Szczeciński przemysł motoryzacyjny

SZCZECIN 26-04-2009

Dr Andrzej Wojciech Feliński

Szczeciński przemysł motoryzacyjny

“ALBA”

W 1918 r. w Szczecinie powstała „Fabrik für Motoren und Motorfahrzeuge”,

produkująca początkowo wyłącznie silniki i części zamienne. Później pod nazwą

„Alba” seryjnie wytwarzano motocykle i motorowery. Firma nie przetrwała jednak

kryzysu i w 1926 r. ogłoszono jej upadłość .



“ALBA”Dr Andrzej Wojciech Feliński


“ALBA”

W 1924 roku firma Alba stworzyła trajkę do przewożenia towarów o konstrukcji

odwrotnej. Z przodu umieszczono jedno, a z tyłu dwa koła, między którymi

zamontowano skrzynię ładunkową.



TECO

W tym samym roku zakończyła działalność istniejąca od 1899 r. wytwórnia

motocykli Teco-Werke GmbH , która w latach 1924 – 1925 produkowała również

samochód marki Teco. Model 5/30 był wyposażony w czterocylindrowy silnik

marki Selve .



SCHÜTT &AHRENS



SCHÜTT & AHRENS



STOEWERDr Andrzej Wojciech Feliński


STOEWER

Pocz �ątki jednej z największych fabryk branży maszynowej na Pomorzu Zachodnim

si�ęgały roku 1858

2 kwietnia 1858 Bernhard Stoewer, młody mechanik i rusznikarz, roku otworzył przy

Breite Strasse 11 (dziś Wyszyńskiego) pierwszy w Szczecinie warsztat naprawy maszyn

do szycia. 1871 roku w zachodniej części Warsower Str.(Krasińskiego) na rogu Nemitzer

Str. (Niemierzyńska) powstaja pierwsze budynki fabryki , która nosi wtedy nazwę

NÄHMASCHINEN - FABRIK UND EISENGIESSEREI VON BERNHARD STOEWER,

STETTIN - GRÜNHOF (Maszyny do szycia – fabryka i odlewnia żelaza Bernharda Stoewera,

Szczecin – GRÜNHOF)

Fabryka stopniowo poszerzała profil produkcji. W 1891 do asortymentu weszły

maszyny do prania i wyżymaczki .



STOEWER

Pocz �ątek XX wieku w kompleksie fabryk

Stoewera przy ulicy Krasińskiego wi �ązał

się� z rozpocz �ęciem produkcji nowego

towaru - maszyn do pisania.

Ich pierwsze modele, konstrukcji Paula

Grützmana, znalazły si �ę na rynku już w

1903 roku.





STOEWER

W roku 1893, decyzją Bernharda Stoewera seniora

fabryka rozpocz �ęła produkcj �ę nowego towaru –

rowerów.

W 1896 r., na powierzchni 2500 m2 w południowej

części Elysium Straße (Niemcewicza), ruszyła

produkcja w kolejnej hali fabrycznej. W czerwcu tego

roku fabryka, dostosowują �c się � do kolejnej zmiany w

profilu działalności, zmieniła swą � nazwę� na :

Nähmaschinen - und Fahrräder - Fabrik

BERNHARD STOEWER ACTIENGESELLSCHAFT

(Fabryka maszyn do szycia i rowerów Bernharda

Stoewera. Spółka akcyjna.)



STOEWER

10 października 1896, przy dzisiejszej alei Wojska Polskiego, (wówczas

Falkenwalder Straße) zostały wybudowane budynki nowego kompleksu fabrycznego.

Firma ta miała zaj �mować się � głównie produkcj �ą maszyn do obróbki metalu (tokarek) oraz

cz �ęści do rowerów (pedały, łańcuchy). W fabryce tej pod okiem seniora Stoewera

pracowali także jego dwaj synowie Emil i Bernhard jun. Jednak oni skupiali swą � uwagę � bardziej na próbach budowy prototypowych pojazdów mechanicznych. Bazują �c na

produkowanych w fabryce rowerach, skonstruowali swój pierwszy pojazd trójkołowy,

nap �ędzany silnikiem mechanicznym. Już w 1898 fabryka była w stanie wyprodukować

pierwsze krótkie serie tego typu pojazdów. Bracia Stoewer w roku 1899 roku przejęli

fabrykę � przy Falkenwalder Straße, zmieniaj �ąc jednocześnie jej nazwę � na:

Gebrüder Stoewer. Fabrik für Motorfahrzeuge und Fahrradbestandendteile Stettin

( Bracia Stoewer. Fabryka rowerów i pojazdów silnikowych)



STOEWER



STOEWER

W latach 1899-1945 fabryka samochodów braci Stoewer wypuściła na rynek

około 40 000 pojazdów. Wśród nich były:

- Samochody osobowe

- Ciężarówki

- Autobusy

- ciągniki

- pojazdy wojskowe

Do listy produktów należy jeszcze dodać silniki lotnicze, wytwarzane w filii firmy w

Załomiu





Großer Stoewer Motorwagen 1899

Stoewer G 4

Stoewer D-Types

Stoewer GreifStoewer LEPKW

Stoewer Sedina und Arkona





STOEWER



STOEWER



STOEWER





STOEWER

Stoewer jako marka jednośladów przetrwała do końca lat 90-tych XX wieku.W 1938 roku prawa do nazwy Stoewer Greif nabyła firma Falter-Werke z Bielefeld Ostatni egzemplarz jednośladu o nazwie Stoewer Greif został wyprodukowany w roku 1999 .



Po wojnie, 1 czerwca 1946 r., budynki fabryki braci Stoewer przekazano

Państwowemu Zakładowi Inżynierii Ursus (Państwowe Zakłady Przemysłu

Motoryzacyjnego) , mającemu produkować części zamienne do samochodów i

traktorów .

W 1947 r. zmieniono nazwę na Państwowe Zakłady Inżynierii nr 2, które przy

współpracy z Zakładami nr 3 w Gorzowie Wielkopolskim miały wytwarzać odlewy

do ciągników produkowanych w Ursusie oraz traktorów amerykańskich

przydzielonych Polsce w ramach pomocy UNRRA. Gwałtowny spadek

zapotrzebowania części zmusił w 1950 r. do zmiany profilu produkcji. W powstałej

wtedy Fabryce Okuć i Sprzętów Metalowych produkowano m.in. łóżka, szafy,

fotele dentystyczne i ginekologiczne.





1 stycznia 1958 roku, kiedy to Szczecińską Wytwórnię Sprzętów Metalowych przemianowano na Szczecińską Fabrykę Motocykli

Sylwetkę motocykla wzorowano na klasycznych maszynach angielskich. Prototyp wykonano w BKPMot, przy wydatnej pomocy niedawno powołanej Warszawskiej Fabryki Motocykli. Otrzymał on oznaczenie M07 i nazwę Junak.

Od czerwca 1955 roku oficjalnie producentem finalnym rynku motocykli została Szczecińska Wytwórnia Sprzętów Metalowych. Pierwsze egzemplarze podwozi Junaków wykonano w Szczecinie wiosną 1956 roku.







SFM M – 14 ISKRA (PROTOTYP)- 1961-64





Budowę prototypu o nawie "Smyk" ukończono w 1957 roku. Do napędu pojazdu

adaptowano czterosuwowy silnik z motocykla "Junak".

Mini auto zaprojektowane przez Biuro Konstrukcyjne Przemysłu Motoryzacyjnego

w Warszawie przypominało konstrukcyjnie BMW Isettę oraz Zündappa Janusa.

Do Smyka wsiadało się przez drzwi znajdujące się z przodu auta, które odchylały

się w kierunku jezdni. Smyk miał być autem dla 2 dorosłych osób i 2 dzieci -

przewidziano dla nich niewielką tylną kanapę. Aby przejść do tyłu, trzeba było

odchylić lekko cofnięte wobec siedzenia kierowcy siedzenie pasażera, ale nie do

przodu tylko na bok.

Smyk miał być produkowany w Szczecińskiej Fabryce Motocykli. Planowano

wówczas uruchomienie "Smyka" w Szczecinie, równolegle z produkcją motocykli

"Junak".

Wykonano nawet serię próbną.

Ostatecznie jednak do produkcji seryjnej zatwierdzono "Mikrusa".

POLMO -SMYK



Ostatnią nowością ze Szczecina była (również nie wprowadzona do produkcji) wersja pojazdu trójkołowego B20 z kabiną kierowcy, chroniącą przed wpływami atmosferycznymi .





Z początkiem 1965 roku to wstrzymano produkcję motocykli w SFM. Ostatnie Junaki zmontowano tu w

połowie tegoż roku w partii liczącej 2680 egzemplarzy.

Ogólnie z hal Szczecińskiej Fabryki Motocykli wyjechało 91 400 motocykli Junak, w tym 2500 trójkołowców typu

B20.

Education

Szczeciński przemysł motoryzacyjny