1

Chợt nhớ lại câu lệnh What...If lúc mình viết các sách Tin học, thấy hay hay, vội chép lại mấy dòng để gởi đến những người mà mình quí mến. VHN

ĐIỀ U GI SỀ XẢ Y RẢ ... NỀ U (WHẢT-IF)

Thuở còn đi học, có bạn hỏi, nếu bị cháy nhà, bạn sẽ

đem vật gì ra trước. Người thì trả lời ngay là đem tiền ra trước, người thì bảo là đem các văn bằng ra trước (vì các bằng Tú Tài xưa rất khó thi đậu, rất có giá trị, và nhất là không được tái cấp), người thì bảo đem bộ đồ complet veste mới may ra trước.... Còn bạn, bạn sẽ đem vật gì ra trước.

Sau này, khi nghiên cứu về các lệnh trong Tin học, Excel có câu lệnh “WHAT-IF” có nghĩa là “What happens... if- Điều gì sẽ xảy ra ... nếu chúng ta làm theo cách này, cách kia, khi xảy ra việc này, việc nọ), và 3 bước phân tích câu lệnh là quản lý kịch bản (Scenario Manager), bảng dữ liệu (Data Table) liệt kê các dữ liệu muốn phân tích, và cuối cùng là kết quả của Đích sẽ đạt được (Goal Seek).

Thí dụ khi đi giải phẫu thẩm mỹ (kịch bản), nếu bạn đi viện giải phẫu A, bác sĩ A giỏi, tốn nhiều tiền; còn nếu bạn đi viện giải phẫu B, bác sĩ B chỉ kém hơn một chút, tốn ít tiền hơn, nhưng kết quả (Goal) mặt mũi bạn có thể tạm tốt, có thể bị sưng vẹo từ viện B, nhưng lại bảo đảm chắc ăn ở Viện A. Đến đây là phần quyết đoán để chọn của bạn.

Dưới đây là một phần bảng tính trong Excel (tuy nhiên, chúng tôi sẽ không đi sâu vào chuyên môn Tin học).

2

Trong thực tế, khá nhiều người trong chúng ta đã lãng quên việc tính trước các sự kiện đơn giản có thể xảy ra : Nếu một điều nào đó xảy ra, thì chúng ta phải làm sao. Hoặc trong một dự án, nếu hết tiền thì sao, nếu ngân hàng tăng lãi suất thì việc lỗ lã như thế nào, nếu có tai nạn một hay nhiều công nhân bị rủi ro té chết, thì việc đền bù phải trích từ quỷ nào, nếu các cây đà hay cần cẩu ngã xuống đường gây tai nạn chết người, thì phải bồi thường ra sao, hợp đồng quỷ bảo hiểm ra sao? Nhưng không phải chỉ những người dân bình thường như chúng ta hay lãng quên hay đãng trí, mà ngay các nhà bác học, những bộ óc siêu việt cũng vẫn đãng trí như thường. Nhà bác học Benjamin Franklin đã sáng tạo và lưu giữ “lửa điện” trong các bình thủy tinh giống như một ắc quy nguyên sơ. Sau khi thành công, ông nghĩ sẽ gây ấn tượng nếu như dùng điện phóng ra để giết một con gà tây rồi nướng dùng làm món ăn tối. Chẳng lâu sau, việc này trở thành một trò trình diễn thường xuyên trong các tiệc tùng của ông. Ông làm cho khách tham dự thán phục khả năng kỳ diệu của mình về khả năng kiểm soát sức mạnh lạ thường này.

3

Tuy nhiên, tại một trong những lần biểu diễn Franklin bị đãng trí và phạm một sai lầm sơ đẳng. Ông sờ vào một trong những bình đang có điện trong khi tay kia cầm một dây xích kim loại. “Những người tham dự… kể lại rằng tia lửa rất lớn và tiếng nổ to như súng nổ,” sau này ông viết lại, “Thế rồi tôi cảm thấy điều mà tôi không biết nói thế nào cho đúng; một cú đánh tổng thể dọc cơ thể, từ đầu đến chân và từ trong ra ngoài; sau cú này điều đầu tiên tôi nhận biết là cơ thể tôi bị sốc nhanh và mạnh.”

Rõ ràng là trí thông minh không có nghĩa là luôn đi đôi với các hành động có suy tính trước. Mặc dù chúng ta có thể cười về tai nạn với Franklin, nhưng hãy còn rất nhiều thí dụ khác nữa. Khi phải vật lộn trong tình huống phức tạp, ta rất dễ quên vài điều cơ bản, đó là vì sao mà Nhà phẫu thuật Atul Gawande đã viết về một thảm kịch lớn trong y tế hiện đại. Mặc dù các nhà phẫu thuật khéo léo vô cùng nhưng họ có thể gây ra thiệt mạng không cần thiết chỉ do bất cẩn, thí dụ đơn giản như là quên rửa tay hoặc mặc đồ sạch đã khử trùng.Thí dụ ở Bệnh Viện Johns Hopkins với danh sách 5 điểm nhắc nhở bác sỹ làm thủ tục vệ sinh cơ bản đã làm giảm tỷ lệ trong 10 ngày chữa nhiễm trùng từ 11% xuống 0%.

Một danh sách kiểm tra tương tự đối với phi công nhắc nhở họ những thủ tục cơ bản để cất cánh và hạ cánh hình như đã làm giảm đi một nửa số phi công Mỹ chết trong Thế Chiến II.

Để kết thúc vui vẻ bài viết này, chúng tôi xin trích vài câu trong bản nhạc What If – do Kate Winslet ca :

What if I had never let you go Would you be the man I used to know

4

If I'd stayed If you'd tried If we could only turn back time But I guess we'll never know...

Nếu em đã không bao giờ để anh ra đi, Anh có phải là người đàn ông tôi từng biết, Nếu em ở yên, Nếu anh đã cố thử, Nếu chúng ta chỉ có thể quay ngược thời gian, Nhưng em đoán chúng ta sẽ không bao giờ biết được...

VÕ HIẾU NGHĨA http://vohieunghia.com/ May 16, 2015 &&&&&&&&&&&&