Uczenie

UCZENIE UCZENIE SIĘSIĘ

przygotowała: Paula Pilarska

1. Jak nauczyć psa aportowania?

2. Jak nauczyć ryby aby podpływały w prawy róg akwarium?

3. Jak nauczyć dziecko załatwiania się na nocnik (trening czystości)?

4. Jak nauczyć się pływania?

5. Jak przezwyciężyć lęk przed pająkami?

Uczenie sięUczenie się

• Behawioryzm

– Warunkowanie klasyczne

– Warunkowanie sprawcze (instrumentalne)

• Perspektywa poznawcza

Iwan Pawłow Laboratorium Pawłowa

ur. 14.IX.1849 w Riazaniu,

zm. 27.II.1936 w Leningradzie

Podstawowe cechy warunkowania Podstawowe cechy warunkowania klasycznegoklasycznego

• Przed warunkowaniem bodziec bezwarunkowy

(Bb) w naturalny sposób wywołuje reakcję

bezwarunkową (Rb)

• Bodziec obojętny, taki jak (ton) dźwięk dzwonka,

nie wywołuje tej reakcji. Podczas warunkowania

zestawia się bodziec obojętny z Bb

• Wskutek skojarzenia z Bb, bodziec obojętny staje

się bodźcem warunkowym (Bw) i wywołuje reakcję

warunkową (Rw), która jest podobna do (Rb).

Podstawowe Podstawowe

cechy cechy

warunkowaniwarunkowani

a a

klasycznegoklasycznego

Awersja smakowaAwersja smakowa1. Przykład warunkowania klasycznego

2. Adaptacyjny charakter – motywują organizm do unikania potencjalne

szkodliwych rodzajów żywności

3. Niekonieczne równoczesne występowanie Bb (np.: mdłości) i Bw (smak

jedzenia)!

4. Eksperyment – Garcia i Koelling (1966)

– warunkowanie dwóch grup szczurów

– Trzy Bw dla każdej z grup: słodki smak wody, światło, dźwięk

– 1 grupa: Bb = mdłości, 2 grupa: Bb = wstrząs elektryczny

– Mdłości = awersja do słodkiej wody, wstrząs elektryczny = awersja na światło

i dźwięk

WygaszanieWygaszanie• W warunkowaniu klasycznym jest to proces, dzięki któremu Bw

tracą zdolność do wzbudzania Rw, ponieważ te pierwsze

przestają być kojarzone z Bb. Czyli Bw traci swa funkcję

zdarzenia umożliwiającego przewidywanie Bb.

• Co stanie się gdy po dwóch, trzech dniach znowu

zaprezentujemy psu dzwonek? Czy będzie się ślinił?

• Organizmy ujawnią spontaniczny nawrót wygaszonych reakcji

(myląca nazwa – ponieważ zanik reakcji nie ma trwałego

charakteru)

Uogólnianie i RóżnicowanieUogólnianie i Różnicowanie

• Skuteczne przystosowanie do środowiska wymaga

jednakowego reagowania na bodźce o równoważnej funkcji,

nawet jeżeli się one różnią, a także odmiennego reagowania

nawet na podobne bodźce, pełniące jednak odmienne

funkcje.

Uogólnianie i RóżnicowanieUogólnianie i Różnicowanie• UOGÓLNIANIE – Pawłow uwarunkował u psa ślinienie się na

widok koła. Psu pokazywano różne figury geometryczne. Im

bardziej podobna figura do koła tym większa Rw.

• Pawłow warunkował psa w odróżnianiu kół i elips, podając

mięso jedynie po ekspozycji kół. Po pewnej liczbie powtórzeń

pies przestawał reagować ślinieniem na widok elipsy, choć nadal

reagował tak na widok koła. Ujawniał zatem RÓŻNICOWANIE

reakcji.

• Nerwica u psów

Warunkowanie wyższego rzęduWarunkowanie wyższego rzędu

• W warunkowaniu wyższego rzędu pierwotnie neutralny

bodziec zaczyna spełniać funkcję Bw wskutek

współwystępowania z jakimś innym bodźcem, który już

uprzednio nabrał własności Bw.

• Pawłow uczył psa by ślinił się na dźwięk dzwonka, a następnie

wielokrotnie zapalał światełko, przed pojawieniem się

dźwięku.

Terapia BehawioralnaTerapia Behawioralna

• Zatapianie

• Systematyczne odwrażliwianie

• Przeciwwarunkowanie

Mały AlbertMały Albert

• John Watson (1920)

• Reakcje emocjonalne mogą

być nabywane poprze

warunkowanie klasyczne

• Jaka jest różnica pomiędzy wygaszaniem

a zapominaniem?

• Podaj przykład warunkowania z własnego życia.

• Przeprowadź warunkowanie psa:

http://nobelprize.org/educational_games/medicine/pavlov/

Warunkowanie sprawczeWarunkowanie sprawcze

• Mały Albert – w końcu zaczął unikać szczura, redukując w ten

sposób strach

• Oprócz warunkowania klasycznego wystąpiło również

WARUNKOWANIE SPRAWCZE (INSTRUMENTALNE)

• Podczas warunkowania sprawczego organizmy uczą się coś

robić lub czegoś nie robić z powodu konsekwencji

zachowania. (np.: unikanie pokarmu – którym się zatruliśmy –

aby nie wywołać mdłości)


Warunkowanie klasyczne koncentruje sie na tym,

w jaki sposób organizmy antycypują zmiany

w swoim środowisku, natomiast warunkowanie

sprawcze skupia sie na tym, co organizmy robią

w swoim środowisku.

ur. 31 sierpnia 1874, zm. 9 sierpnia 1949

Edward Lee Thorndike

wykorzystywał koty

w swoich ekspery-

mentach nad wpływem

nagród i kar na proces

uczenia się.

PRAWO EFEKTUPRAWO EFEKTU• zakłada, że reakcja (jak pociąganie za sznurek) ulega w danej

sytuacji (jak znajdowanie się w skrzynce) wzmo-cnieniu przez

nagrodę (wydostanie się ze skrzynki i jedzenie).

• Tak więc nagrody wzmacniają pewne związki bodziec -

reakcja, natomiast kary je osłabiają.

• Organizmy uczą się powstrzymywać od wykonywania

reakcji, po których nastę-

puje kara.


W warunkowaniu klasycznym

przedmiotem warunkowania są często

mimowolne reakcje, w warunkowaniu

sprawczym obiektem warunkowania

są reakcje dowolne (dziobanie w jakiś

cel, naciskanie na dźwignię, czynności

niezbędne do gry w tenisa lub pływania).

Burrhus Frederic Skinner

(ur. 20 marca 1904

w stanie Pensylwania,

zm. 18 sierpnia 1990)

Skrzynka SkinneraSkrzynka Skinnera

• umożliwia precyzyjne manipulowanie czynnikami (np. ilością jedzenia

podawanego zwierzęciu)

• precyzyjny pomiar (np. liczba naciśnięć dźwigni przez szczura)

• minimalizuje wysiłek ze strony badacza

• Jak twierdzi psycholog John Garcia, „[...] wielkim wkładem

Skinnera w badania nad zachowaniem było

skonstruowanie cudownie efektywnej metody

badania warunkowania sprawczego"

Skrzynka SkinneraSkrzynka Skinnera

kumulatywny rejestrator reakcji - umożliwia precyzyjny zapis częstości zachowania sprawczego,

nie wymaga obecności badacza podczas eksperymentu.

Skrzynka SkinneraSkrzynka Skinnera• Wygłodzony szczur zostaje umieszczony w skrzynce Skinnera

• Początkowo szczur wącha klatkę

• Pierwsze naciśnięcie dźwigni przez szczura ma charakter

przypadkowy

• Następuje wyrzucenie przez podajnik porcji pokarmu

• Jedzenie powoduje wzrost częstości naciskania dźwigni, jest

więc wzmocnieniem reakcji naciskania dźwigni

WzmocnieniaWzmocnienia

• Wzmocnieniem może być każde zdarzenie nasilające

częstość przyszłego występowania reakcji, po której

zdarzenie to następuje.

• Np.: porcje jedzenia podawane głodnemu zwierzęciu,

woda dla spragnionej osoby, pochwała, a także

dźwięk dzwonka uprzednio skojarzonego z poja-

wianiem sie jedzenia.

Wzmocnienia pozytywne i negatywneWzmocnienia pozytywne i negatywne

• Wzmocnienia pozytywne (np.: jedzenie albo

pochwala) zwiększają prawdopodobieństwo

pojawiania sie reakcji, po której następuje.

• Wzmocnienia negatywne (np.: strach) zwiększają

prawdopodobieństwo pojawiania sie reakcji pod

warunkiem ich usunięcia z sytuacji.


• Większe wzmocnienia powodują szybsze uczenie sie

niż wzmocnienia mniejsze. (Kiedy będziesz

intensywniej pracować gdy będziesz mogła / mógł

zarobić 10 czy 1000 zł?)

• Przy wystarczająco dużych wzmocnieniach

zachowanie sprawcze staje sie nawykiem.


• Wzmocnienia natychmiastowe są skuteczniejsze od

odroczonych. (egzaminy vs kartkówki, zaprzestanie

palenia papierosów)

• Wzmocnienia wtórne (uwarunkowane) nabywają

swojej wartości dzięki skojarzeniu z bodźcami, które

juz maja własności wzmocnienia, (np. zarabianie

pieniędzy – zamiana na towary)

Kary i nagrodyKary i nagrody

1. Kara sama nie wskazuje dziecku alternatywnego sposobu zachowania.

2. Kara ma tendencje do tłumienia karanego zachowania tylko w warunkach

zapewniających jej nieuchronne pojawienie się (każdy nauczyciel inaczej podchodzi do

oceniania)

3. Karanie może prowadzić do wycofania się dziecka z sytuacji (ucieczka , rezygnacja

z nauki)

4. Karanie może prowadzić do gniewu i wrogości.

5. Efekty kar mogą być zbyt szerokie (karanie złych manier przy stole – zaburzenia jedzenia)

6. Karanie może być przez dziecko naśladowane jako sposób radzenia sobie

z własnym stresem (modelowanie)

7. Dzieci uczą się karanych reakcji (kara przyciąga ich uwagę do niepożądanych reakcji).

Kary i nagrodyKary i nagrody• Korzystniej jest skupić się na nagradzaniu dziecka za

zachowanie pożądane niż na karaniu zachowań niepożądanych

(ignorowanie).

• Nagradzanie lub pozytywne wzmacnianie pożądanych

zachowań dziecka wymaga czasu i uwagi.

• Należy naprowadzać dziecko

na właściwy sposób postępowania,

a następnie je nagradzać.

Wzmocnienia regularne i nieregularneWzmocnienia regularne i nieregularne

• Wzmocnienie regularne – po ubraniu swetra zawsze robi się

cieplej

• Wzmocnienia nieregularne – totolotek, gry hazardowe

(pułapka – nadzieja wygrania)

• Zachowania sprawcze – najszybciej nabywane gdy towarzyszą

im wzmocnienia regularne lub w jednej próbie przy bardzo

silnym wzmocnieniu

• Niezapowiedziane kartkówki vs regularne zapowiedziane

sprawdziany

KształtowanieKształtowanie

• Złożonych zachowań można

nauczyć się metodą kształtowania,

czyli wzmacniania kolejnych reakcji

coraz to bardziej zbliżonych do

właściwej (nauka tańca)

• Zautomatyzowanie reakcje (np.:

jazda samochodem)

Trochę humoru

1. Jaki wpływ wywarły nagrody i kary na twoje własne postępowanie?

2. Palce pianisty szybciej przelatują, przez klawiaturę, niż trwa samo

odczytanie nut, nie mówiąc już o zastanawianiu się nad nimi. Jakiego

rodzaju mechanizmy biorą udział w uczeniu się gry na fortepianie?

3. Jaką rolę odgrywają w twoim życiu nawyki? Czy masz jakieś „dobre"

i „złe" nawyki? W jaki sposób doszyło do ich powstania?

4. Czy uczysz się na własnych błędach? Dlaczego tak lub dlaczego nie?

Zilustruj swoja odpowiedz przykładami.

5. Uzasadnij, czy zgadzasz się, czy nie, z następującą opinią: „Pozornie

złożone zachowanie ludzkie można wyjaśnić jako wynik

sumowania się dłuższej lub krótszej serii uwarunkowanych reakcji".

DziekujDziekuje!e!

Education

Uczenie