Biodiversity conservation and policy of management

ž

ž ž

ž ความหลากหลายของระบบชวภาพ การอนรกษ และนโยบายการจดการ (Biodiversity conservation and policy of management)

รหสวชา 2553335

ž

ž เอกสารประกอบการเรยน

ž

ž ศภวฒน ปภสสรากาญจน Supwat papassarakan

ž ž

ความหลากหลายของระบบชวภาพ การอนรกษ และนโยบายการจดการ (Biodiversity conservation and policy of management)


Supwat papassarakan

ความหลากหลายของระบบชวภาพ การอนรกษ และนโยบายการจดการ จดมงหมาย

bull ใหเกดความเขาใจตอแนวคดของความหลากหลายทางชวภาพ bull ใหเกดความเขาใจตอระบบนเวศน bull ใหเกดความเขาใจถงความหลากหลายในระบบนเวศนทงในทองถนทเปนเมองและชนบท bull ใหเกดความเขาใจตอความส าคญของความหลากหลายทางชวภาพตอระบบนเวศน bull เขาใจตอความส าคญตางๆของความหลากหลายทางชวภาพตอการด าเนนชวต bull ความส าคญของความหลากหลายทางชวภาพตอเศรษฐกจและสงคมของชมชนและทองถน bull การบรหารจดการความหลากหลายทางชวภาพตอการด าเนนชวตภายในทองถนและชมชน bull การวางแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมของทองถนและชมชนโดยน าความหลากหลายทางชวภาพ

มาใชใหเกดประโยชน bull การเชอมโยงสแนวคดเศรษฐกจพอเพยง

ความหลากหลายทางชวภาพและนยาม (Biodiversity Definition and conceptX ค าวา ความหลากหลาย (Diversity) ใชอธบายความแตกตาง ของธรรมชาต ในคศ 1980s ความ

หลากหลายในชวงน หลกๆคอการท าความเขาใจตอ ความหลากหลายของสายพนธตางๆ วทเทรคเกอร (Whittactker evolution and Measurement of species diversity 1972) ให

ความหมายถงความแตกตางของสายพนธซงแบงเปน 3 ประเภทใหญๆ ความแตกตางของสายพนธซงแบงเปน 3 ประเภทใหญๆตามแนวคดของวทเทรคเกอร

bull อลฟา(Alpha diversity) เปนความหลากหลายภายในสายพนธ ซงใชกบการจ าแนกชนดในสายพนธเดยวกนทมอยภายในถนทอย(Habitat) อาจมมากกวา 1 ชนด(Species Richness)

bull เบลตา(Beta Diversity) เปนการอธบายความหลากหลายของสายพนธระหวางถนทอยทตางกน(Between Habitat diversity)

bull แกมมา(Gamma Diversity) อธบายความหลากหลายของสายพนธทงหมด ทอยในพนททเปนแผนดนของภมภาคตางๆของโลก

ในป 1980-1985เปนตนมา นยามของความหลากหลายทางชวภาพไมไดจ ากดอยในเพยงนยามทใชในความหลากหลายของสายพนธในลกษณะเดมแตขยายขอบเขตใหกวางขวางยงขน

bull หมายถง ความแตกตางหลากหลาย ของสงมชวตทงหมดจากแหลงตางๆ ไมวาจะเปน สงมชวตทอยบนพนดน ใตดน ในน า บนตนไม ในอากาศ (Terresteial)

bull หมายถง ความหลากหลายของสงมชวตทอยในทะเล ไมวาจะเปนสตวและพชทงทเคลอนทเองไดและไมสามารถเคลอนทเองได (Marine)

bull หมายถง ความหลากหลายของสงมชวตทอาศยและเตบโตใกลน า บนผวน า ในน าไมวาจะเปนแมน า หรอทะเล (Aquatic)

bull Biodiversity Definition and concept โดยสรป ความหลากหลายทางชวภาพ จงสามารถอธบายในขอบเขตทกวางขวางกวาเดม รวมไปถง

การอธบาย ถงยนส(Genes) สายพนธ (Species) และ ชมชนหรอกลมของสายพนธ(Communities) ตลอดจน หมายรวมถงระบบนเวศนดวย(Ecosystems) ศพททควรเขาใจ

bull Species Richness หมายถง สายพนธ ทมความแตกตางหลากหลาย bull Communities Richness หมายถง ชมชนหรอกลมของสงมชวตทหลากหลายอาศยรวมกน ใน

ถนทอยเดยวกน bull Habitat หมายถง ถนทอยของสงมชวตอาจเปนถนทอยเดยวกนหรอตางถนทอย

แผนภาพท 1 ชวภาพของสายพนธทอาศยอยในน าและทงบนผวน าและในน า ความหลากหลายทางพนธกรรม (Genetic Diversity) ความหลากหลายทางพนธกรรม คอ จ านวนขอมลของพนธกรรมทมอยในยนสของสงมชวต สงมชวตสามารถจ าแนกตามระบบล าดบชนในแนวดง(Hierarchical System)

การจดกลมของสงมชวต หลกๆไดแก

bull การแบงตามธรรมชาตของสงมชวตในโลกเปนเชน สตว พช (Kingdom) หรอเรยกวาอาณาจกร การแบงลกษณะน จะแตกตางกนตามลกษณะของแตละภมภาค ในอเมรกาจะแบงเปน 6 กลม คอ

ndash สตว (animal) ndash พช (Plantae)

ndash สงมชวตทประกอบดวยเซลลๆเดยว (Fungi) บางชนดมหลายเซลลรวมกนเปนกลม เชน เหด รา ยสต เปนตน

ndash โปรทสตา(Protista) เชน พาราซสต พยาธ ใสเดอน ตางๆ ndash สงมชวตขนาดเลกมาก (Archaea) เบคเตเรยขนาดเลก อาจเรยกวา จลลนทรย ndash สงมชวตทเรยกวาบคเตเรย (Bactaria) เชอ เบคเตเรย

ในยโรปและลาตนอเมรกาจะมความแตกตางตางจากในอเมรกา

แผนภาพท 2 ความหลากหลายทางพนธกรรม

การแบงตามกลมยอยๆลงมาเมขนาดเลกกวา Kingdom แตใหญกวา ระดบชน (Class) คอการแบงตาม ไฟลม (Phylum) เปนการแบงตามลกษณะยอยของพชและสตว

Phylum Meaning Common name

Distinguishing characteristics

Chytridiomycota Little pot mushroom

Chytrids Cellulose in cell walls flagellated gametes

Deuteromycota Second mushroom

Imperfect fungi

Unclassified fungi only asexual reproduction observed no other major distinguishments

Zygomycota Yolk mushroom

Zygomycetes Blend gametangia to form a zygosporangium

Glomeromycota Ball mushroom

None Form arbuscular mycorrhizae with plants

Ascomycota BagWineskin Mushroom

Sac fungi Produce spores in an ascuswhich is a kind of fruiting bud

Basidiomycota Basidium Mushroom

Club Fungi Produce spores from a basidium which is a kind of fruiting bud

Total 6

ตารางท 1 การแบงตาม ไฟลม (Phylum)

ž ž

ž แผนภาพท 3 การแบงตามไฟลมสตวประเภทไมมกระดกสนหลง

การแบงระดบชน เพอการจ าแนก (Class) ความส าคญของพชและสตว การแบงลกษณะนยงไมมขอสรปทแนชดนก

ž Name ž Meaning

of prefix ž Example 1 ž Example 2 ž Example 3[1]

ž Superclass ž (ชนบนสด)

ž super above ž Tetrapoda ž ž

ž Class รองลงมา

ž ž Mammalia ž Maxillopoda ž Sauropsida

ž Subclass ใต ž sub under ž ž Thecostraca ž Avialae

ž Infraclass ต าสด

ž infra below ž ž Cirripedia ž Aves

ž Parvclass ž ไมม

ความส าคญ ž parvus small ž ž ž Neornithes

ตารางท 2 การแบงระดบชน เพอการจ าแนก (Class)

ž Name ž Meaning

of prefix ž Example 1 ž Example 2

ž Magnorder อนดบตระกลส าคญ

ž magnus large great important

ž Boreoeutheria ž

ž Superorder อนดบตระกลเหนอขนไป

ž super above ž Euarchontoglires ž Parareptilia

ž Grandorder อนดบตระกลใหญ มมาก

ž grand large ž Euarchonta ž

ž Mirorderตระกลทจดในประเภทแปลกประหลาด

ž mirus wonderful strange

ž Primatomorpha ž

ž Order ตระกลทมลกษณะธรรมดาๆ

ž ž Primates ž Procolophonomorpha

ž Suborderตระกลทอยใตสด

ž sub under ž Haplorrhini ž Procolophonia

ž Infraorderตระกลต า

ž infra below ž Simiiformes ž Hallucicrania

ž Parvorder ตระกลทไมมความส าคญ ขนาดเลกมาก

ž parvus small unimportant

ž Catarrhini

ž

ตารางท 3 การแบงตาม Order หรออนดบ หรอตระกล อยระหวาง Class และ Family

การแบงตามวงศ หรอ Family เปนล าดบขนสงทเลกทสด มการแบงเฉพาะเจาะจงในรายละเอยดเพมมากขนชน วงศทานตะวน (Compositae) มชอดอกแบบชอกระจกแนน (head capitulum) สวนในวงศผกช (Umbelliferae) มชอดอกแบบชอซรม (umbel) และผลแยกแลวแตก (schizocarp) และ วงศกวม (Aceraceae) มผลแยกแลวแตกและมปก (winged schizocarp) แตใน วงศกหลาบ (Rosaceae) มผลแตกตางไปตามวงศยอย

การแบงตาม Genus หรอสกล เปนการจดกลมเอา สงมชวตสปชสทมลกษณะใกลเคยงเขามารวมกน ใน การตงชอแบบทวนาม ชอสงมชวตประกอบขนจากสองสวน คอ สกล ซงตองขนตนดวยตวพมพใหญ และ สปชส ตวอยางหนงคอ Homo sapiens เปนชอเรยกมนษย อยในสกล Homo การแบงตามสายพนธหรอหรอกลมของสงมชวต (species)

จดประสงคในการแบงลกษณะดงกลาว เพอกอใหเกดความเขาใจตอความหลากหลายทางพนธกรรม ซงมความส าคญตอการจดจ าแนกกลมของสายพนธ

โดยปกต จะมการสบพนธภายในสายพนธเดยวกน อยางไรกตาม การสบพนธแบบขามสายพนธหรอสายพนธทแตกตางกนโดยสวนใหญมนษยจะเปนผกระท า สงนจะท าใหเกดการเปลยนแปลงลกษณะโครงสรางของสายพนธ

ประชากร คอ กลมของสงมชวตทมาจากสายพนธเดยวกน อยรวมกนอาจจะมตงแตจ านวนประชากรจ านวนนอยหรอมากเปนลานๆประชากรกได

ความหลากหลายทางพนธกรรม คอ ผลทเกดจาก ขนาดและลกษณะพลวตรของประชากร การเปลยน แปลงพนธกรรมอาจเปนสาเหตของการสญเสย หรอมผลตอจ านวนประชากรในทางลบ เชนประชากรลดลง หรอมขนาดเลกลง มการด ารงชวตท โดดเดยวมากขน

ความหลากหลายทางสายพนธ (Species Diversity) สายพนธ เปนการพจารณาลกษณะภายในประชากรของสงมชวต ซงปรากฏยนสตามลกษณะพนธกรรมตามเงอนไขธรรมชาต การก าเนดของสายพนธใหมอาจเกดขนไดจาก

bull ผานกระบวนการทางพนธกรรม (Polyploidy)ซงเปนกระบวนการทซบซอนจากชดของโครโมโซมพนฐาน เรยกกนวา การแปลงพนธกรรม สวนใหญจะกระท าในพช เรยกกนทวไปวา จโนม(Gnome) ซงกระท าโดยมนษย

bull เปนผลมาจากสภาพภมศาสตร ซงมผลตอการเปลยนแปลงของสงแวดลอมท าใหเกดการปรบตวของสงมชวต และเกดจดรปแบบของสายพนธขนใหมเพอใหสอดคลองเหมาะสมกบสภาพแวดลอมทเปลยนไป

เราไมสามารถทราบจ านวนทแทจรงของสายพนธทงหมดในโลก ประมาณการไดวา สายพนธทงหมดอยระหวาง 5-50 mio (miocene หมายถง ของหนวยระยะเวลาหรอยคของการพฒนาการของสายพนธ )

ปจจบน จ านวนสายพนธทสามารถประมาณไดจ านวน 14 mio สายพนธ จะแบงเปน - สตวไมมกระดกสนหลง (arthropods) 875000 สายพนธ - พชไมดอก (Flowering Plants) 275000 สายพนธ

สายพนธทเปนทรจกมากกวาสายพนธอนๆ ไดแก พชผกและพชไมดอก แมลง จากงานวจย พบแมลงจ านวน 800000 ชนดอยางไรกตามจ านวนแมลงดงกลาวประมาณการไดวาอยในชวง 2-3 mio

ถนทอยของสงมชวตทเปนทรจกมากกวาถนทอยอนๆไดแก ถนทอยนอกเขตรอน จะเปนถนทอยท รจกมากกวาถนทอยเขตรอน

ถนทอยทไมเปนทรจกกนดเชน ถนทอยในเขตรอนบรเวณชนหนและทรายใกลทะเลและบรเวณใต มหาสมทรทลกทสด

ชมชนหรอความหลากหลายของระบบนเวศน (Community or Ecosystem Diversity)

ชมชนหรอกลมของสงมชวตทางชวภาพ(Biological Community) คอกลมของสายพนธตางๆทอยรวมกนในถนทอยและมปฏสมพนธตอกน

ระบบนเวศน(Ecosystem) คอชมชนหรอกลมของสงมชวตทอาศยอยรวมกน เปนสมาคมภายในสภาพแวดลอมทางกายภาพ ในแตละถนทอย จะถกเชอมโยงเขาดวยกน ระบบตางๆจะเปนกลมกอนและเปนอสระจากกน และจะท าหนาทของตนเอง เกยวของกบการน าเขาทรยากรและการสรางผลผลต เชน หนาทหลกของพชสเขยวคอ ผลผลตสระบบนเวศน ในขณะเดยวกนจะมผบรโภคผลผลตนน เบคตเรยจะมหนาทในการยอยสลายเปนตน วถการด ารงอยของสงมชวต(Niche) ลกษณะเฉพาะของทรพยากรซงสงมชวตใชประโยชนในชมชนฃองสงมชวตนน เปนบทบาทหนาท ทมอยของสายพนธตางๆเพอการด ารงชวตอย

ž แผนภาพท 4 ระบบนเวศนเพอการด ารงชวต(Niche) พลวตรของระบบนเวศน (Succession)

เปนกระบวนการเปลยนแปลงขององคประกอบหรอผลผลตในสายพนธตางๆ การเปลยนแปล โครงสรางของชมชน ลกษณะทางกายภาพ ซงจะปรากฏใหเหนตามลกษณะทางธรรมชาต หรอเหตอนเนองมาจากการกระท าหรอละเวนการกระท าของมนษย ตอกลมหรอชมชนของสายพนธของสงมชวตนนๆ

ž ž แผนภาพท 5 พลวตรของระบบนเวศน(Succession) ž

ž แผนภาพท 6 พลวตรของระบบนเวศน จากการท าลายตามธรรมชาตและน ามอมนษย(Succession)

แผนภาพท 7 ระยะเวลาของพลวตรของระบบนเวศน (Succession) แนวคดของพลวตรของระบบนเวศน(Concept of Succession)

ความหลากหลายของระบบนเวศนสามารถอธบายในระดบและขนาดทแตกตางกน ไดแก ความหลากหลายของหนาท (Functional Diversity) สมพนธกบความสภาวะของการท าหนาท

ประเภทตางๆของสงมชวต

ความหลากหลายของกลม (Community Diversity) จ านวน ขนาดและการกระจายตวในเชงปรภม ของกลมหรอชมชน (บางครงเรยกวาPatchiness หมายถงการทชมชนของสงมชวต กระจายตวเปนหยอมๆและมการเปลยนแปลงทางพลวตรของประชากรในรอบป)

ความหลากหลายของพนท(Landscape Diversity) คอความหลากหลายของระบบนเวศนในพนท (บางครงเรยกวา ความหลากหลายเชงภมศาสตร)

ความหลากหลายของระบบนเวศน(Ecosystem diversity) คอ ลกษณะทเกดจากปจจยทางชวภาพ เชน การหาอาหาร หรอการลาเยอ(Predatoion) การแขงขน

(Competition) การเออประโยชนซงกนและกน (Symbiosis) ลกษณะของสภาพแวดลอม เชน ความซบซอน (complexity) ความสามารถในรองรบกลมของ

สงมชวต-การเจรญเตบโตหรอการทนตอเปลยนแปลงในระดบใดระดบ โดยสงแวดลอมยงสามารถคงอยหรอด าเนนอยไดอยางปกตและปราศจากผลกระทบ ทกอใหเกดความเสยหายหรอความเสยงตอสวสดภาพ สขภาพ พลานามย สงแวดลอมและองคประกอบของสงแวดลอมนน (Carrying Capacity) ขอจ ากดของทรพยากร และ การกระท าของมนษย Populations must not exceed the carrying capacity of their environments

If the carrying capacity of the environment is exceeded organisms die and the environment may be permanently destroyed

แผนภาพท 8 ความสมดลของระบบนเวศน

ความหลากหลายของระบบนเวศน เปนสงทชใหเหนถงการเปลยนแปลงทตอเนอง จากสาเหตดวตอไปน

การผสมผสานของสายพนธทกอใหเกดชมชนและการเปลยนแปลงของระบบนเวศนอยางตอเนอง การเพมสายพนธทหลากหลายมผลใหเกดระบบนเวศนทแตกตางกน หรอท าใหเกดการเปลยนแปลง

ของประชากรทเพมขน (Patchiness) หรอการเพมขนของถนทอย (habitat) อทธของพลวตรดานถนทอย(Habitat Patchiness) ไมเพยงมผลตอองคประกอบหรอสวนตางๆของ

สายพนธในระบบนเวศนเทานน แตยงมผลตอการปฏสมพนธระหวางสายพนธดวย การรบกวนทท าใหเกดผลกระทบเปนระยะๆ(Periodic Disturbances)มผลตอการเพมสภาพแวดลอม

เปนหยอมๆซงกระตนใหประชากรของสายพนธตางๆเพมขน Geomorphology and oceanography creating habitat patchiness and limiting long

dispersal as well as past and ongoing human impact

แผนภาพท 9 ความหลากหลายของระบบนเวศน

แผนภาพท 10 ถนททหลากหลาย (Habitat Patcheness)

แผนภาพท 11 การท าลายระบบนเวศน (Periodic Disturbances and disturbances in ecosystem

ขนาดและการแบงแยกของถนทอยเปนหยอมๆ(Size and Isolation) มอทธพลตอการเพมประชากรของสายพนธ ขอบเขตของอาณาเขตทมการเชอมตอ (Ecotone) มอทธพลตอการความอดมสมบรณของสายพนธ การเออตอสายพนธดงกลาวจะไมปรากฏในถนทอยทมพนท ตอเนอง ในพนท ทแบงตามโซนอณหภม หรอพนททเปนทงหญาหรอปาเตยๆหรอปาละเมาะ มกจะมสายพนธมากกวาถนทอยทมพนทตอเนอง

แผนภาพท 12 เขตเชอมตอขอบชายปาทประกอบดวยทงหญาและไมเตยๆ (Transition Zones Ecotones)

สายพนธบางสายพนธ มอทธพลอยางไมเปนสดสวนตอลกษณะของระบบนเวศนสายพนธเหลานเรยกวา Ketstone Species อนเปนสายพนธทมความสามารถก าหนดจ านวนประชากร หรอรกษาโครงสรางของประชากรของสายพนธทมจ านวนมากได เชน สายพนธแมลง (Pollinators สตวทแพรกระจายเมลดและเมลดพชทสามารถแพรกระจาย (Seed dispresers) และสตวกนเนอ (Predators)

Ketstone Species จะมอทธพลตอสภาวะแวดลอมทอาศยอยอยางมาก ถงแมวาบางครงจ านวนประชากรของสงมชวตชนดนนอาจจะต ากตาม หากสงมชวตคยสโตนหายไปจากระบบนเวศหนงๆ ระบบนเวศนนจะเสยสมดลและพงทลายลง

แผนภาพท 13 สายพนธทมส าคญตอระบบนเวศน (Ketstone Species) มาตรวดความหลากหลายของยนสและสายพนธ

มาตรวดความหลากหลายของยสน ไดจาก bull ความหลากหลายของโครงสราง ของสตวและพช(Morphological or Physiological traits) bull ความหลากหลายของรปแบบยนส(Allilic Diversity) วดจาก ความแปรปรวนของยนสทคลายกน bull ขอมลจากการวเคราะหโปรตน จ านวนของยนสทมมากเรยกวา ความหลากหลายของยนส

มาตรวดความหลากหลายของสายพนธ bull ระดบ จ านวนทพบในชมชน bull แบงไดเปน 3 กลม bull มาตรวดความหลากหลายของสายพนธ 3 กลม ตวชวดความมากชนดของสายพนธ หนวยตวอยางของจ านวนของสายพนธจากการสม bull ตวเลขจ านวนความมากชนดของสายพนธ(Species Richness) bull จ านวนของสายพนธทงหมดตอจ านวนของแตละตว bull ความหนาแนนของสายพนธเชน จ านวนของสายพนธตอพนททสม bull

ตวแบบความชกชมของสายพนธ (Species Abundance Models) bull ใชอธบายการกระจายตวของสายพนธทชกชม และวดอยางเทาเทยมกน เสนตรง

ตวชวดความหลากหลายของสายพนธ bull ใชแบงความมากชนดของสายพนธและวดอยางเทาเทยมเปนเสนตรง

ชานนอน-ไวนเนอร อนเดกซ (Shannon-Wiener Index) ซมสนอนเดกซ (Simpsom Index) เปนตวชวดทยากมาก เนองจากหนวยของความ

หลากหลายเปนสงทเกยวของกน bull รปแบบของถนทอยในชมชนนนๆ bull รปแบบของชมชนบนพนดน bull โครงสรางของประชากรในชวงเวลาหรอยคตางๆ bull ความเปนพลวตรของชนสวนตางๆปกคลมพนท ทงน ไดรวมเอาวธการสรางแผนทของถนทอยและชมชน และรวมเอาการตรวจสอบจดทมความ

หลากหลายทางชวภาพสง(Biodiversity Hotspots) พนท Biodiversity Hotspot หมายถงพนททมความหลากหลายทางชวภาพสงกวาจดอนๆ ซงสวนใหญแลวจะเปนปาฝนเขตรอน ซงก าหนดขนมาเพอจดความส าคญในการอนรกษในเชงพนท สวนเกณฑหรอเงอนไขของพนททจะจดเปน biodiversity hotspot คอ 1 ตองเปนพนททมพชทมทอล าเลยง (vascular plant) และเปนพชประจ าถน (edemic species) มากกวา 1500 ชนดขนไป

2 พนทนนตองถกคกคามจากการเปลยนแปลงถนทอยอาศย (habitat change) ไมนอยกวารอยละ 70 ของพนทเดม

อยางไรกตามแนวคดนยงไมสมบรณ เพราะยงไมไดน าสวนของทรพยากรชวภาพทางทะเลและชายฝง (Coastal and Marine resources) และ ความหลากหลายทางชวภาพในมหาสมทรมาพจารณา เนองจากความหลากหลายทางชวภาพทางทะเลนนยงวดไดยากมาก

ความหลากหลายทางชวภาพ กบ พนทและชวงเวลา

แนวคดความหลากหลายทางชวภาพกบพนททเปนเกาะ เปนความสมพนธ ระหวางจ านวนสายพนธกบปจจยดานพนท (Spatial Parameter Wilson 1963)

ผลกระทบของพนท (Area effect) เกาะทมพนทกวางใหญ มจ านวนสายพนธมกกวาเกาะทม ขนาดเลก

ผลกระทบดานความหางไกล(Distance effect) เกาะทมทตงอยใกลทวปหรอเกาะอนๆ จะมจ านวน สายพนธมากกวาเกาะทอยหางไกลกวา

ความแตกตางของจ านวนสายพนธระหวางเกาะทมขนาดพนทกวางใหญและเกาะทมพนทขนาดเลก มความสมพนธกบอตราการเพมจ านวนประชากรและการสญพนธของสายพนธบนเกาะทงสองลกษณะพนท

bull การอพยพไปยงเกาะทมพนทวาเปลาจะมอตราสง สายพนธตางๆจะกระจาย(Dispersal)ไดด และ สามารถเขาครอบครองพนททวางเปลานนไดอยางรวดเรว และเมอพนทตางๆไดถกใชประโยชนและเมอจ านวนสายพนธเพมมากขน การอพยพจะลดลง

bull อตราการสญพนธจะเกดขนเมอสายพนธบนพนทบนเกาะเพมจ านวนมากขนการด ารงชวตทมการ แขงขนสงจะท าใหสายพนธตางๆสญพนธไปในทสด

bull อตราการยดครองพนท(Colonization)จะมสงในบรเวณเกาะใกลเคยงและใกลแหลงประชากร จ านวนสายพนธตางๆ ในพนททมความหางไกลนอยจะกระจายตวมากกวา ในพนททมความหางไกลมาก

bull อตราการสญพนธ จะต าในพนทของเกาะทมบรเวณกวาง เนองจากพนททมความใหญโต กวางขวางจะมความหลากหลายของระบบนเวศน ขณะเดยวกน พนททมความใหญโตกวางขวางจะสามารถรองรบจ านวนประชากรทมากได อกทงสภาพภมประเทศในสภาพทสนองตอบความตองการของสายพนธทตองการแยกกลมประชากรออกไปอย เพยงล าพง นอกจากนนยงน าไปสการด ารงชวตและกระบวนการเพมสายพนธอกดวย

แผนภาพท 12 อตราการเพมขนของสายพนธตออตราการเพมของแตละสายพนธ

ž แผนภาพท 13 รอยละของสายพนธในเขตชนแฉะทสงเสรมสายพนธอนแตละสายพนธโดยพจารณาขนาด ž จ านวนสายพนธ

จ านวนสายพนธจะถงจดสมดลตอเมอ อตราการกระจายตวของสายพนธ(Colonization) เทากบ อตราการสญพนธ

จ านวนทมสมดลของสายพนธในเกาะทมขนาดกวางใหญใกลแผนดนจะมสงกวาเกาะทมพนท ขนาดเลกและหางไกลจากแผนดน ถนทอยบนเกาะ(Habitat Island)

ตวแบบของความสมพนธระหวางสายพนธกบพนท มพนททขยายออกไปจากพนทเกาะเพอ ปกปองพนทรอบๆเกาะ แตไมไดหมายถงการปกปองถนทอยของสายพนธตางๆ

ภายใตฐานคตของความสมพนธน คอ หากบนเกาะมจ านวนสายพนธทแนนอน การลดลงของพนทเกาะมผลตอการลดจ านวนลงของสายพนธ

จะเหนไดวา ความสมพนธในเชงปรมาณของงานวจยดานถนทอย พบวา 10ของสายพนธซง ปรากฏในถนทอยบนเกาะจะหายไป เมอพนทของเกาะถกท าลายหรอลดลง 50 และจะสญพนธไปในทสดเมอเนอทเกาะหายไปจ านวน 90 ž แนวทางตามความคดของถนทอยบนเกาะ สามารถน ามาประยกต เพออธบายในพนทเขตรอนชน ( Tropical Rain Forest)

สายพนธมนยส าคญทจะหายไปจากเขตรอนชน เมอปาถกท าลายและท าใหถนทอยแตกออกเปน เสยงเสยว(Fragmentation)

หากพนทปาในเขตรอนรอนชนของโลกถกท าลายไปปละเพยง 1 วลสน(Wilson1989) ประมาณการวา สายพนธจะหายไป 20000-30000 สายพนธป หากค าณวนจากพนฐาน 10 mio สายพนธ หากเปรยบเทยบกบวธอนๆ พบวา การสญหายของสายพนธอยท 2 และ 11 ตอรอบ 10ป

The greatest loss with the longest-lasting effects from the ongoing destruction of wilderness will be the mass extinction of species that provide Earth with biodiversity Although great extinctions have occurred in the past none has occurred as rapidly or has been so much the result of the actions of a single species The extinction rate of today may be 1000 to 10000 times the biological normal or background extinction rate of 1-10 species extinctions per year การแพรกระจายของความหลากหลายทางชวภาพในโลก ž กฎของแรบโพพอรท (Rappoportrsquos Rule 1982) ใชในการแสดงความสมพนธของปจจยดานสภาพ อากาศ ระดบพนทซงวดจากระดบน าทะเลเปนตน )

ความชกชมของสายพนธ(Species Richness) ของพช และสตวจะเพมขนตามสภาพของระดบความสงจากระดบพนราบ (altitudes)

ความหลากหลายทางชวภาพทระดบสงกวาจะไดรบการเกอกลจากปารอนชนในทราบ ซงมพนทครอบคลม 6-7 จากพนททงหมด แตอาจมสายพนธมากกวา 50 ของสายพนธทงหมด

สาเหตทความหลากหลายทางชวภาพมการแพรกระจายไมเทากน(Uneven Distribution)

เวลา(Time) ชวงเวลาของการววฒนาการทยาวนาน และความรวดเรวของการววฒนาการ ภายใตสภาวะคอนขางคงท และสภาพเงอนไขทดอนเปนสาเหตเบองตนทท าใหเกดความหลากหลายของสายพนธในเขตรอน

ž ผลตภาพหรอผลตผล(Productivities) บนพนฐานของผลผลตในเขตรอนทมสง ท าใหเกดความ หลากหลายทางชวภาพท กวางขวาง

ž ฤดกาล (Seasonality) ไมมชดเจนมากนกวา ฤดกาลเปนเงอนไขของความหลากหลายของสาย พนธแตมผลทชดเจนตอการครอบครองพนทของสายพนธตางๆและวถการด ารงชวต(Niches) ของสายพนธ ณ ระดบของพนททงกวา สายพนธจะมการปรบตวตอการเปลยนแปลงของฤดกาลไดดกวา และสามารถครอบครองและอาศย(Occupying) ในถนทอยอยางกวางขวาง

ž การรบกวนหรอภาวะผดปกต(Disturbances) สภาวะการรบกวนหรอชงกงน จากกระบวนการ เปลยนแปลงทางธรรมชาตเชน ไฟปา น าทวม ไมไดท าใหสายพนธตางๆชงกงน แตยงคงเกดความหลากหลายในระดบสง การจดกระท าตอความหลากหลายทางชวภาพ(Threats to Biodiversity) การจดกระท าตอการสญพนธ

การเกดสภาวะตงเครยดตอสายพนธทก าลงสญพนธ ท าเกดการสญเสยสภาวะความหลากหลาย ทางชวภาพ แมวา ความหลากหลายของชมชนหรอระบบนเวศน จะถกท าลาย แตในระยะยาว ตนก าเนดสายพนธยงคงด ารงอย ระบบนเวศนยงมศกยภาพในการกลบคนสสภาพเดมได การเปลยนแปลงภายในสายพนธท าใหจ านวนประชากรลดต าลง แตสายพนธสามารถเปลยนแปลงกลบคนมาได

เมอสายพนธหนงสญพนธ ชมชนออนแอ สารสนเทศทางยนสหายไป และมศกยภาพเชงคณคาตอ มนษย ซงมนษยไมเคยส านกในคณคาเหลาน การสญพนธในรปแบบตางๆ (Types of Extinction) การสญพนธทเกดขนระดบโลก

เปนการสญพนธของสายพนธทไมมจ านวนสายพนธด ารงอยเลยในโลกการสญพนธในระดบภมภาค เปนการสญพนธของสายพนธในทหนงแตอาจพบเหนในอกพนทหนงของภมภาคโลก การสญพนธในระบบนเวศน

สายพนธสามารถอดทนและยนหยดอยไดแตมจ านวนลดลง ซงมผลตอชมชนทเลกมากๆในระบบนเวศน มนษยเปนสาเหตทท าใหเกดการสญพนธ

1 ถง10 ลานปมาแลว มสายพนธทสญหายไป และมสายพนธทก าเนนขนมาใหม 10 ลานสายพนธ เกดขนบนโลก 1ใน10 ของสายพนธบนโลกสญหายไปเพราะผลจากสภาพธรรมชาต สวนหนง อตราการสญพนธเพมมากขน จากการกรท าของมนษย ทกๆ 10 ป การสญพนธของสายพนธสตวปก และแมมมอส จะเกดขน อตราการสญเสย คอ 1สายพนธ ใน คศ 1600 ถง 1700 และสญเสยสายพนธพช กหลาบ 1 สายพนธทกๆ 10 ปเชนเดยวกน นบจากคศ 1850 -1950

EO Willson( 2007) ประมาณการวา การสญเสยสายพนธ ในเขตรอนชนหรอปาฝน ถง 27000 สายพนธตอป หรอ 74 สายพนธตอวน และ 3 ชวโมง หลายๆสายพนธยงคงไมมการสญพนธแตมจ านวนทลดลง เนองจากการสญเสยระบบนเวศน ซงในปจจบนเปนสงทชแสดงถงสภาวะการสญเสยในอนาคตอนสน สภาวะความออนไหวตอการสญพนธ

เมอสภาพแวดลอมถกท าลาย ดวยฝมอของมนษย จ านวนประชากรจะลดขนาดลง หลายๆสายพนธก าลงสญพนธ บางสายพนธอยในสภาวะออนไหวหรอเสยงมากไดแก สายพนธทอาศยอยในบรเวณสภาพภมศาสตรทคบแคบ สายพนธทเหลอเพยงสายพนธเดยวหรอมจ านวนประชากรนอย สายพนธทมประชากรขนาดเลก สายพนธทตองการบรเวณพนททอาศยขนาดกวางใหญ สายพนธทมขนาดรปรางใหญโต สายพนธทมอตราการเพมของประชากรต า สายพนธทไมมศกยภาพในการแพรพนธได สายพนธซงยายถนฐาน สายพนธทตองการเงอนไขเฉพาะในการด ารงชวต( Species with Specialized Niche) สายพนธทอยในสภาพแวดลอมทคงท สายพนธทมาจากถนก าเนดถาวรหรอชวคราว สายพนธทถกลาโดยมนษย สาเหตการสญพนธ การใชประโยชนสวนตว (Exploitation)

กจกรรมทางเศรษฐกจของมนษย เชน การลาเพออตสาหกรรมการคา การขยายพนทการเกษตร การ ลาเพอเปนอาหาร หรอเพอสนกท าใหเกดการลดนอยลงของสายพนธ

การสญพนธดวยน ามอมนษย ท าใหเกดการสญพนธเปนจ านวนมาก 73 ของสายพนธทเลยงลก ดวยนม(Mammal) ซงอาศยอยในอเมรกาเหนอ (80 ในอเมรกากลาง) ในยค ไพลสโตซน(Pleistocene) สญพนธ ในขณะทมนษยมาจากเอเชยเมอ 10000ปมาแลว ในออสเตเรย สตวเลยงลกดวยนมสญพนธดวยอตราเดยวกน สายพนธนกและสตวเลยงลกดวยนม ไมมเหลออยในเกาะมาดากาสกา หลงจากทมนษยอพยพจากแหลมมาลายา และบรเวณรอบๆแหลมมาลายาเขาไปอาศยอยเมอ 500 ปกอนครสตศกราช

การสญพนธทเกาะนวซแลนดกมลกษณะคลายกนเกดขนเมอ 1000 ปกอนครสตศกราช จ านวนสายพนธอยในสภาพทมปญหา เนองจากการลาและการเกบเกยวประโยชนของมนษยทมมากเกนความจ าเปน สาเหตอนๆไดแก

bull การพฒนาเครองมอการในการลาสตว(อาวธ) bull การลาเพอวตถประสงคดานการตลาด bull การปรบปรงโครงสรางพนฐาน bull ความยากจน ตวอยาง เชน การลาตวบเวอร มาท าอาหารในอเมรกาและยโรป

bull การลาปลาวาฬ เพออตสาหกรรมและการคาโดยเฉพาะในญปน

แผนภาพท 14 การลาปลาวาฬมาเปนอาหารของมนษย สาเหตการสญพนธจากการทถนทอยถกท าลาย (Habitat Destruction and Degradation)

สาเหตหลกของการสญพนธเนองจากถนทอยถกท าลาย เชน ผลกระทบดานลบจากถนทอยในเขตรอนชนหรอปาดบชน (tropical Rain Forests) เชน การตดไม การรกพนทปาเพอการเกษตร น าทวม เขตปาดบชนอาจไมมฝนตกหลายเดอนตดตอกนท าใหเกดความแหงแลงของปา(Tropical Dry Forest) ปาชายเลน อนมระบบนเวศนทสมบรณและอาจถกท าลายจากมนษย(Mangroves) ทงหญาเขตอบอน สวนใหญถกท าลายจากการเขาท าการเกษตรและเกดการสญเสยสายพนธอยางถาวร(Temperate Grassland) เกาะตางๆซงเกาะหลายแหงถกน าไปใชในเชงเศรษฐกจท าใหเกดการท างายสายพนธ พนทชนแฉะและทะเลสาบ(Wetland and Lakes) ซงมกจะน าไปใชในการสรางเขอน และระบบชลประทาน

ถนทอยถกแบงออกเปนเสยงเสยว ท าใหสายพนธถกแยกออกจากกนซงอาจมาจากสาเหต bull ผลกระทบจากการเปลยนแปลงของพนททใชเปนถนทอย(Edge Area) bull ศนยกลางของถนทอย ใกลกบพนททเกดการเปลยนแปลง

ผลกระทบของถนทอยทเปนเสยงเสยว(Fragmentation) ผลดานลบ ขนาดของประชากร และการเคลอนยายของสายพนธ ถนทอยทเปนเสยงเสยว ท าให

ขนาดของประชากรลดลง ถนทอยทเปนเสยงเสยวท าใหเกดการแตกกระจายของสายพนธ(Dispersal) การผสมพนธในสายเลอดใกลชดหรอขามสายพนธ (Mating) เกดกระบวนการสรางถนทอยใหม (Colonization) ผลกระทบของการเปลยนแปลงของถนทอย (Edge Effect)

การเปลยนแปลงสภาพพนทชายขอบปาหรอพนททอยบรเวณแนวขอบปาซงเชอมโยงกบพนทปาโดยปกตจะเกดกบพนททถกแบงแยกท าใหสภาพภมอากาศเฉพาะพนทนน เกดการเปลยนแปลง(Microclimatic) เชน ไดรบแสงแดดมากกวาปกต มอณหภมทแตกตางจากพนทอนๆ

ลมสามารถพดเขาสพนททเกดผลกระทบนไดงาย ท าใหเกดการท าลาย และการระเหยของน าบนพนผวดนเกดสภาวะความแหงแลง และความแหงของอากาศ

การเกดสงดงกลาว อณหภมจะสงขน ความแหงของอากาศท าใหเกดไฟปาไดงาย และอาจลกลาม ไปยงถนทอยของสายพนธตางๆซงอยรอบๆบรเวณพนทนน และเกดการรกรานของสายพนธในถนอน หรอสายพนธผรกราน หรอโรคตดตอ การเสอมสลายของถนทอยและการเกดมลภาวะ(Degradation and Pollution)

การเสอมสลายของถนทอย เชน ท าใหเกดสภาพทะเลทราย(Desertification) เกดไฟปาไดงาย เกดการสญเสยหนาดน (Erosion) ดนเสอมสภาพ (Soil Degradation)

มลภาวะ เกดพษจากสารเคมตกคางเนองจากการท าการเกษตร เกดมลภาวะของน าทปนเปอนสารเคม มลภาวะทางอากาศ สภาพอากาศโลกทเปลยนแปลงไป สาเหตแหงการสญพนธโดยการถกย ายทางชวภาพ (Biological Invasion)

การแพรกระจายจ านวนของสายพนธตางๆจะถกจ ากดลงดวยไมสามารถทจะขามอาณาเขตของ สภาพแวดลอมทเกดขนได จากผลของการเปลยนแปลงแนวขอบชายปา(Edge Effect) หรอการแยกถนทอยออกจากกน

การเปลยนแปลงรปแบบการเดนทางขามถนทอยทถกแยกออกจากกนของสายพนธโดยมนษยและการปรบเปลยนสภาพแวดลอมเสยใหม

การกระท าของมนษยโดยไมเจตนา เปนสาเหตหนงทกอใหเกดการสญพนธ เชน การปลกพชไรและการปลกพชไมประดบ(การเกษตร) การท าปศสตว การลาสตวเปนเกมกฬา อบตเหตจากการเดนทางไปมาหาสกนของสายพนธ การท าถนทอยเสยใหม การสรางแหลงอพยพใหม สภาวะโลกรอน

คณคาของความหลากหลายทางชวภาพ

bull คณคาตอระบบนเวศน (Ecological Value) bull คณคาดานจรยธรรม (Ethic Values) bull คณคาของความเปนศาสตร(Science Values) bull คณคาตอเศรษฐกจ (Ecolnomic Value)

คณคาตอระบบนเวศน (Ecological Value) คณคาตอระบบนเวศน (Ecological Value) กอใหเกดความหลากหลายของยนส (Genetic

Diversity) ด ารงรกษายนสของสายพนธตางๆและท าใหเกดววฒนาการทซบซอน โดย การถายทอดทางพนธกรรม จากรนสรนในกรณเกดผลกระทบทางลบ การเลยงการผสมในสายเลอดใกลชด คณคาของระบบนเวศนตอความหลากหลายของสายพนธ การด ารงรกษาหนาทของความหลากหลาย ในระบบนเวศน ซงในระบบนเวศนหนงๆจะมสายพนธทหลากหลายท าหนาตางกน

ในระบบนเวศนทมความหลากหลายสง เชน ปาดบชน ความสมพนธของสายพนธไมสามารถท าหนาทแทนกนได พชดอกจะมหนาทในการถายเกสรแกพชดอกในสายพนธเดยวกนเทานน

ความสมพนธภายในระหวางสายพนธและความมเสถยรภาพของระบบนเวศน ขนอยกบ จ านวนทคงท ของสายพนธหรอของจ านวนสายพนธแตละสายพนธ ความสามารถของระบบนเวศนตอการด ารงรกษาหรอการกลบเขาสการเรมตนใหมหลงจากถกขดขวางหรอถกท าลาย

แนวคดทสองถอวา ระบบนเวศนทมจ านวนสายพนธต าสามารถจดใหเปนระบบนเวศนทมเสถยรภาพได คณคาของระบบนเวศนตอ ประชากรหรอความหลากหลายของระบบนเวศน ชมชนหรอความหลากหลายของระบบนเวศน เปนสงทมคณคาตอการด ารงรกษาสงตอไปนในขอบเขตทกวาขวาง

ความหลากหลายของยนส (Genetic Diversity) และความหลากหลายของสายพนธ (Species Diversity) มคณคาตอระบบนเวศน คอระบบนเวศนจะท าใหเกดและด ารงรกษา ความหลากหลายของยนสและสายพนธทงน สายพนธตางๆ ตางมหนาทในระบบนเวศน

ดงนน จงจ าเปนตองรกษาความหลากหลายของสายพนธในระบบนเวศนและในกลมประชากรของ สายพนธใหนานทสด คณคาทางจรยธรรม (Ethical Values)

จรยธรรมเปน ปรชญาของคณธรรม เปนระบบหรอ ทฤษฎของคณคาทางคณธรรมหรอเปนหลกการ จรยธรรมดานสงแวดลอมจะเกยวของกบค าถามทวา การแสดงออกทางพฤตกรรมทผดหรอถก ตอการเหนคณคาตอสงมชวตทไมใชมนษยและสงแวดลอม ขอโตแยงดานจรยธรรม

ขอโตแยงของ สตเวรดชพ(Stewardship 2014Wikipedia the free encyclopedia) ดานการใชทรพยากรไมควรใชใหทรพยากรทมอยไปในทางทไรประโยชน แตควรน ามาใชประโยชนโดยค านงถงอนาคตขางหนา (ใชประโยชนอยางยงยน)

ขอโตแยงของ เออเนส รแนน(Ernest Renan1982) ดานสทธในการด ารงอยรวมกน(Right to Exist)

สายพนธตางๆและระบบนเวศน มคณคาในตวเอง ซงมอสระส าหรบคณคาของการใชประโยชนทคมคาของตนเพอมนษย และนคอสทธการด ารงอยรวมกน (Deep Ecology 2012 Wikipedia the free encyclopedia) สายพนธและระบบนเวศน ถกสรางโดยพระเจา ดงนนจง มความศกดสทธและมสทธในการด ารงอย ค าวา คณคาของธรรมชาต คอ ldquoตนก าเนดอนบรสทธrdquo ขอโตแยงภายใตแนวคดนเสนอวา ธรรมชาตทงมวล หรออยางนอยสวนหนงของธรรมชาตควรไดรบการถนถนอมเนองจากแนวคดตนก าเนดอนบรสทธ เหนวา เพราะสงดงกลาว มคณคาทางจรยธรรม (Ethic Value)

สงดงกลาว มคณคาทางจตวญญาณเนองจาก เปนการดลบนดาลจากสงศกดสทธ(Inspirational Value) ธรรมชาตกอก าเนดจากพระเจา (Embodiment of God) ธรรมชาตเปนทๆซงใหมนษยอาศยอย คณคาของความเปนศาสตร (Science Values)

ระบบนเวศนมคณคาตอการศกษาดานธรรมชาต แนวคดน เกยวของตอการศกษาและการเสนอแนวทางในการปกปองพนททางธรรมชาตอยางมาก เปนคณคาทสรางจากความรสก อารมณ และความงดงาม ซงเปนสนทรยภาพ คณคาของความหลากหลายทางชวภาพตอคณคาทางเศรษฐกจ(Economic Values)

มคณคาตอการใหเกบเกยวผลประโยชน คณคาทางการตลาดและการเปนทรพยากร มคณคาดานทรพยากรในตวมนเอง มคณคาตออนาคตของทรพยากร

คณคาทางเศรษฐกจแบงเปน bull คณคาโดยตรง หรอคณคาทางการคา(Direct Values or Commodity Values) bull คณคาโดยออม(Indirect Values) คณคาโดยตรง หรอคณคาทางการคา(Direct Values or Commodity Values) ท าใหเปนผลผลตซง

ถอเปนการเกบเกยวผลประโยชนไดโดยตรงของมนษย ไดแก คณคาในการใชบรโภค แบงเปน bull การผลตเพอการบรโภคเฉพาะในทองถน ไมสามารถน าผลผลตออกสตลาดได เชน ถานจากไม

เนอสตวปา เปนตน bull ผลตเพอการบรโภคของผบรโภคทวไป ผลตเพอออกสตลาดผบรโภค ทงในทองถนและตลาดใน

ระดบอนๆ คณคาดานการใชผลผลต (Productive Use Value) ผลผลตจะเกบเกยวจากแหลงตางๆไปสตลาด

การคา ผลผลตจะมคณคาในดาน คณคาโดยออม(Indirect Values) พจารณาจากลกษณะของความหลากหลายทเกดจากระบบชวภาพ

เชน กระบวนการของสงแวดลอม กระบวนการของระบบนเวศนซงใหประโยชน ดานเศรษฐกจ และประโยชนอนๆแกมนษย ไดแก

bull คณคาทไมใชการบรโภค bull การบ าบดน าเสย bull การปองการดนเสอม bull การฟนฟสภาพอากาศ bull การขจดคารบอนไดออกไซด

bull การก าจดของเสย bull การน าความสมพนธระหวางสายพนธมาใชประโยชน เชน การผสมเกสร การกระจายเมลดพนธ

(Seed dispersers) การใชประโยชนจากสงมชวตในดน เปนตน

bull การน าประโยชนของระบบนเวศนมาสรางเปนแหลงทองเทยว bull การใชคณคาเพอการศกษา ทางเลอกของคณคา (Option Values) เปนการน าศกยภาพของสายพนธมาใชประโยชน ซงแลงเปน

ดานเศรษฐกจและประโยชนดานอนๆ ในอนาคต ทางเลอกเชงคณคาของสายพนธดงกลาว ไดจากการคนพบสงทเปนผลกระทบตอเศรษฐกจโลกจากสายพนธทมอยมากมาย โดยเฉพาะใชประโยชนจากสายพนธแกมนษย ไมวาจะเปนดาน อาหาร และยารกษาโรค และวคซนปองกนโรค

คณคาตอการด ารงอย (Existence Values) เปนจตส านกของมนษยตอการกระท าใหสายพนธ ชมชน ภมทศนหรอภมประเทศทสายพนธอาศย ด ารงอยตอไป ไมวาจะมการลงทนดานคาใชจายเทาใดกแลวแต

ระบบนเวศนเพอการจดการทรพยากรธรรมชาต การจดการทรพยากรธรรมชาตและระบบนเวศน ระบบนเวศน ศกษาเรองความสมพนธของสงมชวต ทมตอกนและมตอสภาพแวดลอทสงมชวเหลาน น ด ารงอย ทรพยากรธรรมชาต

bull เปนของขวญจากธรรมชาตทงทเปนสงทมชวตและองคประกอบทไมมชวต bull เปนสงทสามารถใชไดอยางไมจ ากดจ านวน และบางสงบางอยางตองจ ากดการใช bull เปนสงทสามารถใชประโยชน และหรอไมสามารถใชประโยชนได การมปฎสมพนธระหวางมนษย ทรพยากรธรรมชาตอาจมรปแบบตางๆ bull รปแบบของการเปนผใชประโยชน(การบรโภค เชน น าไปเปนผลผลต และไมใชพอการบรโภค

เชน การพกผอนหยอนใจ การบนเทง bull การปกปองรกษาเชน การสรางหรอจดการเพอการปกปองอนรกษพนท bull การปรบใหเกดความเหมาะสม การจดการใหเกดความเหมาะสม เชนการจดการปาไม เปนตน สองส านกคดดานการจดการเพอการเปลยนแปลงของทรพยากรธรรมชาต ไดแก ส านกคด ซงเนนการ

อนรกษและปกปองรกษา และส านกคดซงเนน การเพมปรมาณหรอโอกาสในการสญพนธ แนวความคดของสองส านกนมความขดแยงกนอย แตทวา แนวคดทงสองสามารถเชอมโยงเพอน าไปส

ความยงยนในการกอใหเกดความยงยนของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมได ดงนน จมค าถามทวา จะมวธการจดการอยางไรจงจะสามารถน าไปสความยงยนได ความยงยนคอรปแบบของการใชทรพยากรทมความตอเนองไมลดนอยลง ขอวพากษตอความยงยนซง

ไมเหนดวยกบความแตกตางกนของทรพยากร ความยงยนสามารถมองจากมมตางๆไดแก ระบบนเวศน เศรษฐศาสตรการคา และ มมมองทางสงคม การจดการทรพยากรธรรมชาตแบบยงยน จ าเปนตองเขาใจถงกลไกทน าไปสสงทท าใหเกดความเขาใจวา ทรพยากรคอผลผลต

การจดการทรพยากรธรรมชาต

การจดการทรพยากรธรรมชาตเนนการจดการเพอใหเกดความสมพนธระหวางระบบนเวศนทสมดล

ทรพยากร วตถประสงคของการพฒนา

ปจจยทเกยวของกบระบบนเวศน

ค าถามในการจดการ

น า(ชวภาพ) น าสะอาด การปกปองแหลงน า สามารถจดการเพอการปกปองแหลงน าไดหรอ

พช(ผลผลตชวภาพ)

การสรางความยงยน ผลตขนมาใหม สรางรนใหมๆ การผสมเกสร ผผสมเกสรดอกไม อตราการเจรญเตบโต สขภาวะ

จะจดการอยางไรตอปจจยทเปนผลกระทบและท าใหเกดความส าเรจ

ตารางท 4 ความสมพนธระหวางปจจยดานระบบนเวศนและการจดการ

สตว(ชวภาพ)

การสรางความยงยนใหสายพนธ

พลวตรของประชากร นสย ความหนาแนนในถนทอย

จะจดการกบปจจยทมผลกระทบอยางไร

การอนรกษระบบนเวศน

กลไก ทมตอการสนบสนนเพอการด ารงไวซงความหลากหลายทางชวภาพ

อะไรคอผลกระทบของการจดการ ดานกลไกดงกลาวและความหลากหลาย

แผนภาพท 15 วงจรการจดการระบบนเวศน

การจดการระบบนเวศน

กระบวนการทมจดมงหมายเพอการอนรกษระบบนเวศทส าคญและฟนฟทรพยากรธรรมชาต ในขณะเดยวกน สามารถสนองความตองการทางเศรษฐกจและสงคมการเมองและวฒนธรรมและของคนรนปจจบนและอนาคต

วตถประสงคหลกของการจดการระบบนเวศเปนการบ ารงรกษาทมประสทธภาพและมจรยธรรม ในการใชทรพยากรธรรมชาต ทรพยากร

มวธการทหลากหลายและเปนแบบองครวมซงเปนวธการเพอการเปลยนแปลงสภาพแวดลอมทาง ธรรมชาต โดยวธในการบรหารจดการระบบนเวศจะตองมประสทธภาพ มการมสวนรวมในการอนรกษทงในระดบทองถนหรอแนวนอนและเกยวของกบการจดการเพอการปรบตว การจดการเชงกลยทธ การสงการและการควบคม การจดการเชงกลยทธ เปนวธกาจดการซงเนนรปแบบเพอใหเกดแนวทาง เปาหมายทชดเจนและกอใหเกดผลลพธทตองการ ซงการจดการทรพยากรธรรมชาตและระบบนเวศน การจดการเชงกลยทธและการสงการมรปแบบตางๆ

แผนภาพท 16 การพฒนาเพอมงเปาหมายสเศรษฐกจสเขยวและความยงยน

แผนภาพท 17 การพฒนาทเนนการจดการภาวะเรอนกระจก

แผนภาพท 18 ตวแบบการจดการระบบนเวศน

แผนภาพท 19 การจดการระบบนเวศนซงใชชมชนเปนฐาน

แผนภาพท 20 กรอบแนวคดในการจดท าแผนการจดการระบบนเวศน

แผนภาพท 21 กรอบแนวคดการจดการระบบนเวศนเชงบรณาการ

การก าหนดนยามการจดการระบบนเวศน(Formulations) มหลกการหลายหลกการ ก าหนดนยามการด าเนนงานเพอจดการระบบนเวศนไวหลายประการ การจดการระบบนเวศนเปน สงทแสดงใหเหนถงววฒนาการของคานยมทางสงคมและการให

ความส าคญซงไมมการเรมตนหรอสนสด การจดการระบบนเวศนเปน การด าเนนงานทชดเจนและมการก าหนดอยางเปนทางการ ไมวาจะเปน

สถานททใช และขอบเขตในการจดการ การจดการระบบนเวศนควรเปนการด ารงไวซงระบบนเวศนตามเงอนไขทเหมาะสมและกอใหเกด

ความส าเรจดานผลประโยชนทางสงคม การจดการระบบนเวศน ควรใชประโยชนจากความสามารถของระบบนเวศนเพอตอบสนองตอสงทท า

ใหเกดสภาพตงเครยดตางๆ ตอบสนองตอธรรมชาตของมนษยและตอบสนองตอสงทมนษยสรางขน แตความสามารถของระบบนเวศนทขอจ ากดในการรองรบความตงเครยดและมนษยยงคงรกษาสถานะในสงทมนษยตองการไว

การจดการระบบนเวศนอาจจะหรอไมอาจจะเนนถงผลของความหลากหลายทางชวภาพ ค าจ ากดความของความยงยน หากน ามาใชในการจดการระบบนเวศนทงหมดควรมความชดเจนโดยเฉพาะ ความเกยวของดานกรอบของเวลาตนทนและผลประโยชนทไดรบ รวมทงการ ความสมพนธของการจดล าดบความส าคญและตนทน

การก าหนดอยามระบบ มความส าคญอยางมากตอประสทธผลของการจดการระบบนเวศน แตยงคงเปนองคประกอบหนงในกระบวนการตดสนใจอนเปนพนฐานอยางหนงของสาธารณะและการเมอง

ดงนน การจดการทรพยากรธรรมชาต การจดการระบบนเวศนยงคงไมมความชดเจนนก และยงคงมการโตแยง ความขดแยงอย เนองจากสวนหนงถกก าหนดดวยกระบวนการทางนโยบาย และแนวคดดานวทยาศาตรของนกวทยาศาสตร กแสดงออกในเชงดอรนในแนวคดของตนรวมทงการแขงขนชงดชงเดน

การมจดยนในแนวคดเปนสงส าคญอยางยงตอการจดการทรพยากรและตอกาจดการระบบนเวศน ผจดการซงด าเนนงานภายใตนโยบายของรฐและระบบราชการกบผจดการซงอยในองคกรทไมใชองคกรรฐ มกจะโตแยงและเกดขอขดแยงกนเสมอ ทงหมดคอววฒนาการทผานมาของแนวทางการจดการระบบนเวศนและสงแวดลอม

ž แผนภาพท 22 กระบวนการจดการเพอการอนรกษ ผมสวนไดสวนเสย(Stakeholders)

เปนบคคลหรอกลมคนทไดรบผลกระทบจากการตดสนใจและการกระดานสงแวดลอม แต อาจมอ านาจและอทธพลตอผลลพธของการตดสนใจดานสงแวดลอมทเกยวของกบการจดการระบบนเวศ

เปนการตดสนใจตอการบรหารจดการระบบนเวศจากทองถนทมความซบซอน มการชงน าหนกความส าคญระหวางผมสวนรวม หรอผมสวนไดสวนเสย มความหลากหลายของความร การรบรและคานยมตอ ระบบนเวศนและทรพยากรธรรมชาตทหลากหลาย ผมสวนไดเสยมกจะมความสนใจทแตกตางกนตอประโยชนทไดรบจากระบบนเวศ ซงหมายความวาการจดการทมประสทธภาพของระบบนเวศ ตองใชขนตอนการเจรจาตอรองทพฒนาไปสความไววางใจซงกนและกน โดยเฉพาะในประเดนทสนใจรวมกน โดยมวตถประสงคเพอสรางความรวมมอและสานประโยชนรวมกน

แผนภาพท 23 มาตรวดของผมสวนไดสวนเสยตอมาตรฐานของการจดการเชงอนรกษ

การจดการการปรบเปลยน(Adaptive management) การจดการการปรบเปลยน อยบนพนฐานของแนวคดทมอทธพลตอการท านายอนาคต มอทธพลตอ

ระบบนเวศน ในดานการกระท าทอาจกอใหเกดการชะงกงน(Disturbance) ตอระบบนเวศ แตยงมขอจ ากด และยงไมมความชดเจนนก

ดงนนเปาหมายของ การจดการการปรบเปลยนคอ การจดการระบบนเวศใหมความความสมบรณใหมากทสด

ใชประโยชนจากการปฏบตดานการจดการ ซงจะสามารถท าเกดการเปลยนแปลงจากพนฐานของประสบการณใหมและขอมลเชงลก องคกร The Resilience Alliance (2010) เสนอวา

การจดการการปรบเปลยนพยายามคนหาวธการทคอนขางกาวราวของวธการจดการเพอเขาแทรกแซงระบบนเวศน ทงนไดน ากลยทธในการจดการเพอน าไปทดลองใชกบหนาทของระบบนเวศน

การแทรกแซงอยบนพนฐานของสมมตฐานเพอเปนแนวทางในการตรวจสอบหนาทของระบบนเวศน วธการนมความแตกตางกนของแนวทางการจดการ วธการทางสถตการยอมรบและไมยอมรบ ซงเกดประโยชนดานการเกดความรใหมๆ จากความสมเสยง วธการคาดเดาอยางมเหตมผล อนเปนเปนกลยทธ ในการจดการการปรบเปลยน การตรวจสอบน าไปสขอมลใหมๆของหนาทของระบบนเวศน องคประกอบทท าใหเหนถงความไมชดเจนของการจดการการปรบเปลยน คอ เปนการจดการทเชอมกบชวงเวลาและขอบเขตของพนททเหมาะสมเทานน มงเนนการใชวธการทางสถตและการควบคม ใชคอมพวเตอรสรางแบบจ าลอง เพอสรางขอมลเชงสงเคราะหและใชฉนทามตตอตวตนของระบบนเวศน มฉนทามตตอตวตนของระบบนเวศนซงจะ

น าไปการประเมนทางเลอกของกลยทธในการจดการ เลอกการสอสารของเวทการเมองมาเปนเวทในการเจรจาตอรองเพอใหไดทางเลอกของกลยทธทตองการ ž

การปรบกลยทธ มตทจ าเปนตอการน ากลยทธไปปฏบต

การวางแผนของเมองและจดท าโซนนงเพอหลกเลยงฤดกาลเกบเกยว

ชมชนธรรมาภบาลและโครงสรางการมสวนรวม ผลของวธการซงเกยวของกบสงคมเฉพาะกลมและเมองระดบลาง

แผนระยะยาว จ านวนประชากร การสงผานไปสการบรโภค

ความเคลอนไหวทางสงคม ความสอดคลองตอนยามในระดบภมภาค ความอดกลนของสงคมและการผสมผสาน

การพฒนาโครงสรางพนฐานขนาดใหญเพอการปรบเปลยน(เชน เขอน การชลประทาน และการจดการน าทสะดวก

การยอมรบทางสงคมตอการพฒนาเพอการแกไขเทคโนโลยซงมผลตอความเสยหายตอสภาพแวดลอมหรอเกดผลกระทบทางสงคม ตอกลมคนในอดต

เทคโนโลยใหมของการเกษตรและธรรมชาต การยอมรบทางสงคมตอเทคโนโลยทมความเสยงและสกดกนความรวมมอทางสงคม การยอมรบตอภมปญญาและเทคโนโลยทองถน

นโยบายตางๆและแผนส าหรบพนทธรรมชาต และการอนรกษระบบนเวศน

โครงสรางสถาบนใหมเพอการอนรกษและเพอการน ารปแบบการปกปองพนทในอดตมาใช โดยใชประชาชนเปนศนยกลางในการอนรกษ การยอมรบทางสงคมและการแบงปน เปาหมายเพอใหเกดความยดหยน

ตารางท 5 การปรบกลยทธเพอน าไปปฏบตของการจดการการปรบเปลยน

วถการปรบเปลยนและประเดนทเกยวของกบภาครฐ

แผนภาพท 24 กรอบของการจดการเชงปรบเปลยน

แผนภาพท 25 กระบวนการปฏสมพนธของการจดการการปรบเปลยน

แผนภาพท 26 วงจรการปฏบตงาน

แผนภาพท 27 วงจรการจดการเชงปรบเปลยนเพอจดการพนทอนรกษ

แผนภาพท 28 รปแบบของการจดการการปรบเปลยน 6 ขนตอน

แผนภาพท 29 ตวชวดส าหรบการจดการเชงปรบเปลยนกบการเรยนรทางสงคม

ž แผนภาพท 30 การสรางวงจรการท างานเพอประเมนตดตามการจดการ

แผนภาพท 31 วงจรของแผนในระดบโลกาภวตน

แผนภาพท 32 การประเมนเพอการเรยนรวธคดและแนวทางการจดการ

แผนภาพท 33 กระบวนการสการขบเคลอนระบบนเวศนเชงวสาหกจโดยชมชน

แผนภาพท 34 การประเมนกระบวนการพฒนาระบบนเวศนเชงวสาหกจ

แผนภาพท 35 กระบวนกลยทธการพฒนาเพอการด ารงชวตและสงแวดลอม การจดการทรพยากรธรรมชาต

ค าวาการจดการทรพยากรธรรมชาต มกใชกบทรพยากรทมนษยสามารถน ามาใชประโยชนได มากกวาทจะใชกบระบบนเวศนทงระบบ

วตถประสงคของการจดการทรพยากรธรรมชาต คอการสรางความยงยนเพออนาคตขางหนา เปนการจดการระบบนเวศนเพอสรางความสมดลแกทรพยากรธรรมชาตเพอใชประโยชนจากสงดงกลาวและเพออนรกษ ไวโดยก าหนดกรอบระยะเวลาใหยาวนานทสด

มตตางๆของการจดการทรพยากรธรรมชาตไดแก bull แหลงน า(Watershed) bull ดน(Soils) bull พรรณพชและพนธสตวในทองถน(Flora ampFauna)

ทงนตองพจารณาแตละประเภท และในระดบภมประเทศ(Landscape) เพอการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตในหลายดาน เชน อาหาร ยา พลงงาน ทอยอาศย เปนตน

การจดการระบบนเวศน ตงอยบนพนฐานของความสมพนธระหวางความยงยนและการด ารงไวซงทรพยากรซงมนษยสามารถน ามาใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตนน

ดงนน นยส าคญของปจจยทางเศรษฐสงคม (Socioeconomics) จะมผลตอการจดการทรพยากร ธรรมชาตผจดการทรพยากรธรรมชาตจงมเปาหมายทจะท าใหการจดการดงกลาวไมกอใหเกดอนตรายตอระบบนเวศน ในอนาคต ž ภาคระหวางผจดการทรพยากรธรรมชาตและผจดการระบบนเวศนรวมทงผมสวนไดสวนเสยควร

ก าหนดแนวทางในใหเปนไปในแนวทางเดยวกนเพอกระตนใหเกดการใชทรพยากรธรรมชาตทมอยอยางจ ากดใหเกดความยงยน ž การจดการทรพยากรธรรมชาตควรมมาตรวดทตรงไปตรงมาตอสภาวะและสภาพของระบบนเวศน ซง

เออตอทรพยากรธรรมชาตโดยการสรางสภาวะความพอเพยงในการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและท าใหระบบนเวศนสามารถดแลฟนฟตนเองได ž อยางไรกตาม การเพมขนขงจ านวนประชากร ท าใหเกดความตงเครยดตอระบบนเวศน การ

เปลยนแปลงของสภาพอากาศ การรกรานของสายพนธทไมตองการ(เชอโรค สายพนธวชพช สายพนธพยาธเปนตน) สงเหลานท าใหไมสามารถท านายไดวาในอนาคต ทรพยากรธรรมชาตในระบบนเวศนซงมนษยมความตองการเพมขนนนจะเปนอยางไร ž กลไกทจะน ามาใชเพอประเมนเหตการณดงกลาวขางตน ในการจดการระบบนเวศนและทรพยากร

ธรรมชาตมหลายประการไดแก bull ระบบสารสนเทศทางภมศาสตร(Geographic Information Sytem GIS) bull การตรวจสอบระยะไกลจากดาวเทยม(Remote Sensing Application)

สงขางตน สามารถน ามาใชในการประเมนทรพยากรธรรมชาตและระบนเวศน โดยการจดท าเปนแผนท ทงในระดบทองถน ภมภาคโลก

กลยทธในการจดการ

กลยทธในการจดการทรพยากรและระบบนเวศน จะสามารถสรางเปาหมายในการจดการเพอเออประโยชนตอระบบนเวศน ในขณะเดยวกนสามารถเออประโยชนตอเศรษฐกจและสงคม รวมทงเออตอประเดนทมความเกยวของทางการเมอง

การทกลยทธการจดการมความหลากหลายแตกตางเพราะมาจากความตองค านงถงความตองการของผมสวนไดสวนเสยและและสามารถจดวางกลยทธในการพฒนาระบบนเวศนทดทสดได

รปแบบอนๆของกลยทธการจดการระบบนเวศน มลกษณะทคลายกนกลาวคอ ใหความส าคญตอการประเมนผล การทบทวนการเปลยนแปลง ผลกระทบในทางบวกและทางลบ ความยดหยนตอการจดล าดบความส าคญ ในการใชขอมลใหมๆเพอการปรบตวของการจดการ

องคประกอบส าคญในการจดการแบบยงยน(โดยเฉพาะปาไม) 7 ประการ bull ประเมนคาหรอคณคาของทรพยากร bull ความหลากหลายทางชวภาพ bull สภาพของทรพยากรหรอระบบนเวศน ความอยรอด (เชน ความสมบรณของปา) bull หนาทในการผลต และทรพยากร(ปาไม) bull หนาทในการปกปองของทรพยากร(ปาไม) bull หนาททางเศรษฐกจ-สงคม bull นโยบาย กฎหมาย และกรอบทก าหนดของสถาบน

แผนภาพท 37 การจดการทรพยากรธรรมชาต

แผนภาพท 38 ทรพยากรธรรมชาตทใชหมดไป และไมมวนหมด

แผนภาพท 39 การน าแผนการจดการทรพยากรธรรมชาตไปปฏบต

แผนภาพท 40 โครงการการจดการทรพยากรธรรมชาต

แผนภาพท 41 การตดสนใจในนโยบายของรฐ

แผนภาพท 42 การวางแผนในการจดการทรพยากรธรรมชาตและระบบนเวศน

แผนภาพท 43 กระบวนการการจดการระบบทรพยากรของชมชน

แผนภาพท 44 ตวแบบทวไปของการจดการทรพยากรธรรมชาตทใชชมชนเปนฐาน

แผนภาพท 45 การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมโดยการร เอนจเนยรง

แผนภาพท 46 การพฒนาโดยชมชนเปนฐานและความรวมมอระหวางภาค

แผนภาพท 47 ประโยชนทชมชนจะไดรบจาก การจดการทรพยากรธรรมชาตและระบบนเวศน

แผนภาพท 48 การวางแผนในระดบทองถน การอนรกษในระดบพนทหรอภมทศน(Landscape level conservation)

เปนวธการทตองพจารณาความตองการของสงมชวตในระดบพนทกวางเพอการปฏบตการอนรกษ เกยวของกบแนวทางดานการจดการระบบนเวศนเนองจากจ าเปนตองพจารณาถงการปฏสมพนธระหวางทรพยากรธรรมชาตกบระบบนเวศน ซงตองเขาใจและรบทราบภาพรวมของระบบนเวศนและปญหาสภาพแวดลอม

อยางไรกตาม การอนรกษ มความโนมเอยงไปทางการน าไปใชเพอผลประโยชนแกมนษย โดยมวธการ ตางๆในการอนรกษเชน

bull แนวเชอมตอส าหรบสตวปา(Wildlife Corridor) bull แนวเชอมตอของพนทถนทอย(Habitat Corridor) bull แนวเชอมตอของพนทสเขยว(Green Corridor) ทงหมดนเกดจากการทมนษยเขาไปจดการเพอใหเกดการเชอมโยงระหวางประชากรในระบบนเวสน

สามารถเชอเชอมตอกนไดเพอ การขยายพนธ การปองกนการผสมพนธขามสายพนธเปนตน ทงน พนททถกพฒนาโดยมนษยไดกลายเปนเสยงเสยว และตดขาดจากกนท าใหตองเขามากระท าการ

จดการ การบงคบบญชาสงการและการจดการการควบคม (Command and control management)

การแกปญหาเชงเสนตรง (Linear problem solving approach) เปนวธการในการรบรปญหาแลวแกไขผานกลไกตางๆ เชน กฎหมาย การท าสญญาหรอขอตกลง

วธการในแนวดง (Top-Down Approach) เปนวธการซงตองอาศยระเบยบ วนย และเปนการท างานทดทสดในการแกไขปญหางายๆไมซบซอนนกเชน การหาสาเหตและผลกระทบเปนตน

การสงการและการควบคมมกใชกบการปรบปรงการแยกผลผลต ปองกนพชผล เพอความสามารถในการเกบเกยวพชผลใหไดมากทสด การคดสรรสายพนธสตว การอนรกษป และการปองกนไฟปา ž อยางไรกตาม วธการขางตน มกไดผลลพธทไมพงปรารถนานก และมกไดผลตรงขามกบเปาหมาย ท า

ใหตองปรบเปลยนและหาวธการทดกวา ดงนน วธการทสามารถมองภาพรวมไดดทสดและสามารถบรณาการวธการไปสการอนรกษ และการจดการทงระบบนเวศนและทรพยากรธรรมชาต คอวธการทเรยกวา การจดการการปรบเปลยน(Adaptive Management) วธการอนรกษ

สายพนธทมความออนไหว เสยงตอการสญพนธ(Species Vulnerable) จ าเปนตองจดการกบพนทเพอการปกปองระบบนเวศนใหเกดความสมบรณเออตอการด ารงสายพนธ

อยางไรกตาม การจดเตรยมพนทส าหรบสายพนธจ านวนมากเปนสงทยากตอการด าเนนการเนองจากตองเขาใจตอวธการในการอนรกษเชงภมทศนซงมหลายวธการตอการอนรกษระบบนเวศนในระดบพนทหรอภมทศน ž การอนรกษดวยการก าหนดเปาหมายเฉพาะกลม อนเปนวธการแบบดงเดม (Traditional Approach)

ซงสามารถรองรบปญหาการท าลายระบบนเวศนของมนษย และท าใหปญหาขยายเปนปญหาระดบโลกาภวตน(Global) โดยพจารณาถง ปจจยดาน การท าลายและปจจยดานสภาพแวดลอมธรรมชาต ž

ความหลากหลายทางชวภาพกบ การพฒนาเศรษฐกจชมชน ความหลากหลายทางชวภาพกบ การท าสวนผสม

Biodiversity and Integrated Farming amp แผนพฒนาจงหวดซงเนนระบบนเวศนและสงแวดลอม ความหลากหลายทางชวภาพกบ การท าสวนผสม (Biodiversity and Integrated Farming)

การเกษตรและความหลากหลายทางชวภาพ (Agriculture and biodiversity) เปนแนวคดทมองความหลากหลายทางชวภาพบนพนฐานของผลผลตทางการเกษตร และอาหารทปลอดภย พรอมกบการค านงถงสภาพความออนไหวของระบบนเวศน

ค าวา การเกษตรชวภาพทหลากหลาย (Agro biodiversity) ครอบคลมถง ความหลากหลายของพนธพช สตว สงมชวตในดน แมลง และรกขชาต สตวทมในทองถน และมความสามารถจดการตนเองไดในระบบนเวศน ทงนรวมถง ถนทอยตามธรรมชาต

การเกษตรชวภาพทหลากหลาย มความส าคญตอเศรษฐกจ ระบบนเวศน และผลประโยชนทางสงคม รปแบบของการท าการเกษตร มทงการเกษตรและปศสตว ทผสมผสานความหลากหลายของพชผล ไมยนตน สตวเลยงและสตวทมอยในระบบนเวศน

ประเภทของการเกษตรชวภาพทหลากหลาย ไดแก เกษตรสวนปา การเกษตรขามพนธ การปลกพชหมนเวยน เปนตน

การเกษตรชวภาพทหลากหลาย สามารถ ใหทงอาหาร ผลผลตทางการเกษตร ทมความหลากหลายของยนส สายพนธ และมผลดตอระบบนเวศน และประโยชนหลายประการ ไดแก

bull การเพมผลผลตทางการเกษตร พชผลและอาหารทปลอดสารเคม bull สรางความมนคง ไมเปนอนตรายตอสขภาพ และใหความยงยนแกระบบการเกษตร bull ความสามารถจดการกบสงรบกวนตอกจกรรมการเกษตร bull อนรกษดน เพมปรมาณสารอาหารในดน ท าใหดนมคณภาพ bull สรางรายไดใหแกผท าการเกษตร bull เพมมลคาเพมใหกบผลผลตทางการเกษตร bull ลดความเสยงทงในระดบบคคล ชมชนและระดบชาต bull สามารถเพมประสทธภาพในการใชทรพยากร และฟนฟระบบนเวศน bull ลดแรงกดดนทมตอการเกษตรในพนทเปราะบาง ปาไม และสายพนธทก าลงอยในสภาวะอนตราย bull ลดการพงพาภายนอก bull ท าใหเกดสขภาวะทด จากแหลงอาหารทเปนยา แรธาตและวตามน

แนวคดและหลกการของเกษตรผสมผสาน (Integrated Farming)

ระบบความหลากหลายและระบบการพงพาภายในของพชและหรอสตว ตงแต 2 อยางขนไปในสถานทและเวลาเดยวกน ส าหรบแนวคดในประเทศไทยคอ เกษตรทฤษฎใหม

เกษตรผสมผสานคอ การผสมผสานทเหมาะสมตอ เกษตรทปลกพชและสตวเศรษฐกจ สามารถจดการใหเกดความสมดลระหวางผลผลต การจดสรรทรพยากรทดน น าและทรพยากรอนๆ เชน

bull การใชวตถดบซ าจากวงจรการผลต bull การใชประโยชนจากทรพยากรจากผลผลตในระบบนเวศนเดยวกน bull เรยนรจากกระบวนการเรยนรผานประสบการณ bull รปแบบของระบบเกษตรผสมผสาน bull การผสมผสานของพช bull การผสมผสานของสตวและ bull การผสมผสานกนระหวาพชและสตว ลกษณะหลกๆ ของการเกษตรผสมผสาน ประกอบดวย ระบบรองทเปนหลกส าคญ ไดแก ระบบรอง- พชผล (Fruit Subsystem) เปนระบบรองทเปนหลกในเกษตรผสมผสาน ไมผลเปนพนธท

สามารถเจรญเตบโตไดทงพนทในทองถนและพนททเปนทงหญาตางๆ เชน กลวย ลองกอง มงคด ทเรยน หมากเมาหรอมะเมามะมวง ลนจ ฝรง นอยหนา(Custard apple) มะขาม (Sweet tamarind) และไมผลอนๆ

ระบบรอง- ผกสวนครว (Vegetable Subsystem) เปนระบบของการปลกผกสวนครว ผสมผสานไปกบไมผล พชผกสวนครวสามารถเตบโตใตรมใบของไมผลได มอายการเจรญเตบโตสน และรวดเรวโดยปลกในแถวของพชไมผล พชสวนครวนอกจากน ามาเปนอาหารประจ าวนของคนไทยแลวยงสามารถเปนพชเศรษฐกจสรางรายไดแกครวเรอนไดด ระบบรอง- ไมยนตน (Tree Subsystem) เรมตนของเกษตรผสมผสาน ไมยนตนจะไมมความส าคญในดานเศรษฐกจและความเปนแหลงบรโภคมากนก แตในระยะยาวไมยนตนจะสามารถเปนพชเศรษฐกจทส าคญ รวมทงสามารถน ามาใชประโยชนตอการด ารงชวตของคนในครวเรอน เชน ไมสก(Teak) ไผ กระถนณรงคสะเดา เปนตน

ไมยนตนจะเปนเงอนไขตอระบบนเวศน ท าใหเกดความหลากหลายทางชวภาพ เชน แมลง สตวตางๆจะเขามาอาศยอย ในสวนผสมมากขนเมอเกดความสมบรณของสวนผสมหรอสวนปา

ระบบรอง- แหลงสะสมผลผลต (Livestock Subsystem) สงส าคญอยางหนงตอการท าสวนผสมระดบครวเรอนคอ คลงสะสมผลผลตเพอการด ารงชวตหรอบรโภค (Livestock) เปนสถานทเกบผลผลตส าหรบบรโภคในครวเรอน เลยงสตว และหรอเกบปยธรรมชาตเปนตน รปแบบของระบบเกษตรผสมผสาน

การผสมผสานบนพนฐานของพช เปนกจกรรมการปลกพชทสามารถเกบเกยวผลผลต เชน ขาว ขาวโพด เปนสงทท ารายไดหลก ใหแกครวเรอน และรายไดรองมาจากกจกรรมในรปแบบอนๆ

การผสมผสานบนพนฐานของสตว เปนกจกรรมทมรายไดหลกจากปศสตว ในขณะทการปลกพชทสามารถเกบเกยวผลผลตเปนรายไดรอง

การผสมผสานกนระหวางพชและสตว เปนกจกรรมการท าประมงน าจดหรอน าเคม เชน การท าบอเลยงปลา การเลยงปลาในกระชง ซงจะมรายไดหลกจากจกรรมดงกลาว และรายไดรองจากกจกรรม พชไร พชสวน ปศสตว

ประโยชนทไดจากการเกษตรผสมผสานไดแก ระดบครวเรอน

bull สามารถสรางรายไดทมนคง bull เปนประโยชนตอการปรบปรงโครงสรางดน เพมปยธรรมชาตในดน bull เปนการท างานทตอเนองสรางรายไดประจ าใหกบครวเรอน bull สามารถใชประโยชนจากสงตกคาง และน าไปใชประโยชนตอวงจรอาหารในการเกษตรผสมผสาน bull ท าใหเกดความเชอมนในการประกอบอาชพการเกษตร ระดบชาต bull ลดการบรโภคในภาคการเกษตร bull ลดอตราการอพยพจากชนบทสเมอง bull ลดการใชปยเคม และลดการสงเขาปยเคมจากตางประเทศ bull ลดอตรารายไดทไมแนนอนของภาคเกษตร ทงยงเกดการสงเสรมใหเกดการรกษาและอนรกษ

สงแวดลอม เกษตรผสมผสานในความหมายของนานาชาต

นยามของเกษตรผสมผสานขององคกรระหวางประเทศเชน องคกรเพอบรณาการทางชวภาพและการควบคมการใชสารเคมในพชและสตว(Organization for Biological and Integrated Control of Noxious Animals and Plants West Palaeartic Section IOBCWPRS1993)

การบรณาการทรพยากรธรรมชาตและกลไกธรรมชาตในกจกรรมการท าไรเพอน ามาแทนทการท าไรแบบปด

การผลตผลผลตทมความปลอดภยแบบยงยน เปนผลผลตดานอาหารทมคณภาพสงภายใตระบบนเวศนทสมบรณ

นอกจากนน ยงท าใหเกดความยงยนของรายได และความยงยนของการเกษตรทมหนาทเชงซอน การน าการเกษตรผสมผสานหรอเกษตรธรรมชาตมาใชพฒนาชมชน

การจดท าแผนโดยชมชน การถกประเดนปญหาทส าคญไดแก จดอออนของชมชน bull ระบบชลประทานทไรประสทธภาพ bull การขาดแคลนน าในฤดรอน ดนขาดสารอาหาร bull ความไมสามารถเขาถงระบบไฟฟา bull ขาดการเชอมตอของระบบขนสงจากพนทการเกษตรสตลาด bull การคนทนจากผลการเกษตรเชงเดยวมระยะเวลายาวนาน bull การขาดแคลนแรงงาน bull การขาดเงนลงทน bull ไมมระบบตลาดรองรบ เหลานเปนปญหาในเชงจดออน สงทสามารถน ามาแกไขปญหาดานการเกษตร คอเกษตรผสมผสาน การบรหารจดการพนทการเกษตร

การจดสรรพนทท ากนเปนแหลงน าเพอการชลประทานภายในครวเรอนของแตละครวเรอนในชมชน ทงน โดยการสนบสนนของภาครฐในระดบชาต ซงมรการสนบสนนนโยบายระดบชาตเพอการพฒนาการเกษตรธรรมชาต

ในระดบภมภาค มนโยบายการพฒนาเพอแกไขจดออนภายในทองถนและการสนบสนนใหเกดการพฒนาเศรษฐกจและสงคม ในระดบทองถน มการสนบสนนสงเสรมภาคการเกษตรใหเกดความยงยน

แผนภาพท 49 รปแบบการเกษตรเชงความหลากหลายทางชวภาพ

แผนภาพท 50 ผลผลตทหลากหลายจากการเกษตรผสมผสาน

ตวแบบภาครฐ-ชมชนเพอ การพฒนาและปรบปรงคณภาพชวตชมชนและทองถน เปนตวแบบทสะทอนใหเหนถงนโยบายในการจดการทรพยาหฃกรธรรมชาตและระบบนเวศนเพอประโยชนของมนษย และในขณะเดยวกนนโยบายดงกลาวจะสะทอนภาพทางการเมองเรองทรพยากรและระบบนเวศน

แผนภาพท 51 ตวแบบภาครฐ-ชมชนเพอ การพฒนาและปรบปรงคณภาพชวตชมชนและทองถน การจดการระบบนเวศนในรปแบบความหลากหลายทางชวภาพ ไมวาจะเปนรปแบบการเกษตรผสมผสานหรอรปแบบการจดการระบบนเวศนเพอประโยชนของมนษยและเพอความยงยนของระบบนเวศนเองจ าเปนตองอาศยกลยทธในการจดการสงดงกลาว

Vision) Goal)

Strategic Issues) Strategies) Projects)

SMEs)

แผนภาพท 52 แผนกลยทธเพอการปรบระบบนเวศนในทองถน

อางอง Resilience Alliance 2010 Adaptive Management Viewed 5 July ž 2014 httpwwwresallianceorg600php United States Department of Interior Technical Guide Chapter 1 What is Adaptive

Management Viewed 8 Sep 2010 Szaro R Sexton WT and Malone CR 1998 The emergence of ecosystem management

as a tool for meeting peoplersquos needs and sustaining ecosystems Landscape and Urban Planning 40 1-7

Brussard Peter F Reed Michael J and Tracy C Richard 1998 Ecosystem Management What is it really Landscape and Urban Planning 40 9-20

Lackey RT 1998 Seven pillars of ecosystem management Landscape and Urban Planning 40 21-30

Lackey Robert T 1999 Radically contested assertions in ecosystem management Journal of Sustainable Forestry 9(1-2) 21-34

MS Graves A Dandy N Posthumus H Hubacek K Morris J Prell C Quinn CH and Stinger LC 2009 Whorsquos in and why A typology of stakeholder analysis methods for natural

resource management Journal of Environmental Management 90 1933-1949 Billgren C and Holmen H 2008 Approaching reality Comparing stakeholder analysis and

cultural theory in the context of natural resource management Land Use Policy 25 550- 562

MS 2008 Stakeholder participation for environmental management A literature review Biological Conservation 141 2417-2431

Shepherd G (ed) 2008 The Ecosystem Approach Learning from Experience International Union for Conservation of Nature and Natural Resources Gland Switzerland

Mushove P and Vogel C 2005 Heads or tails Stakeholder analysis as a tool for conservation area management Global Environmental Change 15 184-198

Pahl-Wostl 2007 ldquoTransitions towards adaptive management of water facing climate and global changerdquo Water Resource Management Vol 21 pp 49ndash62

Holling C S (1978) Adaptive Environmental Assessment and Management Wiley London Reprinted by Blackburn Press in 2005

The Resilience Alliance 2010 Adaptive Management Viewed 5 July 2014 httpwwwresallianceorg600php

United States Department of Interior Technical Guide Chapter 1 What is Adaptive

Management Viewed 5 July 2014httpwwwdoigovinitiatives AdaptiveManagement

TechGuideChapter1pdf United States Department of Interior Technical Guide Chapter 1 What is Adaptive


TechGuideChapter1pdf Gregory R Ohlson D Arvai J 2006 ldquoDeconstructing adaptive management criteria for

applications to environmental managementrdquo Ecological Applications Vol 16(6) pp 2411ndash2425

Kellert Stephen R J N Mehta S A Ebbin and L L Lichtenfeld 2000 Community Natural Resource Management Promise Rhetoric and Reality Society and Natural Resources 13705-715

Ascher W (2001) Coping with complexity and Organizational Interests in Natural Resource Management Ecosystem Vol4 pp 742ndash757 Springer

Boyce MS Haney A 1997 Ecosystem Management Applications for Sustainable Forest and Wildlife Resources Yale University Press New Haven

Chapin FSIII Kofinas GP and Floke C (2009) Principles of Ecosystem Stewardship Resilience-Based Natural Resource Management in a Change World Springer

Grimble Robin and K Wellard 1997 Stakeholder methodologies in natural resource management a review of principles contexts experiences and opportunities Agricultural Systems 55(2)173-193

Cork S Stoneham G and Lowe K (2007) Ecosystem Service and Australian Natural Resource Management (NRM) Futures Paper to the Natural Resource Policy and

Programs Committee (NRPPC) and the Natural Resource Management Standing Committee (NRMSC) Retrieved 5 July 2014fromhttpwwwenvironmentgovau biodiversitypublicationsecosystem-services-nrm-futurespubsecosystem-servicespdf


Shmelev SE Powell JR 2006 Ecological-economic modeling for strategic regional waste management Ecological Economics 59(1) 115-130

African Wildlife Foundation Protecting Land African Wildlife Foundation website 5 July 2014 httpwwwawforgsectionland

Opdam P Wascher D 2003 ldquoClimate change meets habitat fragmentation linking

landscape and biogeographical scale levels in research and conservationrdquo Biological Conservation Vol 117 285-297

Hudgens BR Haddad NM 2003 ldquoPredicting Which Species Will Benefit from Corridors in Fragmented Landscapes from Population Growth Modelsrdquo The American Naturalist Vol 161(5) 808-820

Lambeck Robert J Focal species a multi-species umbrella for nature conservation Conservation Biology 11(4) 849-56

Vos CC Verboom J Opdam PFM Ter Braak CJF 2001 ldquoToward Ecologically Scaled Landscape Indicesrdquo The American Naturalist Vol 183(1) 24-41

Velazquez A Bocco G Romero FJ Perez Vega A 2003 ldquoA Landscape Perspective on Biodiversity Conservation The Case of Central Mexicordquo Mountain Research and Development Vol 23(3) 230-246

Holling C S and Gary K Meffe Command and control and the pathology of natural resource management Conservation Biology 10 (1996) 328-37 Ebscohost UIS SpringfieldIL 5 July 2014lthttpsearchebscohostcomezproxyuisedu 2048loginaspxdirect=trueampdb=bjhampAN=BBAI96026297ampsite=ehost-livegt

Knight Richard L amp Meffe Gary K 1997 Ecosystem Management Agency Liberation from Command and Control Wildlife Society Bulletin 25(3) 676-678

ความหลากหลายของระบบชวภาพ การอนรกษ และนโยบายการจดการ (Biodiversity conservation and policy of management)


Supwat papassarakan

ความหลากหลายของระบบชวภาพ การอนรกษ และนโยบายการจดการ จดมงหมาย

bull ใหเกดความเขาใจตอแนวคดของความหลากหลายทางชวภาพ bull ใหเกดความเขาใจตอระบบนเวศน bull ใหเกดความเขาใจถงความหลากหลายในระบบนเวศนทงในทองถนทเปนเมองและชนบท bull ใหเกดความเขาใจตอความส าคญของความหลากหลายทางชวภาพตอระบบนเวศน bull เขาใจตอความส าคญตางๆของความหลากหลายทางชวภาพตอการด าเนนชวต bull ความส าคญของความหลากหลายทางชวภาพตอเศรษฐกจและสงคมของชมชนและทองถน bull การบรหารจดการความหลากหลายทางชวภาพตอการด าเนนชวตภายในทองถนและชมชน bull การวางแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมของทองถนและชมชนโดยน าความหลากหลายทางชวภาพ

มาใชใหเกดประโยชน bull การเชอมโยงสแนวคดเศรษฐกจพอเพยง

ความหลากหลายทางชวภาพและนยาม (Biodiversity Definition and conceptX ค าวา ความหลากหลาย (Diversity) ใชอธบายความแตกตาง ของธรรมชาต ในคศ 1980s ความ

หลากหลายในชวงน หลกๆคอการท าความเขาใจตอ ความหลากหลายของสายพนธตางๆ วทเทรคเกอร (Whittactker evolution and Measurement of species diversity 1972) ให

ความหมายถงความแตกตางของสายพนธซงแบงเปน 3 ประเภทใหญๆ ความแตกตางของสายพนธซงแบงเปน 3 ประเภทใหญๆตามแนวคดของวทเทรคเกอร

bull อลฟา(Alpha diversity) เปนความหลากหลายภายในสายพนธ ซงใชกบการจ าแนกชนดในสายพนธเดยวกนทมอยภายในถนทอย(Habitat) อาจมมากกวา 1 ชนด(Species Richness)

bull เบลตา(Beta Diversity) เปนการอธบายความหลากหลายของสายพนธระหวางถนทอยทตางกน(Between Habitat diversity)

bull แกมมา(Gamma Diversity) อธบายความหลากหลายของสายพนธทงหมด ทอยในพนททเปนแผนดนของภมภาคตางๆของโลก

ในป 1980-1985เปนตนมา นยามของความหลากหลายทางชวภาพไมไดจ ากดอยในเพยงนยามทใชในความหลากหลายของสายพนธในลกษณะเดมแตขยายขอบเขตใหกวางขวางยงขน






















Imperfect fungi










Total 6


ž ž



ž Name ž Meaning












ž Name ž Meaning




ž Boreoeutheria ž







ž Primatomorpha ž









ž Catarrhini

ž






























































































































































































































































































Vision) Goal)


SMEs)






























































Imperfect fungi










Total 6


ž ž



ž Name ž Meaning












ž Name ž Meaning




ž Boreoeutheria ž







ž Primatomorpha ž









ž Catarrhini

ž






























































































































































































































































































Vision) Goal)


SMEs)



















































Imperfect fungi










Total 6


ž ž



ž Name ž Meaning












ž Name ž Meaning




ž Boreoeutheria ž







ž Primatomorpha ž









ž Catarrhini

ž






























































































































































































































































































Vision) Goal)


SMEs)

















































Total 6


ž ž



ž Name ž Meaning












ž Name ž Meaning




ž Boreoeutheria ž







ž Primatomorpha ž









ž Catarrhini

ž






























































































































































































































































































Vision) Goal)


SMEs)









































ž Name ž Meaning












ž Name ž Meaning




ž Boreoeutheria ž







ž Primatomorpha ž









ž Catarrhini

ž






























































































































































































































































































Vision) Goal)


SMEs)

















































ž Catarrhini

ž






























































































































































































































































































Vision) Goal)


SMEs)































































































































































































































































































































Vision) Goal)


SMEs)























































































































































































































































































































Vision) Goal)


SMEs)


















































































































































































































































































































Vision) Goal)


SMEs)













































































































































































































































































































Vision) Goal)


SMEs)




































































































































































































































































































Vision) Goal)


SMEs)






























































































































































































































































































Vision) Goal)


SMEs)

























































































































































































































































































Vision) Goal)


SMEs)






















































































































































































































































































Vision) Goal)


SMEs)















































































































































































































































































Vision) Goal)


SMEs)






































































































































































































































































Vision) Goal)


SMEs)




































































































































































































































































Vision) Goal)


SMEs)

























































































































































































































































Vision) Goal)


SMEs)
















































































































































































































































Vision) Goal)


SMEs)









































































































































































































































Vision) Goal)


SMEs)


































































































































































































































Vision) Goal)


SMEs)




























































































































































































































Vision) Goal)


SMEs)
















































































































































































































Vision) Goal)


SMEs)





































































































































































































Vision) Goal)


SMEs)
































































































































































































Vision) Goal)


SMEs)


























































































































































































Vision) Goal)


SMEs)









































































































































































Vision) Goal)


SMEs)




































































































































































Vision) Goal)


SMEs)


































































































































































Vision) Goal)


SMEs)
































































































































































Vision) Goal)


SMEs)






























































































































































Vision) Goal)


SMEs)





















































































































































Vision) Goal)


SMEs)


















































































































































Vision) Goal)


SMEs)











































































































































Vision) Goal)


SMEs)































































































































Vision) Goal)


SMEs)




























































































































Vision) Goal)


SMEs)


























































































































Vision) Goal)


SMEs)

























































































































Vision) Goal)


SMEs)























































































































Vision) Goal)


SMEs)





















































































































Vision) Goal)


SMEs)




















































































































Vision) Goal)


SMEs)


















































































































Vision) Goal)


SMEs)







































































































Vision) Goal)


SMEs)

































































































Vision) Goal)


SMEs)































































































Vision) Goal)


SMEs)





























































































Vision) Goal)


SMEs)



























































































Vision) Goal)


SMEs)

























































































Vision) Goal)


SMEs)























































































Vision) Goal)


SMEs)
















































































Vision) Goal)


SMEs)










































































Vision) Goal)


SMEs)































































Vision) Goal)


SMEs)






















































Vision) Goal)


SMEs)















































Vision) Goal)


SMEs)











































Vision) Goal)


SMEs)









































Vision) Goal)


SMEs)












































































































