PAGKAMULAT: KAUGNAYAN NG

REBOLUSYONG PANGKAISIPAN SA

REBOLUSYONG PRANSES AT AMERIKANO

Yunit 3, Aralin 3

ALAMIN

MAKINIG, MAG-ISIP, MAGPAHAYAG (3MS)Gawain 1

Gawain 1: MAKINIG, MAG – ISIP, MAGPAHAYAG (3MS)Pakinggan ang awiting “TATSULOK.” Maaari itong awitin gamit ang lyrics sa kabilang pahina. Pagkatapos ay suriin ang mensaheng nakapaloob dito.

TATSULOK

Gawain 1: MAKINIG, MAG – ISIP, MAGPAHAYAG (3MS)

Gawain 1: MAKINIG, MAG – ISIP, MAGPAHAYAG (3MS)Alam mo bang ang awiting “Tatsulok” ay orihinal na awitin ng bandang Buklod na nilikha bilang reaksiyon sa polisiyang militarisasyon ng dating Pangulong Corazon Aquino? Layon ng administrasyong Aquino na supilin ang armed revolutionary movement. Ang militarisasyong ito ay nagdulot ng kapahamakan sa malaking bilang ng sibilyan. Muling binuhay ni Bamboo ang awiting ito bilang paalala sa di - pantay na istrukturang panlipunan ng bansa.

PAMPROSESONG MGA TANONG1. Ano ang hinihiling o hinihingi ng sumulat ng awit?2. Sino ang kinakausap sa awit?3. Sino ang kinakatawan ng batang si Totoy?4. Bakit kaya ibig ng sumulat na baliktarin ang tatsulok?5. Ano ang kahulugan ng tatsulok bilang pamagat ng awit?6. Ano kaya ang kaugnayan ng awiting ito tungkol sa aralin sa rebolusyon? Ipaliwanag ang iyong sagot.7. Ano ang kaugnayan ng awiting ito sa kasalukuyang karanasan ng maraming Pilipino?

HAGDAN NG KARUNUNGANGawain 2

Gawain 2: HAGDAN NG KARUNUNGANPunan ang kasunod na dayagram. Isulat sa

bahaging initial ang iyong nalalaman tungkol sa tanong.

PAGSASAKONTEKSTOAng hugis na tatsulok ay sumisimbolo sa istruktura ng

lipunan kung saan ang mayayaman ay makikita sa tuktok, ang panggitnang uri sa gitna, at ang mahihirap ay sa ibaba. Hinahamon ng umawit na baliktarin ang ayos ng lipunan na ang nakararaming mahihirap ay siyang ilagay sa tuktok. Ito’y mababasa sa linyang, “Totoy kumilos ka, baliktarin ang tatsulok at ang mga dukha ay ilagay mo sa tuktok.”

Ngunit ano kaya ang kaugnayan ng awit na ito sa kahulugan ng salitang “rebolusyon?”

HULA - RAWANGawain 3

Gawain 3: HULA - RAWANSuriin ang kasunod na larawan at sagutin ang mga

tanong. Bigyang pansin ang mga simbolong makikita na makatutulong upang higit mong maunawaan ang mensaheng ipinahihiwatig.

PAMPROSESONG MGA TANONG1. Ano ang ipinakikita ng larawan?2. Sino-sino ang taong bumubuo sa larawan?3. Mayroon bang pagkakahati o pagkakapangkat ang mga taong makikita rito?4. Sino ang kinakatawan ng mga sundalo?5. Sino naman ang kinakatawan ng taong bayan?6. Ano ang mensaheng nais ipabatid ng larawan?7. Mayroon ka bang naranasan, nabasa, narinig, o nasaksihang katulad ng sitwasyong nasa larawan? Ikuwento ito sa klase.8. Sa iyong pananaw, positibo ba ang mensaheng ipinakikita ng larawan? Pangatuwiranan.

PAUNLARIN

PAGSASAKONTEKSTOMalaki ang ginampanan ng Rebolusyong Siyentipiko

(1500s -1600s) sa pagbabago ng pagtingin ng mga Europeo sa daigdig. Ang tagumpay ng agham ay nagpatunay sa lakas ng reason o katuwiran. Nagpag - isipang kung ito ay nagagamit sa pag-unawa sa physical world (Physics, Geology, Chemistry, Biology at mga tulad nito) bakit hindi ito ginagamit upang maunawaan ang tao at ang kanyang lipunan? Ang pagtatangkang ito ay nagtulak sa pag-usbong ng Panahon ng Kaliwanagan (Enlightenment) o Rebolusyong Pangkaisipan. Tinatalakay na sa nagdaang aralain ang konseptong ito ngunit palalalimin pa ito.

PAGSUSURING PANTEKSTOIsa sa mga aral ng kasaysayan na hindi

maitatanggi ang katotohanan ay ang isang pangyayari ay hindi sisibol kung walang pinag-ugatan o pinagmulan. Patutunayan ito ng ugnayan ng Rebolusyong Pangkaisipan at Rebolusyong Pampolitikal sa Europe.

REBOLUSYONG

PANGKAISIPAN

REBOLUSYONG PANGKAISIPANIsa sa mga bunga ng pamamaraang makaagham

ang pagbabagong ginawa nito sa iba - ibang aspekto ng buhay ng tao. Marami ang nagmungkahi na gamitin ang pamamaraang ito upang mapaunlad ang buhay ng tao sa larangang pangkabuhayan, pampolitika, panrelihiyon, at maging sa edukasyon. Tinawag itong Panahon ng Kaliwanagan (Enlightenment). Nakasentro ang ideyang ito sa paggamit ng reason o katuwiran sa pagsagot sa suliraning panlipunan, pampolitikal, at pangekonomiya. Nagsimula ito sa batayang kaisipang iminungkahi ng mga pilosopo.

KAISIPANG POLITIKAL

KAISIPANG POLITIKALUmunlad ang Enlightenment o Rebolusyong

Pangkaisipan noong ika-18 na siglo (1700s). Isa sa kinilalang pilosopo sa panahong ito ay si Baron de Montesquieu (MON tehs kyoo) dahil sa kaniyang tahasang pagtuligsa sa absolutong monarkiyang nararanasan sa France ng panahong iyon.

Sa kaniyang aklat na pinamagatang “The Spirit of the Laws” (1748), tinalakay niya ang iba’t ibang pamahalaang namayani sa Europe. Hinangaan niya ang mga British dahil sa pagbuo nito ng isang uri ng pamahalaang monarkiya na ang kapangyarihan ay nililimitahan ng parliament.

KAISIPANG POLITIKALMas kinilala ang kaisipang balance of power ni

Montesquieu na tumutukoy sa paghahati ng kapangyarihan ng pamahalaan sa tatlong sangay (ehekutibo, lehislatura, at hudikatura).Ayon sa kaniya, ang paglikha ng ganitong uri ng pamahalaan ay nagbibigay proteksiyon sa mamamayan laban sa pang-aabuso ng kapangyarihan ng pamahalaan.

PHILOSOPHE

PHILOSOPHESSa kalagitnaang bahagi ng ika-18 na siglo,

isang pangkat ng mga taong tinatawag na philosophes ang nakilala sa France. Pinaniniwalaan ng pangkat na ito na ang reason o katuwiran ay magagamit sa lahat ng aspekto ng buhay, tulad ni Isaac Newton na ginamit ang katuwiran sa agham. Limang mahahalagang kaisipan ang bumubuo sa kanilang pilosopiya.

PHILOSOPHES1. Naniniwala ang mga philosophes na ang

katotohanan (truth) ay maaaring malaman gamit ang katuwiran. Para sa kanila, ang katuwiran ay ang kawalan ng pagkiling at kakikitaan ng pag-unawa sa mga bagay-bagay.

2. May paggalang ang philosophes sa kalikasan (nature) ng isang bagay. Ayon sa kanila, ang likas o natural ay mabuti. Naniniwala rin sila na may likas na batas (natural law) ang lahat ng bagay. Tulad ng pisikal na may likas na batas na sinusunod, ang ekonomiya, at politika ay gayon din.

PHILOSOPHES3. Ang kaligayahan para sa mga philosophes ay

matatagpuan ng mga taong sumusunod sa batas ng kalikasan. Naniniwala sila na ang maginhawang buhay ay maaaring maranasan sa mundo. Taliwas ito sa paniniwalang medieval na kailangang tanggapin ang kahirapan habang nabubuhay upang matamasa ang kaginhawaan sa kabilang buhay.

4. Ang mga philosophes ang unang Europeong naniwala na maaaring umunlad kung gagamit ng “makaagham na paraan.”

5. Nagnanais ng kalayaan ang mga philosophes. Tulad ng mga British, ninais nilang maranasan ang kalayaan sa pagpapahayag, pagpili ng relihiyon, pakikipagkalakalan, at maging sa paglalakbay. Mangyayari lamang ito kung gagamitin ang reason.

PHILOSOPHESSumasang-ayon ka ba sa mga philosophes

sa kanilang paniniwala na maaaring maranasan ang kaginhawaan habang ikaw ay nabubuhay?

PHILOSOPHESIsa sa itinuturing na maimpluwensiyang philosophes si

Francois Marie Arouet na mas kilala sa tawag na Voltaire. Siya ay nakapagsulat ng higit sa 70 aklat na may temang kasaysayan, pilosopiya, politika, at maging drama.

Madalas gumamit ng satiriko si Voltaire laban sa kaniyang mga katunggali tulad ng mga pari, aristocrats, at maging ang pamahalaan. Dahil sa tahasang pagtuligsa sa mga ito, ilang beses siyang nakulong. Matapos nito’y ipinatapon siya sa England ng dalawang taon at kaniyang nasaksihan at hinangaan ang pamahalaang Ingles.

Nang makabalik ng Paris, ipinagpatuloy niya ang pambabatikos sa batas at kaugaliang Pranses at maging sa relihiyong Kristiyanismo. Nagkaroon man siya ng maraming kaaway dahil sa kanyang opinyon, hindi siya huminto sa pakikipaglaban upang matamasa ang katuwiran, kalayaan sa pamamahayag, at pagpili ng relihiyon, at tolerance.

PHILOSOPHES1. Bakit ganoon na lamang ang paghanga ni Voltaire

sa pamahalaang Ingles?

2. Anong aspekto ng pamahalaang Ingles ang hinangaan ni Voltaire?

PHILOSOPHESSamantalang bukod sa magkataliwas na

ideya ni Thomas Hobbes at John Locke tungkol sa katangian ng pamahalaang nararapat na mamuno sa mamamayan, isa pang philosophe ang tumalakay sa pamamahala at siya ay si Jean Jacques Rousseau (roo-SOH).

Nagmula sa isang mahirap na pamilya, si Rousseau ay kinilala dahil sa kahusayan sa pagsulat ng mga sanaysay na tumatalakay sa kahalagahan ng kalayaang pang-indibiduwal (individual freedom).

PHILOSOPHESTaliwas sa nakararaming philosophe na

nagnanais ng kaunlaran, siya ay naniniwala na ang pag-unlad ng lipunan o sibilisasyon ang siyang nagnakaw sa kabutihan ng tao.

Ayon sa kaniya, likas na mabuti ang tao. Nagiging masama lamang ang tao dahil sa impluwensiya ng lipunang kaniyang kinabibilangan. Mauugat ito nang umusbong ang sibilisasyon at sinira ang kalayaan at pagkakapantay-pantay na siya namang katangian ng sinaunang lipunan. Binigyang diin niya na ang kasamaan ng lipunan (evils of the society) ay mauugat sa hindi pantay na distribusyon ng yaman at labis na kagustuhan sa pagkamal nito.

PHILOSOPHESInihain niya ang paniniwala tungkol sa

mabuting pamahalaan sa kaniyang aklat na The Social Contract. Naniniwala siya na magkakaroon lamang ng maayos na pamahalaan kung ito ay nilikha ayon sa ‘pangkalahatang kagustuhan’ (general will). Samakatuwid, isinusuko ng tao ang kaniyang will o kagustuhan sa pamahalaan.

Ang Social Contract niya ang naging saligan ng mga batas ng rebolusyon sa France.

PAGPAPALAGANAP NG LIBERAL NA

IDEYA

PAGPAPALAGANAP NG LIBERAL NA IDEYAPinalaganap ni Denis Diderot (dee DROH)

ang ideya ng mga philosophe sa pamamagitan ng pagsulat at pagtipon ng 28-volume na Encyclopedia na tumatalakay sa iba-ibang paksa. Naglayon siyang baguhin ang paraan ng pag-iisip ng mga tao sa pamamagitan ng pagbibigay ng mga bagong kaisipan sa mga usaping pamamahala, pilosopiya, at relihiyon.

PAGPAPALAGANAP NG LIBERAL NA IDEYABinatikos nila ang kaisipang Divine Right at

ang tradisyonal na relihiyon. Bilang tugon, pinigil ng pamahalaan at Simbahan ang pagkalat ng Encyclopedia at binantaan ang mga Katolikong bibili at babasa nito.

Sa kabila ng mga pagpigil na ito, humigit-kumulang na 20,000 kopya ang naimprenta sa mga taong 1751-1789. Nang ito ay maisalin sa ibang wika, naipalaganap ang mga ideya ng Enlightenment o Rebolusyong Pangkaisipan hindi lamang sa kabuuan ng Europe kundi maging sa America at kalaunan ay sa Asya at Africa.

PAGPAPALAGANAP NG LIBERAL NA IDEYANaipalaganap ang mga ideya ng

Enlightenment o Rebolusyong Pangkaisipan hindi lamang sa kabuuan ng Europa kundi maging sa America at kalaunan ay sa Asya at Africa.

MGA KABABAIHAN SA PANAHON NG ENLIGHTENMENT

MGA KABABAIHAN SA PANAHON NG ENLIGHTENMENTAng islogang “kalayaan at pagkakapantay” ay tinitignan ng mga philosophes na hindi akma sa kababaihan. Naniniwala sila na limitado lamang ang karapatan ng kababaihan kung ihahambing sa kalalakihan.

Unti-unting nabago ang pananaw na ito sa kalagitnaan ng ika-18 na siglo (1700s) nang magprotesta ang ilang kababaihan sa ganitong uri ng pagtingin. Kinuwestiyon nila ang paniniwalang mas mababa ang uring kababaihan kaysa kalalakihan.

MGA KABABAIHAN SA PANAHON NG ENLIGHTENMENTPinangunahan nina Catherine Macaulay at Mary Wallstonecraft ang laban ng kababaihan. Sa akdang A Vindication of the Rights of the Woman ni Wallstonecraft ay hiningi niya na bigyang pagkakataon ang kababaihang makapag-aral sapagkat ito ang paraan upang magkaroon ng pagkakapantay-pantay ang kalalakihan at kababaihan.

Mahabang panahon bago binigyang pansin ang ideyang ito. Ngunit isa ang malinaw: naisatinig sa Panahong Enlightenment ang diskriminasyon laban sa kababaihan.

MGA KABABAIHAN SA PANAHON NG ENLIGHTENMENT1. Makatuwiran ba ang ipinaglalaban nina

Mary Wallstonecraft? Pangatuwiranan.2. Bakit kaya hindi agad pinakinggan ang

ipinaglalaban ng kababaihan ng panahong iyon?

KAISIPANG PANG - EKONOMIYA

KAISIPANG PANG - EKONOMIYAMaging ang kaisipang pang-ekonomiya ay

nagkaroon ng pagbabago sa panahong ito. Kinuwestiyon ang merkantilismo na matagal ng namayani sa Europe at kinilala ang polisiyang laissez faire. Binibigyang diin sa kaisipang ito ang malayang daloy ng ekonomiya na hindi nararapat na pakialaman ang pamahalaan. Taliwas ito sa nakagisnang merkantilismo na ang pinagbabatayan ng yaman ay ang dami ng ginto at pilak. Tinanggap ang ideyang ang lupa ang tanging pinagmumulan ng yaman o nakatutulong sa pagpapayaman. Tinawag na physiocrats ang mga naniwala at nagpalaganap nito ng ganitong kaisipan.

KAISIPANG PANG - EKONOMIYASi Francois Quesnay ay isa sa naniniwala sa

doktrina ng malayang ekonomiya.Katulad ni Quesnay, naniniwala si Adam Smith

na kailangan ang produksiyon upang kumita ang tao. Isa siyang ekonomistang British na nagpanukala na ang market o pamilihan ay maaaring dumaloy nang maayos nang hindi pinakikialaman ng pamahalaan.

KAISIPANG PANG - EKONOMIYAAng pangunahin umanong tungkulin ng

pamahalaan ay ang pagbibigay proteksiyon sa mamamayan, panatilihin ang kaayusan ng lipunan at pamahalaan at ang mga pangangailangang pampubliko tulad ng pagpapatayo ng mga ospital at pagpapagawa ng mga tulay at kalsada.

Kung maisasagawa, ang mga ito’y higit na madaling magkakaroon ng interaksiyong pang-ekonomiko sa bawat indibiduwal na siya namang magpapaangat ng ekonomiya at pamumuhay ng mamamayan.

KAISIPANG PANG - EKONOMIYAAng Rebolusyong Pangkaisipan ay mabilis na

lumaganap sa Europe at iba-ibang bahagi ng daigdig. Marami sa mga may pinag-aralang Europeo ang nagnais na basahin ang Encyclopedia ni Diderot at iba pang babasahin na tumatalakay sa maling paniniwala at kaugalian.

Nagkaroon ng mga salon na naging lugar ng talakayan ng mga pilosopo, manunulat, artists at iba pang katulad nito. Nagmula sa Paris ang salons noong 1600s dito nagkakaroon ng pagbasa ng tula ang kababaihan. Sa pagsapit ng 1700s, ang kababaihang mula sa gitnang-uri ay nagkaroon ng kani-kanilang pagtitipon.

Kalaunan ay naging lugar ito ng pagkikita ng mga middle-class at noble na may pagkakaunawaang pantay sila lalo’t higit sa pagtalakay ng mga ideyang liberal.

KAISIPANG PANG - EKONOMIYA1. Ano ang kaibahan ng prinsipyong

merkantilismo sa prinsipyo ng laissez faire?2. Ano ang pinaniniwalaan ng mga physiocrats?3. Paano lumaganap ang kaisipang liberal sa kabuuan ng Europe?

IMPLUWENSIYA NG PAGKAMULAT

NG KAISIPAN

IMPLUWENSIYA NG PAGKAMULAT NG KAISIPANNagbigay ang pagkamulat-pangkaisipan ng ideya at

wika na siyang ginamit ng mga Pranses at Amerikano sa kanilang rebolusyon. Naging epektibo ang impluwensiya ng pagkamulat sa pagkakaroon ng mga tao ng karapatang makapili ng sariling pilosopiya.

Higit ngang naging mapanuri ang tao at iba-ibang pananaw ang kanilang natutuhan sa panahong ito. Marami ang natutong magtanong sa mga kaugalian at tradisyong matagal ng sinunod.

Naging mapangahas ang ilan sa pagtuligsa sa estruktura ng lipunan samantalang ang iba ay nagnais na baguhin ang estrukturang ito. Nagbibigay daan ito sa isa pang uri ng rebolusyon ang Rebolusyong Politikal.

TALA – HANAYAN (3-2-1 CHART)Gawain 4

Gawain 4: TALA – HANAYAN (3-2-1 CHART)Punan ang sumusunod na chart. Gawin ito sa

kwaderno.

PAMPROSESONG MGA TANONG1. Ano-anong pangkaisipang politikal, ekonomikal, medikal, at

pilosopikal ang sumibol at kumalat sa malaking bahagi ng Europe?2. Paano binago ng iba-ibang kaisipan ang pagtingin ng mga Europeo sa kanilang pinuno at pamahalaan?3. Naging makatuwiran kaya ang mga kaisipang ipinanukala ng mga Philosophes? Pangatuwiranan.4. Paano binago ng Rebolusyong Pangkaisipan ang pagtingin ng maraming mamamayan sa:

a. relihiyonb. pamahalaanc. ekonomiyad. kalayaan

REBOLUSYONG AMERIKANO:

SANHI, KARANASAN AT IMPLIKASYON

REBOLUSYONG AMERIKANO: SANHI, KARANASAN AT IMPLIKASYONAng digmaan para sa kalayaan ng America ay lalong kilala sa katawagang Rebolusyong Amerikano. Nagsimula ang himagsikan nang ang mga Ingles na naging mga migrante sa Timog Amerika ay nagrebelde sa labis na pagbubuwis na ipinataw sa kanila ng Parliamentong Ingles dahil wala silang kinatawan sa Parliamento upang sabihin ang kanilang mga hinaing.

Nagdeklara sila ng paglaya sa mga Ingles noong 1776. Pagkatapos ay nagbuo sila ng isang malakas na hukbo na naging tagapagtanggol sa British. Ang Digmaan para sa kalayaan ang naging dahilan ng pagbubuo ng United States of America.

PAGSUSURING PANTEKSTOSa huling bahagi ng ika-18 na siglo, ibang uri ng

himagsikan ang lumaganap sa bahagi ng Atlantiko. Ito ay naimpluwensiyahan ng mga ideyang pinalaganap noong Panahon ng Enlightenment. Inilatag nito ang mga pagtatanong tungkol sa absolutong monarkiya at sa dominasyon ng Simbahan sa mga panlipunan at pampolitikang galaw ng mga tao. Ang ganitong kaisipan ay naging daan upang patalsikin ang tradisyonal na rehimen sa America at France.

PAGSUSURING PANTEKSTONagsimula ang digmaan noong 1775 sa pagitan

ng 13 kolonya sa Timog America at Great Britain. Ito ang unang himagsikan na naghangad ng kalayaan at pagbabago sa lipunan. Naging daan din ito sa paglawak ng mga prinsipyong rebolusyonaryo sa France at sa isang madugong himagsikan noong 1789. Itinuturing na mas malaki ang naiwang epekto ng Himagsikan sa France sa kabuuan ng Europe at iba pang panig ng mundo sa dahilang iniwan nito ang tatlong mahahalagang prinsipyo ng pagbubuo ng isang nasyon-estado: ang kalayaan, pagkakapantaypantay, at ang kapatiran.

ANG LABINTATLONG

KOLONYA

ANG LABINTATLONG KOLONYAAng malaking bilang ng mga Ingles ay nagsimulang

lumipat at manirahan sa Hilagang Amerika noong ika-17 na siglo. Karamihan sa kanila ay nakaranas ng persecution dahil sa kanilang bagong pananampalataya na resulta ng Repormasyon at Enlightenment sa Europe. Sa kalagitnaan ng ika-18 na siglo ay nakabuo na sila ng 13 magkakahiwalay na kolonya na ang hangganan sa hilaga ay Massachusetts at sa timog ay Georgia. Bawa’t isa sa mga kolonya ay may sariling lokal na pamahalaan. Noong 1750 ay gumastos ng napakalaking halaga ang British laban sa France upang mapanatili sa ilalim ng kanilang imperyo ang 13 kolonya. Nais ng British na ang mga kolonya ay mag-ambag sa kanilang gastusin sa pamamagitan ng pagdaragdag ng mga buwis.

ANG LABINTATLONG KOLONYA

ANG LABINTATLONG KOLONYAIsa-isahin ang 13 kolonya ng British sa

North America. Isulat ito sa kwaderno.

DAHILAN

WALANG PAGBUBUWIS KUNG

WALANG REPRESENTASYON

WALANG BUWIS KUNG WALANG REPRESENTASYONAng mga kolonya ay walang kinatawan sa Parliamento ng British sa London kaya sila ay nagprotesta sa pagbabayad sa labis na buwis na ipinapataw sa kanila. Ang kanilang naging paboritong islogan ay ang “walang pagbubuwis kung walang representasyon.” Noong 1773 ay isang pangkat ng mga kolonista ang nagsuot ng kasuotan ng mga katutubong Amerikano at nakapasok sa isang pangkalakal na bapor ng mga Ingles. Kanilang itinapon ang mga tone-toneladang tsaa sa pantalan ng Boston Harbor sa Massachusetts. Sila’y nagprotesta sa ipinataw na buwis sa tsaa na inaangkat sa mga kolonya. Kinilala sa kasaysayan ang pangyayaring ito bilang Boston Tea Party. Nagpasa ang pamahalaan ng Britanya ng kaparusahan sa mga kolonista na naging kabahagi ng nabanggit na insidente.

WALANG BUWIS KUNG WALANG REPRESENTASYON

WALANG BUWIS KUNG WALANG REPRESENTASYONAng Stamp Act na ipinasa ng Parliamento noong 1765 ay nagdagdag ng buwis para sa pamahalaan ng Britanya. Naisagawa ito sa pamamagitan ng paglalagay ng mga selyo sa anumang produkto na dadalhin sa Britanya mula sa mga kolonya.

ANG UNANG KONGRESONG KONTINENTAL

ANG UNANG KONGRESONG KONTINENTALAng mga kolonyang bumubuo sa 13

kolonya ng Great Britain sa America ay dagling sumaklolo sa naging kinahinatnan ng insidente sa Massachusetts. Binuo nila ang Unang Kongresong Kontinental na dinaluhan ng mga kinatawan ng bawat kolonya maliban sa Georgia.

Ang pagpupulong na ito at pagsasama-sama ng mga kolonya ay isang pagpapakilala ng kanilang paglaban sa mga batas at polisiyang ipinatutupad ng mga Ingles sa kanila.

ANG UNANG KONGRESONG KONTINENTALNoong ika-5 ng Setyembre, 1774, 56 na

kinatawan ng mga kolonya ang dumalo dito. Binigyang diin ng grupo na sa pagkakataong iyon mula sa isang kilalang kinatawan na si Patrick Henry, na wala nang dapat makitang pagkakaiba ang isang taga-Virginia, Pennsylvania, New York, at New England. Dapat na tandaan na sila’y nagkakaisa at sama-samang magtataguyod para sa kapakanan ng kabuuang kolonya. Nagkaisa sila na itigil na ang pakikipagkalakalan sa Great Britain at ito’y nagpasimula pagkatapos ng Setyembre, 1775.

ANG UNANG KONGRESONG KONTINENTALMarami sa mga kolonya ang determinadong

bumuo at gumamit ng mga radikal na pamamaraan upang labanan ang puwersa ng Great Britain. Sa bawa’t kolonya ay bumuo ng magiging kabilang sa boluntaryong army at handang makipaglaban sa pamamagitan ng digmaan.

ANG PAGSISIMULA NG DIGMAAN

ANG PAGSISIMULA NG DIGMAANNoong Abril 1775 nagpadala ang Great Britain ng

tropa ng mga sundalo sa Boston upang kunin nang puwersahan ang isang tindahan ng pulbura sa bayan ng Concord.

Isang Amerikanong panday na nagngangalang Paul Revere ang naging kasangkapan upang malaman ng mga tao na may paparating na mga sundalong British. Sa pamamagitan ng pagsakay sa kanyang kabayo at pagligid sa buong bayan ay napagsabihan niya ang mga tao na maghanda sa pakikipaglaban. Kaya mayroong grupo ng mga tagapangalaga at tagapagbantay na Amerikano ang humadlang sa mga sundalong British na papalapit sa bayan ng Lexington.

ANG PAGSISIMULA NG DIGMAANNagpalitan ng putukan ang magkabilang

pangkat hanggang walong Amerikano ang napatay. Dito na nagpasimula ang Digmaan para sa kalayaan ng mga Amerikano. Sa Concord naman ay nagkaroon ng pagkakataon ang mga Amerikano na mag-organisa at puwersahang mapabalik ang mga sundalong British sa Boston. Dito na nila tuluyang nakubkob ang mga sundalong British sa loob ng siyudad.

ANG PAGSISIMULA NG DIGMAANMarami sa mga kolonya ang

determinadong bumuo at gumamit ng mga radikal na pamamaraan upang labanan ang puwersa ng Great Britain.

ANG PAGSISIMULA NG DIGMAAN

ANG IKALAWANG KONGRESONG KONTINENTAL

ANG IKALAWANG KONGRESONG KONTINENTALAng Kongresong Kontinental ay muling nagpulong sa

ikalawang pagkakataon noong Mayo 1775 at idineklara ang pamahalaan na tinawag nilang United Colonies of America (Pinagbuklod na mga Kolonya ng Amerika). Ang hukbo ng mga military ay tinawag na Continental Army at ang naatasan na commander-in-chief ay si George Washington. Sinubukan ng hukbong militar na makuha ang Boston ngunit natalo sila sa Digmaan sa Bunker Hill.

Sinunod ng mga Amerikanong kubkubin ang Canada nguni’t natalo rin sila dito. Maski sunud-sunod ang pagkatalo ng mga Amerikano sa labanan ay hindi pa rin sila nawalan ng pag-asa hanggat tuluyang napaalis nila ang mga sundalong British na patuloy na nakukubkob sa Boston noong Marso 1776.

ANG IKALAWANG KONGRESONG KONTINENTALAng mapa sa ibaba ay nagpapakita ng digmaan

sa pagitan ng Amerikano labansa mga mananakop na British.

ANG DEKLARASYON NG KALAYAAN

ANG DEKLARASYON NG KALAYAANNoong Hunyo 1776 ay nagpadala ng malaking

tropa ang Great Britain sa Atlantiko upang tuluyang durugin at pahinain ang puwersang Amerikano. Upang matugunan ang ganitong pangyayari ay minarapat ng Kongresong Kontinental na aprubahan ang Deklarasyon ng Kalayaan noong Hulyo 4. Ang dokumento ay isinulat halos lahat ni Thomas Jefferson, isang manananggol. Binigyang diin ng dokumento na ang dating mga kolonya ay di na kasalukuyang teritoryo ng Great Britain. Sila, sa panahong iyon ay kinikilala na bilang malayang nasyon sa katawagang Estados Unidos ng Amerika.

ANG DEKLARASYON NG KALAYAANBuwan na ng Agosto nang tuluyang nakadaong ang

hukbo ng Great Britain at sinakop nila ang siyudad ng Nueba York. Napilitan ang puwersa ni George Washington na umatras sa labanan. Ang hukbo ng mga British ay napakalaki na halos bumubuo sa 30,000 mga sundalo samantalang ang hukbo na pinangungunahan ni Washington ay nasa 3,000 sundalo lamang ang bilang.

Nagkaroon ng pag-aaral at pagpaplano si Washington kaya noong ika-25 ng Disyembre 1776 ay naglunsad siya at ang kanyang hukbong isang sopresang pag-atake laban sa mga British. Ginamit ng hukbo ni Washington ang Ilog Delaware upang maisakatuparan ang kaniyang balak. Ito ang naging dahilan kung bakit nila napagwagian ang Digmaan sa Trenton at Princeton nguni’t sila’y di nagtagumpay sa pagkuha sa New York.

ANG PAGLUSOB MULA SA CANADA

ANG PAGLUSOB MULA SA CANADASimula noong 1777 sinimulan na ng mga British

ang pag-atake sa Amerika mula sa Canada, ngunit sa bawa’t pagtatangka nila sila ay napipigil ng mga hukbong Amerikano. Ang Continental Army ay lumaki at umaabot na sa halos 20,000 sundalo.

Noong Oktubre sa taon ding iyon ay nanalo sa labanan sa Saratoga ang mga Amerikano at ito ang naging dahilan sa pagwawakas ng mga pag-atake ng mga British mula sa Canada. Ang pagsuko ng hukbong British ay mula sa pamumuno ni Heneral John Burgoyne laban sa hukbong pinamumunuan ni Heneral Horacio Bates.

PAGTULONG NG MGA

PRANSES SA LABANAN

PAGTULONG NG MGA PRANSES SA LABANANAng bansang France ay tradisyonal na kalaban

ng British at ang mga French ay naging lihim na taga-suporta ng mga rebeldeng Amerikano simula pa lamang ng labanan. Noon pang 1778 ay nagsimula nang bigyan ng pagkilala ng pamahalaang France ang United States of America bilang isang malayang bansa. Nagpadala sila ng mga bapor pandigma upang matulungan ang mga Amerikano sa kanilang pakikipaglaban sa mga British. Dahil sa lumalakas na puwersa ng mga rebelde ay minabuti ng Great Britain na sakupin ang katimugang bahagi ng kolonya isa-isa.

PAGTULONG NG MGA PRANSES SA LABANANNoong Disyembre 1778 ay nakuha ng mga

British ang daungan ng Savannah at nakontrol ng buo ang Georgia. Dahil dito ay naging mahirap sa mga Amerikano upang muling makuha ang Savannah kahit may tulong na nagmumula sa mga Pranses. Kinubkob naman ng mga British ang Continental Army sa daungan ng Charleston at pinuwersa itong sumuko sa pamahalaan ng Great Britain.

PAGTULONG NG MGA PRANSES SA LABANANPaano ipinaglaban ng mga Amerikano ang

kanilang kalayaan?

ANG LABANAN SA YORKTOWN

ANG LABANAN SA YORKTOWNSa pamumuno ng British commander na si Heneral

Charles Cornwallis ay tinangkang sakupin ng Great Britain ang Timog Carolina. Ngunit sa pamamagitan ng magkasamang puwersa ng mga Amerikano at Pranses ay natalo ang mga British sa Labanan sa King’s Mountain noong huling bahagi ng 1780 at sa labanan sa Cowpens ng mga unang bahagi ng 1781.

Nag-ipon ng lakas sa kaniyang hukbo si Heneral Cornwallis kaya pansamantalang humimpil muna sila sa Yorktown. May karagdagan pang hukbo ng mga sundalong Pranses ang dumating sa Amerika na bumibilang sa 6,000 kaya napagpasyahan ni Washington na talunin nang lubusan ang mga British. Kaya noong Oktubre 19,1781 ay minabuti nang sumuko ni Heneral Cornwallis at dito ay tuluyan ng nakamit ng mga Amerikano ang kanilang kalayaan.

PAGHAHANGAD NG KAPAYAPAAN

PAGHAHANGAD NG KAPAYAPAANAng pagkapanalo ng mga Amerikano sa digmaan

ay malaking pagkamangha sa mga British sa mundo. Ang Great Britain ay itinuturing ng panahong iyon bilang isang malakas na kapangyarihan na mayroong mahuhusay at sinanay na mga sundalo subalit tinalo ng mga Amerikanong sundalo na di nagkaroon ng mga pagsasanay sa pakikipaglaban.

Sa isang kumperensiya sa Paris noong 1783 ay pormal na tinanggap ng Great Britain ang kalayaan ng kanilang dating kolonya, ang Amerika. Samantalang ang mga nasa Amerika na nagnanais pa ring pamahalaan ng hari ng England ay lumipat sa Canada na nanatiling kolonya ng Great Britain.

PAGHAHANGAD NG KAPAYAPAANAng digmaan para sa kalayaan ng Amerika ay

nagbago sa mukha ng kasaysayan ng mundo sa dahilang ito ang naging daan sa pagbuo ng isang bagong nasyon na umunlad at naging isang makapangyarihang bansa sa hinaharap.

Ang mga ideyang iniwan ng digmaan para sa kalayaan ay naging simbolo at inspirasyon sa maraming mga kolonya na nais lumaya sa kanilang mga mananakop at lalo na sa mga rebolusyonaryong Pranses.

Ang mga rebolusyonaryong Pranses na ito ang naglunsad ng pagpapabagsak sa rehimen ng absolutong monarkiya sa France noong 1789 at nagbuo ng isang republika nang lumaon.

PAGHAHANGAD NG KAPAYAPAANAno ang sinisimbolo ng larawan?

PULONG - ISIPGawain 5

Gawain 5: PULONG - ISIPPangkatang Gawain. Katulong ang mga miyembro ng

iyong pangkat sagutin ang mga tanong sa apat na learning centers na binuo ng inyong guro.

PAMPROSESONG MGA TANONG1. Ano-ano ang pangyayaring nagbunsod sa pagsilang ng

Rebolusyong Amerikano?2. Ano ang naging epekto ng labis na pagbubuwis ng Great

Britain sa kamalayan ng mga Amerikano?3. Paano hinarap ng mga Amerikano ang malakas na

puwersang militar ng Great Britain?4. Paano binago ng pananagumpay ng mga Amerikano ang

tingin ng daigdig sa Great Britain? United States? Pangatuwiranan.

5. Maihahantulad ba ang karanasang ito nang lumaban ang mga Pilipino para sa kalayaan mula sa mga mananakop? Pangatuwiranan.

REBOLUSYONG PRANSES: ANG PAMUMUNO NG KARANIWANG

URI

MGA SALIK NA NAGPASIKLAB SA REBOLUSYONG

PRANSES

MGA SALIK NA NAGPASIKLAB SA REBOLUSYONG PRANSESAno ang mga salik na nagbigay daan sa

Rebolusyong Pranses? Ilan sa mga ito ay:■ kawalan ng katarungan ng rehimen; ■oposisyon ng mga intelektuwal sa namamayaning

kalagayan;■walang hangganang kapangyarihan ng hari; ■Personal na kahinaan nina Haring Louis XV at

Haring Louis XVI bilang mga pinuno, at■krisis sa pananalapi na kinaharap ng pamahalaan.

Ang Kalagayan ng Lipunang Pranses noong 1789Simula ng taong 1789 ang France ay pinaghaharian ni

Haring Louis XVI, isang Bourbon na ang pamumuno ay absoluto. Ang absolutong hari ay itinuturing na makapangyarihang pinuno ng isang nasyon sapagkat ang kanilang ginagamit na basehan sa kanilang pamumuno ay ang Divine Right Theory. Ito ay ang paniniwala na ang kapangyarihan ng isang hari ay nagmula sa kanilang mga diyos para pamunuan ang bansa.

Ang lipunang France naman ay nahahati sa tatlong pangkat na tinatawag na estates. Ang unang estate ay binubuo ng mga obispo, pari, at ilan pang may katungkulan sa Simbahan. Ang ikalawang estate ay binubuo ng mga maharlikang Pranses. Samantalang ang ikatlong estate ay binubuo ng nakararaming bilang ng mga Pranses gaya ng mga magsasaka, may-ari ng mga tindahan, mga utusan, guro, manananggol, doktor, at mga manggagawa.

Ang Kalagayan ng Lipunang Pranses noong 1789Pagdating noong 1780 ay kinailangan ng pamahalaang

France ng malaking halaga para itaguyod ang pangangailangan ng lipunan. Ang bumuo ng una at ikalawang estate sa ilalim ng kautusan ng hari ay di ibinibilang sa mga nagbubuwis at ang ikatlong estate lamang ang nagbabayad. Idagdag pa rito ang magarbo at maluhong pamumuhay ng hari at ng kaniyang pamilya kaya patuloy ang paghihirap ng mga bumubuo sa ikatlong estate. Gayundin, ang maraming digmaan na sinalihan ng France kabilang na dito ang tagumpay na digmaan para sa kalayaan ng mga Amerikano ay umubos ng pera para gamitin sa pangangailangan ng mga pangkaraniwang Pranses.

Ang Kalagayan ng Lipunang Pranses noong 17891. Paano nakatulong ang prinsipyong divine right sa

pagpapanatili ng kapangyarihan ng hari ng France?2. Bakit ang nasa ikatlong estate lamang ang inatasang

magbayad ng buwis? Makatuwiran ba ito? Ipahayag ang iyong saloobin.

ANG PAMBANSANG ASEMBLEA

ANG PAMBANSANG ASEMBLEAUpang mabigyang lunas ang kakulangan sa salapi

na kailangan ng France nang panahong iyon ay minabuti ni Haring Louis na magdaos ng isang pagpupulong ng lahat ng kinatawan ng tatlong estate noong 1789 sa Versailles.

Hindi nabigyang lunas ang suliranin ukol sa pananalapi dahil hindi nagkasundo ang mga delegado sa paraan ng pagboto. Dati, nagpupulong nang hiwalay ang tatlong estate. Matapos nito’y saka pa lamang sila boboto. Bawat estate ay may isang boto. Karaniwan na magkatulad ang boto ng una at ikalawang estate laban sa ikatlong estate kaya naman laging talo ang huli.

ANG PAMBANSANG ASEMBLEADahil dito humiling ang ikatlong estate na may

malaking bilang kasama ng mga bourgeoisie na ang bawat delegado ng asemblea ay magkaroon ng tigiisang boto. Sapagkat humigit-kumulang kalahati ng 1,200 delegado ay mula sa ikatlong estate, malaki ang kanilang pagkakataong maisakatuparan ang nais na mga reporma.

Mula sa panukala ni Abbe Sieyes isang pari, idineklara ng ikatlong estate ang kanilang sarili bilang Pambansang Assembly noong Hunyo 17, 1789. Inimbitahan nila rito ang una at ikalawang estate .

ANG PAMBANSANG ASEMBLEADahil na rin sa panunuyo ng ikalawang estate,

itinuloy pa rin ni Haring Louis XVI ang magkahiwalay na pagpupulong. Isinara ang lugar na dapat sana’y pagpupulungan ng ikatlong estate kung kaya’t sila ay nagtungo sa tennis court ng palasyo.

Maraming mga pari at ilang noble ang sumama sa kanila at hiniling sa hari na bumuo ng isang konstitusyon at nanindigang hindi aalis hangga’t hindi naisakatutuparan ang kanilang layunin.

ANG PAMBANSANG ASEMBLEAMatapos ang isang linggo’y ibinigay na ng hari

ang hiling ng ikatlong estate nang kanyang ipag-utos na sumama ang una at ikalawang estate sa pambansang asemblea.

Maituturing ang pangyayaring ito ng unang pagwawagi ng ikatlong estate.

ANG PAMBANSANG ASEMBLEAAno ang nakatulong sa ikatlong estate upang

makuha nila ang hinihingi sa hari?

TENNIS COURT OATH, VERSAILLE, FRANCE

ANG PAGBAGSAK NG BASTILLE

ANG PAGBAGSAK NG BASTILLENagkaroon ng malaki at popular na suporta sa Paris

ang Bagong Asembleya. Noong Hunyo sa pamamagitan ng payo ni Reyna Marie Antoinette, nagpadala ng mga sundalo sa Paris at Versailles ang hari upang payapain ang lumalaganap na kaguluhan.

Ang desisyong ito ay lalong nagpaigting sa paglaganap ng rebelyon. Isang malaking kaguluhan ang nangyari noong Hulyo 14, 1789 nang sugurin ng mga galit na mamamayan ang Bastille. Ito ay isang kulungan ng mga napagbintangan at kalaban ng kasalukuyang monarko sa kanyang pamamahala. Pinakawalan ang mga nakakulong dito. Ang pagbagsak ng Bastille ay palatandaan na ang mga tao ay naghahangad ng pagbabago sa pamahalaan.

ANG PAGBAGSAK NG BASTILLELumaganap ang kaguluhan sa iba-ibang panig ng

France at tinawag na mga rebolusyonaryo ang mga sumama sa pakikipaglaban. Sila’y binubuo ng mga sundalong sinanay at handang ipagtanggol ang Asemblea.

Karaniwan silang nakasuot ng mga badges na pula, puti, at bughaw na naging kulay ng rebolusyon. Hanggang sa kasalukuyan ang mga kulay na ito ay matatagpuan pa rin sa watawat ng bansang France.

KALAYAAN, PAGKAPANTAY –

PANTAY,KAPATIRAN

KALAYAAN, PAGKAPANTAY – PANTAY, KAPATIRANTaong 1789 nang ang Constituent Assembly, ang

bagong katawagan sa Asembleyang Nasyonal ay nakapagpalabas ng isang bagong saligang batas. Ang pambungad na pananalita ng saligang-batas ay tungkol sa Deklarasyon ng mga Karapatang Pantao at Mamamayan. Binigyang diin nito na ang lipunang Pranses ay kinakailangang nababatay sa mga ideya ng kalayaan, pagkapantaypantay, at kapatiran.

Makalipas ang dalawang taon, Setyembre 1791, ay lubusang napapayag si Louis XVI na pamahalaan na ang France sa pamamagitan ng bagong saligang-batas. Ang kapangyarihan ng mga nasa Simbahan at ng mga maharlika ay nabawasan din at ang halalan para sa Asembleang bubuo ng mga batas ay idinaos.

KALAYAAN, PAGKAPANTAY – PANTAY, KAPATIRAN• Ano ang pangunahing layunin ng pamahalaan? Naniniwala ka ba dito? Bakit?• Bakit mahalaga na paliwanagang inosente ang nasasakdal hanggat hindi napatutunayan ang kanyang kasalanan?• Ano ang implikasyon sa pamahalaan ng mga prinsipyong nabanggit sa Declaration of the Rights of Man?

ANG PAGSIKLABNG REBOLUSYON

ANG PAGSIKLAB NG REBOLUSYONMaraming mga monarko sa Europe ang labis na

naapektuhan sa pagsiklab ng French Revolution. Natakot silang ang ganoong uri ng rebolusyon ay lumaganap sa kanilang mga kaharian at pinangangasiwaan. Noong taong 1792 ay nagpadala ang Austria at Prussia ng mga sundalong tutulong upang talunin ang mga rebolusyonaryong Pranses. Sa mahabang panahon ng pakikipaglaban ay tinalo ng mga rebolusyonaryo ang mga sundalong tumulong upang sila’y patigilin.

Ang rebolusyon ay lalong naging malakas at malaki sa pamamagitan ng pamumuno ng isang abogadong nagngangalang Georges Danton.

ANG PAGSIKLAB NG REBOLUSYONPinagsususpetsahan ng mga rebolusyonaryo na

posibleng ang mga noble ng France ay bumubuo ng alyansa sa iba pang mga bansa sa Europa upang muling ibalik ang kapangyarihan ng hari at tapusin ang rebolusyong pinasimulan. Dahil dito ay hinuli nila ang hari at ang mga sumusuporta sa kanya at pinatay sa pamamagitan ng paggamit ng guillotine.

Tinawag ang pangyayaring ito sa France bilang September Massacres. Noong Enero 1793 ay napugutan naman ng ulo si haring Louis XVI. Sa taong ding iyon ay sinunod naman nila si Reyna Marie Antoinette. Dahil sa mga sunod-sunod nitong pangyayari ay idineklarang isang Republika ang France.

ANG PAGSIKLAB NG REBOLUSYON1. Ano ang sinisimbolo ng pagbagsak ng Bastille sa

kasaysayan ng monarkiya sa France?2. Ilarawan ang kalagayan ng France sa panahon ng

rebolusyon.

ANG REIGN OF TERROR

ANG REIGN OF TERRORMarami sa mga bansa sa Europe kabilang na ang

Great Britain ang sumama na sa digmaan laban sa France. Malaking bilang ng mga nakababatang kalalakihan ang pinuwersang sumama sa hukbong sandatahan upang idipensa ang bagong republika. Noong Abril 1794 ay binuo ng mga rebolusyonaryo ang isang pansamantalang pamahalaan sa ilalim ng Committee of Public Safety. Ang pinakamabisa at aktibong miyembro rito ay ang isang manananggol na si Maximilien Robespierre, isang masidhing republikano.

ANG MANANANGGOL NA SI MAXIMILIEN

ROBESPIERRE

ANG MANANANGGOL NA SI MAXIMILIEN ROBESPIERREIsa sa naging pangunahin niyang gawain upang

maipagpatuloy ang rebolusyon ay ang pagpapadala ng maraming mga sundalo na uubos sa mga kaaway ng Republika. Ang mga kaaway na ito ay pawang pinatay sa pamamagitan ng guillotine at tinawag ang panahong ito bilang reign of terror. Umabot sa 17,000 katao ang pinatay sa pagitan ng 1793 hanggang 1794 at may 20,000 naman ang mga namatay sa mga kulungan.

ANG FRANCE SA ILALIM NG DIRECTORY

ANG FRANCE SA ILALIM NG DIRECTORYTaong 1794 nang humina ang kapangyarihan ng

mga rebolusyonaryo at nakuha ng mga moderates ang pamamahala. Kabilang sa mga pinunong extremists ng Rebolusyon gaya nina Danton at Robespierre ay pinatay rin sa pamamagitan ng guillotine. Napagwagian naman ng France ang kaniyang pakikidigma sa mga bansang Europe kaya ang mga ito ay lumagda ng kasunduan sa kaniya maliban sa Britain. Taong 1795 nang ang Republika ng Pransiya ay gumamit ng bagong saligang-batas na ang layunin ay magtatag ng isang direktoryo na pinamumunuan ng limang tao na taon-taon ay ihahalal.

ANG FRANCE SA ILALIM NG DIRECTORYNguni’t ang pamahalaang ito’y di nagtagumpay.

Ito’y sa dahilang ang pamahalaan ay naubusan ng pera. Samantala, iba-ibang pangkating pampolitika ang nagnais na hawakan ang pamamahala at maraming tao ang nais na bumalik sa monarkiya.

ANG FRANCE SA ILALIM NG DIRECTORY1. Ano ang reign of terror? Bakit ito lumaganap?

ANG PAGIGING POPULAR NI NAPOLEON

ANG PAGIGING POPULAR NI NAPOLEONKailangan ng France ng isang malakas na lider

matapos ang rebolusyon, kaya noong 1799 ang pinakapopular at matagumpay na heneral, si Napoleon Bonaparte ay nahirang na pinuno. Sa panahon ng kaniyang pamumuno ay nasakop niya ang malaking bahagi ng Europe at kinilalang Emperor Napoleon I noong 1804. Ang kaniyang hukbo sa kanilang pananakop ay naging mga disipulo ng mga ideya ng Rebolusyong Pranses, ang kalayaan, pagkapantay-pantay at kapatiran.

ANG PAGIGING POPULAR NI NAPOLEONAng mga ideya na ito ng rebolusyon ay

lumaganap sa Europe. Ang mga ideyang ito ang nagsilang sa iba pang mga ideyang pampolitika gaya ng republikanismo at ng mga praktikal na ideya gaya ng paggamit ng sistemang metriko sa pagsukat. Naging susi ito upang maghangad ng mga pagbabago sa pamumuno ang mga tao at magtatag ng isang Republikang pamahalaan.

DIYAGRAM NG PAG – UNAWAGawain 6

Gawain 6: DIYAGRAM NG PAG - UNAWAGawaing Dyad

Gamit ang kasunod na diagram, tukuyin ang hinihinging mga impormasyon ayon sa iyong pagkaunawa.

Gawain 6: DIYAGRAM NG PAG - UNAWA

PAMPROSESONG MGA TANONG1. Paano nakaapekto ang kalagayang panlipunan ng karamihang

mamamayang Pranses sa pagsibol ng rebolusyon?2. Ano ang sinisimbolo ng pagbagsak ng Bastille sa pamahalaang

monarkiya?3. Naging makatuwiran ba ang paghingi ng mga Pranses sa

pagbabago ng lipunan? Pangatuwiranan.4. Paano namuhay ang mga Pranses sa panahong rebolusyunaryo?5. Bakit hindi napigil ng puwersang monarkal ang rebolusyong

Pranses?6. Paano kumalat ang kaisipang liberal sa kabuuan ng Europe?7. Paano binago ng Rebolusyong Pranses ang heograpiyang politikal ng

Europe?8. May pagkakatulad ba ang karanasan ng mga ordinaryong Pranses

sa mga Pilipino partikular sa pagsisingil ng mataas na buwis? Pangatuwiranan.

ANG NAPOLEONIC WARS

ANG NAPOLEONIC WARSAng Napoleonic Wars ay isinunod sa pangalan ni

Napoleon Bonaparte na naging pinuno ng France noong 1799 at nagtangkang ipakilala ang kaniyang ideya ng pamahalaan sa buong Europe. Ang Napoleonic Wars ay serye ng mga digmaang pinangunahan ni Napoleon Bonaparte. Ang digmaan ay nagwakas nang si Napoleon ay natalo sa Digmaan sa Waterloo noong 1815.

MGA PANGUNAHING DAHILAN NG

DIGMAAN

MGA PANGUNAHING DAHILAN NG DIGMAANAng digmaang Napoleonic ay nagsimula sa

panahon ng Rebolusyong Pranses. Nagtagumpay ang mga rebolusyonaryo na mapaalis at mapahina ang kapangyarihan ng hari sa France at maitatag ang isang Republika. Dahil sa pangyayaring ito ay nagkaroon ng takot ang iba pang mga monarko sa napipintong paglaganap ng rebolusyon na posibleng magpabagsak sa kanilang mga pamumuno.

MGA PANGUNAHING DAHILAN NG DIGMAANNoong 1792 ay nagpadala ang mga pinuno ng

Austria at Prussia ng hukbong sandatahan upang lusubin ang France. Natalo sila ng mga rebolusyonaryong Pranses kaya sa pananaw nila ang mabuting paraan para madepensa ang rebolusyon ay palaganapin ito sa karatig-bansa. Noong 1793 ay nagsimulang lusubin ng mga rebolusyonaryong Pranses ang Netherlands. Upang mapigil ang papalakas na puwersa ng mga Pranses ay minabuti ng Great Britain, Spain, Portugal, at Russia na sumali sa digmaan.

MGA PANGUNAHING DAHILAN NG DIGMAAN1. Ano ang Napoleonic Wars?2. Bakit inilunsad ang Napoleonic Wars?

ANG PAGKILALA SA KAKAYAHAN NI

NAPOLEON

ANG PAGKILALA SA KAKAYAHAN NI NAPOLEONSa mga ilang taon ng digmaan sa Europe ay

nanatili ang lakas ng France sa pakikihamok sa kalupaan at ang mga British naman ay sa katubigan. Nagbago lang ang sitwasyon ng naging kilala ang kakayahan bilang pinunong heneral si Napoleon Bonaparte.

Ang tagumpay ng mga digmaang inilunsad ni Napoleon sa Europe ay naipapanalo niya sa mga labanan sa katubigan at di sa kalupaan. Noong 1805 ay nasakop niya ang Hilagang Italya, Switzerland, at ang Timog Germany.

ANG PAGKILALA SA KAKAYAHAN NI NAPOLEONTinalo niya ang mga Austrians sa Battle of Ulm at

ang pinagsanib na puwersa ng mga Austrians at Russians sa Battle of Austerlitz. Taong 1806 nang durugin ng puwersa ni Napoleon ang hukbo ng mga Prussian sa Battle of Jena at sa kabuuan ay kaniyang nasakop ang Gitnang Germany na nakilala bilang Rhine Confederation.

Patuloy niyang sinakop ang iba pang bahagi ng Italy. Noong 1807 ay tinalo niya ang puwersa ng mga Ruso sa Battle of Friedland. Nakontrol din niya nang lumaon ang Poland. Napilitan ang mga Ruso na makipagkasundo sa France. Sinunod naman niya ang pagsakop sa Spain at Portugal.

ANG PAGKILALA SA KAKAYAHAN NI NAPOLEONHalos sa huling bahagi ng 1807 ay nakapagtayo at

napalawak na ni Napoleon ang Imperyong Pranses sa Kanlurang Europa. Tanging ang Great Britain na lamang ang nakikipagdigma sa France. Dahil sa lakas ng kapangyarihan ni Napoleon ay nagtatag siya ng mga bagong pamahalaan at pinuno. Karamihan ay miyembro ng kanyang pamilya. Isa sa kanyang mga kapatid na lalaki, si Joseph, ay itinalagang hari sa Naples noong 1806 at nang lumaon bilang hari ng Espanya. Ang isa pa niyang kapatid na si Louis, ay naging hari sa Holland.

Ang mga bagong pinuno na ito ay nagpakilala ng mga reporma upang baguhin at gawing modernisado ang mga kaharian.

ANG PAGKILALA SA KAKAYAHAN NI NAPOLEON1. Sino si Napoleon Bonaparte?2. Ano-anong mga bansa sa Europe ang naapektuhan ng Napoleonic Wars?

PENINSULA WAR (1808)

PENINSULA WAR (1808)Taong 1808 ay nagkaroon ng mga pag-aalsa

laban sa pamamahala ng mga Pranses sa Spain at Portugal. Nagpadala ng tulong na mga sundalo ang Great Britain sa mga rebelde ngunit tinalo sila ng mga Pranses sa Spain kaya minabuti ng mga British na magkonsentreyt na lang sa Portugal. Ang bahagi na ito ng Napoleonic Wars ay naging kilala bilang Peninsular War sa dahilang ang Spain at Portugal ay nasa bahagi ng Europe na Iberian Peninsula.

ANG PAGLUSOB SA RUSSIA (1812)

ANG PAGLUSOB SA RUSSIA (1812)Napagdesisyunan ni Napoleon na lusubin ang Russia sa

dahilang kapag ito’y kaniyang masakop madali na niyang mapapasok ang Britain. Noong 1812 ay nagpadala si Napoleon ng 600,000 mga sundalo na binubuo ng Polish, German, Italyano, at mga Pranses upang lumaban sa Battle of Borodino. Marami sa mga sundalong ipinadala ni Napoleon ang namatay sa labanan kaya kinulang ang bilang ng mga sundalo na magpatuloy ng paglaban. Nakaabot ang hukbo ni Napoleon hanggang sa Moscow ngunit laking gulat nila dahil wala silang naabutang tao dito nang sila’y dumating. Nang gabi ng Setyembre 14 ay nagkaroon ng malaking sunog sa Moscow. Ang mga gamit at tinitirhan ng mga sundalo ni Napoleon ay nadamay sa sunog kaya nawalan sila ng pananggalang sa malamig na klima.

ANG PAGLUSOB SA RUSSIA (1812)Sino kaya ang maaaring nagsimula ng sunog sa

Moscow? Pangatuwiranan.

ANG PAGKATALO NG FRANCE

ANG PAGKATALO NG FRANCENapilitan si Napoleon na pabalikin ang kaniyang

hukbo sa France dahil sa nakamamatay na lamig sa Russia. Karamihan sa natirang mga sundalo na kaniyang nakasama sa Battle of Borodino ay namatay naman sa kanilang paglalakbay pagbalik sa France. Sila ay namatay dahil sa gutom, sa lamig ng klima, o napatay ng mga Russians. Mga 20,000 sundalong Pranses na lamang ang nakabalik nang maluwalhati sa France.

Habang abala sa pakikipaglaban si Napoleon sa Russia ay sinamantala naman ng mga British ang Spain at nanalo sila ng maraming beses sa kanilang pakikipaglaban.

ANG PAGKATALO NG FRANCENoong 1813 ay nasakop ng mga British ang

Timog France at ang pinagsanib na puwersa ng mga Ruso at Austrian ang sumakop naman sa Hilagang France. Napulbos ang hukbo ng mga Pranses sa Digmaan sa Leipzig at unti-unting bumagsak ang imperyong itinayo ni Napoleon.

ANG PAGTATAPOS NG LABANAN

ANG PAGTAKAS NI NAPOLEON

ANG PAGTAKAS NI NAPOLEONTaong 1813 nang talunin ng pinagsamang

puwersa ng Great Britain, Austria, Prussia, at Russia ang emperador na Pranses na si Napoleon Bonaparte. Ang imperyong binuo at itinatag ni Napoleon ay biglang bumagsak at siya ay sumuko sa kaniyang nagbubunying kalaban. Si Louis XVIII, ang kapatid ni Louis XVI (ang haring pinapatay nang panahon ng Rebolusyong Pranses) ang naging hari ng France noong 1814 at si Napoleon ay ipinatapon sa isla ng Elba, malapit sa kanlurang baybayin ng Italya.

ANG PAGTAKAS NI NAPOLEON

ANG PAGKAMATAY NI NAPOLEON

ANG PAGKAMATAY NI NAPOLEONNakatakas noong Pebrero 1815 si Napoleon sa Elba at

nakabalik sa France. Nang ipahayag ang kanyang pagbabalik ay dali-dali siyang sinalubong ng dati niyang mga sundalo. Bumuo na muli siya ng isang hukbo at nagmartsa patungong Paris upang agawin ang trono sa haring si Louis XVIII.

Muling nagkaisa ang alyansang unang tumalo kay Bonaparte at naglunsad ng digmaan laban sa kaniya. Nangyari ang labanan sa Waterloo na matatagpuan sa Netherlands.

ANG PAGKAMATAY NI NAPOLEONDahil sa pinagsamang

puwersang militar ng Britain at Prussia, madaling natalo si Bonaparte. Hunyo 22 nang sumuko si Napoleon sa mga British. Natapos na rin ang kanyang “Isang Daang Araw.” Siya ay ipinatapon sa isla ng St. Helena. Ito ang lugar na kaniyang kinamatayan noong 1821 na batay sa mga bagong pagsusuri ay dahil sa arsenic poisoning. Si Haring Louis XVIII ang naluklok na emperador ng France pagkatapos na maipatapon si Napoleon sa St. Helena.

BUNGA NG REBOLUSYON

BUNGA NG REBOLUSYONLubhang mahalaga ang naging bunga ng

rebolusyon sa kasaysayan ng daigdig. Sang-ayon sa mananalaysay na si John B. Harrison, “Tulad ito ng kahon ni Pandora na nang mabuksan ay nagpakawala ng mga kaisipang nakagimbal at nakaimpluwensiya sa halos lahat ng sulok ng daigdig.” Ang simulain ng kalayaan, pagkakapantay-pantay at pagkakapatiran, bagaman iba-iba ang naging pagpapakahulugan ang naging tanglaw ng maraming mga kilusang panlipunan, politikal, at pangkabuhayan.

TURN - BACK TIME(TIME PLOTTING)Gawain 7

Gawain 7: TURN – BACK TIME (TIME PLOTTING)Panuto: Sundin ang sumusunod.1. Bumuo ng timeline tungkol sa mahahalagang pangyayaring naganap sa Rebolusyong Pranses kasama ang digmaang Napoleonic.2. Itala ang mga esensiyal na pangyayaring magtutulak sa pag-usbong ngRebolusyong Pranses kasama na ang pagtatapos nito.3. Maaaring maglagay ng mga personalidad upang higit na maging malinaw ang timeline.4. Basahin ang ginawang timeline sa harap ng klase at tanungin ang kanilang saloobin tungkol dito.5. Gagamitin ang kasunod na rubric upang maging batayan ng pagmamarka sa ginawang timeline.

Gawain 7: TURN – BACK TIME (TIME PLOTTING)

Gawain 7: TURN – BACK TIME (TIME PLOTTING)

PAMPROSESONG MGA TANONG1. Ano ang ginampanan ni Napoleon Bonaparte sa

pagkakaisa ng mga bansa sa Europe?2. Paano sinakop ni Bonaparte ang iba’t ibang bansa

sa Europe?3. Bakit ninais ng mga pinuno sa Europe na ibalik ang

pamahalaang monarkiya?4. Paano isinakatuparan ang pagbabalik ng

kapangyarihang monarkal sa France? Katulad ba ito ng dating monarkiya? Ipaliwanag.

PAGSIBOL NG NASYONALISMO SA

IBA’T IBANG BAHAGI

NG DAIGDIG

PAGPAPAHALAGA SA NASYONALISMO SA IBA’T IBANG BAHAGI NG DAIGDIG

Isang proseso ang paglinang at pag-unlad ng nasyonalismo, hindi maaaring biglaan. Kailangan itong madama, at paghirapan ng mga tao upang matutuhan nilang mahalin ang kanilang bansa. Sa iba, ang kahulugan nito ay damdamin ng pagiging matapat at mapagmahal sa bansa. Sa iba, ito ay pagsasakripisyo pati ng buhay.

Kakambal ng nasyonalismo ang kawalan ng kasiyahan ng mamamayan. Hangad ng mga tao na may ipagmamalaki sila bilang isang bansa. Habang tumitindi ang kanilang paghahangad, higit nilang nararamdaman ang pagiging makabayan.

Dumaraan ang lahat ng bansa sa iba-ibang pamamaraan kung paano nadama ng mga tao ang pagiging makabayan. Habang ipinaglalaban nila ang kanilang bansa, may mga pangyayari na kung minsan ay nagpapasidhi ng kanilang damdamin na humahantong sa digmaan.

PAG – UNLAD NG NASYONALISMO SA

SOVIET UNION

PAG – UNLAD NG NASYONALISMO SA SOVIET UNIONAng Soviet Union o Russia ang pinakamalaking bansa sa

daigdig. Isa itong malawak na lupain na sumasakop sa dalawang lupalop ng Asia at Europe. Halos doble ang laki nito sa Estados Unidos. Noong 988, ipinalaganap ni Vladimir I sa Russia ang Kristiyanismong Griyego (Orthodox) (CE) kaya tinawag siyang Vladimir The Saint.

Ika-13 na siglo, dumating ang mga Tartar o Mongol mula sa Asia at sinakop ang mga mamamayan ng Russia nang mahigit sa 200 taon. Nag-iwan ng mga bakas sa pananalita, pananamit at kaugalian ng Ruso ang nasabing panahon ng pananakop. Naging tagapagligtas ng Russia, tumalo, at nakapagbagsak sa mga Tartar sa Labanan sa Oka si Ivan the Great

HIMAGSIKAN RUSO

HIMAGSIKANG RUSOIsa sa mga himagsikang nakagimbal sa daigdig

ang rebolusyon ng mga Ruso na naganap noong unang bahagi ng ika-20 na siglo.

Bago nagkaroon ng himagsikan, ang Russia ang pinakamalaking burukrasya sa mundo, kontrolado ito ng mga maharlika at pulisya. Magsasakang nakatali sa lupa ang apat sa bawat limang Ruso, walang karapatan at laging nakabaon sa utang. Maging ang mga industriya ay nasa ilalim ng pamamahala ng czar.

HIMAGSIKANG RUSONakahikayat sa mga manggagawa ang pagtatayo ng

mga pagawaan upang pumunta sa mga bayan at lungsod. Dito sila nagkaroon ng pagkakataong makapagaral. Dahil sa paghihigpit ng pulisya, lumikas ang mga intelektuwal na Ruso patungo sa kanlurang Europe at doon nila nakatagpo ang mga disipulo ni Karl Marx at Friedrich Engels. Nagtatag ang mga ito ng dalawang partido.

Nagkaroon ng alitan ang pinakamasugid na tauhan na sina Josef Stalin at Leon Trotsky tungkol sa kahalili ni Lenin at kung aling alituntunin ang dapat sundin ng Russia. Si Trotsky ang may paniniwalang dapat ikalat agad ang komunismo sa pamamagitan ng rebolusyong pandaigdig.

HIMAGSIKANG RUSONakahikayat sa mga manggagawa ang pagtatayo ng

mga pagawaan upang pumunta sa mga bayan at lungsod. Dito sila nagkaroon ng pagkakataong makapagaral. Dahil sa paghihigpit ng pulisya, lumikas ang mga intelektuwal na Ruso patungo sa kanlurang Europe at doon nila nakatagpo ang mga disipulo ni Karl Marx at Friedrich Engels. Nagtatag ang mga ito ng dalawang partido.

Nagkaroon ng alitan ang pinakamasugid na tauhan na sina Josef Stalin at Leon Trotsky tungkol sa kahalili ni Lenin at kung aling alituntunin ang dapat sundin ng Russia. Si Trotsky ang may paniniwalang dapat ikalat agad ang komunismo sa pamamagitan ng rebolusyong pandaigdig.

HIMAGSIKANG RUSOSamantala, ayon naman kay Stalin, hindi ito

napapanahon dahil mahina pa ang Russia. Nagtagumpay si Stalin at napilitang tumakas si Trotsky. Nanirahan siya sa Mexico at doon namatay noong 1940.

Pinasimulan ang October Revolution ng mga komunistang Soviet. Sa unang pagkakataon, nagkaisa ang mga Ruso, nagapi ang mga czar at nagwakas ang aristokrasya sa bansa. Napalitan ito ng diktadurya ng Partido Komunista. Noong Unang Digmaang Pandaigdig, sumanib ang bansa sa Alyado. Noong 1923, naging Soviet Union ang pangalan ng bansa. Namatay si Lenin at naghari si Stalin.

HIMAGSIKANG RUSOBakit pinaalis ng mga Ruso ang kanilang

pinunong czar?

NASYONALISMO SALATIN AMERICA

NASYONALISMO SA LATIN AMERICAPagtapos makamit ng United States ang kanilang

kalayaan sa Great Britain, nag-alsa ang mga lalawigan sa Latin America laban sa Spain.

Nagkabuklod-buklod sila sa kanilang pagkamuhi sa awtokrasyang Espanyol, katiwalian sa pamahalaan, walang kalayaang magpahayag ng mga batas na naghihigpit sa pangangalakal.

NASYONALISMO SA LATIN AMERICANakatulong ang heograpiya ng Latin America sa

pagpapaliwanag kung bakit ito umunlad bilang hiwa-hiwalay na bansa. Inihihiwalay ang Chile sa hanay ng Bundok Andes at ng Disyerto ng Atacama.

Nakalubog ang Paraguay sa malalim na gubat. Nahahati ng mga talampas at bulkan ang Bolivia mula kanluran. Nahihiwalay sa isa’t isa ang Colombia, Venezuela, at Ecuador, ng mga bahagi ng Bundok Andes.

NASYONALISMO SA LATIN AMERICAAng bawat isa sa 20 bansa sa Latin America ay

pinamayanihan ng makabansang damdamin. May ilang mga tao ang nagkakamaling tawaging bansa ang Latin America.

Hindi ito nakapagtataka. Maraming Latin Americans ang nagsasalita ng Espanyol at may pananampalataya ng Katoliko Romano.

NASYONALISMO SA LATIN AMERICANakalilikha ng likas na hangganan ang

malalaking daanan ng ilog upang paghiwalayin ang mga bansa. Nakahiwalay ang Argentina sa Uruguay dahil sa Rio de Plata at mga bahagi nito. Ang Ilog Orinoci ang naging hangganan ng Colombia at Venezuela. Nasa timog Brazil ang pinakamalaking ilog sa daigdig, ang Amazon. Ang mga bundok, gubat, ilog, at ang Dagat Caribbean ay nakatutulong na paghiwa-hiwalayin ang mga ito sa iba’t ibang bansa.

PAGKAKAIBA NG LAHI BILANG SALIK NG NASYONALISMO

PAGKAKAIBA NG LAHI BILANG SALIK NG NASYONALISMOHalos lahing Europeo ang populasyon ng mga

bansa sa Latin America tulad ng Argentina, Uruguay, Costa Rica, at Chile. Ang populasyon ng iba tulad ng Ecuador, Peru, Bolivia, at Paraguay ay halos American Indians. Sa Dominican Republic, itinuturing ang ibang lahi na mababang uri. Ang populasyon ng Brazil ay lahing Aprikano, Indian, at mga nanggaling sa Portugal, France, Spain, Germany, at Italy. Maraming Europeo ang naninirahan sa ibang bansang Latin America ngunit sa Brazil lamang nagkaroon ng pag-aasawahan ang iba-ibang lahi at nasyonalidad.

PAGKAKAIBA NG LAHI BILANG SALIK NG NASYONALISMOHindi tulad ng 13 kolonya sa United States, nag-

alsa ang mga kolonya ng mga Espanyol sa iba-ibang panahon at sa ilalim ng iba-ibang pinuno. Nais ng mga bagong republika na mabigyang halaga ang kanilang mga naiambag gayundin ang kanilang mga bayani. Sa Latin America gumamit ang mga rebolusyonaryo ng dahas sa mga katiwalian ng monarkiya laban sa republika. Nagbigay diin ito sa mga pagkakaiba ng mga bansang Latin American. Maraming himagsikan ang nagpasiklab sa kanilang pambansang pagkamuhi.

ANG MGA CREOLE

ANG MGA CREOLETinatawag na creole ang mga ipinanganak sa Bagong

Daigdig na may lahing Europeo. Minamaliit ang mga bansang Latin America na creole ang populasyon, tulad ng Argentina na may populasyong Indian at iba-ibang lahi. Sa magkahalong populasyon, kasama ang mga mestizo (Espanyol at Indian), zambo (Indian at ibang lahi), at mulatto (puti at ibang lahi).

Ang pagkakaiba sa wika ang nagbigay ng kakaibang katangian sa mga bansang Latin America. Halos lahat ng Latin Amerikano ay nagsasalita ng Espanyol. Ngunit ang mga taga-Brazil ay nagsasalita ng Portuges. Ang mga taga-Haiti ay nagsasalita ng Pranses at maraming Indian ang nagsasalita ng kanilang katutubong wika.

MGA SAGABALSA NASYONALISMO

MGA SAGABAL SA NASYONALISMOMaraming naging sagabal sa pag-unlad ng

nasyonalismo sa Latin America. Naging pansarili ito kaya maraming mahihirap at mangmang ang hindi nakikilahok sa mga makabayang pag-aalsa noong nagsimula ang ika-19 na siglo.

Pinaghati-hati ng mga haring Espanyol sa kanilang mga paborito ang malalaking lupain at nagsisilbi lamang sa mga estado ng mga maharlikang Espanyol. Marami ang nakabaon sa utang kaya sila’y nanatiling nakatali sa lupa at sa pagkakaalipin. Nakilalang peones ang mga taong ito. Ito ang uri ng piyudalismong umunlad sa Latin America at nakasagabal sa kanilang nasyonalismo.

MGA SAGABAL SA NASYONALISMOAng mga bansang Latin Amerikano, ay napabayaan ang

nasyonalismo sapagkat napatagal bago sila nagkaroon ng panggitnang uri ng lipunan. Itinuturing na mababang uri ng gawain ang pangangalakal o iba pang gawain. Higit na mahalaga sa kanila ang pag-aari ng lupa, kaya marami sa kanila ang mahihirap.

Pumunta ang mga Espanyol sa Bagong Daigdig hindi upang magtayo ng tahanan o magparami ng pamilya kundi upang magkamit ng kayamanan. Maraming mga Indian ang pinilit na maghanap ng ginto sa mga minahan ng Mexico at Peru. Ang katutubong tao sa Peru, Ecuador, at Bolivia ang tumira sa bundok upang mapalayo sa pamamahala ng banyaga.

MGA SAGABAL SA NASYONALISMOBakit itinuturing na mahalaga ang pagkakaroon

ng panggitnang uri ng lipunan sa pag-usbong ng nasyonalismo?

SI BOLIVAR ANG TAGAPAGLAYA

SI BOLIVAR – ANG TAGAPAGLAYAIsang creole na nagngangalang Simon Bolivar ang

nagnais na palayain ang South America laban sa mga mananakop. Siya ay si Simon Bolivar. Ang pagnanais na ito ay pagpapatuloy lamang sa mga nasimulan ni Francisco de Miranda, isang Venezuelan. Ang huli ay nag-alsa laban sa mga Espanyol noong 1811 ngunit hindi siya nagtagumpay na matamo ang kalayaan ng Venezuela mula sa Spain.

Noong 1816, namatay na may sama ng loob si Miranda sa isang bartolina ng mga Espanyol. Matapos nito’y pinamunuan na ni Bolivar ang kilusan para sa kalayaan sa hilagang bahagi ng South America.

SI BOLIVAR – ANG TAGAPAGLAYANoong 1819, pagkatapos na mapalaya ang

Venezuela, ginulat niya ang mga Espanyol nang magdaan sa Andes ang kaniyang hukbo. Ang tagumpay niya ay humantong sa pagtatatag ng Great Colombia (ang buong hilagang pampang ng South America). Tinawag siyang tagapagpalaya o liberator at pagkatapos, naging pangulo. Limang taon ang nakalipas, tinalo ng kaniyang heneral, si Antonio Jose de Sucre, ang mga Espanyol sa labanan ng Ayacucho sa Peruvian Andes.

SI BOLIVAR – ANG TAGAPAGLAYAKung si Bolivar ang naging bayani sa South America,

si Jose de San Martin (1778-1850) naman ang sumunod sa pagtataboy sa mga Espanyol sa Argentina. Katulad din ni Bolivar, namuno si San Martin sa kaniyang grupo sa Andes. Tumulong ito sa liberasyon ng Chile, gayundin sa Peru. Mayroon din siyang heneral na tulad ni Bernard o’Higgins, isang Chileno.

Naging malungkot ang mga huling taon ng buhay ni Bolivar. Maraming tao ang naghinala na nais niyang maging diktador. Binalak naman ng iba na patayin siya.

Nasira ang kanyang pangarap na magtayo ng isang nagkakaisang South America nang mahati ito sa tatlong republika- ang Venezuela, Colombia, at Ecuador.

ANG DEMOKRASYA AT

NASYONALISMO SA LATIN AMERICA

ANG DEMOKRASYA AT NASYONALISMO SA LATIN AMERICAMaraming pinuno ang Latin America na gumawa

ng mga hakbang sa pagpapaunlad ng demokrasya na sinalungat naman ng mga diktador. Halimbawa, si Nivadavia, isang pinuno sa Argentina mula noong 1820 hanggang 1827, siya ang nagtaguyod ng edukasyon, nagsikap na matamo ang karapatang bumoto para sa lahat, at gumawa ng paraan upang magkaroon ng makatarungang sistemang legal.

Nawalan ng saysay ang mga ito dahil sa pananakot, pagpapahirap, katiwalian , at mga pagpatay na isinagawa ni Juan Manuel de Rosas, ang sumunod na namahala sa Argentina hanggang 1852.

ANG DEMOKRASYA AT

NASYONALISMO SA AFRICA

ANG DEMOKRASYA AT NASYONALISMO SA AFRICAAng Sahara ang naghihiwalay sa black at Caucasoid

Africa. Ang mga kayumangging Bushman ng Kalahari at ang mga Pygmy ang sinasabing unang tao sa Africa. Naitaboy sila ng mga higit na maunlad na mga lahing itim sa kanluran at mga Bantu sa silangan. Hindi naglaon, nakipamuhay sila sa mga Bushman at Pygmy.

Binuo ang mga lahing puti ng mga mangangalakal na Arab, mga Asyano, at mga Europeo. Lumikha ang pakikisalamuha ng kulturang masalimuot. Samantalang ang puting minorya (dalawang bahagdan ng populasyon) ay nagtatamasa sa kayamanan ng Africa, ang nakararaming lahing itim (98 bahagdan ng populasyon) naman ay naghihirap.

ANG DEMOKRASYA AT NASYONALISMO SA AFRICAPinaghati-hatian ang kontinente at binalangkas ang

ekonomiya ayon sa kanilang sariling kapakanan. Nagtayo sila ng mga daang bakal at industriya upang mapangalagaan ang kanilang kapangyarihan. Ang pagkakaiba-iba ng mga kultura ng mananakop ang naging dahilan ng magkakaibang pag-unlad.

Bago nagsimula ang 1914, tatlo lamang ang malalayang bansa sa Africa- Ethiopia, Liberia, at Republic of South Africa. Sinasabing nagsimula ang una sa pamamahala ni Haring Solomon at ng Reyna ng Sheba. Itinatag ang ikalawa noong 1810 sa tulong ng America at ipinangalan kay Pangulong James Monroe ng United States ang kabisera na Monrovia. Naging kasapi ng British Commonwealth of Nations ang ikatlo noong 1910.

ANG DEMOKRASYA AT NASYONALISMO SA AFRICALumaganap ang nasyonalismo pagkaraan ng

Ikalawang Digmaang Pandaigdig. Maraming bansa ang naging malaya nang walang karahasan. May mga bansang dumanak ng dugo bago nakamtan ang kalayaan tulad ng Congo (Zaire) at Algeria. Ang Rhodesia at Nyasaland ang naging Zimbabwe at Malawi. Lumaya ang Angola, Mozambique, at Guinea Bissau noong 1975.

ANG DEMOKRASYA AT NASYONALISMO SA AFRICABakit pagkaraan lamang ng Ikalawang Digmaang

Pandaigdig lumaganap ang nasyonalismo sa Africa?

KAUGNAYAN NG REBOLUSYONG

INTELEKTUWAL SA PAGLINANG NG NASYONALISMO

KAUGNAYAN NG REBOLUSYONG INTELEKTUWAL SA PAGLINANG NG NASYONALISMOAng nasyonalismo, bagaman masalimuot na damdamin, ito ay nag-uugat sa pagkamulat sa mga kaisipang pinalalaganap ng pilosopo at nagmumulat sa katotohanan na ang bawat tao ay isinilang na may karapatang mabuhay, lumaya, at maging maligaya. Ang pagkakaroon ng kamalayang sila pala ay nasisikil ay nagbubunga ng pagnanais na wakasan ang pang-aapi ng mga mananakop.

KAUGNAYAN NG REBOLUSYONG INTELEKTUWAL SA PAGLINANG NG NASYONALISMOMay mga bansang nakamtan ang kalayaan sa pamamagitan ng mapayapang paraan subalit marami ding mga bansa na may mga buhay na ibinuwis upang lumaya tulad ng mga Pilipino, Amerikano, Hindu, at iba pa. Ang pagnanais na makamtan ang kalayaan ang pinakamatibay na taling bumibigkis sa mamamayan upang magkaisa sa pagkakamit ng layunin. Nakahanda silang magbuwis ng buhay upang mapangalagaan ang prinsipyong ipinaglalaban.

MAALAALA MO KAYA?Gawain 8

Gawain 8: MAALAALA MO KAYA?

Gawain 8: MAALAALA MO KAYA?

PAMPROSESONG MGA TANONG1. Paano nakaapekto ang Rebolusyong Intelektuwal sa

pagsibol ng damdaming nasyonalismo?2. Ano ang ginampanan ng mga kaisipang radikal sa

Rebolusyong Ruso?3. Paanong nakatulong ang wikang Latin at relihiyong

Katolisismo sa pagusbong ng damdaming nasyonalismo sa Latin America?

4. Naging madali ba ang pag-usbong ng damdaming nasyonalismo sa Africa? Patunayan ang iyong sagot.

5. Batay sa karanasan ng mga bansa sa iba-ibang bahagi ng daigdig, kailan nadarama ang nasyonalismo?

6. Ikaw, paano mo naipakikita ang iyong pagkamakabayan? Magbigay ng halimbawa.

WHO’S WHO IN THE REVOLUTION? PERSONAL AND HISTORYGawain 9

Gawain 9: WHO’S WHO IN THE REVOLUTION? PERSONAL ANS HISTORY(Group Dynamics) Upang higit mong makilala ang mga personalidad na malaki ang ginampanan sa Rebolusyong Politikal sa iba-ibang bahagi ng daigdig, hanapin ang sumusunod gamit ang internet.

Bukod sa larawan ay hanapin ang talambuhay ng mga personalidad na itinakda sa inyong pangkat. Humanap ng mga kawili-wiling bahagi ng kanilang buhay na maaaring ikuwento sa klase .

Gawain 9: WHO’S WHO IN THE REVOLUTION? PERSONAL ANS HISTORYKayo ay bibigyan ng pagkakataong iulat ang mga impormasyong nakalap sa klase. Makikita sa ibaba ang mga personalidad na inyong hahanapin.Pangkat I - Patrick Henry

Thomas JeffersonPangkat II - Napoleon Bonaparte

Camille DesmoulinsPangkat III - Vladimir Lenin

Josef StalinPangkat IV - Simon Bolivar

Jose de San Martin

PAMPROSESONG MGA TANONG1. Ibigay ang mga bagong impormasyong iyong nalaman sa

gawaing isinagawa?2. Ano ang iyong naramdaman habang binabasa mo ang

talambuhay ng mga personalidad na sangkot sa rebolusyon?

3. Paano isinakatuparan ng mga taong ito ang mga radikal na ideya sa kanilang bansa?

4. Sa iyong palagay, lubusan bang naisakatuparan ng mga personalidad na ito ang kanilang naisin? Pangatuwiranan.

5. Kung ikaw ang nasa kanilang posisyon, gagawin mo rin ba ang kanilang ginawa? Bakit oo? Bakit hindi?

PAMPROSESONG MGA TANONGBalikan ang iyong mga sagot sa unang gawain tungkol

sa pagsusuri ng awit, subukin muling sagutan ang mga katanungan.

1. Ano ang hinihiling o hinihingi ng may-akda ng awit2. Sino ang kinakausap ng may-akda ng awit?3. Sino ang kinakatawan ng batang si Totoy? Bakit kaya

ninanais ng may-akda na baliktarin ang tatsulok?

4. Ano ang kahulugan ng tatsulok bilang pamagat ng awit?

5. Ano kaya ang kaugnayan ng awiting ito ukol sa aralin sa rebolusyon? Ipaliwanag ang iyong ideya.

PAMPROSESONG MGA TANONG6. Ano ang pagkakatulad o pagkakaiba ng iyong kasagutan ?7. Higit bang naging malinaw ang kaugnayan ng awit sa aralin? Bakit?

HAGDAN NG KARUNUNGANGawain 10

Gawain 10: HAGDAN NG KARANUNGAN

PAMPROSESONG MGA TANONG1. Ibigay ang mga bagong impormasyong iyong nalaman sa

gawaing isinagawa?2. Ano ang iyong naramdaman habang binabasa mo ang

talambuhay ng mga personalidad na sangkot sa rebolusyon?

3. Paano isinakatuparan ng mga taong ito ang mga radikal na ideya sa kanilang bansa?

4. Sa iyong palagay, lubusan bang naisakatuparan ng mga personalidad na ito ang kanilang naisin? Pangatuwiranan.

5. Kung ikaw ang nasa kanilang posisyon, gagawin mo rin ba ang kanilang ginawa? Bakit oo? Bakit hindi?

UNAWAIN

Isang batikang mananalaysay na nagngangalang Dr. Jaime Veneracion ang nagsabi na sa pag-aaral ng kasaysayan ay mahalagang maunawaan hindi lamang ang pangyayari kundi pati ang ugnayan ng panahon at pangyayari. Ginamit niya ang terminong spirit of the time upang ilarawan ang ‘esensiya ng isang panahon’ at ang kuwentong pumapaloob dito. Kailangang lubusang maunawaan ang pangyayari at panahon kung ang nais ay makuha ang aral ng kahapon.

KUWENTONG MAY KWENTA (TANUNGIN MO SILA…)Gawain 11

Gawain 11: KUWNETONG MAY KUWENTA (TANUNGIN MO SILA … ) Kapanayamin ang isa o dalawang taong may kaalaman o nakilahok na sumama sa Epifanio delos Santos Avenue Revolution noong 1986 (EDSA I). Maaaring ito ay iyong lolo o lola, magulang, tiyo o tiya, guro, kapitbahay, malayong kamaganak, o kakilala. Maaaring idokumento ang panayam gamit ang video camera o anumang electronic gadget na makatutulong sa pagkuha ng impormasyon kaugnay ng pangyayari.

Gawain 11: KUWNETONG MAY KUWENTA (TANUNGIN MO SILA … ) Itanong sa kanila ang sumusunod na mga tanong na magiging gabay sa pakikipanayam.1. Ano po ang dahilan ng pagsama ninyo sa EDSA I?2. Mayroon po bang pumilit sa inyo na sumama o ito ay kusang-loob ninyong desisyon?3. Ano po ang naging karanasan ninyo sa pagsama rito? Maaari po bang ikuwento ninyo?4. Nakuha po ba ang inyong ipinaglalaban (kung meron man) sa pagsali sa EDSA ?5. Kung bibigyan po kayo ng pagkakataon, uulitin po ba ninyo ang pagsama dito? Ipaliwananag.

Ibahagi sa klase ang iyong dokumentaryo o impormasyong nakalap. Ikaw ay mamarkahan gamit ang kasunod na rubric.

* May kalayaan ang mga mag-aaral kung ito ay isasagawa ng indibidwal o pangkatan.

Gawain 11: KUWNETONG MAY KUWENTA (TANUNGIN MO SILA … )

PAMPROSESONG MGA TANONG1. Sino ang taong iyong nakapanayam tungkol sa itinakdang

paksa?2. Batay sa iyong nakalap na impormasyon, ano ang naging

karanasan ng iyong kinapanayam sa kaniyang pagsama sa EDSA I?

3. Nakita o naramdaman mo ba ang katuwaan, kasiyahan, o kalungkutanna ipinakita ng iyong kinapanayam?

4. Ano ang iyong naramdaman habang ikaw ay nakikinig sa iyong kinapanayam?

5. Ibigay ang iyong natutunan mula sa kuwento ng iyong narinig mula sa kinapanayam.

LECTURE CLOSURE: A GOOD ENDINGGawain 12

Gawain 12: LECTURE CLOSURE: A GOOD ENDING

PANGAKO SA’YOGawain 13

Gawain 13: PANGAKO SA’YOPagkatapos ng aralin, ikaw ay hinahamong

magbigay ng panata na isasabuhay ang pagiging mapagmahal sa bayan o isasabuhay ang prinsipyo ng nasyonalismo.

• Paano mo maipakikita ang pagmamahal sa bayan sa iyong pang-araw - araw na pamumuhay bukod sa pagbili ng mga produktong Pilipino?

• Paano mo mahihikayat ang iba na maging panata na isabuhay ang prinsipyo ng nasyonalismo?

HAGDAN NG KARUNUNGANGawain 14

Gawain 14: HAGDAN NG KARANUNGAN

ISABUHAY

Gallery Walk/ Every Child A Tour GuideMagsasagawa kayo ng isang open exhibit tungkol sa mga

kaganapan at naging pamana ng mga pangyayaring nagbunsod sa transpormasyon ng daigdig tungo sa makabagong panahon. Gawin ito nang pangkatan lalo na sa bahagi ng paghahanda ng mga gagamitin para sa exhibit. Maaari ninyong gamitin ang mga ginawang poster, editorial cartoon, collage, at biograpiya ng mga indibiduwal na bahagi ng aralin sa nakalipas na mga gawain. Kung madadagdagan pa ito ng iba pang puwedeng i-exhibit ay gawin ito. Kung may gamit para sa audio-visual na presentasyon at marunong lumikha ng multi-media presentation ay maaari din isama ito sa exhibit.

Magtatalaga ang grupo ng mga tagapagpaliwanag o curator tungkol sa mga larawan o bagay na kanilang i-exhibit. Bibigyang diin nang bawat pangkat ang naging implikasyon ng mga kaganapan at pamanang ito sa pamumuhay, komunidad, at bansa ng daigdig.

Gallery Walk/ Every Child A Tour Guide

Gallery Walk/ Every Child A Tour Guide

MGA SANGGUNIANwww.google.com/imagesAraling Panlipunan: Kasaysayan ng Daigdig, pp. 371

– 480Microsoft Encarta

DOWNLOAD LINKhttp://www.slideshare.net/jaredram55E-mail: jaredram55@yahoo.com , jaredram55@gmail.com

PREPARED BY:JARED RAM A. JUEZAN

TEACHER IFEBRUARY 13, 2016

THANK YOU