UGALKETA

GIZA UGALKETA

Izaki bizidunek 3 bizi funtzio hauek egiten dituzte: nutrizioa, harremana eta

ugalketa.

Ugalketaren bidez, izaki bizidunek beraien

antzeko izaki bizidunak sortzen dituzte.

Bibiparoak gara, amaren sabeletik jaiotzen garelako.

Ugaztunak gara, haurrak garenean amaren bularretan

sortzen den esneaz elikatzen garelako.

SEXU-EZAUGARRIAK

Zer dira sexu-ezaugarriak?Sexu-ezaugarriak gizonen eta emakumeen arteko desberdintasun fisikoak dira. Bi mota daude:

lehen mailakoak eta bigarren mailakoak.

· Lehen mailako sexu-ezaugarriak ugaltze-organoak dira.

· Bigarren mailako sexu-ezaugarriak ugalketarekin lotura zuzena ez duten ezaugarri fisikoak dira.

PubertaroaJaiotzean, pertsonek badituzte sexu-organoak, baina garatu gabeak, bigarren mailako sexu-

ezaugarriekin batera.

Pubertaroan, gizakion ugaltze aparatua garatu egiten da:

Mutilei, ahotsa aldatu eta mukuluak handitu egiten zaie.

Neskei, berriz, titiak handitu eta aldakak zabaldu.

Etapa horretan, neskei eta mutilei ilea ateratzen zaie pubisean eta galtzarbeetan.

GIZONEN UGALTZE-APARATUA

Gizonen ugaltze-aparatua sexu-organo hauek

osatzen dute.

Barrabilak Hodi

deferenteak

Espermatozoide

deritzen gameto

arrak organo

horietan sortzen

dira ere bertan

sexu-ormonak

sortzen dira.

Gernubideraino

eramaten dituzte

espermatozoideak.

Gernubidea

Espermatozoideak

kanpoaldera

eramaten ditu.

Gernua kanporatzeko

ere balio du.

Guruinak

Semen-besikulak eta

prostata

dira,espermatozoideak

garraiatzen dituen

likidoa da.

Eskrotoa Zakila

Barrabilak

babesten

dituen ehun

poltsa da.

Gernubidea

hor amaitzen

da.

EMAKUMEEN UGALTZE-APARATUA

Emakumeen ugaltze-aparatua hainbat

organoz osatuta dago

dira:

Obulutegiak

Obulu deritzen

gameto emeak

organo horietan

sortzen dira

Falopioren

tronpak

Obulutegiak

eta umetokia

lotzen dituzte

Umetokia

Haurra bertan

garatzen da

haurdunaldian

BaginaAlua

Umetokia

eta

kanpoaldea

lotzen dituen

kanala da

Gernu-bidearen

zuloa ere aluan

dago eta hortik

gernua

kanporatzen da

SEXU-ZELULAK ETA ERNALKETA

Sexu-zelula emeakEmakumeen sexu-zelulak obuluak dira. Nesken obulutegiek obulu heldugabe

ugari dituzte. 28 egunetan behin, gutxi gorabehera, obulutegi bateko obulu bat

heltzen da odoljario txiki batekin batera. Horri menstruazio edo hileko esaten

zaio. Obulutegian obuluak sortzen dira. Bi zati nagusitan banatuta dago:

-Nukleoa

-Zitoplasma

Obuluak ez dira bere kabuz lekuz aldatzeko gai.

SEXU-ZELULA ARRAK

Gizonen sexu-zelulak espermatozoideak dira.

Obulua baino askoz txikiagoak dira, eta isats

mugikor txiki bat dute.

Espermatozoideak eten gabe sortzen dira barrabiletan

Espermatozoidearen atalak burua, lepoa eta

flageloa dira.

Nukleoak ia buru osoa hartzen du, eta lepoa,burua eta flageloa lotzen ditu.

Flageloarengatik lekuz aldatu eta obuluetara iristeko gai dira.

ERNALKETA

Emakumezkoen gorputzaren barruan gertatzen da. Obulu bat eta espermatozoide bat elkartzeari deritzo.

Nondik igarotzen da?

Obulua Falopioren tronpatik igarotzean espermatozoide bat aurkitzen badu ernalketa gerta daiteke.

Zer behar da?

Gizonaren semena emakumearen baginara iritsi behar da.Zer sortzen da?

Obulua espermatozoidearekin elkartzean zigoto izeneko zelula bat sortzen da, gizakiaren lehen zelula da.

Hasieran, zigotoa banatu eta bi zelula sortzen dira, ondoren lau… Hainbat zelula osatutakoan bola bat sortzen da.

Bola horri, enbrioi esaten zaio.

Nora doa?

Enbrioia Falopioren tronpak zeharkatu umetokira iritsi eta han itsasten da.

HAURDUNALDIA ETA

ERDITZEA

Enbrioiaren garapena:

Enbrioia umetokiko paretan itsatsita geratzen denean, zelula kopurua ugaritu

egiten da.

Enbrioia poltsa batean dago.Poltsa hori likidoz beteta

egoten da.Likido horri, amniotiko esaten zaio, eta enbrioia

babesten du.

Zilbor-estean, hainbat odol-hodi daude, mantenugaiak eta

oxigenoa eramateko.

Enbrioia hazi eta aldatu egiten da:formaz aldatzen da, eta organoak garatzen

dira.

HAURDUNALDIA

Hirugarren hilabetean, enbrioiari fetu esaten zaio eta organo guztiak

garatuta daude, birikak izan ezik.

Haurdunaldian, emakumeak ezin du edozer jan ezta edan enbrioiari iritsi eta kalte

egin baitiezaioke.Bederatzi hilabete dituenean, haurra jaiotzeko moduan dago.

Haurdunaldia 3 fasetan desberdintzen da:

Lehenengo

hiruhilekoa

Bigarren

hiruhilekoaHirugarren

hiruhilekoa

ERDITZEA

Haurtxoa amaren baginatik kanporatzeari esaten

zaio. Horretarako likido-amniotiko duen poltsa

apurtu behar da, ura apurtu esaten zaio.

Lau fase ditu:

Dilatazio

fasea.

Egozte- fasea.

Zilbor- estea

moztea.

Plazenta

kanporatzea.

EDOSKITZEA

Haurtxoak lehendabiziko hilabetean esnea edaten dute. Horri,edoskitzaro

esaten zaio. Amaren esnea oso osasungarria da gaixotasun askoren kontrako

defentsak dituelako. Amak titietan sortzen du esnea. Amaren esnea ez ezik,

esne artifiziala ere edan dezakete.

Bideoa

EGILEAK:

JON I

IRATI S

JON S

OIHANE

AINTZANE