın anlam bütünlüğü bozulur.

DÜŞÜNCENIN AKIŞINI BOZAN CÜMLE PARÇAYI İKİYE BÖLME

56

TÜRKÇE



Bu tarz sorularda paragrafı oluşturan cümleler bize karışık hâlde verilir ve bizden cümleleri oluş sırasına göre sıralamamız istenir.

Bu tarz sorularda metnin başında, ortasında ya da sonunda boşluklar bırakılarak bizden buralara en uygun cümleyi getirmemiz istenir.

METİN OLUŞTURMA ( OLAYLARI OLUŞ SIRASINA GÖRE DİZME )

PARAGRAF TAMAMLAMA ( PARÇA TAMAMLAMA)

1. Bizler, bir kenarda beklerken çok büyük tüplerle balonların içlerine hava dolduruluyor.

2. Gökyüzü benek benek balonlarla kaplandığında, o sepetlerden birinin içinde bizler de varız.

3. Aynı anda elliden fazla balonun şişmesine, şekillenmesine ve büyümesine tanık oluyoruz.

4. Bakıyoruz aşağıya, yukarıdan bakınca bambaşka görünen dünyaya.

5. Kapadokya’da bir cumartesi sabahı gün ağarmak üzereyken vadideki yüzlerce insan gibi beklemeye başlıyoruz.

6. Her şey tamam olduğunda yolcular onar yirmişer balon sepetlerine doluşuyor.

Numaralandırılmış cümleler, olayların oluş sırasına göre nasıl sıralanmalıdır?A) 1, 6, 3, 5, 4, 2 B) 5, 1, 3, 6, 2, 4C) 5, 3, 2, 1, 4, 6 D) 1, 2, 5, 4, 6, 3

Cevap B

I. Çünkü bu tepelere değil yükle tırmanmak, yürüyerek çıkmak bile çok ağır bir spor gibi.II. Her birimizin taşıması gereken yük altı yedi kilo var.III. Oduncular, köküne zarar vermeyecek şekilde meşeleri kesiyor ve kızağa yüklüyorlar.IV. Onlar taşınacak ipleri, baltaları ve diğer malzemeleri hazırlamış; bizi bekliyorlar.V. Bu ağırlığın ne demek olduğunu dağa tırmandıkça daha iyi anlıyorum.VI. Dağdan odun indirecek odun ekibiyle buluşmak için sabah erkenden köyün meydanına geldik.

Numaralanmış cümlelerle anlamlı bir metin oluşturulduğunda hangisi dışarıda kalır?

A) II B) III C) IV D) V Cevap B

2014 Nisan TEOG

2020 LGS

— Çok güzel söylediniz. Bir çocuğun dünyasına erişmek, o dünyaya sığabilecek kurgular yapmak hiç kolay değildir. Çocuğa göre yazarken çocukmuş gibi düşünebiliriz elbette. Yine de durduğumuz yeri unutmadan kalemimizi kullanmalıyız. Onun dünyasına ne yukarıdan ne de aşağıdan bakmalı. Çocuğun gözlerinin içine bakıp hissettiklerini anlamak önemli.— Teşekkürler, bu söyledikleriniz düşüncelerimi pekiştirdi.

Bu karşılıklı konuşmada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilirse metnin anlam bütünlüğü sağlanmış olur?

A) Farz edelim ki çocuk yazarlarının teşvik edilmesi, çocuklara yönelik kitap sayısını artıracak.

B) Zannederim okuma alışkanlığı erken yaşlarda başlamalıdır.C) Sanırım yazarken çocuğu her yönüyle bilmek ve bir parça çocuk olmak

gerekiyor.D) Kanaatimce yazar, çocuk gelişiminden de haberdar olmalıdır.

( Cevap C )

2014 ARALIK TEOG MAZERET

İlk önce paragrafın giriş cümlesi bulunur. Daha sonra cümlenin son kısmındaki ifadelere dikkat ederek sonraki cümle belirlenir. Bu şekilde devam ederek parçanın anlam ve yapı bütünlüğü sağlanır ve parça oluşturulur.Bulduğumuz cümlenin son kısmıyla getireceğimiz cümlenin baş kısmı birbiriyle uyumlu olmalıdır.

UYARI:

Boşluktan önceki ve sonraki cümleler dikkatli okunur ve bu cümlelerle anlam ve yapı bakımından en uygun cümle seçilerek parça tamamlanır.

Uyarı

57

TÜRKÇE


TÜRKÇE

4 Konu

PARAGRAFTA ANLAM


Herhangi bir parçada olumlu veya olumsuz şekilde görüşler belirtilebilir. Ancak olumlu yönde düşünceler belirtilirken bu düşünceye olumsuz yönde bir düşünce de eklenmek istenebilir. Düşüncelerimizdeki bu değişiklikleri oluştururken bazı bağlaçlar kullanırız. Bu bağlaçlar düşüncemizin yönünü değiştirmemizi sağlar. Bu bağlaçlardan sonraki ifade öncekine göre anlamca zıttır.Bu bağlaçlardan birkaçı şunlardır: ‘’ama, fakat, halbuki, lakin, ne var ki, yalnız, öte yandan, bir yandan, buna karşılık…’’

DÜŞÜNCENİN YÖNÜNÜN DEĞİŞMEYE BAŞLADIĞI CÜMLE

METİN KARŞILAŞTIRMA

(I) Ülkemizde kuşkusuz iyi denemecilerimiz yetişti. (II) Türkçenin bütün tatlarını veren doyumsuz denemeler yazıldı. (III) Buna karşılık öyle zamanlar oldu ki herhangi bir türe dâhil edilemeyen melez yazılar, deneme diye okurun önüne sürüldü. (IV) Kimileri denemenin, içi boş yani fikirsiz ve süslü yazılar olduğunu zannetti. (V) Bu yüzden deneme kitapları, çoğu zaman edebiyat eseri sayılmadı.Bu metinde numaralanmış cümlelerin hangisinden itibaren düşüncenin yönü değişmiştir?A) II. B) III. C) IV. D) V.

( Cevap B )

2016 Kasım TEOG

Nasıl başladı, ne vakit başladı bilemiyorum ama ilk belirtiler dokuz yaşımda iken ortaya çıktı. Misafirlerle bahçede oturuyorduk. Yaşlı bir adam saati sordu. Aksi gibi, kimsede saat yoktu. Eniştem içeri, saate bakmaya koştu. Ben o sırada: “Üçü yirmi geçiyor.” deyivermiştim.- - - - - - - - - - - - Boğazdan geçen vapurlara bakıp zamanı bazen dakikası dakikasına kestirmek mümkündü. Görünürde vapur olmadığı anlaşılınca gözler fal taşı gibi açıldı ve hep bir ağızdan “- - - - - - - - - - - - - - - - -” dediler.“Bilmem.” dedim. “Dilimin ucuna geliverdi işte.”Rahmetli halam: “Tesadüf a canım!” dedi. “Attı tuttu işte. Olmaz mı böyle şeyler?” Öbürküler de: “Evet, tesadüf.” dediler. “- - - - - - - - - - - - - - --” diye de eklediler.

Bu metinde boş bırakılan yerlerden herhangi birine mantık akışına göre aşağıdakilerden hangisi getirilemez?A) Ama bu kadar olur yani!B) Aslında saati biliyordu.C) Saati tutturmama önce kimse şaşırmadı.D) Peki ama nasıl bildin?

( Cevap B )

2020 LGS

İlk önce seçenekler gözden geçirilir ve vurgulanan ifadelerin altı çizilir. Daha sonra; ‘’Ortak yön ya da özellik hangisidir?’’ sorularında seçeneklerde belirtilen ifadeler ilk metinde aranır. Eğer ilk metinde bu ifadelerden sadece bir tanesi geçiyorsa cevap bu ifadenin geçtiği seçenektir. İkinci metni okumanıza bile gerek yoktur. Çünkü bu ifade diğer metinde de geçmek zorundadır. Yoksa ortak olan yöne ya da özelliğe ulaşılamaz.

‘’Ortak yön hangisi değildir?’’ olumsuz sorularda ise seçeneklerde belirtilen ifadeler ilk metinde aranır ve geçmeyen ifadenin bulunduğu seçenek işaretlenir.

Eğer ilk metinde birden fazla ifadeye ulaşırsak bulduğumuz ifadeleri bu sefer ikinci metinde arıyoruz ve bulduğumuz ilk belirtilen ifadede cevabı işaretliyoruz.

Eğer ilk metinde seçeneklerde belirtilen ifadelerin hepsi varsa bu ifadeler ikinci metinde aranır ve belirtilmeyen ifadenin geçtiği seçenek işaretlenir.

İzlenecek Yol

Aşağıdakilerden hangisi bu metinlerin ortak yönlerinden biri değildir?A) Karşılaştırmaya yer vermiş olmaları B) Bilgi vermek için yazılmalarıC) Doğadan bahsetmeleriD) Sayısal verilerden yararlanmaları

( Cevap A )

2015 Kasım TEOG

Çayırlar geniş ovalardır. Yeryüzünün çeyreğinden fazlasını çayırlar oluşturur. Az yağış alması nedeniyle küçük otlar yetişir. Bu alanlar antilop ve zebralara yiyecek ortamı sağlar.

Yeryüzünün üçte ikisinden fazlasını okyanuslar oluşturur. Su altı yaşamının en çeşitli olduğu bölgeler sıcak ve sığ sulardır. Bu güzel su bahçeleri balık, sünger ve deniz kabuklusu kaynar.

58

TÜRKÇE



ANLATIM BİÇİMLERİ

Aksaray, Selçuklular döneminde devletin ikinci başkenti olarak kullanılmıştır. Bu dönemde şehir, yardım kuruluşları ve eği-tim kurumları ile zenginleştirilmiştir. Bu-rası -şehre kötü insanların alınmamasın-dan dolayı- iyi insanların yaşadığı yer’’ anlamına gelen Şehr-i Süleha” olarak anılmıştır. Alaattin Keykubat döneminde daha çok askerî bir üs olarak kullanılan Aksaray, bu dönemde mimari yönden çok gelişmiştir. Bu parçanın anlatım biçimi aşağıdakiler-den hangisidir? A) Betimleme B) Öyküleme C) Tartışma D) Açıklama Cevap D

Not1:Öyküleme ile betimleme sürekli karıştırılmaktadır. Bizim burada dikkat edeceğimiz nokta şudur: Öykülemede bir olay vardır ve hareketlilik söz konusudur. Betimlemede ise durağanlık vardır ve bir olay yoktur.

Not2: ‘’Hangi anlatım biçimi ağır basmaktadır?’’ tarzında bir soruyla karşılaşırsanız parçanın geneline bakmanız gerekir.

Kulağında kulaklık, kendi halinde müzik dinleyen çocuk, birden bir şey hatırla-mış gibi elini çantaya attı. Bir not kâğıdı ve kalem çıkardı. Biraz duraksadıktan sonra telaşlı bir şekilde yazmaya baş-ladı. Bir süre sonra hâlâ müzik çaldığını fark etmiş olacak ki kulaklıkları çıkarıp yazmaya öyle devam etti. Yazdığı şey, ilham anında canlanan şiirden başkası değildi.Bu parçanın anlatımı ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

A) Öyküleme B) BetimlemeC) Açıklama D) Tartışma Cevap A

Yöre, ulaşılmaz kayaların üzerin-deki kale ve kilise kalıntıları, asma köprüleri, dik yamaçlarındaki ahşap evleri, nadide orkideleri ve rengârenk kelebeklerin eksik olmadığı çiçekleriyle görülme-ye değer bir yerdir. Yakınlardaki Barhal ise Altıparmak Dağları’nın ilerisinde, en yüksek nokta olan Marsis Tepe’nin karşısında ken-dinden emin bekler durur. Naz-nara ve Amanezget mahalleleriy-le bozulmamış mimari dokusunu sergileyen Barhal, başta Karagöl olmak üzere buzul gölleriyle de göz alıcıdır. Öküz, Davar, Deniz gölleri yörenin diğer süsleridir.Bu parçanın anlatım biçimi aşa-ğıdakilerden hangisidir?A) Açıklama B) TartışmaC) Betimleme D) Öyküleme

Cevap C

“Orta oyunu, tiyatro değildir. Yalnızca güldürür. Oysa tiyatro kimi zaman ağlatır, kimi zaman güldürür.” diyen bilgisizlere acınıp geçilir. Sanatı mutlu bir azınlığın tekelinde zanneden bu yarı aydınlar takımı halk şiiri, halk edebiyatı, halk tiyatrosu lafından huylanır olmuş. Öykünün meddahtan, romanın Dede Korkut’tan, şiirin Ka-racaoğlan’dan yararlanılarak çağdaş bir öze ve tekniğe ulaşması gereğinden her söz ettiğimizde bunların başından aşağı kaynar sular dökülür.Bu parçada aşağıdaki anlatım biçimlerinden hangisi kullanılmıştır?A) Tartışma B) Öyküleme C) Betimleme D) Açıklama Cevap A

Açıklama:Okuyucuya bilgi

vermek amacıyla yazılan yazılarda kullanılan anlatım tekniğidir. Amaç bilgi ver-

mek, bir şeyler öğretmektir. Genellikle nesnellik ön

plandadır.

Öyküleme:Bir olay akışının olduğu, hareketliliğin söz konusu olduğu anlatım tekniğidir. Olay; yer, zaman ve kişi

unsurlarına bağlı olarak oku-yucuya aktarılır. Öyküleyici anlatım bize sanki bir film

izliyormuşuz hissi verir.

Betimleme ( Tasvir Etme ): Betimleme bir şeyi sözle veya yazıyla

anlatma, varlıkların niteliklerini duyu organlarıyla algılanacak biçimde göz önünde canlandırmaktır. Betimleme için kelimelerle resim çizme sanatı diyebiliriz. Betimleyici anlatımlarda durağanlık vardır. Varlıklar, durumlar, kavramlar

ayrıntılı özellikleriyle bize anlatılır. Bir resme ya da fotoğrafa

bakıyormuşuz hissi vardır.

Tartışmacı anlatımda karşı çıkılan ve savunulan iki farklı görüş vardır. Yazar kendi görüşünün doğruluğunu, karşı görüşün yanlışlığını savunarak kendi düşüncelerini kabul et-tirmeye çalışır. Soru ve cevap-larla okuyucuyu ikna etmeye

çalışır.

Tartışma:

MEB Kazanım Testi MEB Kazanım Testi MEB Kazanım Testi

MEB Kazanım Testi

59

TÜRKÇE


TÜRKÇE

4 Konu

PARAGRAFTA ANLAM


İnsanın tecrübe ve bilgi birikimlerini aktarması iki yolla olur: sözlü ve yazılı. Sözlü olarak aktarılanlar ya zamanla unutulur ya da bölgeden bölgeye, zamandan zamana, kişiden kişiye geçtikçe değişime uğrar, aslından uzaklaşır. Aynı durum yazılı metinler için söz konusu olsa bile aslından uzaklaşma, sözlü aktarımlar kadar olmaz.Bu parçada kullanılan düşünceyi geliştirme yolu aşağıdakilerden hangisidir?A) Tanımlama B) KarşılaştırmaC) Örnekleme D) Tanık gösterme Cevap B

Birden fazla varlık ya da kavram

arasındaki benzerlik veya farklılıkları ortaya koymaktır.

‘’En, daha, çok, kadar, gibi, göre, ise…’’ ifadeleri karşılaştırmalarda kullanılan ifadelerdir.

Bir kavramı ya da varlığı başka bir kavram ya da var-

lığın özellikleriyle anlatmaya benzetme denir.

Bir kavram veya varlığın ne olduğunun açıklanmasıdır. ‘’Bu nedir, kimdir?’’ sorularına cevap verir. Parçanın içinde sadece bir tane cümlede tanım yapılma-sı tanımlama için yeterli-

dir. Açıklama parag-raflarında çokça

kullanılır.

Tanımlama

Karşılaştırma

Benzetme

Bir düşüncenin somut hâle getirilerek daha anla-

şılır kılınması için anlatılan ko-nuyla ilgili örnekler verilmesidir. Örnekler verilerek anlatılanların

zihinde daha kolay yerleşme-si sağlanır. Örneklemede

amaç düşüncenin daha kolay anlaşılmasını

sağlamaktır.

ÖrneklendirmeOkuyucuyu ikna etmek, kendi görüşünü desteklemek için konuyla ilgili o alanda yetkin bir kişinin sözüne yer verilmesidir. Alıntı yapılan kişinin adı belirtilir ve sözü tırnak içinde verilir. Atasözlerini kullanmak tanık gösterme sayılmaz çünkü söyleyeni belli değildir.

Tanık Gösterme

Düşüncenin kanıt-lanabilmesi için bilimsel çalışmalar sonucunda elde

edilen istatistiksel verileri kullanmaktır.

Sayısal Verilerden

Yararlanma

5

(2013 Aralık TEOG Mazeret)

Dağlara yağan karın endüstri bakımından büyük değeri vardır. Enerji sağlamak, tarlaları sulamak gibi işlerde kullanılır. Bundan başka kar, yeryüzünü örttüğü zaman bitkileri şiddetli soğuktan korur, ilkbaharda kuvvetle gelişmelerini sağlar.Bu metinde aşağıdaki düşünceyi geliştirme yollarından hangisine başvurulmuştur?A) Tanımlama B) ÖrneklemeC) Karşılaştırma D) Tanık gösterme

Cevap B

(2018 PYBS)

İnsanın yaşamını yönlendiren en büyük güç olmuştur söz ve sözcükler. Yaşam gerçeklerinin ayrımına varmayı, onlara karşı direnmeyi kazandırmış insanoğluna. Bunu şöyle belirtiyor Tolstoy “Sözcüklere dökülebilen, onlarla biçimlendirilen gerçek; insan yaşamını besleyen, zenginleştirip güzelleştiren en büyük güçtür.” İnsanoğlunun yaşamı algılamasında, ona yeni boyutlar kazandırmasında söz ve sözcükler en temel öge olmuştur.Bu metinde yazar, ana fikri desteklemek için aşağıdakilerden hangisine başvurmuştur?A) Tanımlama-ÖrneklendirmeB) Benzetme-Tanık göstermeC) Örneklendirme-Sayısal verilerden

yararlanmaD) Tanık gösterme-Karşılaştırma

Cevap D

(2016 Nisan TEOG)

Çocukluk dönemi hafızada hep taze kalır. Buradaki anılarımız tamamen kaybetmediğimiz, her fırsatta dönüp baktığımız bir fotoğraf albümü gibidir. Yeri geldiğinde hemen kapağı açılır, anılar yeniden canlanır.

Bu metinde aşağıdaki düşünceyi geliştirme yollarından hangisi kullanılmıştır?

A) BenzetmeB) ÖrneklemeC) Tanık göstermeD) Karşılaştırma

Cevap A

(2014 Kasım TEOG )

Düş

ünce

yi G

elişt

irme Yolları

Şükrü AytanTürkçe Öğretmeni

60

TÜRKÇE



Hikâyede üzerinde söz söylenen yaşantı ya da durumdur.

Olayın oluşmasında etkili olan ya da olayı yaşayan insanlardır. Olayın gerçekleştiği

zaman dilimidir.

Olayın yaşandığı çevre veya mekândır.

1. Olay :

2. Kişiler :

3. Yer

4. Zaman:

Hikâye Unsurları

Aşağıdakilerin hangisinde metnin sonunda yay ayraç içinde verilen hikâye unsuru yoktur?

A) Sabah olmuştu. Kapının aralıklarında bembeyaz ışık çizgileri parlıyordu. O hiç böyle dalıp kalmaz, güneş doğmadan uyanırdı. Doğruldu. Sedirden atladı, ayakkabıları olmadan yürüdü. Bu saatte evde olmaması gerekirdi. (Yer)

B) En kalın, en katı demirleri mısır yaprağı gibi incelten, kâğıt gibi yumuşatan Koca Ali, sanatını kimseden değil; kendi kendine öğrenmişti. Artık kasabanın en iyi demircisi olmuştu. (Kişi)

C) İki bin kişilik kuşatma ordusunun çadırları, kaleye giren geniş yolun sağındaki büyük dişbudak ağaçlarının etrafına kurulmuştu. Yerlere kazıklanmış kır atlar, yabancı kokular duyuyor gibi sık sık başlarını kaldırarak kişniyor; tırnaklarıyla toprağı kazıyordu. (Zaman)

D) Şiddetini arttıran fırtınayla birlikte dalgalar geminin gövdesini dövüyordu. Gemi alabora olmak üzereydi. Kaptan, li-manın buralarda bir yerde olduğunu biliyor ama pusulaları bozulduğu için karanlıkta yönünü tam olarak bulamıyordu. (Olay)

Cevap C

(2016 Mayıs TEOG Mazeret)

BİRİNCİ KİŞİ AĞZIYLA ANLATIM:

ANLATICI TÜRLERİ

Yazar, birinci kişili anlatımda başından geçen veya içinde bulunduğu bir olayı anlatır. Yazar olayların içindedir. Bu tür anlatımlarda 1.tekil şahıs ( ben ) veya 1. çoğul şahıs ( biz ) ekleri kullanılır.

2014 Aralık TEOG Mazeret

Aşağıdaki metinlerden hangisi birinci kişi ağzıyla anlatılmıştır?

A) Bahar sıcakları bastırmıştı. Kışlıklar sandıklara konuluyor, yazlıklar sandıklardan çıkarılıyordu. Bağ evlerine taşınmak için gerekli hazırlıklara başlanmıştı.

B) O sabah pencereye dayanarak güneşle parlayan bulutlara bakıyordum. Kapı birdenbire açıldı ve karşımda onu gördüm. Bu, yıllardır özlemini duyduğum bir andı.

C) Gecenin gittikçe fark edilen tatlı serinliğini hissediyordu. Gökteki yıldızlar ardı ardına parlıyordu. Yüreğinde bir rahatlama duydu ve huzur içinde hayallere daldı.

D) Arka bahçedeki kestane ağacının altında hasır koltukta oturuyordu. Ayağının dibinde gezinen karıncayı seyrediyordu. Sokaktan gelen çocuk sesleriyle gülümsedi.

Cevap B

61

TÜRKÇE


TÜRKÇE

4 Konu

PARAGRAFTA ANLAM


ÜÇÜNCÜ KİŞİ AĞZIYLA ANLATIM

Yazar üçüncü kişili anlatımda gördüğü ya da başkalarından duyduğu olayları anlatır. Yazar olayların içinde değildir, sadece anlatandır. Bu tür anlatımlarda 3.tekil şahıs ( o ) veya 3.çoğul şahıs ( onlar ) ekleri kullanılır.

2017 Nisan TEOG

Aşağıdaki metinlerin hangisinde anlatım üçüncü kişi ağzıyla yapılmıştır?A) Bütün gün ya bir köşede oturuyor yahut dalgın dalgın

dolaşıyordum. Cansız ve neşesiz...B) Rahmetli Üstat, basındaki hatta edebiyat dilindeki

yanlışları acaba nasıl bir dehşetle karşılardı? Yazı masama oturmadan önce aklımı bu düşünce kurcalıyordu.

C) Aynaya sırtını döndü. Üzerindeki narçiçeği rengi ceketi çıkarıp sandalyenin arkasına geçirdi.

D) Ben her şeyi biliyordum. O zamanlar, karanlıkta sırtüstü yattığım anlarda, bütün bunları bir bir kendime mırıldandım.

Cevap C

METNİN DİL VE ANLATIM ÖZELLİKLERİ

Bu tarz sorular çözülürken asla direkt parçayı okumayın. Önce seçenekler gözden geçirilmelidir. Sonra parça üzerinden eleme yapılmalıdır.Seçenekler hakkında bilgi sahibi olmadan asla parçayı okumaya geçmeyin. Direkt parçayı okumak, amaçsız bir işe kalkışmaktan başka bir şey değildir.

2017 Nisan TEOG

Olduğum yerde duramıyorum. Dünya, gözlerimin önünde dönüyordu. Geminin gövdesine kırbaç gibi köpüre köpüre çarpan dalgalar yüzünden sallana sallana ilerliyorduk. Evet, artık iyi bir denizci sayılırdım ama böyle boş bir şişe gibi sallanmak hiç alışamadığım bir şeydi.Bu metnin dil ve anlatımıyla ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?A) Kişileştirmeye başvurulmuştur.B) Öznel ifadelerden yararlanılmıştır.C) Benzetmeler yapılmıştır.D) İkilemelere yer verilmiştir.

Cevap A

62

TÜRKÇE



ANLATIMIN NİTELİKLERİ

01

02

03

04

05

Bir yazının açık ve anlaşılır olabilmesi için taşıması gereken bazı özellikler vardır. Bu özellikler ‘’anlatımın nitelikleri ‘’ olarak adlandırılmaktadır.

AçıklıkBir yargıdan birden fazla anlam çıkartılamaması.Okuyucunun çıkardığı anlamın yazarın vermek istediği anlamla aynı olması, anlatılmak istenenin kolayca anlaşılması.

AkıcılıkYazılanların kolay okunabilmesi. Akıcı okumayı engelleyen, söylenişi güç seslerin, kelime tekrarlarının kullanılmaması.

Doğallık ( İçtenlik ) Anlatımın yapmacıksız, günlük yaşantıda olduğu gibi, sanat yapmadan, süs ve özentiden uzak yapılması.

Duruluk Aynı anlama gelen söz veya söz öbeklerinin bulunmaması. Yazıda gereksiz sözcüklerin olmaması.

Tutarlılık Anlatımın mantık kurallarına uyması. Duygusal ve düşünsel çelişkiler taşımaması.

Özlülük Az sözle, çok şey anlatılması.Her okunuşta farklı anlamlar çıkarılması.

2017 TEOG Mazeret

Genç bir ressam adayının, etrafına kendi gözleriyle bakmayı öğrendikten sonra ruhundan bir şeyler katarak dünyayı tuvale aktarması ressam olma yolunda önemli bir adımdır.Bu cümledeki altı çizili söz ile sanatçının taşıması gereken hangi özellik anlatılmak istenmiştir?A) Öğreticilik B) ÖzgünlükC) Tutarlılık D) Kalıcılık

Cevap B

06

63

TÜRKÇE


TÜRKÇE

4 Konu

PARAGRAFTA ANLAM


ANLATIMIN NİTELİKLERİ

07

08

09

10

Bir yazının açık ve anlaşılır olabilmesi için taşıması gereken bazı özellikler vardır. Bu özellikler ‘’anlatımın

nitelikleri ‘’ olarak adlandırılmaktadır.

Yalınlık ( Sadelik ) Anlatımın süslü, gösterişli anlatımdan uzak, herkesin

anlamını bildiği kelimelerle yapılmaması. Söz sanatlarının kullanılmaması.

Özgünlük Anlatımın veya düşüncelerin başka bir anlatıma veya

düşünceye benzememesi, taklitten uzak olması.

Sürükleyicilik Okunanların merak uyandırması .

Okuyucuda, eseri bir çırpıda bitirme isteği oluşturması.

EvrensellikBir sanat yapının dünyadaki tüm

insanlara ve tüm çağlara seslenebilmesi.

Ulusallık (Yerellik)Bir sanat yapıtının sadece bir ulusun

kültürel özelliklerini taşıması.

Gerçekçilik Bir şeyin olduğu gibi anlatılması.

Anlatılmak istenenler yapmacıklıktan uzak içten geldiği gibi anlatılması.

11

122017 TEOG

Yazarın hikâyelerindeki karakterler, çoğunlukla zor koşullar altında yaşayan insanlardır. O, var olma mücadelesi içindeki bu karakterleri, güçlü bir gözlem yeteneğine ve içgörüye dayanarak son derece kanlı canlı biçimde betimler. Hatta yakın arkadaşı olan Cemal Süreya, onun hikâyelerindeki kişiler için şöyle der: “Onun kişilerine iğne batırsan kan çıkar.”Bu metindeki koyu yazılmış cümlede, sözü edilen hikâye karakterlerinin hangi özelliği anlatılmak istenmiştir?A) Etkileyiciliği B) ÖzgünlüğüC) Gerçekçiliği D) Evrenselliği

Cevap C

64

TÜRKÇE



PARÇADA ANLAM - TEST 1

Hormonlar ve bedenin hormonlara verdiği tepki, büyü-mek için mutlaka gerekli. Ancak beden, bunu yaparken çok çalışmak, besin ve enerji harcamak zorunda. Bu nedenle sağlıklı büyümek için, bizim de bedenimize yardımcı olmamız gerekiyor. Dengeli beslenmek ve düzenli uyumak, bedenimize büyüme konusunda ve-rebileceğimiz en önemli destekler. Dengeli beslenme, büyüme sırasında bedenimiz için gerekli olan besin maddelerini sağlamaya yardımcı olur. Yeterli ve düzenli uyku alışkanlığıysa büyümek için sürekli çalışan bede-ninizin rahatça dinlenmesini sağlar.Yukarıdaki parçanın konusu aşağıdakilerden hangi-sidir?A) Hormonların büyüme konusunda gerekliliğiB) Düzenli beslenme ve uykunun önemiC) Sağlıklı beslenmek için neler yapmamız gerektiğiD) Her gün yeteri kadar uyumamız gerektiği

Teknolojinin hayatımızı tam anlamıyla ele geçirmeye başladığı bir dönmedeyiz. Teknoloji hayatımızı kolay-laştırıyor gibi görünse de hayatımız kolaylaşmıyor aksi-ne zorlaşıyor. Savaşlar bitmek bilmiyor. Açlık, yoksulluk insanları acıya boğuyor; çevre kirliliği gün geçtikçe ar-tıyor. Mutsuz, sadece kendi çıkarını düşünen insanlar çoğalmaya başladı toplumda.Verilen metnin konusu aşağıdakilerden hangisidir?A) Teknolojinin olumsuz etkileriB) Teknolojinin gerekliliğiC) Teknolojinin hayatımızı ele geçirmesiD) Teknolojinin çevreye zararları

Sümerologlar, bilim dünyasının oldukça uzmanlaşmış çevrelerinde en dar alanlara sahip uzmanlardır. En az hakkında en fazlasını bilen insanın kusursuz örnekle-ridir. Dünyaları Orta Doğu diye bilinen dar bölgeden ibarettir ve tarihleri Büyük İskender’in zamanından olaylarla sınırlıdır. Araştırmalarının konusunu Mezopo-tamya’da bulunan yazılı belgeler, öncelikle çivi yazı-sıyla yazılmış kil tabletler oluşturur ve çalışmalarını bu bölgede bulunan Sümercede yazılmış metinlerle sınırlı tutarlar. Bu parçanın konusu aşağıdakilerden hangisidir? A) Sümerolog olmanın zor yanları nelerdirB) Sümerologluk tanımı ve çalışma alanıC) Sümerologların ortaya çıkışı ve eserleriD) Sümerolog olan birinde bulunması gerekenler

Cahit Sıtkı da çağdaşı diğer şairler gibi gerçek dün-yadan kaçış halindedir. Şiirlerini çoğunlukla yaşama sevinci içerisinde oluşturmuştur. Ele aldığı temel kav-ramlar; yalnızlık, ölüm, yaşamanın ve aşkın güzelliği üzerinedir. Yaşamı ve ölümü algılayışı onun en sık işle-diği tema olarak çıkar karşımıza. O her ne kadar ‘’ölüm şairi’’ olarak bilinse de yaşam üzerine söyleşi ve şiirleri incelendiğinde bunun tam olarak doğru bir tanım olma-dığı çıkıyor ortaya. O çeşitli güzelliklere karşı derin bir sevgi beslemiş ve bunu eserlerinde bizlere her vakit hissettirmiştir.Bu metinde Cahit Sıtkı Tarancı ile ilgili üzerinde du-rulan genel konu aşağıdakilerden hangisidir?A) Dönemindeki şairlere göre farklılıkları B) Eserlerinde işlediği konuların neler olduğuC) Yazma aşamasında kullandığı üslubun niteliğiD) Okurları tarafından sevilen karakter özellikleri

Beni hor görme kardeşimSen altınsın ben tunç muyum?Aynı vardan var olmuşuzSen gümüşsün ben sac mıyım?Ne var ise sende bendeAynı varlık her bedendeYarın mezara girendeSen toksun da ben aç mıyım?

Yukarıdaki şiirde hangisi üzerinde durulmamıştır?A) Kardeşlik B) EşitlikB) Alçak gönüllülük D) Mağrurluk

Gönlümle oturdum da hüzünlendim o yerde,Sen neredesin, ey sevgili, yaz günleri nerede!Dağlar ağarırken konuşurduk tepelerde,Sen nerede o fecrin ağaran dağları nerede!Akşam, güneş artık deniz ufkunda silindi,Hülya gibi yalnız gezinenler koya indi,Ben kaldım, uzaklarda günün sesleri dindi,Gönlümle, hayalet gibi, ben kaldım o yerde. Yahya Kemal BEYATLIVerilen şiirde aşağıdaki duygulardan hangisi ağır basmaktadır?A) Özlem B) Karamsarlık C) Hüzün D) Mutluluk

Siva

s İl

Millî

Eği

tim M

üdür

lüğü

1. 4.

2.

3.

5.

6.

65

TÜRKÇE


TÜRKÇE

4 Konu

PARAGRAFTA ANLAM


Necip Fazıl, Türk edebiyatında poetika sahibi şairlerden biridir. Onun poetikası, şiirin sadece estetik cephesi üze-rinde duran bir metin değildir. Necip Fazıl, poetikasında şi-irin ve şairin toplumsal hayat ve devlet mekanizması için-deki yerini de tespit etmeye çalışır. Onun bu tavrı, ürettiği poetikanın, “İdeolocya Örgüsü” adını verdiği ütopyasının bir parçası olmasından kaynaklanır. Necip Fazıl ütopya-sında şiire ve şaire nasıl bir görev üstlenmesi gerektiğini anlatmaya çalışmıştır. (poetika: Şiir üzerine düşüncelerin ve teorilerin bütünü.)Yukarıdaki paragrafta Necip Fazıl şiire ve şaire bakış açısı ele alınmıştır. Aşağıdakilerden hangisi bu parag-raftan çıkarılamaz?A) Şiirin yalnızca estetik güzelliğinin ön planda tutulma-

ması gerektiği.B) Şiirin toplumsal sorunları da tema olarak kullanması

gerektiği.C) Şairin de topluma karşı üstlenmesi gereken görevleri

olduğu.D) Şiir dünyamızda poetika sahibi tek şair Necip Fazıl’dır.

Modern çağın endişe uyandıran özellikleri var. En önem-lisi de panik duygusunun salgın boyutlarına ulaşması. Bilgi ve teknoloji ilerledikçe risk farkındalığı artıyor ve önceden bize doğal görünen pek çok şey bizim için kaygı verici bir hâl alıyor. Tehlike kaynağı artık cehalet değil, bilginin ta kendisi. Çocuklarımızın evin önünde oynaması bizi huzursuz ediyor: Güvenlik kaygısı. Kenelerin ol-madık bir yerde üzerimize yapışarak bize hayatı dar et-mesinden korkuyoruz: Hastalık kaygısı. Baz istasyonları, deprem, küresel ısınma ve daha onlarca kaygı nedeni… Bu parçada asıl anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir? A) Teknolojik gelişmeler pek çok tehlikeyi de bera-

berinde getirmektedir. B) İnsanlar, gün geçtikçe modern yaşamı daha sıkıntılı

bulmaktadır. C) Bilgisi artan günümüz insanının kaygıları da artmıştır. D) Modern çağın getirdiği tehlikeler yeni yeni fark

edilmektedir.

Bir köylü kadın, bir danayı doğar doğmaz kucağına alıp sevmiş, sonra da bunu adet edinmiş, her gün danayı kucağına alır taşırmış; sonunda buna o kadar alışmış ki dana büyüyüp koskoca öküz olduğu zaman, onu yine kucağında taşıyabilmiş. Bu hikâyeyi kim uydur-duysa, alışkanlığın ne büyük bir güç olduğunu çok iyi anlamış olacak. Gerçekten alışkanlık pek yaman bir hocadır ve hiç şakası yoktur. Yavaş yavaş, sinsi sinsi içimize ilk adımını atar; başlangıçta kuzu gibi sevimli, alçakgönüllüdür. Ama zamanla oraya yerleşip, kökleşti mi, öyle azılı, öyle amansız bir yüz takınır ki kendisine gözlerimizi bile kaldırmamıza izin vermez…Yukarıdaki paragrafta verilmek istenen mesaj aşağı-dakilerden hangisi olamaz?A) Çalışmayı bırakmazsak vücudumuz zamanla çok

güçlenir.B) Alışkanlıklar bize yavaş yavaş, sinsi sinsi ilk adımını

atar.C) Alışkanlıklar başta hoş görünür, sonra kötü yüzü

görünür.D) Alışkanlıklar hiç şakası olmayan pek yaman bir ho-

cadır.

Siva

s İl

Millî

Eği

tim M

üdür

lüğü

7.

8.

9.

Kelebekler belki de en sevilen hayvanlardan biri. İlk-baharın habercisi olan bu hayvanların ömürlerinin kısa olduğu düşünülür. Bu, yalnızca bazı türler için doğru-dur. Ancak bazı kelebekler bir hafta, bazıları da nere-deyse bir yıla yakın yaşar. Kelebeklerin yaşam döngü-sü yumurta evresinden başlar. Kelebekler, kışa yakın bir zamanda yumurtalarını bitkilerin üzerine bırakırlar. Yumurtalar, güçlü bir yapıştırıcıya benzeyen bir salgıyla yaprağa yapışır. Ayrıca yumurtaların üzerini kaplayan bir koruyucu tabaka da bulunur. Bu sayede sıcaktan ya da soğuktan kendilerini korurlar. Yumurta evresi çoğun-lukla birkaç hafta sürer.Yukarıdaki parçadan kelebeklerle ilgili aşağıdakiler-den hangisi çıkarılabilir?A) Kelebeklerin yumurtalarında koruyucu bir tabaka

bulunur.B) Kelebeklerin ömürleri birkaç günden ibarettir.C) Kelebekler yumurtalarını kışın bitkilerin üzerine bı-

rakır.D) Kelebeklerin yumurta evresi birkaç gün sürer.

10.


66

TÜRKÇE




1890 yılında İngiltere’nin Ashfield kentinde, Miller çif-tinin üçüncü çocukları Agatha dünyaya gelir. Ashfield Agatha’nın tüm hayatı boyunca kendine yuva olarak gördüğü tek yerdir. (I) Evinin oyunlar oynadığı bahçesi ve her birine özel isimler verdiği ağaçları çocukluğuna dair belleğinde en çok yer etmiş şeylerdendir. (II) Anne-si, anneannesi tarafından yoksulluk nedeniyle teyzesi-ne evlatlık verilmiş bir kadındır. (III) Zengin hayal dün-yasını dışa vurduğu en sevdiği oyuncağı çemberi yeri geldiğinde bir at bir canavar veya bir trene dönüşür. (IV) Agatha zihninde yarattığı arkadaşlarıyla ve çemberiyle gizemli bahçesinde maceradan maceraya koşar.Yukarıdaki numaralandırılmış cümlelerden hangisi paragrafın akışını bozan cümledir? A) I B) II C) III D) IV

İnsanlar genellikle yaşadığı dönemi beğenmeme, ya-şadığı dönemden şikâyet etme eğilimindedir. Bu durum eski zamanlardan beri hep bu şekilde günümüze kadar gelmiştir. Açın, eski eserleri okuyun, insan hep kendi zamanından şikâyetçidir. Bu durum insanların geçmişe olan hasretinin doğal sonucudur. Çünkü insanın geçmişi zihninde en güzel taraflarıyla yaşayan hatıralar şeklinde yerini korur.Verilen metnin ana fikri aşağıdakilerden hangisidir?A) Her insan hayatını güzelleştiren birçok anıya sahiptir.B) Yaşanılan zamanda mutlu olup şikâyet etmemek çok

zordur.C) Hiç kimsenin geçmişini tamamen unutup hayatına

devam etmesi mümkün değildir.D) İnsanlar geçmişe özlem duyduğu için yaşanılan dö-

nem hep olumsuz görünür.

I. Mevcut kanıtlar, yaklaşık 4,6 milyar yıl önce dev bir moleküler bulut parçasının kütleçekimsel çöküşünün ardından Dünya oluşumunun ortaya çıktığını göste-riyor. II. Bu bulutun (moleküller oluşturmak için gereken büyüklüğe ve yoğunluğa sahip bir yıldızlararası kütle) 20 parsel genişliğinde olduğu tahmin ediliyor.III. Dünyanın nasıl oluştuğunu kavramak için önce Güneş Sistemi’nin bir bütün olarak nasıl oluştuğunu anlamalıyız.IV. Kütleçekim etkisiyle bu parçanın çökmesi sonu-cunda bir ‘Güneş Öncesi Bulutsu’ ortaya çıktı.V. Güneş Sistemi’ni meydana getiren parça ise bu-nun sadece %5’i olarak mevcut kaynaklarda yer al-maktadır.VI. Dünya ve diğer gezegenler bu Güneş Bulutsu’su-nun gaz ve toz katmanları ile çevrili öngezegen dis-kinden meydana geldi.Numaralanmış cümlelerle düşünce akışına göre anlamlı bir paragraf oluşturulduğunda sıralama aşağıdakilerden hangisi olur?A) I – III – V – II – IV – VI B) III – IV – I – II – V – VIC) I – II – IV – V – III – VI D) III – I – II – V – IV – VI

“Ayı ile Kurt” bir masal aslında….. Güzel şiirler okur-ken bir masal da dinlemiş oluyor okur. Bu masalı an-latırken yine çocuk gözüyle dış dünyayı yorumlama çabasında yazar. Şaşırtıcı benzetmeler, zihinde an-cak masal düzleminde bir araya gelebilecek kavram-lar şiir tadında bir masala çekiyor çocuk zihinleri. Yukarıdaki parçada boş bırakılan yere aşağıdaki-lerden hangisi getirilebilir? A) Hem de ne masal! B) Neden öykü gibi anlatırlar bilmem. C) Ama bir şair anlatınca böyle, şiirle anlatıyor ma-

salını. D) Ona masal dememek biraz aşırıya kaçmak olur.

Siva

s İl

Millî

Eği

tim M

üdür

lüğü

1. 4.

Renk terapisi; beden dengesini kurarak zihinsel ve duygusal anlamda rahatlama sağlıyor. Bu rahatlamaya bağlı olarak günlük yaşantımızda hepimizin renklerden etkilendiği de bir gerçektir. Bulunduğumuz mekânlarda canlı renkler bulunması bize huzur ve neşe verirken do-nuk ve kirli renkler bizde sıkıntı yaratır. Belirli özellikle-riyle renkler, uyarıcı oldukları kadar yapıcı ya da yıkıcı, itici ya da çekici olabilir. Ayrıca her renk, kendine özgü bazı tedavi edici ve dengeleyici unsur da taşımaktadır.Bu parçadan aşağıdakilerden hangisi çıkarılamaz?

A) Her renk her insanda aynı etkiyi yaratma gücüne sahip değildir.

B) Bulunulan mekânın rengi kişini psikolojisini üzerin-de etkilidir.

C) Renklerin kendilerine has iyileştirici özellikleri bu-lunmaktadır.

D) Renkler duygusal yönden rahatlatıcı bir işleve sa-

2.

3.5.

67

TÜRKÇE


TÜRKÇE

4 Konu

PARAGRAFTA ANLAM


(I) Anadolu yarımadasını, farklı halkların kendilerini ve kendilerine özgü kültürlerini yansıtan giysileriy-le arz–ı endam ettikleri bir podyuma benzetirim. (II) Anadolu podyumunu bir süre adımlayıp sonra bir daha dönmemecesine sahne arkasına giden halkla-rın yerini başka halklar doldurmuştur her zaman. (III) Ancak podyumu terk edip tarihin kuytu köşelerinde yitip giden halklar da bir şeyler bırakırlar kendilerin-den. (IV) Bir zamanlar var olduklarını kanıtlayacak bir şeyler… (V) Halkların geride bıraktıkları şeylerin izi-ni süren bir bilim dalıdır arkeoloji. (VI) İnsan elinden çıkan çanak, çömlek, heykel, figür, tapınak, ev, kent suru gibi her nesne ve mimari yapı arkeolojinin araş-tırma alanına girer bu yüzden. Yukarıdaki parça iki paragrafa ayrılmak istenirse ikinci paragraf hangi cümleyle başlar? A) II. B) III. C) IV. D) V.

Her çocukta görülmese de birçok çocukta karşılaşı-lan okul korkusunun en önemli nedeni, çocukların yapabileceği işleri bile anne ve babaların yapmasıdır. Bu yanlış bir tutumdur. Çünkü okula gitmekten kor-kan çocuklar, genelde ---- çocuklardır. Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilebilir?A) Daha önce hiç sorumluluk almamış, aileleri tara-

fından sürekli korunmuş B) uzun süre dikkatini toplayamayan, ailelerince sü-

rekli eleştirilen C) çevresindekilere karşı ilgisiz, bencil D) okul öncesi eğitimi almamış, karamsar

İnsanların bize uyum sağlamasını istemek çok büyük bir yanlıştır. Ben hayatım boyunca böyle bir şeyi hiç yapmadım. İnsanları anlamaya, özelliklerini tanıma-ya çalıştım. Bu nedenle bütün insanları bağımsız bir birey olarak gördüm. İnsanların değişmesini bekle-medim. Bundan dolayı da insanlarla geçinebilmek benim için zor olmadı.Böyle düşünen biri aşağıdakilerden hangisiyle nitelendirilebilir?A) İnsanları eleştirip yargılayanB) İnsanları olduğu gibi kabul edenC) İnsanlarla hemen anlaşıp kaynaşanD) İnsanlarla uyum sağlayamayan

Ben bu esnada yapmak istediklerimi gözümde can-landırmayı severim. Ne yapmam gerektiği ile ilgili hayal kurarım. Hayal kurmaya en yakın gelecekten başlar, sonra o süreyi uzatırım. Yürümem gereken yolu çizerim. Bu yolun beni nihai ulaşmak istediğim yere götürüp götürmeyeceğini düşünürüm. Kimi za-man yanımda taşıdığım defterimi çıkarır notlar alırım, kimi zaman da kitap okurum.Verilen metin aşağıdaki sorulardan hangisine karşılık söylenmiş olabilir?A) Uzun yolculuklar sırasında neler yaparsınız?B) Yanınızda okumak için sürekli kitap bulundurur

musunuz?C) Hayal kurarken neler düşünürsünüz?D) Boş zamanlarınızı nasıl değerlendirirsiniz?

(I) Sigara, neden olduğu elliden fazla hastalıkla haya-tımızı mahvediyor, yirmi türlü yolla ölüme neden olu-yor. (II) İstatistiklere göre, gelişmiş ülkelerde insanla-rın sigarayı bırakması yönünde son yıllarda yapılan çalışmalar olumlu sonuçlar verdi. (III) Bu ülkelerde 1948’de sigara içme oranı % 53 iken, bugün % 26’ya düştü. (IV) Ancak ortalama sigara içme oranında azalma görülürken, 16- 24 yaş arası gençlerde, siga-ra içme oranı sürekli artıyor. (V) Son verilere göre, bu yaş grubunun üçte biri sigara içiyor. Yukarıdaki metnin anlam bütünlüğüne bakıldığın-da kaç numaralı cümle düşüncenin akışını boz-maktadır?A) I B) II C) III D) IV

Daha küçücük bir ilkokul talebesiyken Bursa'yı baba-mın anlattığı hikayelerle tanıyıp onları tarih kitapların-da rastladığım isimlerle birleştirirdim. Böylece sayfa birdenbire gözümün önünde canlanır, derinleşir, renk ve ışık dolardı. Konuralp ve Geyikli Baba bu isimle-rin başında gelirdi. Birini mektepte öğrenmiş, ötekini yattığı yeri ziyaret eden babamdan öğrenmiştim. Her ikisi de benim yaşamımda önemli bir yere sahip kah-ramanlardı çünkü ben kendimi bazı olayları okurken onların içinde bulu o kahramanların yaşadığı duygu-lara ortak olurdum çoğu zaman. Bu kahramanlarla da özellikle gençlik yıllarımda Gürsu ilçesindeki küçük evimizde yaşarken kendimi olabildiğince özdeşleştir-miştim.Bu parçada ağır basan düşünceyi geliştirme yol-larından hangisi ağır basmaktadır?A) Betimleme B) Öyküleme C) Açıklama D) Tartışma

Siva

s İl

Millî

Eği

tim M

üdür

lüğü

6.

7.

8.

11.

10.

9.


68

TÜRKÇE




Arif Nihat Asya Türk şair, öğretmen ve siyasetçidir. Cum-huriyet Dönemi'nin en ünlü Türk şairlerinden biri olarak kabul ediliyor. Milli ve dini değerleri ön plana çıkararak şiir yazan bir şairdir. Yazmış olduğu Bayrak şiiri ile Türk edebiyatında "Bayrak" şairi olarak isimlendirilmiştir. Bir dönem Türkiye Büyük Millet Meclisinde de milletvekilliği yapmış şairdir.Yukarıdaki paragrafta aşağıdaki anlatım biçimlerin-den hangisi kullanılmıştır?A) Öyküleme B) BetimlemeC) Açıklama D) Tartışma

Büyük bir sanat yapıtı karşısında kişi, dünyaya bakış açı-sının genişlediğini hem dünyayı hem de kendi öz benli-ğini kavrayışının, derinlik kazandığını görür. Yeni bir ışık altında bakar her şeye birçok şeyi ilk kez görür ama hep olgunlaşarak bakar. Sanat yapıtının dünyası dil, kültür, tarih gibi toplumsal ortak temellerden dolayı kişinin dün-yasından soyut değildir. Her yapıtın dünyası bir bakıma onu alımlayanın dünyası ile bütünlenir. İki dünyanın kar-şılıklı alışverişinden yapıtı anlama çabasında bile kendi benliğinin aydınlığını gözler kişi. Dolayısıyla bana göre sanat yapıtı ve okur ilişkisi zaman ile tarihin dışında ya-şanan bir olgu değildir. Yukarıdaki metinde ağır basan anlatım biçimi aşağı-dakilerden hangisidir?A) Betimleme B) Açıklama C) Öyküleme D) Tartışma

Hepimiz bencillikten yakınıyoruz. Herkesin yalnızca kendisini düşündüğünü kendisinden başkası yokmuş gibi davrandığını görüyoruz. Bu tutumdan rahatsız oluyoruz ama görüyoruz ki bu tutumumuzun pek bir yararı olmuyor. Çünkü bencillik azalacağı yerde gi-derek yaygınlaşıyor. Bu duruma karşı önlem almıyor, sadece yakınmakla yetiniyoruz. Bencilliğin nelerden kaynaklandığını, neden yaygınlaştığını düşünmüyo-ruz.Bu metinde hangi anlatım tekniğinden yararlanıl-mıştır?A) Tartışma B) BetimlemeC) Öyküleme D) Açıklama

Güneye doğru indiğimizde göz alabildiğine uzanan bir ovayla karşılaştık. Ova güneşli ve dalgasız bir denizden daha da düzdü. Yolda gelirken gördüğümüz çılgınca esen rüzgarların oluşturduğu tepecikler bu-rada yoktu. Uzaklarda bir insan boyu yükseklikte kubbeleştirilmiş küçük küçük toprak yığınları vardı. Merakla bu yığınlara yaklaştık. Bunların bizim ev-lerimizdekinden çok daha küçük pencerelerinden bakınca içinde yaşayan insanları gördük.Bu metinde hangi anlatım teknikleri kullanılmıştır?A) Öyküleme – BetimlemeB) Öyküleme – AçıklamaC) Betimleme – AçıklamaD) Tartışma – Betimleme

Çok soğuk, fırtınalı, tipili bir geceydi. Tophane kah-vesinde çay içiyorduk. Birden bire kahvenin kapısı açıldı ve içeriye rüzgârla, karla beraber ortadan bi-raz uzun boylu, hafif tıknazca, âdeta çıplak denecek derecede sefil kıyafetli bir adam girdi. Sırtında si-yah ve çok eski bir palto vardı. Ayakları çıplaktı ve düğmelenmemiş paltonun üzerindeki kar parçaları yavaş yavaş eriyordu.Verilen metinde hangi anlatım biçimi ağır bas-maktadır?A) Tartışma B) ÖykülemeC) Betimleme D) Açıklama

Siva

s İl

Millî

Eği

tim M

üdür

lüğü

1. 4.

Hayal kurmaktan hiç bıkmamalı insan. Hem de daha şatafatlı ve daha eğlenceli güncellemeler yaparak. Ma-dem olmuyorsa çok istediğimiz hayalimiz, o zaman, bir format atmalı hayallere. Karakterleri değiştirmeli ve bel-ki de olayları en kökten değiştirmeli. Ama kurmalı her ne ise o. Ve bir an bile hayal kırıklığına uğrama korkusu ya-şamadan. Çünkü kırılabilir hayaller. Ve belki de bin par-çaya bölünebilir. Ama sihirli değnek çok hayal âlemin-de. Ve hemen o değneklerden birini eline alarak, ufak dokunuşlar yapmalı hayale. Ancak bu şekilde hayatta kalmak mümkün olacak. Ve ancak bu sayede, neşeli ve hevesli olunabilir. Sen de hayal et kardeşim. Hiçbir hayalin gerçekleşmezse bile!Yukarıdaki paragrafta aşağıdaki anlatım biçimlerin-den hangisi kullanılmıştır?A) Öyküleme B) BetimlemeC) Açıklama D) Tartışma

2.

3.

5.

6.

69

TÜRKÇE


TÜRKÇE

4 Konu

PARAGRAFTA ANLAM



Bir akşamüstü evimizin bahçesindeki asma çardağı-nın altında oturuyordum. Havada insana huzur veren bir sessizlik hâkimdi. Bulunduğum bu güzel yerde ha-yal âlemine dalmış gitmiştim. Komşu bahçeden ge-len seslerle daldığım hayal âleminden uyandım. Ma-hallenin çocukları Fikriye Hanım’ın bahçesine girmiş, meyve ağaçlarını talan etmişler. Bu durumu gören Fikriye Hanım deliye dönmüş, bağırıp çağırıyordu.Verilen metinde kullanılan anlatım biçimi hangi-sidir?A) Betimleme B) AçıklamaC) Tartışma D) Öyküleme

O büyülü burç Güney Yıldızı, tam tepemdeydi. Ya-nıp sönen elmas çivilerle görünmeze çivilenmişti. Havada asılı duruyordu sanki. Hareket eden sadece gemiydi, hafif titreyerek, göğsü inip kalkarak bir aşa-ğı bir yukarı dev bir yüzücü gibi karanlık dalgaların arasından ilerliyordu. Ayakta durup karşıya baktım, tepemden aşağı sıcak sular akan bir hamam boğuk-luğu hissetim. Ancak buradan akan su değil ışıktı. Ellerimi beyaz beyaz, ılık ılık yıkıyordu. Omuzlarımı başımı en çok da gözlerimi kaplıyor ve nasıl oluyor-sa içime işliyordu. Çünkü içimde ne kadar donuk şey varsa bir anda aydınlanıyordu.Yukarıdaki metinde hangi iki düşünceyi geliştir-me yoluna yer verilmiştir?A) Karşılaştırma – BenzetmeB) Tanımlama – Sayısal verilerden yararlanmaC) Tanık gösterme – ÖrneklemeD) Benzetme – Tanımlama

Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleş-me'nin çok sayıda maddesi çocukların sağlıklı bir ya-şam sürdürmelerini desteklemektedir. Sözleşme'nin 24. maddesi gereğince her çocuk ulaşılabilir en yük-sek sağlık standartlarından yararlanabilmelidir. İhmal edilen, terk edilen, istismara uğrayan ya da işkence-ye tâbi tutulan çocukların iyileştirilmesi ve yeniden topluma kazandırılmasından devletler sorumludur. Ülkemizde de Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Ba-kanlığı’nın kurduğu “Sevgi Evleri” ile bu tür çocuklara sahip çıkılmaktadır. Yukarıdaki paragrafta aşağıdaki düşünceyi geliş-tirme yollarından hangisi kullanılmıştır?A) Tanımlama B) ÖrneklemeC) Karşılaştırma D) Benzetme

Sivas kemik tarağı koç, manda, öküz boynuzundan yapılır. Boynuzlar bir müddet bekletilip kurutulduktan sonra ince ayrıntısına kadar temizlenir. Ateş ocağına konur. Ustanın gözetimi altında ateş ocağında ısıtılan boynuzun düzleştirilmesi yapılır. Yapılacak davranış şekline göre kaba olarak kesilir daha sonra düzelt-mesi yapılan kemik yeniden ateş ocağında ısıtılarak ikinci kez düzeltme işlemi yapılır. Düzeltilen kemiğe zımparada tam şekil verilerek diş açmaya hazır du-ruma getirilir dişleri açılan malzeme ince zımparadan geçirilip rendelenir. Dişlerin uçları sivriltilir. Son işlem olarak parlatılan kemik tarak artık kullanıma hazırdır. Kemik tarağın birçok çeşidi vardır. Boynuzlu tarak, oymalı tarak, bayan tarağı, erkek tarağı, sakal tarağı, çanta kemik tarağın bazı çeşitlerindendir.Bu parçanın anlatımında hangi ikisinden yararla-nılmıştır?A) Öyküleme – BenzetmeB) Açıklama – Örnekleme C) Tartışma – TanımlamaD) Betimleme – Tanık gösterme

Otomotiv fabrikalarının (traktör hariç) bildirdiği üretim araları toplam 326 güne ulaştı. Bu da 2019'a göre karşılaştırıldığında 137 bin 994 adetlik üretim kaybı anlamına geliyor. Eğer üretim aralarının tümü mayısa uzarsa bu kayıplar katlanarak artacak. Bu kaybı araç başına 10 bin eurodan hesapladığımızda toplam ge-lir kaybı şimdilik 1,4 milyar euroya ulaşıyor. Üretime ara komple mayıs ayını kapsarsa mart ayının son 10 günüyle birlikte toplam üretim kaybı 300 bin adetleri aşabilir. Bu da otomotiv sanayi için 3 milyar euroluk bir kayıp yaratır.Yukarıdaki paragrafta aşağıdaki düşünceyi geliş-tirme yollarından hangisi kullanılmıştır?A) Tanımlama B) ÖrneklemeC) Karşılaştırma D) Sayısal Verilerden Yaralanma

Çocuğunuz bilim insanı mı olsun istiyorsunuz, o hal-de ona önce edebiyatı sevdirin. Bilim insanının ama-cı insanların yaşamını kolaylaştırmak; dünyayı daha güzel, daha yaşanası hal aldırmaktır. Bu amaca ulaş-mak için insanları sevmek, onların acılarını ve se-vinçlerini yüreğimizde duyumsamak gerekir. Balzac: “Bilim insanı olmak için, insanları sevmek, dolayısıyla edebiyatsever olmak gerekir.” diyor.Yukarıdaki metinde düşünceyi geliştirme yolla-rından hangisine başvurulmuştur?A) Örnekleme B) Tanık GöstermeC) Benzetme D) Karşılaştırma

Siva

s İl

Millî

Eği

tim M

üdür

lüğü

7.

8.

9.

12.

11.

10.

70

TÜRKÇE




Bir romanda, hikâyede, şiirde bize heyecan veren o derin anlatımlar ve betimlemeler etkilerini sözcüklere borçludur. Dili işleme ustası olan yazarlar da bu duru-mu çok iyi bilirler. Yazaralar dünyaya farklı gözle bakan insanlardır. Kafasında çok parlak hayaller olduğu halde şiir yazamadığından şikâyetçi olan arkadaşına Mallar-me: “Dostum, şiir hayallerle değil; sözcüklerle yazılır. “ demiştir.Verilen metinde hangi düşünceyi geliştirme yolu kullanılmıştır?A) Karşılaştırma B) ÖrneklemeC) Benzetme D) Tanık gösterme

Bizim memleket eskiden çok hareketliydi. Değirmencilik öyle işlek bir zanaattı ki, on kilometrelik yerden çiftçiler öğütülecek buğdayı bize getirirlerdi. Köyü saran tepeler yel değirmenleriyle kaplıydı. Bu tepelerde, yollar boyun-ca inip çıkan çuval yüklü eşek katarlarından başka bir şey görülmezdi. Şimdi ise ne eski değirmen ve değirmenciler ne de buğday getiren köylüler kaldı...Bu parçada düşünceyi geliştirme yollarından hangisi kullanılmıştır?A) Tanımlama B) BenzetmeC) Karşılaştırma D) Örnekleme

Yakup Kadri Karaosmanoğlu’na ait olan Yaban; Kur-tuluş Savaşı döneminde, bir Orta Anadolu köyünde geçer. Olaylar, “Yaban” olarak adlandırılan Ahmet Celâl’in hatıra defterinden aktarılır. Bu romanla Ana-dolu’ya yönelen, köylü-aydın çatışmasını ele alan yazarın konuyu ele almaktaki başarısını gölgeleyen bir unsur vardır: Dil sorunu. Yazar, dil bakımından Anadolu insanının dilini, sıcaklığını yakalayamamış-tır. Örneğin bir köy çocuğu olan Emir Eri Mehmet Ali, romanda bir köylü gibi değil de adeta bir İstanbul be-yefendisi gibi konuşturulur.Bu metinde sözü edilen yapıtta görülen eksiklik aşağıdakilerden hangisidir?A) Yalınlık B) Özgünlük C) Doğallık D) Duruluk

Siva

s İl

Millî

Eği

tim M

üdür

lüğü

1. 4.

Çocukların dünyasında her kavram amatör, her söz acemi, her davranış çelimsiz, her duygu masum. Böy-lesine el değmemiş bir dünyayla yetişkinlerin algısı boy ölçüşemez. Onların duygusu sıfırlanamaz, bilgisi başa dönemez, hafızası boşalamaz; tepkileri, düşünceleri, kaygıları, hükümleri çocukluklarını taklit edemez. Ne de olsa kendi uzak geçmişlerinde yaşadıklarından oluştu-rabilecekleri bir model bile yoktur önlerinde. Çocukluk, kaybolup gitmiş bir beyaz sayfadır. Bir çocukla bir yetiş-kinin diyaloğunda ister istemez, artık gerekliliği tartışıl-mayan o uzlaşma diyaloğu sürer gider.Bu metnin anlatımında aşağıdakilerden hangisi kul-lanılmıştır?A) Örnekleme – KarşılaştırmaB) Benzetme – tanımlamaC) Karşılaştırma – benzetmeD) Tanımlama – örnekleme

2.

3. Duru bir cümleden tek bir sözcük çıkarılamayacağı gibi, cümleye tek bir sözcük de eklenemez. Cümle-deki her sözcüğün bir işlevi vardır. Onlardan herhangi birini çıkarmak cümlede anlam daralmasına yol açar.Buna göre aşağıdakilerden hangisi duru bir cüm-ledir?A) İki kardeşten en küçüğü, mahalleden arkadaşım-

dı benim.B) Sanki dalgasız bir deniz gibiydi yüzü sınıfa yeni

gelen çocuğun.C) Geçmişteki hatıralardan bir şikâyetim yok diyor-

du yaşlı adam.D) Bitmek bilmeyen kabuslar görmüştü gece boyun-

ca zavallı çocuk.

5.

71

TÜRKÇE


TÜRKÇE

4 Konu

PARAGRAFTA ANLAM


Bir insan konuşmalarıyla kendini hemen belli eder. O kişinin konuşmasına bakarak az çok nasıl biri oldu-ğu hakkında fikir sahibi olabiliriz. Çok farklı konuşma tarzlarıyla karşılaşırız gün içinde. Ama bazı insanla-rın konuşmaları vardır ki kendine hayran bırakır. Bir konuyu anlatırken sözü uzatmaz, kelimeleri seçerken çok dikkat eder, kullandığı kelimelere baktığınızda derin anlamlar içerdiğini sonradan fark edersiniz.

Yukarıdaki parçada yazarın hayranlık duyduğu ki-şilerde hangi anlatım ilkesi bulunur?

A)Yalınlık B) Duruluk C) Özlülük D) Tutarlılık

Aşağıdaki cümlelerin hangisi duruluk ilkesine ay-kırıdır?

A) Seninle on beş yıl önce ilk kez burada tanışmış-tık.

B) Uygun bir zamanda bu konuyu tekrar konuşalım.

C) Sivas’ın yüksek kesimlerine yağan kar ulaşımı aksattı.

D) Tarif ettiğin düğün salonunu bulmak çok zor oldu.

Çocuk edebiyatı alanında eser vermek gerçekten zordur. Çünkü çocuk edebiyatı alanında oluşturulan bir eserin çocuğun hayal dünyasını ve yaratıcılığını geliştirmesi gerekir. Bazı yazarlar buna dikkat etme-yip sıradan bir anlatım yaptığı için çocuk edebiyatın-da kalıcı olamamıştır. Bazı yazarlar ise bu durama dikkat ettiği ölümsüzleşmiştir.

Verilen metinde yazarların ölümsüzleşmesiyle anlatılmak istenen nedir?A) Özgün bir anlatıma sahip olmalarıB) Eserlerinin evrensel bir nitelik taşımasıC) Eserleriyle kalıcılığı yakalamış olmalarıD) Anlatımlarında tutarlı olmaları

Siva

s İl

Millî

Eği

tim M

üdür

lüğü

6.

7. 10.

Ben eğer bir yazıyı okuyacaksam bu yazının yap-macılığa kaçmayan, içten gelen, az sözle çok şey anlatan bir anlatımının olması gerekir. Yazıyı okur-ken “ Bunları ben daha önce nasıl düşünemedim.” demeliyim ki yazarın farklı bir bakış açısı olduğunu anlayayım.Aşağıdakilerden hangisi yazarın, bir yazıda aradı-ğı özelliklerden biri değildir?

A) Özgünlük B) Akıcılık C) Doğallık D) Özlülük

9.

8.Aşağıdaki metinlerden hangisinde anlatım 1. kişiağzından gerçekleştirilmiştir?

A) Bir hafta geçti. Münasip bir yer bulamadı. Bir gün kahvede Müstakim Efendi isminde birini salık verdi-ler, evi Edirnekapı’da idi. Durmuş gitti. Bu efendiyi buldu. Aksakallı, nur yüzlü bir ihtiyar…

B) Göztepe’deki köşkünü, Hizmetçi Eleni ve evlatlığı Gülter’le her sabah beraber temizler; aşçısı Meh-met’i her gün tıraş ettirir; zavallı Bolulu oğlanı tepe-den tırnağa kadar beyazlar giymeye mecbur eder-di.

C) Atından indi. Geniş omuzlu, orta boylu, düşük bıyık-lı, esmer bir adamdı. Parlak ipek kaftanının altından görünen sırma kenarlı neftî esvaplarının, murassâ kemerinin ihtişamı, kalın vücuduna pek uymuyordu. Tavrında ince bir çelebilik değil, durgun bir askerlik vardı.

D) Böyle ansızın gitmek, alaturka evde resmiyete, ha-zırlığa meydan bırakmayacak, tabiatı, tabloyu, bu Doğu meftunu Frenk’e olduğu gibi gösterecekti. Sermet, zavallının sevincine gülmekten katılıyordu. Ona veda ettik, bir arabaya atladık.


72

TÜRKÇE




Koskocaman adamdı. Sakalları ağarmış, saçları dökül-müştü. Çocukluğunda hep hayalini kurduğu mavi bisik-lete ancak şimdi sahip olmuştu. Ailesinin yoksulluğu yü-zünden kendisine ait bir bisikleti hiç olmamıştı. Gözleri doldu. Arkadaşlarının bisikletini sürdüğü günleri hatırladı ve hüzünlendi. Geç olsa da her gün düşlediği mavi bi-siklete sonunda kavuşmuştu. Hayallerimize kavuşmanın yaşı yok diye geçirdi içinden mutlulukla bisiklete biner-ken.Yukarıda verilen metinde hangi hikaye unsuruna yer verilmemiştir?

A) Zaman B) Mekan C) Şahıs D) Olay

Aşağıdaki parçalardan hangisi farklı bir kişi tara-fından anlatılmıştır?

A) Vaktiyle bir köle kaçıp ormana sığınmış. Etrafta gezinirken, iniltiler içinde ızdırap çeken bir aslan görmüş. Önce korkup kaçmaya yeltenmiş. Fakat aslanın yerinden hiç kıpırdamadığını, yalvaran gözlerle kendisine baktığını görüp durmuş. Aslan kanayan pençesini uzatıyormuş ona. Köle dik-katlice bakınca, aslanın pençesine büyük bir di-kenin saplandığını görmüş. Dikeni çıkarıp yarayı temizleyen köle, gömleğinden kopardığı bezle de iyice sarmış.

B) Şahin, tatlı bir daire çizerek süzüldü, yüzyıllık çı-nar ağacının dalına kondu. Gerçi kendisini hafif hafif esen rüzgarın kollarına bırakmıştı ama yine de yorulmuştu inerken. Bir süre konduğu dalda soluklandı, üzerindeki tozları silkeledi ve “Biraz kestireyim.” diyerek iyice yayıldı.Tam bu sırada bir ses duydu. Horozun biri bağırtıyla kaçıyordu. Çınarın altına geldiğinde soluk soluğa kalmıştı. Dönüp arkasına baktı, kimsenin gelmediğini gö-rünce rahatladı.

C) Bir gün yaşlı bir adam güzel ve sıcak bir yaz gününde evine doğru giderken yorularak yol kenarında bulunan banklara oturur. Dinlenirken oturduğu yerin yanında bulunan parkı izlemeye başlar. Parkta oynayan üç çocuk dikkatini çeker. Çocukluk işte ne güzel koşup oynuyorlar, der adam içinden. Çocukların oynarken bir ağacın yere eğilmiş dallarını kırarak onları kopardığını görür yaşlı adam. O sırada çocuklardan biri ağa-cın alçak dalına çıkarak ayağıyla dalı kırarken yere düşer. Hemen çocuğa yardıma koşar yaşlı adam.

D) Ahırın avlusunda oynarken aşağıda, gümüş söğütler altında görünmeyen derenin hüzünlü şırıltısını işitirdik. Evimiz iç çitin büyük kestane ağaçları arkasında kaybolmuş gibiydi. Annem, İstanbul’a gittiği için benden bir yaş küçük olan kardeşim Hasan’la artık Dadaruh’un yanından hiç ayrılmıyorduk. Bu, babamın seyisi, yaşlı bir adamdı. Sabahleyin erkenden ahıra koşuyorduk. En sevdiğimiz şey atlardı. Dadaruh’la birlikte on-ları suya götürmek, çıplak sırtlarına binmek, ne doyulmaz bir zevkti.

Siva

s İl

Millî

Eği

tim M

üdür

lüğü

1. 4.

2. “Neyi arıyorsan sen, O’sundur.” (Mevlana)

Yukarıda verilen sözde aşağıdaki anlatım ilkele-rinden hangisi görülmektedir?

A)Tutarlılık B) ÖzlülükC) Akıcılık D) Yalınlık

Bir anlatımda yazarın anlattıkları birbiriyle uyumlu olmalıdır. Başta anlattığıyla sonda anlattığı çelişme-melidir. Öne sürdüğü fikirler birbirini destekleyecek veya açıklayacak nitelikte olmalıdır. Yazının girişi ile devamında aynı düşünce savunulmalı. Aksi hâlde iyi bir anlatımdan söz edilemez.Bu parçada iyi bir anlatımın temel özelliklerinden hangisi üzerinde durulmuştur?A) Doğallık B) TutarlılıkC) Duruluk D) Akıcılık

3.

73

TÜRKÇE


TÜRKÇE

4 Konu

PARAGRAFTA ANLAM



Aşağıdaki metinlerden hangisi 3.kişi ağzından anlatılmıştır?

A) Yerimden sıçradım. Şimşek çarpmışa dönmüş-tüm. Gözlerimi ovuşturdum ve dikkatle etrafıma baktım. Ne gördüm dersiniz? Şaşılacak derece-de ufak bir adam evladı gözlerini dikmiş, ciddi ciddi bana bakıyordu. Gördüğünüz bu resmi son-radan yaptım. Onun çizebildiğim en iyi resmiydi. Fakat kesinlikle gerçeğinin yarısı kadar bile güzel olmadığını söylemeliyim. Doğal ki bu benim su-çum değil. Altı yaşımdayken büyükler yüzünden fotoğraf kariyerime son vermek zorunda kalmış, boa yılanını dıştan ve içten gösteren resimler ha-ricinde hiçbir şey çizmeyi öğrenememiştim.

B) Bulduğumuz kuyu Sahra Çölü'nün malum ku-

yularından değildi. Sahra Çölü’ndeki kuyular kumda açılmış çukurlardan ibarettir. Fakat bizim bulduğumuz kuyu kasabalardaki kuyulardandı. Oysa etrafta kasaba filan yoktu.

C) Geceleri yıldızları izlersin. Benim yaşadığım yer-

de her şey o kadar küçük ki, sana gezegenimi gösterebilmem imkansız. Ama böylesi daha iyi. Çünkü içlerinden birinde benim yaşadığımı bile-ceksin. Hepsini seveceksin. Hepsi senin dostun olacak. Ve sana bir hediyem var…”

D) …Haydi, gazileri uyandır. Kurban Bayramı'nı bu

günden yapacağız. Koş. Bana da çabuk topçuyu gönder. Çavuş, bir eliyle bakır tolgasını tutarak, koştu. Merdivene daldı. Kuru Kadı, uzakta, kara yerin üstün de daha kara bir leke gibi yavaş ya-vaş ilerleyen düşman alayına dikkatle baktı. Göz-lerini küçülttü, büyülttü. Önlerinde birkaç top da sürüklüyorlardı.

Aşağıdaki metinlerin hangisinde anlatım birincikişi ağzından yapılmıştır? A) Birdenbire irkildi. Etrafına bakınırken ilerideki so-

kak başında küçük bir küfecinin iki kat olmuş gel-diğini gördü. İçi, safrası kabarmış gibi, allak bul-lak oldu. Eliyle yarı çivilenmiş tahtalardan birine yapıştı, aşağıya doğru dikkatle bakmaya başladı.

B) Çocuk sekiz yaşında vardı fakat ilk görüşte altı yaşından fazla denilemezdi. Zayıf ve mini mini idi. Sonra, hiç durmadan bağıran sesi küçük bir kızın sesi gibi ince ve titrekti. “Beş kuruşa!” der-ken -ş-lere basıyor ve dudaklarının arasından onları ezerek çıkarıyordu.

C) Vapur dopdoluydu. Son düdük öttü. İki yandaki çarklar, dar kafeslerinde birden uyanan alışkın ve müthiş deniz aygırları gibi, hiddetli bir gürültü çı-kararak, kımıldandı. Bütün vapur hafifçe sarsıldı, içim bir tuhaf oldu o sırada. Hava gayet güzeldi. Kadıköy'e gidiyorduk.

D) Kocaman ve altı çivili kunduralarını çıplak ayak-larına geçirmiş olan küçük Hasan, sağ koluna aldığı güğümü, ara sıra dinlenerek sürüklemeye çalışmaktaydı. Bazen sol elindeki çinko maşra-payı yere bırakarak ağır yükünü vücuduna daha az ağrı verecek bir şekilde kavramak istiyordu.

İnsanlarda kırmızı, yeşil ve mavi renklerden bir ya da birden fazlasını ayırt edememe ile ortaya çıkan bir bozukluktur renk körlüğü. Renkli görme yeteneği insanın yanı sıra balıklar, bazı kuşlar, arılar ve ke-lebeklerde bulunur. İnsan gözünün ağ tabakasında koni olarak bilinen hücreler renklerin algılanmasını sağlar. Bu hücrelerin mavi-mor, yeşil ve sarı-kırmızı dalga uzunluklarındaki ışığa duyarlı üç türü vardır. Zedelenen ya da olmayan hücrelerin türü renk körlü-ğünün türünü belirler.Metnin dil ve anlatımı ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?A) Konuşma havası içinde yazılmıştır.B) Devrik cümleye yer verilmiştir.C) Tanım cümlesi yer almaktadır.D) Anlatım üçüncü kişi ağzıyladı

Samsun’un bütün inişleri Karadeniz’e doğrudur. Her şehir gibi onun da kendine has bir aroması vardır, sokakları deniz ve rutubet kokar. Kokular karışıp bel-leği uyandırırlar. Doğup büyüdüğüm bu yerde kışları apartmanların sıcacık karalahana, ilkokul çocukları-nın ellerinin hamsi koktuğunu hatırlıyorum. Bunlara bütün mahallelere yayılmış pide fırınlarının kokusu da ekleniyor. Damakları bu incecik, uzun ve gevrek pidelerin tadına alışmış Samsunlular doğal bir kibirle başka yörelerdeki pidelere burun kıvırıyor.Bu parçanın dil ve anlatımı ile ilgili hangisi söy-lenemez?A) Niteleyici sözcükler kullanılmıştır.B) Deyime yer verilmiştir.C) Karşılaştırma yapılmıştır.D) Açıklayıcı anlatıma başvurulmuştur.

Siva

s İl

Millî

Eği

tim M

üdür

lüğü

5.

6. 8.

7.

74

TÜRKÇE




Bir gün ermişlerden birine ‘’Sevginin sadece sözünü edenlerle onu yaşayanlar arasında ne fark vardır?’’ diye sormuşlar. ‘’Bakın göstereyim.’’ demiş ermiş kişi önce sevgiyi dilinden düşürmeyenleri çağırarak onlara bir sofra hazırlamış. Tabaklar içinde sıcak çorbalar gelmiş. Arkasından da derviş kaşıkları denen bir metre boyunda kaşıklar… Ermiş ‘’Bu kaşıkların saplarından tutup öyle içeceksiniz.’’ diye de şart koşmuş. ‘’Peki!’’ demişler ve içmeye başlamışlar fakat o da ne? Kaşıklar uzun geldiğinden bir türlü döküp saçmadan götüremiyorlarmış ağızlarına. En sonunda bakmışlar beceremiyorlar öylece aç kalkmışlar sofradan. Bunun üzerine ermiş ‘’Şimdi sevgiyi gerçekten bilenleri çağıralım yemeğe.’’ demiş yüzleri aydınlık, gözleri sevgi ile gülümseyen insanlar oturmuş sofraya bu kez. ‘’Buyrun!’’ deyince her biri uzun saplı kaşığını çorbaya daldırıp arkadaşına uzatarak içirmiş. Böylece her biri diğerini doyurmuş ve şükrederek kalkmışlar sofradan.Yukarıdaki metnin dil ve anlatımı ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?A) Eksiltili cümle bulunmaktadırB) Amaç-sonuç cümlesi yer almaktadır.C) Öyküleyici anlatım ile oluşturulmuşturD) Geçiş ve bağlantı unsurlarına yer verilmiştir.

Sabahtan beri yürüyorduk. Düşe kalka geçtiğimiz sarp keçi yolları bazen sel yarıkları içinde kayboluyor, bazen sık fundalıklardan ayrılarak, dibinde sivri sivri çam tepeleri görünen karanlık çukurlara sapıyordu. Ayı avına gidiyorduk. Kılavuz, Kum Dere köyünün en namlı nişancılarındandı. Beraber tırmanacağımız yüksek ormanlı dağların daha çok uzağındaydık. Va-kit vakit ince bir yağmur serpeliyordu. Güneş yoktu. Nihayetsiz mor bir kubbeyi andıran dumanlı gökten sonsuzluğun geçmiş saatlerini hatırlatır gamlı guguk sesleri aksediyordu. Artık iyice yorulmuştum. Om-zumdaki martin gittikçe ağırlaşıyordu.-Biraz dinlensek, dedim.Kılavuzum güldü. Onun kır çember sakallı şen çeh-resi pembeleşti:-Kesildin mi? diye sordu.Sırtında çiftesi ile üç günlük yiyeceğimizden başka benim kebemi de taşıyan bu dinç köylüye yorgunlu-ğumu söylemedim.-Ha biraz gayret! Yarın başına bir çıkalım, oradan öte Akkovuk’a kadar yol iyidir, dedi.Bu metnin dil ve anlatımı için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?A) İkilemelerden yararlanılmıştır.B) Metin olay yazısından alınmıştır.C) Benzetmeden yararlanılmıştır.D) Deyimlerden yararlanılmıştır.

Siva

s İl

Millî

Eği

tim M

üdür

lüğü

1.

4.2. Enescan sakin yapılı. Nadiren sinirlenir fakat hakkını korumak için elinden geleni yapar. Yalandan hoşlan-mayan, yanlışı gördüğü zaman düzeltmeye çalışan, dürüstlüğe çok önem veren, alıngan bir kişiliği vardır. Gösterişli giyinmeyi sevmez. Genelde sade giysiler-den hoşlanır. Elektronik cihazlarla ilgilemeyi ve yeni çıkan ürünleri takip etmeyi sever. Güzel koku sürün-meyi sever yanından eksik etmez. Paylaşmayı seven cömert bir yapısı var.Mertcan içine kapanık, kimseyle konuşmayan ve utangaç bir gençtir. Mertcan yalnızca soru sorunca cevaplayan bir insandır. Sürekli kitap okur ve derin düşüncelere dalar. Aynı zamanda çok kırılgandır. Bi-risi en ufak kötü bir şey söylese hemen yüzü asılır. Her zaman gözleri uzaklara dalmaktadır.Yukarıda verilen Enescan ve Mertcan’ın özellikle-rine bakıldığında aşağıdakilerden hangisi bu kişi-lerin ortak özelliği olur?A) Sosyal insan olmalarıB) Sadeliği sevmeleriC) Paylaşmayı sevmeleriD) Gücenen yapıda olmaları

I. MetinMono Gölü, ABD’nin Kaliforniya eyaletinde yer alır. Bazik değeri ve tuz oranı çok yüksek olan göl aynı zamanda arsenik adı verilen zehirli bir madde içerir. Ancak gölde yaşayan bir bakteri türü keşfedilmiştir. Ayrıca Mono Gölü’nde fitoplankton adı verilen mik-roskobik bitki türleri yaşar. Fitoplanktonların sahip olduğu yeşil renkli klorofiller, gölün yeşil renkte gö-rünmesine neden olur. II. MetinMavi Göl, İngiltere’nin Derbyshire kontluk bölgesinde yer alır. Göl, içerdiği kimyasallar nedeniyle turkuaz rengindedir. Mavi Göl, hem göl suları yüksek oranda asidik olduğundan hem de gölde birçok çöp ve atık bulunduğundan tehlikelidir. Bu nedenle gölde yüz-mek yasaktır. Hatta insanların rengine aldanıp göle girmemeleri için göl ara ara siyaha boyanır. Göl ve çevresi az sayıda canlıya ev sahipliği yapar.Bu iki metinde bahsedilen göllerin ortak yönü aşağıdakilerden hangisidir?A) Tuz oranlarının çok yüksek olmasıB) İçlerinde atık maddelerin bulunmasıC) Çok az canlı türünün yaşamasıD) Renkli görünmelerinin sebepleri

3.

75

TÜRKÇE


TÜRKÇE

4 Konu

PARAGRAFTA ANLAM



Yandaki görselle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Bir işe planlı başlamak işimizi kolaylaştırır.

B) Hedefe ulaşmak için akıllıca hareket etmek gerekir.

C) İşinde hızlı olan her zaman bir adım önde gider.

D) İnsanın beden gücü kadar akıl gücü de güçlü olmalıdır.

6.

Yandaki grafikte yer altı ve yüzey sularının yıllara göre kullanım oranları verilmiştir. Bu grafiğe bakarak aşağıdakilerden hangisine ulaşamayız?

A) Sanayi alanında kullanılan su miktarı oranı düzenli bir şekilde artış göstermiştir.

B) 2010 yılında sanayi alanında kullanılan su oranı 2016 yılı içme- kullanma suyu oranından fazladır.

C) Yağmurların azalmasıyla birlikte 2012 yılında içme- kullanma suyunda azalma görülmüştür.

D) Sulamada kullanılan su miktarındaki düşüş 2016 yılında sona ermiştir.

7.

Verilen grafikten aşağıdakilerden hangisi çıkarılabilir?

Verilen yıllarda özel müze sayılarında sürekli bir artış gözlenmektedir.

Verilen yıllarda özel müze sayısı bakanlığa bağlı müze sayısından hep az olmuştur.

Bakanlığa bağlı müze sayısıyla özel müze sayısı arasındaki farkın en az olduğu yıl 2015’tir.

Bakanlığa bağlı müze sayılarında yıllara göre dalgalanmalar görülmemektedir.

76

TÜRKÇE



8.

Yukarıdaki tabloda Türkiye’deki gençlerin yaşlara göre eğitim ve istihdam durumları verilmiştir. Bu tabloya göre hangisi söylenebilir? A) Hem eğitim hem istihdamda olan gençlerin sayısı yaş arttıkça artış göstermektedir.

B) Eğitim görmeyip sadece bir işte çalışanlarda 25-29 yaş aralığındaki gençler diğer yaş aralığındaki

gençlerden fazladır.

C) Yaş arttıkça sadece eğitim gören gençlerin sayısı artmaktadır.

D) Ne eğitim gören ne de bir işte çalışan gençlerde 15-19 ve 20-24 yaş aralığında bulunan gençlerin sayısı toplamı 25-29 yaş aralığındaki genç sayısından azdır.

9.

Verilen grafikle ilgili aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?

A) Nüfus artış hızının en fazla olduğu yıl 1990’dır. B) Verilen yıllarda nüfus artarken nüfus artış hızı sürekli azalmıştır. C) 1990-2012 yılları arasında nüfus artış hızı azalış göstermektedir. D) Son üç yılda nüfusun çok fazla artmadığı görülmektedir.


77

TÜRKÇE


TÜRKÇE

4 Konu

PARAGRAFTA ANLAM


CEVAPLAR

Sözcükte Anlam 1

Sözcükte Anlam 2

Sözcükte Anlam 3

Sözcükte Anlam 4

Söz Sanatları 1

Söz Sanatları 2

1 B 1 C 1 C 1 D 1 B 1 A 2 B 2 A 2 C 2 C 2 C 2 B 3 D 3 A 3 A 3 C 3 C 3 C 4 A 4 A 4 B 4 A 4 B 4 B 5 D 5 D 5 C 5 B 5 D 5 D 6 A 6 A 6 B 6 A 6 C 6 C 7 C 7 C 7 C 7 D 7 D 8 C 8 A 8 D 8 A 8 B

Sözcükte Anlam 1

Sözcükte Anlam 2

Sözcükte Anlam 3

Sözcükte Anlam 4

Söz Sanatları 1

Söz Sanatları 2

1 B 1 C 1 C 1 D 1 B 1 A 2 B 2 A 2 C 2 C 2 C 2 B 3 D 3 A 3 A 3 C 3 C 3 C 4 A 4 A 4 B 4 A 4 B 4 B 5 D 5 D 5 C 5 B 5 D 5 D 6 A 6 A 6 B 6 A 6 C 6 C 7 C 7 C 7 C 7 D 7 D 8 C 8 A 8 D 8 A 8 B

Cümlede Anlam 1

Cümlede Anlam 2

Cümlede Anlam 3

Cümlede Anlam 4

1 D 1 C 1 A 1 D 2 C 2 D 2 B 2 D 3 C 3 B 3 C 3 A 4 C 4 C 4 D 4 C 5 A 5 A 5 B 5 C 6 A 6 D 6 D 6 B 7 D 7 B 7 B 7 B 8 D 8 A 8 C 8 C

Parçada Anlam 1

Parçada Anlam 2

Parçada Anlam 3

Parçada Anlam 4

Parçada Anlam 5

Parçada Anlam 6

1 B 1 D 1 D 1 C 1 B 1 B 2 B 2 A 2 D 2 C 2 A 2 D 3 A 3 B 3 C 3 D 3 B 3 D 4 D 4 D 4 A 4 C 4 D 4 D 5 B 5 C 5 A 5 D 5 D 5 C 6 A 6 D 6 C 6 D 6 D 6 C 7 D 7 A 7 D 7 C 7 C 7 A 8 C 8 B 8 A 8 A 8 A 8 B 9 A 9 A 9 B 9 B 9 B 10 A 10 A 10 B 10 C 11 B 11 D 12 B

78

TÜRKÇE



Kurslarda Öğretimin Planlanması ve Rehberlikte Üstünleşme

Öğrencilerimiz İçin Youtube’de Derslerimiz DEVAM EDİYOR

Documents

TÜRKÇEsivas.meb.gov.tr/.../2021_02/17195211_TURKCE_4.pdfTürkçe 8.Sınıf Ünite 4: Anlam Bilgisi Sözcükte Anlam, Cümlede Anlam, Paragrafta (Parçada) Anlam Sahibi Sivas Milli