Strukturalizm de Saussure

WprowadzenieLangage - langue, parole

Wartość synchroniczna znakuAntropologia Claude’a Levi-Strausse’a

Podstawowe założenia metody strukturalistycznej:F. de Saussure.

Artur Machlarz

2012-10-25

Artur Machlarz Podstawowe założenia metody strukturalistycznej: F. de Saussure.



Plan wykładu

1 Wprowadzenie

2 Langage - langue, parole

3 Wartość synchroniczna znaku

4 Antropologia Claude’a Levi-Strausse’a




Wprowadzenie

Wprowadzenie




Zadanie językoznawstwa

Zadania językoznawstwa:

dokonanie opisu i zbadanie historii wszystkich dostępnych języków,

wydobycie praw ogólnych rządzących rozwojem języków,

ustalenie własnego zakresu i definicji.




Językoznawstwo a inne dyscypliny

1 Językoznawstwo w szczególności musi być starannie odróżnione odetnografii, historii, antropologii, socjologii, psychologii społecznej.

2 Jednocześnie językoznawstwo jest dyscypliną przydatną wewszystkich dyscyplinach, w których analizowane są teksty jakomateriał empiryczny.




Badania synchroniczne i diachroniczne

Postulat odróżnienia badań synchronicznych i diachronicznych:

badania synchroniczne: dotyczą związków między zjawiskamijęzykowymi, których nie warunkuje nic oprócz chwilowego stanuskładników języka;

badania diachroniczne: analiza dotyczy kolejnych stanów języka.




Językoznawstwo synchroniczne i diachroniczne

Językoznawstwo synchroniczne: zajmuje się związkami logicznymi ipsychologicznymi, które łączą składniki współistniejące i tworzącesystem, ktakie jakie dostrzega ta sama świadomość zbiorowa.

Językoznawstwo diachroniczne: bada związki, które łączą składnikinastępujące po sobie, nie dotrzegane przez tę samą świadomośćzbiorową, i które zastępują się wzajemnie, nie tworząc ze sobążadnego systemu.





Prymat badań synchronicznych:

Dla zwyczajnego użytkownika języka ewolucja języka jest nieistotna;

podobnie językoznawca - żeby zrozumieć aktualny stan, musiodrzucić problemy ewolucji.

Językoznawstwo musi się zająć przede wszystkim aktualnymi wartościamii normami obowiązującymi w określonym języku.





Fakty synchroniczne są zawsze znaczące (odwołują się do pewnychopozycji). Fakty diachroniczne odnoszą się tylko do jednego składnika(poprzednia forma musi ustąpić miejsca nowej). Perspektywadiachroniczna nie ma nic wspólnego z badaniem systemowym.





Analogia do partii szachów:

wartość figur zależy od ich położenia na szachownicy; podobnie wjęzyku każdy składnik ma wartość dzięki opozycji do wszystkichinnych składników;

system jest zawsze chwilowy; jednak wartości zależą także odniezmiennej umowy - reguł gry ustalonych przed rozpoczęciem partii

żeby przejść od jednego stanu systemu do drugiego nie trzebazakłócenia stanu ogólnego - wystarczy modyfikacja położenia jednejfigury.





Język jest systemem, którego wszystkie części mogą ipowinny być rozważane w ich synchronicznej łączności.

F. de Saussure, Kurs językoznawstwa ogólnego, Warszawa 1991, s. 111.




Prawa synchroniczne i diachroniczne

Prawa synchroniczne mogą być powszechne, ale nie mają charakteruimperatywnego. Porządek określany przez prawa synchroniczne niejest stały.

Prawa diachroniczne - mają charakter imperatywny, ale nie sąpowszechne.




Langage - langue, parole






Definicje:

Langage: mowa, ogół faktów mowy,

langue: społeczny wytwór zdolności mowy oraz ogół konwencjiumożliwiających korzystanie z tej zdolności;

parole: mówienie, indywidualna strona zjawisk językowych.




Język - langue

należy od początku stanąć na gruncie języka (langue) iprzyjąć go za normę dla wszystkich innych przejawów mowy(langage).





Język a mówienie

Odróżnienie języka od mówienia ma na celu:

odróżnienie faktów indywidualnych od społecznych;

odróżnienie zjawisk istotnych od przypadkowych.




Mówienie - parole

Mówienie to “indywidualny akt woli”:

kombinacje za pomocą których mówiący posługuje się kodemjęzykowym w celu wyrażenia własnej myśli;

mechanizm psychofizyczny pozwalający mu uzewnętrznić tekombinacje.




Mówienie - parole

język można badać niezależnie od jego przejawu, którym jestmówienie;

mówienie nie jest faktem społecznym.




Aspekty zjawisk językowych

Zjawiska językowe nie stanowią integralnej całości konstytuującejprzedmiot językoznawstwa.




Różnice między langue i parole

Różnice między langue i parole:1 język jest społeczną częścią mowy, mówienie indywidualną;2 język można badać niezależnie od mowy;3 język ma charakter jednorodny, mówienie zaś jest różnorodne;4 język i mówienie są konkretnymi przedmiotami, realnymi a nie

abstrakcyjnymi.




Język jako instytucja społeczna

Co to znaczy, że język jest istytucją społeczną?

Język to społeczny wytwór zdolności mowy.

Język to ogół niezbędnych konwencji przyjętych przez grupęspołeczną, aby jednotki mogły z tej zdolności korzystać.

Język nie jest indywidualnym aktem woli - jest czymś co jednostkabiernie rejestruje.

Język w pełni istnieje tylko w zbiorowości, w umysłach jednostektylko w postaci cząstkowej.




Semiologia

Semiologia - nauka badająca życie znaków w obrębie życia społecznego.Powiązanie językoznawstwa z semiologią jest jedynym sposobem nawyznaczenie językoznawstwu miejsca wśród innych nauk.




Język jako instytucja społeczna - związki z etnologią

Obyczaje jakiegoś narodu odbijają się w jego języku, zdrugiej zaś strony język w dużej mierze decyduje o narodzie.






Wielkie wydarzenia historyczne, jak podboje rzymskie, miałynieobliczalne skutki dla mnóstwa faktów językowych.Kolonizacja, która również jest formą podboju, przenosi danyjęzyk w różne środowiska, co powoduje zmiany w tym języku.(...) Bardziej zaawansowany stopień kultury sprzyja rozwojowipewnych języków specjalnych.






Wielkie wydarzenia historyczne, jak podboje rzymskie, miałynieobliczalne skutki dla mnóstwa faktów językowych.Kolonizacja, która również jest formą podboju, przenosi danyjęzyk w różne środowiska, co powoduje zmiany w tym języku.(...) Bardziej zaawansowany stopień kultury sprzyja rozwojowipewnych języków specjalnych.





Językoznawstwo zewnętrzne i wewnętrzne

Zewnętrzne czynniki nie są jednak koniecznym elementem badań nadokreślonym systemem językowym.




System językowy - językoznawstwo wewnętrzne

Język jest systemem, który uznaje tylko własny wewnętrzny porządek.Interesujące będzie tylko to, co dotyczy systemu i reguł gry.

Wewnętrzne jest to wszystko, co w jakimkolwiek stopniuzmienia system.





Pojęcie znaku - signifiant i signifie

Znak językowy łączy pojęcie i obraz akustyczny:

signifiant (obraz akustyczny) - psychiczne odbicie dźwięku (niemusimy wypowiadać niczego głośno, żeby “w myśli” coś wyrazić).Niezależnie od signifie jest przedmiotem badań fizjologicznych.

signifie (pojęcie) - niezależnie od signifiant jest przedmiotempsychologii.




Arbitralność znaku

Więź między signifiant i signifie jest arbitralna (nie ma charakterunaturalnego).




Wartość synchroniczna znaku

Wartość synchroniczna znaku




Relacyjny charakter znaku

Byt językowy jest w pełni określony jedynie wówczas, gdyjest rozgraniczony, oddzielony od tego wszystkiego, co gootacza w ciągu dźwiękowym. Te właśnie rozgraniczone byty,czyli jednostki, przeciwstawiają się sobie w mechanizmie języka.





Metoda delimitacji

Dowolny dokument języka (np. ciąg mowy) można podzielić na dwaparalelne ciągi:

a ciąg akustyczny

b ciąg pojęć

Podziały w jednym ciągu muszą odpowiadać podziałom w drugim.




Tożsamość synchroniczna

Co decyduje o tożsamości znaku?

mimo różnic dźwiękowych

mimo różnic w warunkach wygłaszania

mimo różnic semantycznych




Tożsamość i wartość synchroniczna

Dwa znaki są identyczne, jeśli przyznamy im tą samą wartość.

Język jest systemem, którego wszystkie składniki sąwspółzależne i w którym wartość jednego składnika wynikawyłącznie z równoczesnej obecności innych.





Język jako system

Określenie wartości:

na podstawie wymienialności na rzecz do niej niepodobną,

na podstawie porównania z rzeczami podobnymi.




Wartość znaku

Czy polski wyraz A ma tą samą wartość, co niemiecki wyraz B?




Wartość znaku

System językowy to szereg różnic dźwiękowych połączonych z szeregiemróżnic pojęciowych. Zestawienie tych dwóch szeregów rodzi pewiensystem wartości.




Relacje syntagmatyczne

Relacje syntagmatyczne: stosunki o charakterze linearnym, szeregiwystępujące w porządku mówienia. Kombinacje tego typu: syntagmy. Dojęzyka zaliczane są tylko związki syntagmatyczne o charakterzeregularnym.




Relacje asocjacyjne (paradygmatyczne)

Relacje paradygmatyczne: grupy tworzone na bazie skojarzeń myślowych.Nie mają charakteru linearnego ani żadnego innego określonego porządku.




Antropologia Claude’a Levi-Strausse’a

Antropologia strukturalna Claude’a Levi-Strausse’a




Podstawy analizy strukturalnej

Zjawiska kulturowe takie jak: systemy pokrewieństwa, taksonomie ludoweitp. są zorganizowane na takich samych zasadach jak ludzki język.




Podstawy analizy strukturalnej

Podstawy analizy strukturalnej:1 zdefiniowanie badanych zjawisk jako stosunków między

rzeczywistymi lub możliwymi kategoriami,2 zbudowanie tablicy możliwych permutacji między kategoriami,3 odszukanie koniecznych związków na podstawie analizy tablicy.

Obserwowane zjawisko jest indywidualnym przejawem pewnego stosunku,jest tylko jedną z możliwych kombinacji.




Dziękuję za uwagę i zapraszam do stawiania pytań!

Artur Machlarz

e-mail: [email protected]: http://www.uni.opole.pl/∼machlarz


Education

Strukturalizm de Saussure