Uczenie dzieci z autyzmem prowadzenia konwersacji

Przygotowała:Nowacka K.

Co to są skrypty?

Skrypty to ……

….to nagrane lub zapisane słowa, frazy albo zdania pozwalające dziecku z autyzmem rozpocząć lub kontynuować rozmowę.

Technika skryptów jest efektywna w pracy z uczniami funkcjonującymi na różnych poziomach, zarówno czytających , jak i tymi, którzy tego nie potrafią.

Metoda skryptów a plany aktywności

Plan aktywności ….

Metodę skryptów i ich wycofywanie stosuje się aby nauczyć osobę z autyzmem samodzielnego rozpoczynania rozmowy, bez naszych podpowiedzi słownych, takich jak: „Powiedź: Cześć”, „Powiedź tacie: zjadłem dziś kurczaka na obiad”.

Plan aktywności to „zestaw zdjęć lub słów, które są wskazówką dla korzystającej z niego osoby do wykonania sekwencji czynności lub zdań” (McClannahan, Krantz 2016).

Technika skryptów i ich wycofywania przynosi najlepsze efekty, jeśli jest wprowadzana razem z planami aktywności.

Plany aktywności można przygotować w taki sposób, by przypominały dziecku o nawiązywaniu interakcji z innymi osobami.

Dziecko przewraca stronę w planie aktywności, odrywa kartę ze zdjęciem aktywności, odsłuchuje skrypt, powtarza skrypt.

Naukę podążania za planami aktywności powinno się rozpocząć w tym samym czasie co naukę korzystania z pierwszych skryptów. Podczas nauki obu tych umiejętności wykorzystuje się podobne techniki podpowiedzi.

Plany aktywności dają ponadto możliwości odpowiedniego rozmieszczenia zadań tak, aby trudniejsze aktywności, takie jak interakcje społeczne, przeplatały się z łatwiejszymi i bardziej lubianymi przez dziecko. Z czasem, kiedy dziecko nauczy się zasady używania planu aktywności, zawarte w nim różne zadania będą stanowić świetny temat do rozmów.

Skrypty ……

Skrypty możemy stosować u dzieci: • które jeszcze nie zaczęły mówić,• które mówią słowa i frazy,• które zaczynają czytać,• które dobrze czytają.

Przygotowanie do nauki

Uczenie dzieci z autyzmem nawiązywania interakcji z innymi osobami wymaga odpowiedniego przygotowania.

Rodzic lub nauczyciel powinien zrealizować następujące kroki przygotowawcze:1. Obserwacja preferencji dziecka.2. Wybór skryptów od których rozpocznie się naukę.3. Nagranie skryptów.4. Zapewnienie pomocy dwóch osób, które będą

uczyć dziecko używania skryptów.5. Przygotowanie planu aktywności, który będzie

zawierał skrypty i kilka innych aktywności.

Wytyczne dla nauczyciela-cienia…

1. Stój za dzieckiem i nic do niego nie mów.2. Nagradzaj dziecko (wrzucaj kawałki smakołyków do miseczki,

przekładaj żetony na tabliczce).3. Używaj kierowania manualnego, aby zapobiegać błędom.4. Rozpocznij wycofywanie podpowiedzi d stopniowego kierowania

manualnego.5. Następnie zacznij wycofywać podpowiedzi manualne w obrębie ciała.6. Przejdź do cieniowania.7. Zacznij zwiększać dystans od dziecka – stopniowo się oddalaj.8. Jeśli pojawi się błąd, wróć o poprzedniego kroku wycofywania

podpowiedzi oraz przeprowadź rekonstrukcję całego ciągu.9. Tak szybko jak to możliwe, przestań nagradzać podpowiedziane

reakcje i przejdź do nagradzania jedynie prawidłowych, niepodpowiedzianych reakcji.

10. Jeśli zdanie zostanie przerwane przez zachowanie niepożądane od razu przeprowadź rekonstrukcję zadania.

Wytyczne dla współrozmówcy

1. Zachęcaj dziecko do nawiązywania interakcji, wyczekująco na nie patrząc i uśmiechając się do niego.

2. Entuzjastycznie reaguj na próby nawiązania interakcji przez dziecko.3. Swoje komentarze dostosuj do poziomu językowego dziecka – używaj

tylko takich słów, które dziecko jest w stanie zrozumieć.4. Staraj się aby rozmowa z dzieckiem była jak najbardziej naturalna.5. Spraw, żeby twoje komentarze były dla dziecka jak najbardziej

interesujące.6. Modeluj prawidłową intonację i głośność.7. Modeluj gestykulację, np. mówiąc: „Podoba mi się to”, wskaż palcem

dany przedmiot, a jeśli mówisz o czymś dużym, określ wielkość odpowiednim ruchem rąk.

8. Silnie wzmacniaj nawiązywanie interakcji społecznych przez udostępnianie dziecku ulubionych aktywności, zabawek i smakołyków, które były tematem rozmowy.

Książki do rozmowy

Dziecko z autyzmem powinno ćwiczyć umiejętności prowadzenia rozmowy z różnymi osobami i w różnych miejscach. Aby mu to ułatwić , możemy sami przygotować tzw. książki do rozmowy. Taka książka to po prostu mały segregator zawierający kilka kartek – na każdej stronie znajduje się pisemny skrypt z pustymi miejscami: „Porozmawiaj z … o …”. Luki w zdaniu dziecko uzupełnia, wybierając zdjęcia osób, z którymi chce rozmawiać, oraz zdjęcia określające tematy rozmów. Do zdjęć tematów doczepione są karty wraz z pisemnymi skryptami.

Jak przygotować książkę do rozmowy?

1. Do małego segregatora włóż kilka sztywnych kartek w foliowych koszulkach.

2. Na każdej stronie umieść tekst: „Porozmawiaj z … o …”. Zostaw dużo miejsca na zdjęcia z kartami, które będą przyczepione w pustych miejscach w zdaniu.

3. Przygotuj tablicę (może to być duża podkładka biurowa lub arkusz sztywnego kartonu), do której za pomocą rzepu przyczepisz zdjęcia oraz karty.

4. Zrób zdjęcia wszystkich osób, które dziecko zna i które mogą włączyć się w rozmowę z nim – rodziców, starszego rodzeństwa, znajomych czy kolegów. Zdjęcia włóż do plastikowych przezroczystych etui lub zalaminuj.

5. Zrób zdjęcia przedmiotów i aktywności, które będą tematem rozmów (np. domowego zwierzaka, roweru dziecka itp. i także zalaminuj je lub schowaj do plastikowych etui.

6. Nagraj skrypty na karty, np. „Lubię bawić się z Kicią”, „Naleśniki są pyszne”, „Mój rower jest niebieski”, „ W sklepie kupuję lody”.

7. Do każdej karty przyczep odpowiednie zdjęcie, a także karteczkę z pisemnym skryptem.

8. Na odwrocie zdjęcia osób i karty przyklej rzepy, odpowiednie rzepy przyczep także do tablicy.

9. Z lewej strony tablicy przyczep zdjęcia osób, prawa połowa tablicy będzie przeznaczona na karty ze zdjęciami tematów rozmów.

10. Zadaniem dziecka jest wybrać zdjęcia osób z jednej strony tablicy i zdjęcie tematu rozmowy z drugiej części tablicy, po czym przyczepić je w odpowiednim miejscu w swojej książce, następnie podejść do wybranej osoby, odsłuchać kartę i powtórzyć skrypt.

11. Podczas nauki korzystania z książki udzielaj podpowiedzi manualnych w opisany wcześniej sposób.

12. Kiedy dziecko zacznie poprawnie powtarzać skrypty, usuń zdjęcie z karty.

13. Później wycofaj stopniowo (po jednym słowie) nagrany skrypt według zasady od końca do początku, aż zostanie pusta karta z pisemnym skryptem.

14. Wycofaj pisemny skrypt po jednym wyrazie, również zaczynając od końca.

15. Po wycofaniu skryptu pusta karta jest jedyną wskazówką dla dziecka .

16. Usuń pustą kartę.

Wykorzystanie skryptów do rozwijania interakcji z rówieśnikami

Przygotowanie do nauki interakcji z rówieśnikami

1. Wybierz współrozmówcę – rówieśnika dla swojego ucznia z autyzmem.

A. Jeśli jest nim dziecko z autyzmem musi już umieć podchodzić do dorosłego i powtarzać nagrany lub czytać pisemny skrypt.

B. Jeśli jest nim dziecko rozwijające się prawidłowo, musi umieć zastosować się do takich wskazówek jak: „Poczekaj, proszę, aż Jasio pierwszy rozpocznie rozmowę, dopiero wtedy możesz mu odpowiedzieć”.

2. Wybierz skryty, które będą interesujące dla obu uczniów.3. Zacznij od pojedynczej wymiany zdań – jedno dziecko inicjuje, a

drugie mu odpowiada. Dopiero gdy dzieci opanują tę umiejętność możesz wydłużyć rozmowę.

4. Jeśli uczeń korzysta z pisemnych skryptów podczas interakcji z dorosłymi, użyj ich także w interakcjach z rówieśnikiem.

5. Jeśli obaj uczniowie są dziećmi z autyzmem, potrzebne będą dwie osoby dorosłe do udzielania podpowiedzi – po jednej dla każdego ucznia.

6. Jeśli rozmówcą jest dziecko prawidłowo się rozwijające, najpierw sam przećwiczyć z nim rozmowę, aby poznało kolejność skryptów oraz rodzaj aktywności i materiały.

Bibliografia1. McClannahan Lynne E. , Krantz Patricia J.,

Uczenie dzieci z autyzmem prowadzenia konwersacji, Instytut Wspomagania Rozwoju Dziecka, Gdańska 2016.

2. Kaczmarek Bogusławy B., Wojciechowska A., Autyzm i AAC. Alternatywne i wspomagające sposoby porozumiewania się w edukacji osób z autyzmem, Impuls 2015.