ทปรกษา นายแพทยลอชา วนรตน นายแพทยวชย โชคววฒน นายแพทยสมยศ เจรญศกด

คณะบรรณาธการ นายแพทยเทวญ ธานรตน รศ.ดร.นจศร เรองรงษ รศ.ดร.สรพจน วงศใหญ นางสาวชนดา พลานเวช รศ.พมพร ลลาพรพสฐ เภสชกรสมนก สชยธนาวนช ดร.จงกชพร พนจอกษร เภสชกรหญงวจนา สจรพงศสน นางชวดา สขนรนดร นายวนย แกวมณวงศ นางสไพร พลอยทรพย นางสาวปราณ ลมปวรวรรณ นายยงศกด จตตะโคตร จดพมพโดย กองการแพทยทางเลอก กรมพฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอกจำนวน 1,400เลมพมพครงท1กนยายนพมพท สำนกกจการโรงพมพองคการสงเคราะหทหารผานศกISBN 978-974-04-0823-9

คำนำ

ในสภาพสงคมปจจบนทวนวายและแขงขนกนเพอเอาตวรอดทงในดานการเรยนการทำงาน รวมถงสงคมในการดำเนนชวตทกอใหเกดความเครยดทางภาวะจตใจสงผลใหเกดโรคภยมาบนทอนชวตคนเรา ทำใหตางแสวงหาวธทจะชวยคลายความเครยดใหกบตนเอง กระแสการตนตวในเรองสขภาพทำใหใครหลายคนเรมหนมาดแลสขภาพและเอาใจใสสขภาพรางกายของตนเองมากขน และการนำเอาภมปญญาทมอยในธรรมชาตมาประยกตใชเพอดแลสขภาพกายและสขภาพใจในลกษณะการบำบดดวยกลน(Aromatherapy)กเปนอกทางหนงทไดรบความสนใจและกำลงเปนทนยม องคความรศาสตรการใชนำมนหอมระเหยมหลากหลายและเปนผลตภณฑทใชในการบรการดานสขภาพ ซงความตองการผลตภณฑและการนำไปใชกำลงขยายตวอยางมาก จงจำเปนทผใชและผรบบรการจะตองมความรดานคณสมบตของนำมนหอมระเหยทใช รวมทงคณภาพและมาตรฐานของนำมนหอมระเหยเปนปจจยสำคญ เทคนคการใชสคนธบำบดเพอผอนคลายเปนศาสตรอกแขนงหนงทมนษยคดคนประโยชนจากสงทเปนธรรมชาตการเลอกนำมนหอมระเหยทใหประโยชนในการรกษาจะตองเลอกชนดทมความบรสทธและคณภาพสง ซงทงนขนอยกบคณลกษณะหลายประการ โดยจะมเนอหาในเลมนเชน คณภาพของนำมนหอมระเหยจะขนอยกบภมอากาศและสถานทปลก วธการปลก การดแลรกษาการเกบเกยวและวธการสกด หลกการผสมนำมนหอมระเหย การจดทำและหลกการใชประโยชน จากนำมนหอมระเหยในสคนธบำบด ซงหนงสอเลมนเกดจากความรวมมอระหวางกองการแพทยทางเลอก กรมพฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอก กบผทรงคณวฒดานสคนธบำบดในประเทศไทยทงภาครฐและเอกชนไดรวบรวมองคความรทงภาคทฤษฎและการประยกตใช กองการแพทยทางเลอก กรมพฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอกกระทรวงสาธารณสข ขอขอบคณผเขยนทกทานทไดเสยสละเวลาอนมคาในการรวบรวมองคความรและประสบการณของทานมาเผยแพรในตำราวชาการสคนธบำบด เพอเปนเอกสารทางวชาการทเกดประโยชนสำหรบผสนใจคนควานำไปประกอบการศกษา เพอเพมศกยภาพความรของตนเองและสถานบรการเพอยกระดบมาตรฐานการบรการ หากมขอบกพรองประการใด คณะผจดทำขอนอมรบคำชแนะและนำไปปรบปรงในโอกาสตอไป

กองการแพทยทางเลอก

สารบญ

หนา

คำนำ

บทท 1 บทนำ 1-7 1.1 นยามของสคนธบำบด 3 1.2ประวตความเปนมาของสคนธบำบด 4 1.3การใชสคนธบำบดในปจจบน 5 1.4นยามของนำมนหอมระเหย 6 1.5การดแลสขภาพแบบองครวมดวยสคนธบำบด 6 เอกสารอางอง 7

บทท 2 ความรทวไปเกยวกบนำมนหอมระเหย 9-88

2.1ความรทวไปเกยวกบสมนไพรพชหอม 11 2.2ความรเรองนำมนหอมระเหย 13 2.3สวนประกอบของนำมนหอมระเหย 14 2.4การสกดนำมนหอมระเหยจากพช 24 2.5การตรวจสอบและควบคมคณภาพของนำมนหอมระเหย 27 2.6กายวภาคศาสตรสรระวทยา 45 2.7ทฤษฎการรบกลนและกลไกการออกฤทธของนำมนหอมระเหย 69 2.8ความปลอดภยในการใชนำมนหอมระเหย 77 เอกสารอางอง 88

บทท 3 ชนดของนำมนหอมระเหย 89-215 3.1ขอกำหนดมาตรฐานของนำมนหอมระเหย 91 3.2พชทใหนำมนหอมระเหย 96

3.3ขอกำหนดมาตรฐานของCarrierOil 204 เอกสารอางอง 213

หนา

บทท 4 หลกการใชประโยชนจากนำมนหอมระเหยในสคนธบำบด 217- 4.1หลกการผสมและการเจอจางนำมนหอมระเหย 219 4.2รปแบบการใชนำมนหอมระเหย 225 • การบำบดโดยการดดซมทางผวหนง 226 ก. การบำบดโดยการนวด 226 ข. การบำบดโดยการแช(ตว,เทา) 228 ค. การบำบดโดยการประคบ 229 ง. การบำบดโดยการอบ 231 • การบำบดโดยการสดดม 231 ก. การสดดมทางออม 231 ข. การสดดมทางตรง 232 เอกสารอางอง 234บทท 5 ผลตภณฑนำมนหอมระเหย (Aromatherapy Products) 2 3 5 - 5.1องคประกอบทวไปของผลตภณฑนำมนหอมระเหย 238 5.2เทคนคในการผสมนำมนหอมระเหยในตำรบ 238 5.3ผลตภณฑนำมนหอมระเหยเพอการดแลสขภาพแบบพนฐาน: 239 ก. ยาดมบรรเทาหวดหรอบรรเทาอาการวงเวยนศรษะ 241 ข. เจลหรอขผงบรรเทาปวดเมอยกลามเนอ 243 ค. สเปรยหอมไลยง 244 ง. สเปรยปรบอากาศและฆาเชอในหองในรถยนต 245 จ. นำมนนวดตวเพอผอนคลายกลามเนอหรอเพอคลายเครยด 246 ฉ. ผลตภณฑนำยาบวนปาก 251 5.4ผลตภณฑนำมนหอมระเหยเพอการถนอมผวพรรณและความงาม 256 ผลตภณฑนำมนหอมระเหยทใชในการอาบนำ 257

(Aromaticbathproducts)

หนาก. สบเหลว 258ข. โฟมอาบนำ 260ค. นำมนหอมสำหรบอาบนำ 262ง. เกลอหอมสำหรบอาบนำ 267จ. นำสมสายชหอมสำหรบอาบนำ 269ฉ. นำนมทใชหลงอาบนำ 270เอกสารอางอง 271ผลตภณฑนำมนหอมระเหยทใชกบรางกายในการถนอมผวพรรณ 274(Aromaticskincareproducts)ผลตภณฑนำมนหอมระเหยทใชกบรางกายในการขจดเซลลไลท 280(Aromaticanticellulite/slimmingproducts)ผลตภณฑนำมนหอมระเหยทใชในการถนอมผวหนา 284(Aromaticfacialcareproducts)ผลตภณฑนำมนหอมระเหยทใชในการถนอมเสนผม 299(Aromatichaircareproducts)

5.5การควบคมคณภาพและกฎหมายทเกยวของ 305 เอกสารอางอง 310

บทท 6 การประยกตใชนำมนหอมระเหยในศาสตรการแพทยทางเลอก 313-355

6.1การแพทยแผนไทย 318 6.2การแพทยอายรเวท 341 6.3การแพทยแผนจน 351 6.4การแพทยทางเลอกอนๆ 352 เอกสารอางอง 354

สารบญภาพ หนา

ภาพท2.1 ภาพวาดจากฝาผนงหลมศพในประมด 13ภาพท2.2 แสดงภาชนะใสเครองหอมในสมยกรกและโรมน 13ภาพท2.3 แสดงการกลนนำมนหอมระเหยยคBeginningofModernEra 13ภาพท2.4 ภาพขยายบนตอมนำมนของAสะระแหนBสะระแหนญปน 14ภาพท2.5 การกลนนำมนหอมระเหยดวยไอนำ 24ภาพท2.6 การกลนนำมนหอมระเหยดวยการตมกบนำ 24ภาพท2.7 การกลนนำมนหอมระเหยดวยนำและไอนำ 25ภาพท2.8 การสกดดวยไขมน 26ภาพท2.9 การบบและคน 26ภาพท2.10 เครองมอทางปรมาณนำมนหอมระเหย 28ภาพท2.11 เครองแกสโครมาโทกราฟ/แมสสเปกโทรมเตอร 29ภาพท2.12 สวนประกอบหลกของเครองแกสโครมาโทรกราฟ 29ภาพท2.13 การแยกสารภายในGCcolumn 30ภาพท2.14 แสดงโครมาโตแกรมของสารผสมซงประกอบดวย สารองคประกอบอยางนอย6ชนด(6พก) 30ภาพท2.15 ปจจยของGCcolumnทมผลตอประสทธภาพของการแยกสาร 32ภาพท2.16 เทคโนโลยการพฒนาGCcolumnชวยใหวเคราะหนำมนหอมระเหย ไดรวดเรวขนมาก 32ภาพท2.17 สวนประกอบของแมสมเปกโทรมเตอร 33ภาพท2.18 การทำใหโมเลกลของสารเกดเปนไอออนโดยการชนกบอเลกตรอนทมพลงงานสง33ภาพท2.19 การวเคราะหนำมนลาเวนเดอรโดยวธGC/MS พบองคประกอบทางเคมหลกเปนLinaloolและlinalylacetate 34ภาพท2.20 การวเคราะหเชงปรมาณโดยใชหลกความสมพนธระหวางพนทใตพก กบความเขมขนของสาร 35

หนาภาพท2.21 GCfingerprintของนำมนหอมระเหยทกลนจากใบ(ภาพบน) และผวของผลมะกรด(ภาพลาง) 36ภาพท2.22 GCfingerprintของนำมนลาเวนเดอร(ภาพบน) และกลนสงเคราะหลาเวนเดอร(ภาพลาง) 37ภาพท2.23 GCfingerprintของนำมนลาเวนเดอรปลอมteripnylacetate แทนlinalylacetateแสดงถงการปนปลอมโดยใชของทมมลคาตำกวา 37ภาพท2.24 GCfingerprintของนำมนตะไคร(citronellagrassoil) 39ภาพท2.25 กราฟมาตรฐานสำหรบวเคราะหปรมาณcitronellal 40ภาพท2.26 GCfingerprintของผลตภณฑสเปรยตะไครหอม 41ภาพท2.27 นำมนตะไครหอมในทองตลาด 42ภาพท2.28 Cymbopogonnardus(ซาย)Cymbopogoncitratus(ขวา) 42ภาพท2.29 GCfingerprintของนำมนตะไคร(lemongrassoil) 43ภาพท2.30 สวนประกอบของผวหนง 47ภาพท2.31 แสดงภาพปราสาทรบความรสกพเศษทผวหนง 48ภาพท2.32 แสดงระบบกระดก(SkeletonSystem) 50ภาพท2.33 แสดงลกษณะของกลามเนอ3ประเภท 52ภาพท2.34 แสดงลกษณะของกลามเนอ(MuscularSystem) 53ภาพท2.35 แสดงระบบหายใจ(RespiratorySystem) 55ภาพท2.36 แสดงระบบลมบก(LimbicSystem) 57ภาพท2.37 แสดงสวนประกอบของระบบประสาท(NervonsSystem) 58ภาพท2.38 แสดงสวนประกอบของสมอง(Brain) 59ภาพท2.39 ระบบตอมไรทอ(EndocrineSystem) 60ภาพท2.40 แสดงระบบไหลเวยนโลหต(BloodCirculationSystem) 62ภาพท2.41 แสดงระบบนำเหลอง(LymphaticSystem) 63ภาพท2.42 ระบบยอยอาหาร(DigestiveSystem) 64

หนาภาพท2.43 แสดงระบบขบถายปสสาวะ(UrinarySystem) 65ภาพท2.44 ระบบสบพนธเพศชาย(MaleReproductiveSystem) 66ภาพท2.45 แสดงระบบสบพนธเพศหญง(FemaleReproductiveSystem) 67ภาพท2.46 แสดงสวนประกอบของเตานม 68ภาพท2.47 แสดงสวนประกอบของมดลก 68ภาพท2.48 แสดงโพรงจมก 70ภาพท2.49 แสดงเซลลโพรงจมก 70ภาพท2.50 แสดงภาพนำมนหอมระเหยเขาไปสมผสกบเนอเยอทโคนขนจมก และเชอมตอกบประสาท 71ภาพท2.51 เซลลประสาทในเยอบโพรงจมกกบประสาทรบความรสกกลนและ เชอมตอกบLimbicSystemกลางศรษะ 72ภาพท2.52 เซลลประสาทรบความรสกกลน 73ภาพท2.53 กลไกการออกฤทธของนำมนหอมระเหย 74ภาพท2.54 กลไกการออกฤทธของนำมนหอมระเหยชวยความจำ 75 เอกสารอางอง 76

สารบญตาราง หนา

ตารางท 2.1 แสดงสารAromaticSubstancesทเปนประกอบหลกของสารหอม 22ตารางท 2.2 องคประกอบทางเคมของนำมนตะไครหอม(citronellagrassoil) 39ตารางท 2.3 ปรมาณcitronellalในนำมนตะไครหอมและในผลตภณฑสเปรยตะไครหอม 40ตารางท 2.4 องคประกอบทางเคมของผลตภณฑสเปรยตะไครหอม(citronellaspray) 41ตารางท 2.5 องคประกอบทางเคมของนำมนตะไคร(lemongrassoil) 43ตารางท 2.6 รางกายขบนำมนหอมระเหยออกภายใน48ชวโมง 71ตารางท 2.7 ความเปนพษของนำมนหอมระเหยทมสวนประกอบเปนketone 80ตารางท 2.8 ความเปนพษของนำมนหอมระเหยทมphenols และกลมอนเปนสวนประกอบ 81ตารางท 2.9 นำมนหอมระเหยทควรเลอกในสตรมครรภ 83ตารางท 2.10 แสดงวธการจำแนกหยดปรมาณของนำมนหอมระเหย 84ตารางท 2.11 แสดงการเปลยนหนวยวดปรมาตร(MeasurementConverionChart) 84ตารางท 3.1 แสดงการเปรยบเทยบองคประกอบของนำมนสม(Bitterorangeoil) 161ตารางท 3.2 แสดงการเปรยบเทยบองคประกอบของนำมนมะลจากแหลงตางๆ 166ตารางท 4.1 ตวอยางกลมนำมนหอมระเหยตามระดบการระเหย 221ตารางท 4.2 ตวอยางกลมนำมนหอมระเหยจตามระดบความเขมขนของกลน 222ตารางท 4.3 ตวอยางกลมนำมนหอมระเหยตามระดบกลน 223ตารางท 5.1 ตวอยางสวนผสมของนำมนหอมระเหยซงใชในการอาบนำ 257ตารางท 5.2 นำมนหอมระเหยชนดตางๆสำหรบการถนอมผวพรรณทตางกน 275ตารางท 5.3 สตรตำรบในการถนอมผวชนดตางๆ 276ตารางท 5.4 นำมนหอมระเหยชนดตางๆสำหรบการถนอมเสนผมทตางกน 300ตารางท 5.5 สตรตำรบถนอมเสนผม 301ตารางท 5.6 สรปตวอยางนำมนหอมระเหยทใชในการถนอมผวพรรณเสนผมและวธใช 303

�

ตำราวชาการ สคนธบำบด

บทท 1 บทนำ

รศ.ดร.สรพจน วงศใหญ

โครงรางเนอหาา

1.1นยามของสคนธบำบด 1.2ประวตความเปนมาของสคนธบำบด 1.3การใชสคนธบำบดในปจจบน 1.4นยามของนำมนหอมระเหย 1.5การดแลสขภาพแบบองครวมดวยสคนธบำบด

�

�

ตำราวชาการ สคนธบำบด

บทนำ

รศ.ดร.สรพจน วงศใหญ

1.1 นยามของสคนธบำบด สคนธบำบด คอ ศลปะและวทยาศาสตรของการใชนำมนหอมระเหยเพอสรางเสรมและปรบสมดลของรางกาย จตใจ อารมณ จตวญญาณ และความผาสก มาจากศพทภาษาองกฤษ คอ aromatherapy (อะโรมาเทอราพ) ซงเปนการผสมของศพท 2 คำ คอ aroma ซงหมายถง กลนหอม และ therapy ซงหมายถง การบำบด คำวากลนหอมในทนหมายถงกลนของนำมนหอมระเหยทได จากพช มศพททใชตามขอกำหนดของราชบณฑตยสถาน คอ คนธบำบด และมคำอนทนยมใช เชน สวคนธบำบด เปนตน การใชนำมนหอมสงเคราะห หรอนำมนหอมระเหยคณภาพตำ หรอมการเตมสารใดเพมเตมลงไป ลวนแตไมดตอสขภาพทงสน สคนธบำบดทแทจรงจำเปนตองใชนำมนหอมระเหยทมความ บรสทธและมคณภาพสง การใชสวนใหญมกจะทำโดยการสดดมและการใชผานผวหนงในรปการนวด อางแช หรอใสในผลตภณฑประเทองผวชนดตาง ๆ ในกรณการใชผานผวหนงมกจะมการเจอจาง กอนเสมอ โดยใชนำมนพชเปนตวเจอจาง เชน sweet almond oil, apricot kernel oil และ grape seed oil เปนตน สคนธบำบดจดไดวาเปนการดแลสขภาพแบบองครวมและผใชจะรสกชนชอบ มความสข เหมาะสำหรบเรองสขภาพและความงาม สคนธบำบดจะมผลตอทงจตใจ รางกาย และจตวญญาณ ในเวลาเดยวกน ซงจะชวยสงเสรมสขภาพกาย จตใจ อารมณ จตวญญาณ และสงคม กอใหเกดความ สนทรย และชวยปรบสมดลของรางกาย จตใจและเพมพลงจตวญญาณ ผเชยวชาญทงหลายดานสคนธบำบด การนวด ความงาม และวชาชพอนทเกยวของกบสคนธบำบด จะตองรเรองฤทธและสรรพคณของนำมนหอมระเหยแตละชนดเปนอยางด และมการใชประโยชนไดอยางถกตองเพอชวยรกษาอาการตาง ๆ เราสามารถใชสคนธบำบดทบานไดเพอประโยชน เชน ปองกนการแพรของเชอหวด และการตดเชอตาง ๆ และใชชวยเสรมสรางบรรยากาศใหดขน นอกจากนยงชวยไลยงและแมลงบางชนด ใชในการปฐมพยาบาลเบองตนเมอมดบาด รกษาแผลไฟไหม นำรอนลวก และอน ๆ

�

1.2ประวตความเปนมาของสคนธบำบด มการใชสารสกดจากพชหอมและนำมนหอมระเหยอยางแพรหลายในยโรปและซกโลกตะวนออกมากอน เนองจากคนพบประโยชนของพชหอมมากขน กอปรกบมวธการสกดทดขน ไดมการใชนำมนไทม โรสแมร และลาเวนเดอร เพอฆาเชอ ในยโรปสมยกลางพบวานำมนหอมระเหยทนยมใชทำนำหอม เชน นโรไล กหลาบ และลาเวนเดอร และอกกลมหนงทใชเพอใหมสมาธเรวขนและใชในการสวดมนต คอ ฟรงกนเซน และนำมนไมจนทน ศาสตรและวทยาศาสตรของการใชนำมนหอมทางการแพทยมมากกวาหาพนป โดยเรมจากสมยอยปต จน และอนเดยพรอม ๆ กน ในอยปตมการใชนำมนหอมระเหยเกาแก คอ เมอร (Myrrh) และจนเปอร (Juniper) สำหรบรกษาสภาพศพ มการใชนำมนหอมระเหยเพอชวย สมานแผล ใชในการนวด ใชทำนำหอม และใชประเทองผว สำหรบในอนเดยมการใชนำมนหอมระเหยในศาสตร การแพทยอายรเวท เชน นำมนไมจนทน (Sandalwood oil) ในสมยกรกชวง 370-460 กอนครสตศกราชไดมการศกษาการใชยาสมนไพรและเมกกอลลส (Megallus) ไดคดคนสตรนำหอมชอ “Megaleion” ใชลดอาการอกเสบและชวยสมานแผล ในยคนนมนกปราชญคนสำคญ คอฮปโปเครตส ไดแนะนำใหใชนำมนมารจอแรม (Marjoram) ไซเปรส (Cypress) และเมอร (Myrrh) ในขณะทในประเทศจนมการใชนำมนกหลาบ มะล ขง และคาโมมาย (Chamomile) ในสมยโรมนชวงป ค.ศ. 100 มการศกษาและใชยาสมนไพรกนมากถง 500 ชนด และเปนครงแรกในยโรปทมการคาขายนำมนโดยนำเขาจากเปอรเซย ในชวงป ค.ศ. 980 Avicenna (ชอในเปอรเซยคอ Ibn Sina) ไดพฒนาวธกลนนำมนหอมระเหยดวยไอนำใหมประสทธภาพมากขนโดยขยายความยาวของทอหลอเยนของเครองกลนใหมากขนนบเปนครงแรกทสรางเครองกลนสมบรณแบบและใชกลนไดนำมนกหลาบบรสทธ เขาเปนผเขยนตำราการใชนำมนหอมระเหยและสมนไพรอน ๆ ทางการแพทยชอ The Book of Healing & The Canon of Medicine ตอมาในสมยกลางมการใชพชหอมและเครองเทศเพอตอตานโรคระบาด มการระบการใชนำมนหอมระเหยในตำรายาของประเทศเยอรมนและมการผลตเพอการคาในป ค.ศ. 1553 ในชวงครสตศตวรรษท 16 ในประเทศเยอรมนมการศกษาพฒนากระบวนการกลนใหดพรอมกบศกษาสมบตของนำมนหอมระเหยมากยงขน และ Paracelsus ไดนำมาใชในดานการรกษาโรค ในชวงครสตศตวรรษท 17 มความนยมใชนำมนหอมระเหยทางการแพทยอยางแพรหลาย และพบเชอวณโรคโดยบงเอญในเขตทปลกดอกไมเขตหนงในประเทศฝรงเศสและมการศกษาใชนำมนหอมระเหยเพอฆาเชอดงกลาว ในศตวรรษนไดคนพบวาลารเวนเดอรและออรกาโน (Oregano) มคณสมบตฆาเชอแบคทเรย ในครสตศตวรรษท 19 มความกาวหนาทางวทยาศาสตรและการแพทยเปนอยางมาก โดยเบนความสนใจไปในดานการแยกตวยาบรสทธจากพชและการสงเคราะหยาเคม ทำใหแพทยในซกโลกตะวนตกใชหลกสคนธบำบดนอยลงและการเลอกใชนำมนหอมระเหยเพอการบำบดถอวาเปนเรองไมปกตเทาไร การใชนำมนหอมระเหยเพอการรกษาโรคในครสตศตวรรษนเรมในป ค.ศ.1910 เมอม

�

ตำราวชาการ สคนธบำบด

นกเคมชาวฝรงเศสชอ Rene-Maurice Gattefosse ตงชอคำวา “Aromatherapy” ไดศกษาผลของนำมนหอมระเหยดวยตวเอง เกดจากมอเขาถกไฟลวก เนองจากการระเบดในหองปฏบตการของเขาดวยความตกใจ เขาจมมอลงในลาเวนเดอรและเรมแปลกใจทอาการปวดลดลง แผลไมเนา และแผลสมานไดโดยไมเกด รอยแผลเปน ในชวงสงครามโลกครงท 1 เขาไดใชนำมนหอมระเหยรกษาบาดแผลผปวยในโรงพยาบาลทหาร เขาแตงตำราสคนธบำบดเลมแรกในป ค.ศ. 1937 ชอ Aromatherapie ไดถกแปลเปนภาษาองกฤษในป ค.ศ. 1993 ในป ค.ศ. 1939 ไดมการคนพบการใชประโยชนของนำมนททร (Tea Tree Oil) เปนครงแรกในประเทศออสเตรเลย โดย Dr.Penfold ไดใชนำมนททรในชดปฐมพยาบาลเบองตนของ ทหารสมยสงครามโลกครงท 2 ในป ค.ศ. 1942 Dr.Jean Valnet ไดตพมพหนงสอ ซงเปนตำราเกยวกบนำมนหอมระเหยทเขยนขนตามประสบการณของเขาในการใชรกษาทหารในระหวางสงครามและหลงสงครามอนโดจน ตอมาในป ค.ศ. 1964 Marguerite Maury ไดเรมใชนำมน หอมระเหยใสในเครองสำอางและใชหลกสคนธบำบดรวมกบการนวด

1.3 การใชสคนธบำบดในปจจบน ปจจบนในประเทศฝรงเศสและหลายประเทศสามารถใชหลกสคนธบำบดในคลนกได เนองจากหาซอนำมนหอมระเหยไดงายตามรานขายยา สำหรบในประเทศสหรฐอเมรกามการใช สคนธบำบดอยางแพรหลายในกลมนวดเพอการรกษา และนยมใชในบรรดาผใหการบำบด (therapist) โดยเฉพาะในสปาและผทำงานทเกยวกบความงาม ศาสตรการใชนำมนหอมระเหยตอสขภาพ หรอสคนธบำบด จะมการใชมากขนถามการพสจนสรรพคณและสรางความเชอมนโดยใชหลกการพสจนประสทธภาพดวยหลกการแพทยแผนปจจบน และเนองจากประโยชนอนมากมายของนำมนหอมระเหยตอสขภาพ ชวยในการรกษาโรคตาง ๆในรปแบบการใชทแตกตางกนไป เชน ผสมในนำมนนวด สดดม ใสในอางแช ผสมในโลชน และผลตภณฑสำหรบใบหนา นอกจากนยงใสในนำยาทำความสะอาด เครองสำอาง นำหอม และแชมพ นำมนหอมระเหยจะชวยลดความเครยด เพมพลง และกระตนทำใหรสกสดชน มชวตชวา ชวยทำใหสงบมสมาธ ลดอาการอกเสบ ลดอาการปวด และชวยแกปญหาอาการผดปกตอกหลายอยาง ทผานมา ไดมการใชสคนธบำบดอยางไดผลในการรกษาการตดเชอไวรส หอบหด พเอมเอส (PMS, pre-menstrual syndrome) อาการกระวนกระวาย ไฟไหม นำรอนลวก ไขขออกเสบ หลอดลมอกเสบ สว ปวดศรษะ นอนไมหลบ และเครยด มความยอมรบการใชนำมนหอมระเหยมากขนเรอยในหลายศตวรรษทผานมาสำหรบ การแตงกลน แตเมอมความกาวหนาทางการแพทยและวทยาศาสตรมากขน ทำใหมการสงเคราะห

9

�

กลนหอมเพอทดแทนการใชนำมนหอมระเหย โดยเฉพาะในอตสาหกรรมแตงกลนทงหลาย เนองจาก มราคาถกกวามาก แตอยางไรกตาม กเกดกระแสหนไปใชสารแตงกลนจากธรรมชาตมากขนอยางตอเนอง โดยเฉพาะการใชนำมนหอมระเหย เนองจากกลวพษภยของสารเคมสงเคราะหนนเอง

1.4 นยามของนำมนหอมระเหย นำมนหอมระเหย คอ สวนประกอบในพชหอมทระเหยไดและมกลนหอม โดยปกต สารหอมเหลานจะถกเกบไวทเฉพาะ เชน ตอมบนผวใบ หรอในเปลอก ดอก เปลอกผลไม หรอเมลด นำมนหอมระเหยไมไดเปนสวนของนำมนพชทงหมด เปนแคบางสวนเทานน เปนททราบวานำมนพชเราสามารถใชบรโภค เชน ทำกบขาวได และยงสามารถใชทำนำมนนวดได นำมนหอมระเหยนอกจากจะมกลนเฉพาะในแตละชนดแลว มนยงมคณสมบตเปน ยาปฏชวนะ ซงจะชวยปองกนตนพชหอมได บางชนดกชวยปองกนตนไมโดยสามารถไลแมลงได บางชนดกกระตนใหออกดอก นำมนหอมระเหยมสวนประกอบเปนสารเคมมากมาย เชน นำมนกหลาบ ประกอบดวยสารเคมประมาณ 300 ชนด เปนตน ถาเราเกบพชหอมสดอยางระมดระวงแลว นำมาสกดนำมนหอมระเหยดวยกระบวนการทดกจะไดนำมนหอมระเหยทมประสทธภาพดกวาสกดจาก พชแหง 75-100 เทา นำมนหอมระเหยมประโยชนหลายอยาง เนองจากสามารถปองกนและรกษาการ ตดเชอ ฆาและยบยงเชอแบคทเรย และยงชวยฟนฟสภาพผวหนงได นอกจากนยงสามารถใชประโยชนเนองจากมฤทธฆาเชอ ทำความสะอาดแผล ตานไวรส ตานการอกเสบ กระตน หรอชวย ผอนคลาย ทำใหสดชน หรอทำใหสงบเยอกเยน

1.5 การดแลสขภาพแบบองครวมดวยสคนธบำบด สขภาพองครวม หมายถง ความสมดลของทงรางกาย จตใจ และจตวญญาณ เพอใหอยในสภาวะปกต ไมมโรคภยไขเจบมาเบยดเบยน และนอกจากนยงครอบคลมถงการดำรงชพทยนยาวและ มความสขดวย ผลของสคนธบำบดตอสขภาพเกดจากประโยชนของศาสตรนอยางแทจรง ประโยชนของสคนธบำบดไมใชเกดจากกลนอยางเดยว แตเกดจากทมฤทธรกษาอาการตาง ๆ ได เพราะมสวนประกอบ ทางเคมทมประโยชน และนำมนหอมระเหยแตละชนดกมสวนประกอบทางเคมหลายตวผสมกนอยและเปนเอกลกษณทสามารถออกฤทธตอระบบของรางกายและมผลตออวยวะแตกตางกนไป สคนธบำบดอาจจะแตกตางจากศาสตรอน ๆ ในการกอใหเกดความผาสกของมนษย เนองจากวามนมผลตอสขภาพจต กาย และจตวญญาณพรอมกน และในเวลาเดยวกน

�

ตำราวชาการ สคนธบำบด

อกสารอางอง1. Battaglia S. The complete guide to aromatherapy. The perfect potion. Noosa,

Queensland, Australia: Pty Ltd.; 1995. 2. Lawless J. The encyclopedia of essential oils. London: Thorsons; 1992. 3. Streicher C, Christensen K. Aromatherapy for every day. The foundation for

aromatherapy education and research. Iowa; 2000.

�

ตำราวชาการ สคนธบำบด

บทท 2 ความรท วไปเกยวกบนำมนหอมระเหย

รศ.ดร.นจศร เรองรงษ

โครงรางเนอหา 2.1 ความรทวไปเกยวกบสมนไพร พชหอม 2.2 ความรทวไปเรองนำมนหอมระเหย 2.3 สวนประกอบของนำมนหอมระเหย 2.4 การสกดนำมนหอมระเหย 2.5 การตรวจสอบและควบคมคณภาพ 2.6 กายวภาคศาสตร – สรระวทยา 2.7 ทฤษฎการรบกลน กลไกการออกฤทธของนำมนหอมระเหย 2.8 ความปลอดภยในการใชนำมนหอมระเหย

10

11

ตำราวชาการ สคนธบำบด

ความรทวไปเกยวกบนำมนหอมระเหย

รศ.ดร.นจศรเรองรงษ

2.1 ความรทวไปเกยวกบสมนไพร พชหอม

คำวา “สมนไพร” ตามความหมายของพระราชบญญตยา หมายถง ยาทไดจากพช สตวและแรธาตซงยงมไดผสมหรอแปรสภาพ เชนพชทยงคงเปนสวนของรากลำตน ใบดอกผลฯลฯมนษยในสมยโบราณไดเสาะแสวงหาสมนไพรเพอนำมาใชเปนอาหารเชอเพลงเครองนงหมทพกอาศยและใชเปนยาปองกนบำบดรกษาโรค ดวยสญชาตญาณแหงความอยรอด พชนบเปนแหลงแรกทมนษยไดรจกและพยายามนำมาใช เพราะการดำรงชวตของมนษยนนมความสมพนธอยางใกลชดกบพชกอนทมนษยจะมววฒนาการดานอารยธรรม ขนบธรรมเนยม และประเพณทสงขนกวาสตวชนดอน ๆ นนไมมภาษาพด การสอความหมายใหเขาใจกนตองใชสงของ รปราง ทาทางเปนเครองสอ ความเจบไขไดปวยทเกดขนตองรกษาตนเองไปตามสภาพแวดลอม ในขนแรกมนษยมกจะเสาะแสวงหาพชมาใชเปนอาหาร ขนตอไปกคอการเสาะแสวงหาพชเพอนำมาใชบำบดรกษาโรคภยไขเจบ โดยอาศยรปลกษณของพชวามลกษณะเหมอนอวยวะใดกใชรกษาอวยวะนน(TheDoctrineofSignature)หรอโดยอาศยสหรอรสชาตเชนสแดงรกษาโรคเกยวกบเลอดหรอรสขมรกษาโรคเกยวกบนำดเปนตนการลองผดลองถกเชนนเมอพชชนดใดไดผลมประโยชนกจดจำเอาไวแลวถายทอดสบตอกนไป การถายทอดซงแตเดมใชการบอกเลาจากปากตอปากนนกคอยๆพฒนาไปเปนการจารกในกระดาษกก (Papyrus) จารกในแผนดนเผา (Baked Clay Tablets) จารกในแผนหนงเทยม(Parchments) ในใบไม เชน ใบลาน ในศลา เชน หนออน ตำราสมนไพรทเขยนดวยลายมอ(Manuscript Herbals) ตำราสมนไพรพมพ (Printed Herbal) ตำราโอสถสารวทยา (MateriaMedica)และเภสชตำรบ(Pharmacopoeia)ตามลำดบ การถายทอดสบตอๆกนนนทำใหเกดเปนยาแผนโบราณ(TraditionalMedicine)และยากลางบาน(FolkloricMedicine)กลาวคอถาเปนยาทใชกนในชมชนทใหญหรอของประเทศกเปนยาแผนโบราณ แตถาใชกนในทชมชนทเลก หรอเฉพาะทกเปนยากลางบาน ในการทำเชนนยอมตองมการผดพลาดเกดขนบางการผดพลาดหรอการไดรบประโยชนจากพชนบวาเปนประสบการณอนหนง

ในสมยเรมแรกทมนษยรจกนำพชมาใชประโยชนนน กไดอาศยแบงพชออกเปนพชพษพชทใชเปนอาหารและบำบดอาการเจบปวยเมอมการเคลอนยายแสวงหาทอยใหมๆทำใหรจกพชเพมมากขนจงไดคดคนหาวธทจะอธบายรปรางลกษณะพชแสวงหาภาษาเพอใชอธบายเพอใหเกดความเขาใจในลกษณะของพชทพบเหน มการตงชอ ซงความคดนจะคอย ๆ พฒนาไป และเกดมวชา

12

พฤกษศาสตร (Botany) วชาสณฐานวทยาของพช (PlantMorphology) และวชาพฤกษานกรมวธาน(PlantTaxonomy)ขน

นอกจากนยงสงเกตพบวา การเกบพชสมนไพรในชวงเวลาตาง ๆ กน อาจจะใหผลในการรกษาตางกนออกไปและพชสมนไพรชนดเดยวกนทปลกคนละทองถนอาจใหผลในการรกษาแตกตางกนซงปจจบนในวงการศกษากยอมรบวาการทรกษาดวยพชสมนไพรไมไดผลในบางครงนน อาจเนองมาจากสมนไพรทใชแตกตางกนตามพนธ (genetic) ทองท (environment) และฤดกาลทเกบ (ontogeny)จากการพฒนาทางดานวทยาศาสตรการสกดและแยกสารเคมบรสทธไดจากพช ทำใหนกวทยาศาสตรเชอวาสารเคมเหลานเองทเปนตวกำหนดสรรพคณของพชสมนไพรนนๆ

สารเคมทแยกไดจากพชนน นกวทยาศาสตรไดจำแนกออกเปน 2 พวกใหญ ๆ คอprimarymetaboliteและsecondarymetaboliteนกวทยาศาสตรไดใหขอแตกตางระหวางprimaryและ secondarymetabolite ไววา primarymetabolite เปนสารทพบไดในพชทกชนด เปนผลตผลทไดจากกระบวนการสงเคราะหแสง (photosynthesis) เชน คารโบไฮเดรต กรดอะมโน และไขมนสวน secondary metabolite นนพบไมเหมอนกนในพชแตละชนด ไมพบทวไป และไมม metabolicfunctionทชดเจนเชนแอลคอลอยดไกลโคไซดแทนนนเปนตน

พวกsecondarymetaboliteจะมสารเรมตนเปนกรดอะมโนacetate,mevalonateฯลฯโดยมเอนไซม(enzyme)เขามาเกยวของซงพชตางชนดกนจะมเอนไซมทไมเหมอนกนทำใหวถทางในกระบวนการชวสงเคราะห (biosynthesis) ตางกนไป และไดสารประเภท secondary metaboliteตางกนไปในตนไมตางชนดกน หรอตางฤด สาเหตทแทจรงในการสราง secondary metabolite ในพชยงไมทราบแนชดแตพบวาอาจเกดจากการพยายามปรบตวใหเขากบสภาพแวดลอมทเปลยนแปลงไป

จากการศกษาถง primary และ secondary metabolite ของพช ทำใหสามารถนำมาใชเปนยาไดซงอาจจำแนกออกไดเปน9กลมใหญๆคอ

1. คารโบไฮเดรต(carbohydrate)2. แอลคาลอยด(alkaloid)3. ไกลโคไซด(glycoside)4. นำมนหอมระเหย(volatileoil,essentialoil)5. ไขมน(lipid)6. เรซน(resin)7. วตามน(vitamin)8. สเตอรอยด(steroid)9. ยาปฏชวนะ(antibiotic)

13

ตำราวชาการ สคนธบำบด

2.2 ความรเรองนำมนหอมระเหย การนำนำมนหอมระเหยมาใชประโยชนไดมหลกฐานการใชมากวา 5,000 ป จากชมชนมอารยธรรมแตโบราณ เชน อยปต กรก โรมน และจน จากหลกฐานในอเบอรส ปาปรส (EbersPapyrus) แสดงใหเหนถงการนำนำมนหอมระเหยจากพชชนดตาง ๆ มาใชเปนเครองประทนกลนกายใชถนอมอาหาร ใชในการเกบรกษารางไรวญญาณ หรอมมม การใชกลนบำบดอาการทางรางกายและปรงแตงอารมณทเรยกขานกนในปจจบนวา สคนธบำบด (aromatherapy) เรมใชครงแรกในป ค.ศ.โดยนกเคมชาวฝรงเศสชอ Renee Mourice Gattefose ประสบอบตเหตไฟลวกมอ แลวใชนำมนลาเวนเดอร (lavender oil) ทา และไดผลด จงทำใหมความสนใจถงคณสมบตของนำมนหอมระเหยกนอยางกวางขวางทำใหศาสตรนเรมแพรหลายมาจนถงปจจบนภาพท 2.1 วาดจากฝาผนงหลมศพในประมด แสดงถงเทพอะนบสกำลงทำมมม และภาพอเบอรส ปาปรส ทบนทกเปนภาษาhieroglyphicsและแปลเปนภาษาเยอรมน

ภาพท 2.2แสดงภาชนะใสเครองหอมในสมยกรก ภาพท 2.3แสดงการกลนนำมนหอมระเหย และโรมน ยคBeginningofModernEra

14

นำมนหอมระเหย (essential oil) เปนผลตภณฑธรรมชาตขนทตยภม ซงสวนใหญมกระบวนการชวสงเคราะหมาจากหนวยไอโซพรน (isoprene unit) 2-3 หนวย เกดเปนสารกลมโมโนเทอรพน (monoterpene) เซสควเทอรพน (sesquiterpene) และสงเคราะหมาจากกรดชคมมคเกดเปนสารกลมฟนลโปรเพน (phenylpropane) พชบางชนดเกบสะสมนำมนหอมระเหยไวในขนตอมนำมน เชน วงศโหระพา (Labiatae) พชบางชนดเกบสะสมไวในทอนำมน เชน วงศผกช (Umbelliferae)พชบางชนดเกบสะสมไวในชองวางของเนอเยอขนาดใหญ เชน วงศสม (Rutaceae) พชบางชนดเกบสะสมไวในเซลลพาเรนไคมาเชนดอกกหลาบและดอกมะลเปนตนการศกษาความหลากหลายของพชทสรางนำมนหอมระเหย สะทอนใหเหนวานำมนหอมระเหยทพชสรางขนและกระจายในบรรยากาศทำใหมผลตอการเปลยนแปลงของระบบนเวศบรเวณใกลเคยง อกทงยงมผลใหเกดการเคลอนยายถนฐานของสตวบางชนดรวมทงการเจรญเตบโตของพชบางชนดดวยอยางเชนกรณศกษาปาสนเปนตนภาพท 2.4 ขยายขนตอมนำมนของ A. สะระแหน (Mentha cordifolia Opiz) B. สะระแหนญปน (Mentha arvensis L. var piperascens Malinvaud) C. งาขมอน (Perilla frutescens Britt.)

2.3 สวนประกอบของนำมนหอมระเหย (Volatile constituents) การทพชสรางสารเคมทเปนองคประกอบของนำมนหอมระเหยและทำใหเกดกลนตางๆกนในแตละตน(species)ขนอยกบองคประกอบทางเคมตางๆทมารวมกนเขาซงแตกตางกนทงชนดและปรมาณทำใหเกดกลนทแตกตางกนชนดและปรมาณขององคประกอบตางๆในแตละพชจะคงทจงทำใหเกดเปนกลนเฉพาะตวเชนกหลาบกระดงงาราชาวดเปนตน

การจำแนกสารหอม (Classification of Aromatic Substances) เราสามารถจำแนกสารททำใหเกดความหอมไดหลายวธเชน

1. จดกลมตามโครงสรางทางเคม 1.1 Alcohol กลมนจะมหมไฮดรอกซ (-OH) อยในโครงสรางของโมเลกล การเรยกชอมกจะลงทายดวย–olเชน

15

ตำราวชาการ สคนธบำบด

benzylalcohol phenylethylalcohol eugenol anethol terpineol borneol geraniol thymol octanol citronellol farnesol decanol nerol linalool safrol menthol isoeugenol ฯลฯ 1.2 Aldehyde กลมนจะมหมอลดไฮด อยในโครงสรางและโมเลกลการเรยกชอมกจะลงทายดวย–alเชน citral octanal cuminaldehyde citronellal furfural anisaldehyde decarnal nananal cinnaldehyde ฯลฯ 1.3 Ketone กลมนจะมหมคโตน อยในโครงสรางโมเลกลการเรยกชอมกจะลงทายดวย–oneเชน thujone camphor jasmone carvone coumarin cectophenone ฯลฯ 1.4 Ester สารกลมนจะมสตรโครงสรางเปนเอสเตอร การเรยกชอมกจะลงทายดวย–tateเชน amylacetate geranylacetate methylcinnamate benzylbenzoate isoamylacetate methylacetate benzylacetate linalylacetate methylanthranilateฯลฯ 1.5 อน ๆ เชน Hydrocarbon: myreene,limonene,camphene,dipentene,cymene, caryophyllene,terpineneฯลฯ Oxide : 1.8–cineol(eucalyptol)เปนตน

ORCH

ORCR

ORCOR

16

2. จำแนกตามสตรโครงสรางพนฐานของสารหอมทเหมอนกน คอ isoprene CH

2=C-CH-(CH

3)2เรยกชอสารตามจำนวนC(carbon)ทมอยในโมเลกลทวคณ

2.1 C5 เรยกวา hemiterpene

2.2C10 เรยกวาmonoterpeneb.p.140-180Cเชนgeraniol,myrcene,

nerol,cineol,terpineol,limonene,menthol,carvone,menthone,thujone,camphorฯลฯ 2.3 C

15 เรยกวา sesquiterpene เชน farnesol, neolidol, bisabolene,

caryophylleneฯลฯ 2.4 C

20 เรยกวาditerpeneเชนresinฯลฯ

3. จำแนกตามแหลงทมา 3.1 Isolates คอ สารหอมทไดจากการนำเอา essential oil หรอสงหอมตามธรรมชาตอนๆทเราทราบคณสมบตทางเคมฟสกสมาผานขบวนการแยกเพอไดสารหอมบรสทธเดยวๆชนดเดยวออกมาเชน Eugenol จากนำมนใบกานพล Eucalyptol จากนำมนยคาลปตส Cedrol จากนำมนCedarwood Citral จากนำมนตะไคร Menthol จากนำมนPeppermint 3.2 Semi Synthetic or Identical ไดจากการนำ isolates มาสงเคราะหผานขบวนการทางเคมเพอสรางสารหอมชนดใหมขนมาเชน carvone จากlimonene cedrylacetate จากcedrol hydroxylcitronellal จากcitronellal terpineol จากpinene 3.3 Syntheticไดจากการสงเคราะหสารอนทรยพนฐานเชนcoalหรอpetroleumผานกระบวนการทางเคมเพอใหไดสารทมโครงสรางเหมอนกบสารทพบตามธรรมชาตหรอสารตวใหมทไมมสตรโครงสรางเหมอนสารหอมจากธรรมชาตแตใหกลนหอมเหมอนกนเชน benzylalcohol จาก toluene benzophenone จาก benzene phenylethylalcohol จาก benzene cymene จาก toluene

17

ตำราวชาการ สคนธบำบด

ในทนจะจดแบง aromatic constituents เปน 1. สารประกอบทเรยงตวเปนสายโซยาว(aliphaticcompounds) 2. เทอรพนและอนพนธของเทอรพน(terpenederivatives) 3. สารอนพนธของเบนซน(benzenederivatives) 4. อนๆ

1. สารประกอบทเรยงตวเปนสายโซยาว ยงแบงเปน 1.1สารแอลกอฮอลทเรยงตวเปนโซยาว(aliphatic alcohols) 1.2สารอลดไฮดทเรยงตวเปนโซยาว (aliphatic aldehydes) 1.3สารคโตนทเรยงตวเปนโซยาว(aliphatic ketones) 1.4สารเอสเตอรทเรยงตวเปนโซยาว(aliphatic esters) 1.5สารทเรยงตวเปนโซยาวดวยไฮโดรคารบอน(aliphatic hydrocarbons)

18

2. เทอรพนและอนพนธของเทอรพน 2.1 โมโนเทอรพน (Monoterpenes) เปนกลมทมคารบอน10ตวแบงไดเปน 2.1.1 โมโนเทอรพนไฮโดรคารบอน(Monoterpenes hydrocarbons)กลมจะมคารบอนและไฮโดรเจนเทานนแบงเปนacyclic,monocyclicและbicyclicmonoterpenes 2.1.2 ออกซจเนตเตดโมโนเทอรพน(Oxygenated monoterpenes)กลมนจะมออกซเจนอยในสตรโครงสรางดวย ไมวาจะเปนแอลกอฮอล, เอสเตอร, คโตน หรอ อลดไฮดและมไดทงacyclic,monocyclicและbicyclic

1�

ตำราวชาการ สคนธบำบด

20

2.2 เซสควเทอรพน (Sesquiterpenes)เปนกลมทมคารบอน15ตวแบงเปน 2.2.1 เซสควเทอรพน ไฮโดรคารบอน (Sesquiterpene hydrocarbons) ซงจะแบงเปนacyclic,monocyclicและbicyclicsesquiterpenes 2.2.2ออกซจเนตเตดเซสควเทอรพน (Oxygenated sesquiterpenes)คลายกบ2.1.2มอนพนธไดตางๆดงตวอยาง

21

ตำราวชาการ สคนธบำบด

3. สารอนพนธของเบนซน อนพนธของเบนซน หรอเบนซนอยด (benzenoids) จะมโครงสรางของวงแหวนเบนซน(C

6)และอนพนธตางๆททำใหเกดกลนหอมซงมไดทงแอลกอฮอลอลดไฮดคโตนหรอเอสเตอร

22

4. สารอน ๆ สารอน ๆ ทมกลนหอมทไมเขากลมกบ 3 ขอดงกลาวมาแลว อาจมไนโตรเจนอยในโมเลกลดวยหรอเปนวงแหวนแลคโตนฯลฯ

ตารางท 2.1 แสดงสาร Aromatic Substances ทเปนองคประกอบหลกของสารหอม Aromatic Essential Oil/ Fragrances Substances Anethole Anise,StarAnise,Fennel Anisaldehyde Vanilla,Anise,Fennel Benzaldehyde Almond Benzylacetate Jasmine,Gardenia,YlangYlang Benzylalcohol YlangYlang,Jasmine,Tuberose,WallFlower Borneol Rosemary,Lavender Camphor CamphorTree Carvone Spearmint,Dill,CarawaySeed,Balsamite Caryophyllene Blackpepper Cineol(eucaotptol) Eucalyptus,Majoram,SpikeLavender Cinnaldehyde CinnamonBark Citral Lemongrass,Lemon,Lime

23

ตำราวชาการ สคนธบำบด

Aromatic Essential Oil/ Fragrances Substances Citronellal Citronella,Bergamot(thai) Citronellol Geranium,Citronella,Rose Eugenol Clove,CinnamonLeaf,Bay,Pimento Geraniol Palmarosa,Citronella,Geranium,Rose Hexenol Geranium,Thyme,MulberryLeaf,VioletLeaf,TeaLeaf Indole Neroli,Jasmine Isoeugenol Clove,YlangYlang,Nutmeg Limonene CitrusทงหมดเชนPetrigrain,Lemon,Lime,Orange,Mandarin, Celery,Bergamotฯลฯ Linalylacetate Bergamot,Neroli,Petrigrain,Lavender Linnalool Lavender,Bergamot,Coriander,Petrigrain Menthol Peppermint,Mint,Spearmint Methylchavicol Basil,Sweetbasil Methylcinnamate Galanga MethylEugenol Galanga,Holybasil Nerol Rose,Neroli Phenylacetaldehyde Rose,Narcissus,Neroli Phenylacetaldehyde Rose,Narcissus,Neroli Phenylethylacetate Rose,Geranium,Neroli Phenylethylalcohol Rose,Geranium,Neroli Sabinene Blackpepper,Bergamot Santalool Sandalwood a-Terpeneol Plai,Teatree Thymol Thyme

ตารางท 2.1 แสดงสาร Aromatic Substances ทเปนองคประกอบหลกของสารหอม (ตอ)

24

2.4 การสกดนำมนหอมระเหยจากพช การทจะไดนำมนหอมระเหยจากพชมหลายวธ แตวธใดจะเหมาะสมกบพชชนดใดขนอยกบปรมาณของนำมนหอมระเหยทถกเกบไวในพช ความคงตวของนำมนตอความรอน การเกบสะสมนำมนในอวยวะตางๆในพชราคาของนำมนวตถประสงคของการนำไปใชฯลฯ วธผลตนำมนหอมระเหยม 3 แบบใหญ ๆ คอ 1. การกลน 2. การสกดดวยตวทำละลาย3.การบบและคน

1.2 Hydrodistillation (Water distillation) การกลนนำมนหอมระเหยดวยการตมกบนำ วธนใชกบพชซงไมถกทำลายเมอตม ทำโดยการตมพชในนำในภาชนะทตอกบ condenser นำมนจะระเหยไปพรอมกบไอนำ แลวกลนตวพรอมกบหยดนำลงในภาชนะแลวเกดการแยกชนจนสามารถแยกนำมนออกมาได

ภาพท 2.6 การกลนนำมนหอมระเหยดวยการตมกบนำ

ภาพท 2.5การกลนนำมนหอมระเหยดวยไอนำ

1. วธการกลน 1.1 Steam distillation การกลนนำมนหอมระเหยดวยไอนำ วธน เหมาะกบพชท เกบสะสมนำมนหอมระเหยไวในขนตอมนำมน (glandular trichome) เชนโหระพา เปปเปอรมนต เปนตน หรอตอมนำมน (oil reservoir) เชน เปลอกผลสม ใบมะกรด เปนตน ทำไดโดยนำพชมาวางบนตะแกรงซงวางอยเหนอนำใน

ภาชนะปดทตอกบcondenserเมอตมนำจนเดอด ไอนำจะผานขนไปสมผสกบพชโดยตรงและทำใหตอมนำมนแตกออกนำมนจะระเหยไปพรอมกบไอนำแลวควบแนนเปนหยดนำออกมาดวยกน สามารถแยกชนนำกบนำมนออกจากกนได วธนจดเปนวธทสะดวกรวดเรวและเสยคาใชจายนอย

25

ตำราวชาการ สคนธบำบด

1.3 Water-steam distillation การกลนนำมนหอมระเหยดวยนำและไอนำ วธนใชไดกบพชทกชนด โดยเฉพาะพวกทอาจถกทำลายไดงายเมอถกตม ทำไดโดยวางพช (B) ททำใหเปยกนำบนตะแกรง (C) ตมนำ (D) ใหเดอด ไอของนำจะผานพชไปพรอมกบนำมนทระเหยไปดวย ไปทาง AและHจนควบแนนและสามารถแยกชนนำกบนำมนได 1.4 Destructive distillation การกลน ทำลาย วธนใชกบนำมนบางชนด เชน นำมนสน(Pineoil)โดยใชไมสนสบเปนชนเลกๆใสในภาชนะเหลกเผาดวยอณหภมสงนำมนจะไหลออกมาจากเนอไมและบางสวนถกความรอนทำลายวธนจะไดนำมนงายไมยงยาก แตสจะเขม คลำดำ เหมาะท จะใชในอตสาหกรรมตาง ๆ หรอใชในอตสาหกรรมทำนำยาฆาเชอโรค(disinfectant)ตางๆ

2. วธการสกด การสกดนำมนหอมระเหยจากพชมได 2 ชนด คอ การสกดดวยตวทำละลาย และการสกดดวยไขมน 2.1 การสกดโดยใชตวทำละลาย 2.1.1 หลกการสกดโดยใชตวทำละลายไมสลบซบซอน โดยแชพชทจะสกดในตวทำละลายบรสทธซงตวทำละลายมกจะตองระเหยงายมความเปนขวตำกรองตวทำละลายทแชพชออกระเหยโดยการกลนทอณหภมตำภายใตความดนสวนทเหลอเรยกconcreteนำไปลางดวยแอลกอฮอลหลายๆครงเพอเอาสารเจอปนอนออกสวนทไดเรยกabsolute 2.1.2 สกดโดยใชคารบอนไดออกไซดเหลว (critical carbondioxideวธนเสยคาใชจายสง แตมขอด เพราะเปนสารไมมกลน ไมมรส ไมเปนพษ ไมตดไฟ เมอสกดแลวแยกออกจากนำมนไดงาย วธการสกดดวยตวทำละลายมกจะมสารอนตดมาดวยทำใหดสกปรก สเขมดำคลำแตกลนคลายเดมมากทสด 2.2 Enfleurage การสกดดวยไขมน เปนวธสกดนำมนหอมระเหยจากกลบดอกไม โดยทนำมนหอมระเหยจะถกเกบอยในเซลล parenchyma เชน ดอกกหลาบ มะล เปนตน เปนวธทไดความหอมคลายธรรมชาตมากทสด

ภาพท 2.7การกลนนำมนหอมระเหย ดวยนำและไอนำ

26

ทำไดโดยใชนำมนหรอไขมนทไมมกลนเปนตวดดซบนำมนทระเหยออกมาจากเซลล (สวนใหญใชไขมนหม วว หรอแกะ) โดยนำตวดดซบแผบางบนถาด แลวเอากลบดอกไมวางเรยงบนตวดดซบ เกบไวในภาชนะปด ทงไว 24 ชวโมง แลวเปลยนกลบดอกไมใหมทำเชนนเรอยๆจนตวดดซบดดซบเอานำมนหอมระเหยจนอมตว (pomade) จงนำตวดดซบมาสกดเอานำมนหอมระเหยออกดวยแอลกอฮอล(extraitหรอabsolutedepomade)

3. การบบและคน การบบและคนสามารถใชกบพชทมตอมนำมน (oil gland) เชน ผวสม มะนาว วธนไมตองใชความรอน ไมทำใหเกดการสลายตว คาใชจายถกแตทำใหเกดการสญเสยนำมนไปกบกาก 3.1 Expression เปนการบบโดยใชแรงอด ทำใหนำมนและนำในเซลลไหลออกมา ซงอาจจะอยในรป emulsionและสามารถแยกออกจากกนไดโดยการปนดวยความเรวสงทำใหนำกบนำมนแยกชนกนได 3.2 Acuelle เปนการสกดนำมนหอมระเหยจากผลของพวกสม ทำไดโดยใหผลของพวกสมกลงไปบนภาชนะทมเขมแหลม ๆ จำนวนมากอย เขมจะแทงตอมนำมน ทำใหตอมนำมนแตกออก นำมนจะไหลออกมารวมกนทราง ลงไปในภาชนะทรองรบขางลาง

ภาพท 2.8การสกดดวยไขมน

ภาพท 2.9การบบและคน

27

ตำราวชาการ สคนธบำบด

2.5 การตรวจสอบและควบคมคณภาพของนำมนหอมระเหย การควบคมมาตรฐาน เปนการตรวจสอบและควบคมคณภาพของนำมนหอมระเหยใหอยในมาตรฐานโลกโดยใชISO(InternationalStandardOrganization)ซงจะมการตรวจสอบการวเคราะหผลดงตอไปน

การตรวจสอบทางฟสกส-เคม - ลกษณะภายนอกสถานะสภาวะ - สรสกลน - ความหนาแนนสมพทธ - ดชนหกเห(Refractiveindex) - Opticalrotation - การละลายในแอลกอฮอล - คาเอสเตอร(Estervalue) - คาความเปนกรด(Acidvalue) - คาความหนด(Viscosity) - องคประกอบทางเคมทสำคญ

การหาคาความถวงจำเพาะของนำมนหอมระเหยท 20 C ทำนำมนหอมระเหยใหเยนท20Cแลวใสลงในpycnometerปดฝาจกจมpycnometerลงในwaterbathทอณหภม20 Cเปนเวลา30นาทนำpycnometerมาเชดใหแหงนำไปชงหานำหนกและคำนวณคาความถวงจำเพาะโดยใชสตร ความถวงจำเพาะ=ความหนาแนนของนำมน/ความหนาแนนของนำ =กรม/ลบ.ซม.

การหาคาดชนหกเห (Refractive index) คาดชนหกเหของนำมนหาไดโดยใช Abbe Refractometer ซงเปนเครองมอสำหรบอานโดยเตมนำมนลงในชองวางของ prism ซงเปนแผนรบนำมน เมอปรบอณหภมท 20C แลวทงไวประมาณ5นาทขนไป ใช correction factorF=0.00036 เปนการวดอตราสวนของมมหกเหของแสงเขาสนำมนหอมระเหย

28

การหาคาเอสเตอร (Ester value) ชงตวอยางนำมนหอมระเหย 4 มก. ใส ethanol 5 มล. และ 0.1 N ethanolicpotassium hydroxide แลว reflux ทำใหเยน เตมนำ ใช phenolphthalein เปน indicator และtitrateกบ0.5NHClแลวคำนวณหาคาเอสเตอร

การหาคาความเปนกรด (Acid value) ชงตวอยางนำมนหอมระเหยใหไดนำหนกทแนนอน 2 กรม ใสในขวด Coniclo flaskเตมแอลกอฮอล 95% 5 มล. เขยาเบา ๆ tritrate กบสารละลาย Potassium hydroxide 0.1 NโดยมphenolphthaleinเปนindicatorเมอendpointไดคาปรมาณของดางKOHทวดไดคำนวณหาคาของกรด

การวดปรมาณนำมนหอมระเหย (Volatile oil determination) ใชเครองมอหาปรมาณนำมนหอมระเหย(Clevengerapparatus)ตามภาพท2.10

ภาพท 2.10เครองมอหาปรมาณ นำมนหอมระเหย

ใสตวอยางเครองยาทคาดวาจะสามารถใหนำมนหอมระเหยไดประมาณ1-3มลลลตรตวอยางทจะทำการวดควรสบเปนชนๆ(ถาเลกมาก หรอบดจนเปนผงทำใหปรมาณของนำมนนอยกวาความเปนจรง เพราะมการระเหยไปในระหวางการบด) ชงนำหนกตวอยางอยางละเอยดใสในflaskกนกลมใสนำประมาณครงflaskใสglassbeadเพอกนbumpตมประมาณ2ชวโมงหรอจนไมมนำมนออกมาอกวดปรมาณนำมนหอมระเหยคำนวณเทยบกบตวอยาง100กรม

การตรวจสอบนำมนระเหยและผลตภณฑจากนำมนระเหยโดยวธแกสโครมาโทกราฟ/แมสสเปกโทรเมทร การวเคราะหนำมนระเหยนนสามารถจำแนกตามลกษณะการวเคราะหได เปนการวเคราะหเชงคณภาพและการวเคราะหเชงปรมาณ ผลการวเคราะหสามารถทราบถงองคประกอบทางเคมวาประกอบดวยสารเคมอะไรบาง ทราบความเขมขน ทราบสดสวนของสารเคมชนดตาง ๆ ในนำมนระเหยนน ๆ ซงนำไปสการกำหนดมาตรฐานและการตรวจสอบมาตรฐานของนำมนระเหย

2�

ตำราวชาการ สคนธบำบด

วธการหรอเทคนควเคราะหทางเคมนน มหลายวธ แตวธทเหมาะสมกบการวเคราะหนำมนระเหย คอ วธแกสโครมาโทกราฟ เพราะวธนสงทจะวเคราะหนน ตองสามารถอยในสภาพแกสไดทอณหภมเหมาะสม

แกสโครมาโทกราฟ (Gas chromatography, GC) แกสโครมาโทกราฟเปนเทคนคทางเคมวเคราะหทสามารถแยกสารผสมออกจากกน และจำแนกชนดของสารรวมทงหาปรมาณของสารได เครองมอทใชเรยกวา เครองแกสโครมาโทกราฟ (Gaschromatograph)

ภาพท 2.11 เครองแกสโครมาโทกราฟ/แมสสเปกโทรมเตอร

สวนประกอบหลกของเครอง ไดแก สวนหวฉด (injector) สวนตอบ (oven) ซงบรรจคอลมนทใชแยกสาร (GCcolumn)และสวนหววด (detector)อปกรณประกอบทสำคญคอถงบรรจแกสตวพา (carrier gas) อปกรณควบคมการไหลของแกสตวพา (GC pneumatics) และอปกรณควบคมอณหภมของสวนหวฉดตอบและสวนหววด

ภาพท 2.12สวนประกอบหลกของเครองแกสโครมาโทกราฟ

30

หลกการแยกสารโดยวธน คอ เมอฉดนำมนระเหยตวอยางทตองการวเคราะหเขาไปในสวนหวฉดซงตงอณหภมไวในระดบทนำมนจะระเหยกลายเปนไอ แกสตวพา (ซงตองมคณสมบตเปนแกสเฉอย ไมสามารถทำปฏกรยากบสารทจะวเคราะหได เชน ฮเลยม ไนโตรเจน เปนตน) จะพาสารในสภาพไอไหลเขาสคอลมนซงเคลอบผวภายในดวยสารทมคณสมบตเหมาะสมในการแยกองคประกอบทางเคมของนำมนระเหย ดวยการปรบอณหภมของสวนตอบ ประกอบกบการปรบอตราการไหลของแกสตวพา จะทำใหสารเคมแตละชนดทมคณสมบตตางกนแยกออกจากกนได ในขณะทถกแกสตวพาพาไหลผานคอลมนสารเคมทโมเลกลเลกกวาระเหยเปนไอไดดกวามคณสมบตการละลายการดดซมดดซบกบสารเคลอบผวของคอลมนนอยกวา กจะผานออกมาจากคอลมน และเขาสสวนหววดกอนสารเคมชนดตาง ๆ ทเปนองคประกอบอยในนำมนระเหยจะทยอยแยกออกจากกนในระหวางการเดนทางผานคอลมนและเขาสสวนหววด ปรมาณสารทผานสวนหววดในชวงเวลาตาง ๆ จะถกแปลงเปนสญญาณไฟฟาสงเขาเครองประมวลผลและพมพผลออกมาในรปของโครมาโทแกรม(chromatogram)

Flow

Chromatogram

ภาพท 2.14แสดงโครมาโตแกรมของสารผสมซงประกอบดวยสารองคประกอบอยางนอย6ชนด(6พก)

ภาพท 2.13การแยกสารภายในGCcolumn

31

ตำราวชาการ สคนธบำบด

ประสทธภาพการแยกองคประกอบทางเคมของนำมนระเหยโดยวธแกสโครมาโตกราฟขนอยกบปจจยหลายประการไดแก 1. ชนดของคอลมน ภายในคอลมนจะบรรจดวยสารเคมในสภาพของเหลวฉาบบนผวภายในของคอลมน เรยกวา liquid phase หรอ stationary phase การแยกเกดจากละลายของสารตวอยางในสภาพไอ ลงมาในของเหลวทฉาบตลอดคอลมน ดงนน คณสมบตของ liquid phase ของคอลมนจะตองคลายกนกบองคประกอบในสารตวอยาง เพอใหเกดการละลายกนไดกลาวอยางกวางๆเชนสารมขวจะละลายไดกบสารทมขว (เชนนำแอลกอฮอล)สารไมมขวจะละลายไดกบสารทไมมขว(เชน นำมน) คอลมนชนดทนยมใชในการวเคราะหนำมนระเหย เชน dimethyl polysiloxane หรอdiphenyl-dimethylpolysiloxane 2. ขนาดของคอลมน วธแกสโครมาโตกราฟแบงตามขนาดของคอลมนทใชไดเปนGC,capillary GC และ fast GC ในระยะแรกของการผลตคอลมนและเครอง GC นน คอลมนจะเปนหลอดแกว หรอโลหะเสนผาศนยกลางประมาณ 2-4 มม. ภายในบรรจ liquid phase ทเคลอบบนอนภาคของแขง ซงมคณสมบตเฉอย ไมสามารถทำปฏกรยากบ liquid phase และสารตวอยางได (packed column)ความยาวคอลมนประมาณ2-3ม.ขดเปนวงกลมเพอใหสามารถบรรจในGCovenได ตอมาเทคโนโลยการผลตพฒนาขน สามารถสรางคอลมนเปนหลอดรเลก กลวง เสนผาศนยกลางเพยง0.1-0.8มม. และยาว10-100ม. (capillary column)บรรจ liquid phase โดยลงบนผวภายในของคอลมนปรบความหนาไดตงแต0.1-1มม. คอลมนทยาวจะเกดการแยกสารไดดกวาคอลมนสน Capillary column จะมประสทธภาพในการแยกองคประกอบทางเคมของนำมนระเหยไดดกวา packed column มาก การวเคราะหนำมนระเหยจงนยมใชcapillarycolumn การใชคอลมนยาวทำใหเกดการแยกสารไดด แตใชเวลาในการแยกสารนาน ในปจจบนนความกาวหนาทางทฤษฎGCและเทคโนโลยของการผลตเครองGCไดพฒนาขนมากสามารถรองรบการฉดสารปรมาณนอยมากเขาไปในcapillarycolumnขนาดเลกและไมตองยาวมากได(ขนาดเสนผาศนยกลาง0.1มม.ฉาบliquidphaseใหหนาเพยง0.1มม.ความยาวคอลมน10-20ม.)โดยวธนจะเกดการแยกสารทดและใชเวลาในการวเคราะหสนลงมาก(fastGC) 3. ปจจยอนๆไดแกความหนาของliquidphaseอณหภมในการแยกอตราการไหลของแกสตวพา เปนตน การเลอกคณสมบตเหลานพจารณาจากคณสมบตของสารและโดยอาศยการทดลอง

32

ภาพท 2.15ปจจยของGCcolumnทมผลตอประสทธภาพของการแยกสาร

ภาพท 2.16เทคโนโลยการพฒนาGCcolumnชวยใหวเคราะหนำมนระเหยไดรวดเรวขนมาก

Fast GC

Normal GC

33

ตำราวชาการ สคนธบำบด

แมสสเปกโทรเมทร (Mass Spectrometry, MS) สวนหววดของเครองแกสโครมาโทกราฟ(GCdetector)มหลายประเภทแตทเหมาะกบการแยกและศกษาองคประกอบทางเคมของนำมนระเหยซงมกประกอบดวยสารเคมหลายสบชนดและหลายกลมสารคอแมสสเปกโทรมเตอร(Massspectrometer) เทคนคแมสสเปกโทรเมทร หรอ MS อาศยหลกการวา เมอโมเลกลของสารไดรบพลงงานจำนวนหนงทมากพอจะทำใหโมเลกลของสารแตกตวเปนไอออนยอยๆทงทเปนกลางเปนไอออนบวกและอเลกตรอนเครองแมสสเปกโทรมเตอรจะวดมวลและประจของไอออนทเกดขน แลวแปลผลออกมาเปนอตราสวนของมวลตอประจของไอออน ซงสารเคมชนดหนง ๆ จะมลกษณะการแตกตวเปนไอออนแบบเฉพาะตวคาของมวลตอประจของไอออนของสารแตละชนดแสดงไดเปนแมสสเปกตรม จนถงปจจบนนมการศกษาแมสสเปกตรมของสารเคมชนดตาง ๆรวมประมาณ 190,000 ชนด แลวนำมาเกบรวบรวมเปนฐานขอมลเพอการอางอง (Massspectral database and search program)เชน NIST data library, Wiley libraryเปนตน

ภาพท 2.17สวนประกอบของแมสสเปกโทรมเตอร

ภาพท 2.18การทำใหโมเลกลของสารเกดเปนไอออน โดยการชนกบอเลกตรอนทมพลงงานสง (70อเลกตรอนโวลต)

สวนวเคราะหมวลตอประจไอออน

สวนใหพลงงานเพอเกดไอออน

34

เมอองคประกอบทางเคมแตละชนดในนำมนระเหยแยกออกจากกนโดยวธ GC แลวจะผานตอมายง MS ไดรบพลงงานจนแตกตวเปนไอออน MS จะวดมวลและประจของไอออนทเกดแปรผลเปนแมสสเปกตรม นำแมสสเปกตรมทไดไปเทยบกบแมสสเปกตรมของสารเคมในฐานขอมลประมวลผลออกมาเปนชนดของสารเคม ตวอยางขางลาง แสดงโครมาโทแกรม การวเคราะหองคประกอบทางเคมของนำมนลาเวนเดอรโดย GC/MS พบพคเดน 2 พค ทตำแหนง 11.69 และ 17.72 นาท ตามลำดบแมสสเปคตรมระบวาพคดงกลาวเปนสารlinaloolและlinalylacetateตามลำดบ

ภาพท 2.19 การวเคราะหนำมนลาเวนเดอรโดยวธGC/MSพบองคประกอบทางเคมหลกเปน linaloolและlinalylacetate

35

ตำราวชาการ สคนธบำบด

ปรมาณขององคประกอบทางเคมแตละชนดคำนวณไดจากพนทใตพก (peak area)ซงขนาดของพนทหรอความสงของพกจะสมพนธกบปรมาณของสารเคมนน ๆ เทคนค MS จงเปนเทคนคทวเคราะหไดทงชนดของสารและปรมาณของสารดวย

ภาพท 2.20 การวเคราะหเชงปรมาณโดยใชหลกความสมพนธระหวางพนทใตพกกบความเขมขนของสาร

การวเคราะหนำมนระเหยโดยวธแกสโครมาโทกราฟแบงไดเปน 1. การวเคราะหเชงคณภาพ 2. การวเคราะหเชงปรมาณ

การวเคราะหเชงคณภาพ นำมนระเหยแตละชนดจะมองคประกอบทางเคมทแตกตางกน เปนคณลกษณะเฉพาะตวเมอนำมาแยกสวนผสมโดยวธแกสโครมาโทกราฟดงกลาวขางตน จะทำใหทราบวาในนำมนระเหยแตละชนดประกอบดวยองคประกอบทางเคมอะไรบาง สามารถพสจนเอกลกษณของนำมนระเหยชนดตาง ๆ ได โดยดจากสวนประกอบทางเคมของนำมนระเหย ซงแสดงโดย GC chromatogram หรอเรยกวาGCfingerprint(Essentialoilidentification)

36

ตวอยางแรกเปน GC fingerprint ของนำมนระเหยทกลนจากใบและผวของผลมะกรดจะแตกตางกนแสดงถงองคประกอบทางเคมทไมเหมอนกนนำมนระเหยจากใบมะกรดพบองคประกอบหลกเปนcitronellalและcitronellolขณะทองคประกอบหลกของนำมนระเหยจากผวของผลมะกรดเปนphellandrene,pineneและlimonene

ภาพท 2.21 GCfingerprintของนำมนระเหยทกลนจากใบ(ภาพบน)และผวของผลมะกรด(ภาพลาง)

ตวอยางทสองเปนการวเคราะหนำมนลาเวนเดอร (Lavender oil) พบ linalol และlinalyl acetate เปนองคประกอบสวนใหญ ซงเมอเปรยบเทยบกบกลนลาเวนเดอรสงเคราะห(Lavender fragrance) แสดงใหเหน fingerprint ทแตกตางกน และยงสามารถบอกถงการปนเปอนของสารเคมทใชในกระบวนการสงเคราะหกลนดวยเชนพบethylphthalateซงเปนplasticizerและfragranceenhanserเปนตนและจากตวอยางการวเคราะหนำมนลาเวนเดอรในทองตลาดทขายในราคาถกพบterpinylacetateแทนlinalylacetateแสดงถงการปนปลอมโดยใชของทมมลคาตำกวา

37

ตำราวชาการ สคนธบำบด

ภาพท 2.22 GCfingerprintของนำมนลาเวนเดอร(ภาพบน)และกลนสงเคราะหลาเวนเดอร(ภาพลาง)

ภาพท 2.23 GCfingerprintของนำมนลาเวนเดอรปลอมพบterpinylacetateแทนlinalylacetate แสดงถงการปนปลอมโดยใชของทมมลคาตำกวา

38

การวเคราะหเชงปรมาณ เนองจากนำมนระเหยมกจะเปนสารผสมมากกวาสารเดยว โดยเฉพาะนำมนระเหยทสกดจากพชมใชจากการสงเคราะหจะมสวนผสมหรอองคประกอบทางเคมหลายสบชนด การวเคราะหเชงปรมาณสามารถทำไดโดย 1. การวเคราะหสดสวนขององคประกอบทางเคมตาง ๆ ทผสมกนเปนนำมนระเหยชนดนน ๆ เพอใหไดขอมลองคประกอบทางเคมของนำมนระเหย หรอGC fingerprint ทละเอยดถกตองยงขน ในGCfingerprintหรอGCchromatogramจะประกอบดวยพก(peak)ซงแตละพกหมายถง องคประกอบทางเคมแตละชนดพนทใตพก (peak area)สามารถใชเปนตวแทนปรมาณขององคประกอบทางเคมนนๆ ได โดยทวไปนยมใชเปนรอยละของพนทใตพก (peak areapercent)คอรวมพนทใตพกของทกพกในหนงโครมาโทแกรมเปน100และคำนวณแตละพกเปนสดสวนของ100 2. การเลอกใชพกเดนเปนพกตดตาม แมวานำมนระเหยจะประกอบดวยสารเคมหลายชนด แตปรมาณของแตละชนดไมเทากนการวดปรมาณนำมนระเหยสามารถใชสารใดสารหนงทมสดสวนสงสดเปนตวแทนกไดตวอยางการวเคราะหนำมนระเหยและผลตภณฑจากนำมนระเหย: นำมนตะไครหอมและผลตภณฑ

นำมนตะไครหอม ตะไครหอม (Citronellagrass)Cymbopogon nardus RendleวงศGramineae เปนไมลมลกจำพวกหญา ลำตนแตกจากเหงาใตดนเปนกอ มใบเดยว ออกเรยงสลบใบรปขอบขนานปลายแหลมกานใบเปนกาบซอนกนแนนสเขยวปนมวงแดงแผนใบกวางยาวและนมกวาตะไครบาน ตนและใบมกลนฉนจนรบประทานเปนอาหารไมได ดอกออกเปนชอ ออกทปลายยอดแตละชอมดอกยอยจำนวนมากดอกยอยสเหลองเปนพชทออกดอกยากผลเปนผลแหงไมแตกเหงาใบและกาบนำมากลนไดนำมนระเหยใชเปนเครองหอมเชนสบหรอพนทาผวหนงกนยงหรอแมลง การวเคราะหองคประกอบทางเคมของนำมนตะไครหอมโดยวธ GC/MS และคำนวณรอยละของพนทใตพกพบวามสวนประกอบหลกคอbeta-citronellal,nerolและbeta-citronellolในปรมาณเทากบ39,24และ11%ตามลำดบ

3�

ตำราวชาการ สคนธบำบด

ตารางท 2.2องคประกอบทางเคมของนำมนตะไครหอม(citronellagrassoil)

ภาพท 2.24 GCfingerprintของนำมนตะไครหอม(citronellagrassoil)

Retentiontime(min.)

Retention time (min.) Chemical constituents Ratio (Area %)

9.12 limonene 3.97 9.39 1,8-cineole 0.26 11.61 linalool 0.64 13.41 isopulegol 0.32 13.67 beta-citronellal 38.64 16.57 r-(+)- beta-citronellol 11.13 17.63 nerol 24.04 18.27 cis,trans-citral 0.13 21.41 citronellylacetate 3.64 21.65 eugenol 0.67 22.59 cis-geraniol 6.40 22.96 beta-elemene 1.76 26.28 germacreneD 0.88 26.95 alpha-muurolene 0.31 27.78 delta-cadinene 2.94 28.68 hedycaryol 3.21 29.63 germacrened-4-ol 1.06

40

ในนำมนระเหยชนดหนงๆจะประกอบดวยสารเคมหลายชนดในสดสวนปรมาณทไมเทากนการวดปรมาณนำมนระเหยสามารถใชสารใดสารหนงทมสดสวนสงสด(พกเดน)เปนตวแทนได ในกรณตวอยางนำมนตะไครหอมน จะใช citronellal เปนตวแทนของปรมาณนำมนตะไครหอมในผลตภณฑ ผลตภณฑตะไครหอมในทองตลาด เชน สเปรยตะไครหอม จะระบ active ingredientเปนเปอรเซนตตางๆของcitronellaoilแตการวเคราะหปรมาณcitronellalในตวอยางวตถดบนำมนตะไครหอม4ตวอยางพบวามปรมาณแตกตางกนอยางมากตารางท 2.3 ปรมาณcitronellalในนำมนตะไครหอมและในผลตภณฑสเปรยตะไครหอม

นำมนตะไครหอม % citronellal ผลตภณฑสเปรยตะไครหอม % citronellal

ตวอยางท1 100* ตวอยางท1 10.8

ตวอยางท2 48 ตวอยางท2 9.5

ตวอยางท3 78 ตวอยางท3 11.6

ตวอยางท4 7 ตวอยางท4 7.0

*ใชปรมาณcitronellalจากตวอยางนเปนคาอางอง(100%)

ตวอยางการวเคราะหผลตภณฑสเปรยตะไครหอมซงแสดงในภาพท 2.26 และ ตารางท 2.4 แสดงถง active ingredient อนซงมไดระบในฉลากผลตภณฑ ไดแก eucalyptus oil และcamphorเปนตน

ภาพท 2.25 กราฟมาตรฐานสำหรบวเคราะหปรมาณcitronellal

41

ตำราวชาการ สคนธบำบด

ภาพท 2.26 GCfingerprintของผลตภณฑสเปรยตะไครหอม

Retention time (min.) Chemical constituents Ratio (Area %)

6.29 3-carene 0.80 9.14 limonene 0.11 9.24 1,8-cineole 29.84 10.16 terpinene 0.76 11.61 beta-linalool 0.50 11.90 alpha-campholenal 0.46 13.43 camphor 25.66 13.68 beta-citronellal 14.12 16.59 r-(+)-beta-citronellol 5.14 17.64 nerol 9.81 21.42 citronellylacetate 1.75 21.66 eugenol 0.35 22.59 cis-geraniol 2.35 22.97 beta-elemene 1.45 23.57 geranylethylether 2.30 26.29 germacreneD 1.27 26.97 alpha-muurolene 0.08 27.79 delta-cadinene 1.58 28.69 hedycaryol 1.64

ตารางท 2.4องคประกอบทางเคมของผลตภณฑสเปรยตะไครหอม(citronellaspray)

42

นอกจากน ในทองตลาดยงมความสบสนระหวางตะไครหอมกบตะไครหรอตะไครบานดวย เพราะพบนำมนระเหยจากตะไครทฉลากระบขอความภาษาไทยวา “ตะไครหอม” ภาษาองกฤษวา“lemongrass” สวนนำมนตะไครหอมระบในฉลากวา “ซโทรเนลลา” และ “citronella” ซงพชทงสองชนดมนำมนระเหยและสรรพคณทางยารวมทงกลนเฉพาะตวแตกตางกน

ตะไคร (Lemongrass)Cymbopogon citratus (DC.)StapfวงศGramineae เปนไมลมลก อายหลายป มกขนเปนกอใหญ ลำตนรปทรงกระบอก แขง เกลยง เหงาใตดนมกลนเฉพาะ ใบรปขอบขนาน แคบ สขาวนวล หรอขาวปนมวง แผนใบสากและคม ตรงรอยตอระหวางกาบใบและตวใบมเกลดบาง ๆ ยาว 2 มม. ดอกออกยาก เปนชอกระจาย ชอดอกยอยมกานออกเปนค ๆดอกหนงมกานอกดอกไมมกานดอกยอยยงประกอบดวยดอกเลกๆ2ดอกดอกลางลดรปเปนเพยงกลบเดยวโปรงแสงดอกบนสมบรณเพศมใบประดบ2ใบ นำมนตะไครแกแนนทองทานวดแกปวดเมอยแกโรคเกยวกบเสนตงใชขบลม องคประกอบทางเคมของนำมนตะไครแสดงในภาพท2.29และตารางท2.5

ภาพท 2.28 Cymbopogon nardus(ซาย)Cymbopogon citratus(ขวา)

ภาพท 2.27 นำมนตะไครหอมในทองตลาด

43

ตำราวชาการ สคนธบำบด

ตารางท 2.5องคประกอบทางเคมของนำมนตะไคร(lemongrassoil)

ภาพท 2.29GCfingerprintของนำมนตะไคร(lemongrassoil)

Retention time (min.) Chemical constituents Ratio (Area %)

7.85 beta-myrcene 10.34 9.39 beta-trans-ocimene 1.75 9.64 dipropyleneglycol 7.22 9.75 cis-ocimene 0.09 11.61 beta-linalool 0.97 14.10 cis-verbenol 0.26 14.81 trans-verbenol 2.10 17.13 cis-citral 33.07 17.61 Nerol 3.55 18.30 cis,trans-Citral 39.49 22.59 cis-Geraniol 1.14

จากการวเคราะหตวอยางนำมน lemongrass oil ขางตนน ยงพบสาร dipropyleneglycol ซงเปนสารสงเคราะหประเภท fragrance enhancer แสดงใหเหนวานำมนระเหยดงกลาวมการปนปลอม (adulteration) โดยการเตมสารสงเคราะหลงไป (Addition of synthetic principles tofortifyinferiorproducts)

44

แกสโครมาโทกราฟ - แมสสเปกโทรเมทร เปนวธวเคราะหทมประโยชนอยางยงในการตรวจสอบนำมนระเหยและผลตภณฑจากนำมนระเหยเพอการพฒนาคณภาพของนำมนระเหยและการคมครองผบรโภค

ความแตกตางระหวางนำมนหอมระเหย-สารหอมสงเคราะห ในการควบคมคณภาพตามมาตรฐานสากลยอมสามารถพสจนทงการบงเอกลกษณและการหาขอกำหนดและมาตรฐานตาง ๆ ของนำมนหอมระเหยไดอยางแทจรง แตมขอสงเกตงาย ๆสำหรบบคคลทวไปในการพสจนคณภาพของนำมนหอมระเหย คอ นอกเหนอจากจะขอดใบรบรองผลการควบคมคณภาพแลว ยงสามารถพสจนไดโดยการดมกลน และมขอสงเกต คอ นำมนหอมระเหยของปลอมททำจากสารเคมสงเคราะหมกมกลนแรงมากเมอเทยบกบของแทซงจะมกลนออนๆ

45

ตำราวชาการ สคนธบำบด

2.6 กายวภาคศาสตร - สรรวทยา

รางกายมนษยประกอบไปดวยระบบตาง ๆ ทำงานประสานกนอยางตอเนอง ดงท

กลาวมาแลวการศกษารายละเอยดเกยวกบอวยวะในแตละระบบจะชวยใหสามารถเขาใจหนาทและ

กลไกในการทำงานของรางกายไดอยางอศจรรย การใชนำมนหอมระเหยเพอบำบดและบำรงรางกาย

จำเปนตองทราบถงบทบาทและหนาทของอวยวะทเกยวของ เพอจะใหไดผลดสงสด และเพอหลกเลยง

หรอระวงตออวยวะทบอบบางในทนจะนำเสนอระบบตางๆของรางกายอยางงายๆดงตอไปน

1. โครงสรางของผวหนง (Skin)

2. ระบบกระดก (Skeleton system)

3. ระบบกลามเนอ (Muscular system)

4. ระบบหายใจ (Respiratory system)

5. ระบบประสาท (Nervous system)

6. ระบบไหลเวยนโลหต (Blood circulation system)

7. ระบบยอยอาหาร (Digestive system)

8. ระบบขบถายปสสาวะ (Urinary system)

9. ระบบสบพนธ (Reproductive system)

46

1. ผวหนง (ภาพท2.30) ระบบผวหนงประกอบดวยหนงกำพรา (Aหนงแท (B) ตอมไขมน (D) ตอมเหงอ (E)และขน(F)ผวหนงทำหนาทสำคญคอหอหมรางกายปองกนเชอโรคเขาสรางกายขบเหงอและขบไขมนมาหลอเลยงผวหนง นอกจากนผวหนงยงทำหนาทสำคญ คอ รกษาอณหภมของรางกาย และรบรสมผสทบรเวณผวหนง เชน ปวด รอน เยน แรงสมผส และแรงกด โดยอาศยตวรบความรสกของประสาททฝงตวอยทผวหนง ผวหนงตามสวนตาง ๆ ของรางกายมหนาไมเทากน บรเวณบางทสด คอ หนงตา หนาทสด คอฝามอฝาเทา แตโดยเฉลยหนงกำพรา (epidermis)หนาประมาณ0.1มลลเมตรหนงแท(dermis)หนาประมาณ4เทาของหนงกำพรา ชนบนสดของหนงกำพราเรยกวาชนฮอรนหรอชนคอรเนยล(hornyorcorneallayer)ประกอบดวยเซลลทมอายมากแลวและพรอมจะหลดออกไปมลกษณะแบนราบและไมมความรสกสวนชนอนๆเปนเซลลมชวตทดดซมอาหารจากชนหนงแท หนงแทเปนชนทใหอาหารแกผวหนง ใหความแขงแรงและความยดหยน ประกอบดวยคอลลาเจน (collagen) ซงเปนโปรตนเสนใยทจดเปนสารประกอบทแขงแรงทสดชนดหนงในรางกายนอกจากนยงมอลาสตน(elastin)ซงเปนสารโปรตนเชนกนและมคณสมบตยดตวและหดคนได หนงแทแบงออกเปนชน ๆ เชนเดยวกบหนงกำพรา ชนบนสดเรยกวาชนพาลลาร(papillary) ประกอบดวยเสนเลอดและเสนประสาทจำนวนมาก ชนถดลงไปเรยกวาชนเรทควลาร(reticularlayer)ประกอบดวยเนอเยอยดตอชนนตดกบเนอเยอใตผวหนง(subcutaneoustissue)ซงไมนบเปนสวนของผวหนง เนอเยอและไขมนในชนใตผวหนงมหนาทปกปองโครงสรางตาง ๆ ในรางกาย การนวดดวยนำมนหอมระเหย โมเลกลของนำมนหอมระเหยจะซมผานผวหนงเขาสระบบเสนเลอดฝอย แลวกระจายไปสสวนตาง ๆ ของรางกายตามระบบหมนเวยนโลหต เชนเดยวกบการสดดม เขาทางการหายใจ ดงนน การนวดจงเปนอกทางทนำมนหอมระเหยจะเขาสรางกายและสงผลไปยงสวนตาง ๆ ไดเชนกน นอกจากนน การนวดมผลทำใหเลอดทผวหนงไหลเวยนไดดขน ทำใหอณหภมทผวหนงเพมขน มผลกระตนการขบเหงอและไขมน ทำใหผวหนงเตงตงกวาเดม และทำความสะอาดงายขณะเดยวกนถาผปวยเปนโรคตดตอทางผวหนงกอาจตดตอมายงผนวดไดดวย

47

ตำราวชาการ สคนธบำบด

รปภาพท 2.30 แสดงสวนประกอบของผวหนง คำอธบายภาพท 2.30 สวนประกอบของผวหนง

A:Epidermis(อพเดอมส:หนงกำพรา) - A1:Stratumcroneum(ชนสตราตมคอเนยม) - A2:Stratumlucidum(ชนสตราตมลซดม) - A3:Stratumgranulosum(ชนสตราตมแกรนโลซม) - A4:Stratumspinosum(ชนสตราตมสไปโนซม) - A5:Stratumbasale(ชนสตราตมเบซอล) B:Dermis(เดอมส:หนงแท) C:Hypodermis(ไฮโปเดอมส:เนอเยอใตผวหนง) D:Sebaceousglands(ซบาเชยสแกรนด:ตอมไขมน) E:Sweatglands(สเวทแกรนด:ตอมเหงอ) - E1:Sweatglandducts(สเวทแกรนดดก:ทอตอมเหงอ) - E2:Sweatglandpores(สเวทแกรนดพอร:รตอมเหงอ) F:Hair(แฮร:ขน) - F1:Hairshaft(แฮรเชฟ) - F2:Root(แฮรรท) - F3:Rootsheath(แฮรชท)

1

23

4

5

48

ประสาทรบความรสกพเศษทผวหนง ปลายเสนประสาททกระจายอยทวรางกาย และทรวมกลมอยทรากขน สามารถรบความรสกเจบและแรงกด นอกจากนยงมประสาทรบความพเศษ (specialized receptor) อน ๆ อกทมขนาดใหญกวา (ดรปภาพท 2.3) ปลายดงกลาวนอยรวมเปนกลม ยงมจำนวนมากจะยงมความไวสงบรเวณปลายนวมอมประสาทชนดนมากบรเวณหวไหลมนอยปลายประสาทดงกลาวนทำหนาทรายงานความรอนเยน สมผส และแรงกด การแยกแยะความรสกอยางใดเพยงอยางเดยวนน ทำไดยากเพราะการสมผสความรอนเยนตลอดจนแรงกดหรอความเจบมกเกดขนพรอมกนรปภาพท 2.31 แสดงภาพประสาทรบความรสกพเศษทผวหนง

4�

ตำราวชาการ สคนธบำบด

คำอธบายรปภาพท 2.31 ประสาทรบความรสกพเศษทผวหนง

A:Epidermis(อพเดอมส:หนงกำพรา) B:Dermis(เดอมส:หนงแท) C:Hypodermis(ไฮโปเดอมส:เนอเยอใตผวหนง) C1:Adiposetissue(อะดโพสทชช:เนอเยอไขมนใตผวหนง) D: Free nerve ending (ฟรเนฟเอนดง: ปลายประสาทรบความรสกอยระหวางชนหนงกำพราและหนงแท)มตวจบความรสก(Touchreceptor)เชนสมผสความรอนและความเจบปวด E: Merkel’s corpuseles (เมอเคล คอปสเซลส: เปนเซลลหนงกำพราทเปลยนแปลงไปอยตอลงมาจาก Free nerve ending) มกพบบรเวณฝามอและฝาเทา สามารถรบความรสกจากการกระตนแบบสมผสและแรงกด F: Meissner’s corpuscles (เมยสเนอ คอปสเซลส: อยในชนหนงแท) รบรสมผสพบในบรเวณมอเทารมฝปากและอวยวะสบพนธภายนอก G:Ruffini’s corpuscles (รฟฟนคอปสเซลส:อยในชนหนงแท) รบความรสกกดและการบดเบยวของผวหนง H:Pancinian’s corpuscles (แพนซเนยนคอปสเซลส: อยในชนหนงแท) รบความรสกสนสะเทอนพบในนวมออวยวะสบพนธภายนอกและผนงของกระเพาะปสสาวะ I: Root hair plexus (รท แฮร เพลกซส: อยในชนหนงแท ใกลกบชนใตผวหนง) เปนปลายประสาททเชอมตอกบรากของขน (Surface hair) เมอขนเกดการเคลอนไหว จะไปกระตนปลายประสาทนทำใหสามารถรบความรสกสมผสได J:Surfacehair(เซอเฟสแฮร) K: Sensory nerve fiber (เซนซอร เนฟ ไฟเบอร: อยในชนใตผวหนง) เปนตวนำสญญาณจากประสาทรบความรสกพเศษทง5ชนดเพอสงไปแปรผลยงระบบประสาทสวนกลางตอไป

2. ระบบกระดก (Skeleton system) ระบบนประกอบดวยกระดกและขอตอ มหนาทสำคญ คอ ทำใหมรปราง ทำใหเกดการเคลอนไหวหรอหยดการเคลอนไหวปองกนอวยวะภายในและเปนแหลงสะสมของแรธาตตางๆเชนแคลเซยม การรจกชอ ลกษณะ และการเรยงตวของกระดก จะชวยใหเขาใจถงประโยชนของนำมนหอมระเหยบางชนดทมผลตอกระดก รวมถงการระมดระวงในการนวดดวยนำมนหอมระเหย เพอใหไดประสทธภาพสงสดและลดอนตรายทอาจจะเกดขนได

50

ภาพท 2.32 แสดงระบบกระดก (Skeleton System)

51

ตำราวชาการ สคนธบำบด

คำอธบายภาพท 2.32 สวนประกอบของระบบกระดก (Skeleton System)

A:Cranium(คราเนยม:กระดกกะโหลกศรษะ) B:Face(เฟส:กระดกแกม) C:Mandible(แมนดเบล:กระดกคาง) D1:Clavicle(คลาวเคล:กระดกไหปลารา) D2:Scapula(สะคาพลา:กระดกสบก) E1:Stermun(สะเตอนม:กระดกอก) E2:Ribs(รบ:กระดกซโครง) F1:Humerus(ฮวเมอรส:กระดกแขนตอนบน) F2:Radius(เรเดยส:กระดกแขนตอนลาง) F3:Ulna(อลนา:กระดกปลายแขนดานใน) F4:Carpals(คารปอล:กระดกขอมอ) F5:Metacarpals(เมตะคารปอล:กระดกฝามอ) F6:Phalanges(แฟลแลนเจส:กระดกนวมอ) G:Vertebralcolumn(เวอทบลคอรม:กระดกสนหลง) H:Pelvicgirdle(เพลวคเกอเดล:กระดกเชงกราน) I1:Femur(ฟเมอ:กระดกตนขา) I2:Patella(แพทเทลลา:กระดกสะบา) I3:Tibia(ทเบย:กระดกหนาแขง) I4:Fibula(ฟบลา:กระดกแขงดานหลง) I5:Tarsals(ทารซอล:กระดกเทา) I6:Metatarsals(เมตะทารซอล:กระดกฝาเทา) I7:Phalanges(แฟลแลนเจส:กระดกนวเทา) J:Flatbone(แฟลทโบน)

K:Irregularbone(เออเรกกลาโบน)L:Sesamoidbone(เซซามอยโบน)M:Longbone(ลองโบน)N:Shortbone(ชอตโบน)

52

ภาพท 2.33 แสดงลกษณะของกลามเนอ 3 ประเภท กลามเนอลาย กลามเนอเรยบ กลามเนอหวใจ

53

ตำราวชาการ สคนธบำบด

3. ระบบกลามเนอ (Muscular System) กลามเนอประกอบไปดวยเสนใยกลามเนอ ซงมเสนประสาท หลอดเลอด และเนอเยอยดตอ (Connective tissue) รวมอยดวย โดยแบงประเภทของกลามเนอได 3 ประเภทคอ (ภาพท2.33) 1. กลามเนอลาย(StripedหรอStriatedหรอSkeletonmuscle)ทำงานภายใตการ

ควบคมของจตใจใชขยบเคลอนไหวกระดกโดยจะหดตวไดแรงตามทเราสงงาน 2. กลามเนอเรยบ (Smooth muscle) ทำงานนอกการบงคบของจตใจ มแรงหดตว

นอยกวากลามเนอลาย และไมสามารถควบคมใหมนหดไดตามใจเรา มกพบอยบรเวณเยอบรอบผนงอวยวะภายในเชนหลอดเลอดกระเพาะอาหารมดลกฯลฯ

3. กลามเนอหวใจ(Cardiacmuscle)มคณสมบตกงกลามเนอลายกงกลามเนอเรยบการหดตวอยนอกการบงคบของจตใจจะบบตวเปนจงหวะสมำเสมอไดเอง

กลามเนอทงสามประเภทจะอยตามสวนตาง ๆ ของรางกายดงทกลาวมาแลว ในทนจะขออธบายเพมเตมเกยวกบตาง ๆ ทจำเปนสำหรบการนวดดวยนำมนหอมระเหย เราควรจะทราบชอกลามเนอตอไปนเพองายในการเรยนและนำไปใชอยางมประสทธภาพภาพท 2.34 แสดงลกษณะของกลามเนอ (Muscular System)

54

คำอธบายภาพท 2.34 ระบบกลามเนอ (Muscular System)

Sternohyoidmastoid:สเตอโนไฮออยดแมสทอยด:กลามเนอบรเวณคอ Clavicle:แคลฟวเคล:ไหปลารา Serratusanterior:เซอราตสแอนทเรย:ซโครงดานหนา Externaloblique:เอกซเทอนอลออบลค:กลามเนอลกษณะเฉยงดานนอกของเอว Rectusabdominus:เรคตสแอบโดมนส:หนาทอง Quadriceps:ควอไตรเซฟ:กลามเนอทมลกษณะเปน4เสนรวมกนบรเวณตนขา Tibialisanterior:ทเบยลสแอนทเลย:กลามเนอหนาแขงดานหนา Pectoralismajor:เพคทอลสเมเจอร:กลามเนอหนาอก Deltoid:เดลทอยด:กลามเนอลกษณะสามเหลยมบรเวณไหล Bicepsbrachii:ไบเซฟบรานช:กลามเนอลกษณะสามเหลยม2เสนรวมกนบรเวณแขน Triceps:ไตรเซฟ:กลามเนอทมลกษณะเปน3เสนรวมกนบรเวณแขน Latissimusdorsi:ลาทสสมสดอรช:กลามเนอแผนหลง Branchioradials:บรานชโอเรเดยล:กลามเนอบรเวณแขน Extensordigitorum:เอกซเทนเซอดจทอรม:กลามเนอแขนดานนอก Abductorpollicislongus:แอบดคเตอรโพลลซสลองกส:กลามเนอแขนดานนอก Flexorcapriradialis:เฟลคเซอรแคพรเรเดยล:กลามเนอแขนดานนอก Flexorpollicusbrevis:เฟลคเซอรพอลลคสเบรวส:กลามเนอแขนดานนอก Lumbricals:ลมบรคอล:กลามเนอทผว Sartorius:ซารโทเรยส:ตนขา Rectusfemorus:เรคตสฟเมอรส:ตนขา Gracius:กราเซยส:ตนขา Gluteusmedius:กลเตยสมเดยส:สะโพก Gluteusmaximus:กลเตยสแมกซมส:กน Soleus:โซเลยส:กลามเนอพบนอก Trapezius:ทราปเซยส:กลามเนอบา Hamstrings:แฮมสตรง:ตนขาดานหลง Gastrocnemius:แกสทรอคนเมยส:กลามเนอนอง Achillestendon:อะชเลสเทนดอน:เอนสนเทา

55

ตำราวชาการ สคนธบำบด

4. ระบบหายใจ ระบบหายใจทำหนาทหลก คอ นำเอากาซออกซเจนเขาสปอด แลวแลกเปลยนเอากาซคารบอนไดออกไซดอนเปนผลตผลจากการทำงานของเซลลออกมาสอากาศภายนอก การแลกเปลยนกาซทงสองนอาศยการซมผานถงลมเลก ๆ ในเนอปอด นอกจากน ระบบหายใจยงทำหนาทรองคอ ชวยปรบอณหภมของรางกายโดยการระบายความรอนออกมากบลมหายใจออก และชวยทำใหเกดเสยง องคประกอบหลกของระบบน คอ จมก คอหอย กลองเสยง หลอดลม ทอลมปอด และปอดนอกจากนยงมอวยวะทชวยหายใจอกคอกระบงลมและผนงทรวงอก นำมนหอมระเหยสามารถผานเขาสรางกายโดยการสดดม โดยจะผานเขาทางจมกพรอมกบออกซเจนทหายใจเขาไป และถกดดซมเขาสกระแสเลอดทางเสนเลอดฝอยภายในปอดทำใหสามารถกระจายไปทวรางกายไดภาพท 2.35 แสดงระบบหายใจ (Respiratory System)

56

คำอธบายภาพท 2.35 ระบบหายใจ (Respiratory System) A:Nasalpassage:นาซอลพาสเสจ:ชองจมก A1:Nasalconchae:นาซอลคอนเคย:กระดกออนทจมก B1:Frontalsinus:ฟรอนทลไซนส:โพรงจมกดานหนา B2:Sphenoidsinus:สปนอยไซนส:โพรงจมกรปลมอยดานใน C:Pharynx:ฟารง:คอหอย D:Larynx:ลารง:กลองเสยง E:Trachea:เทรเคย:หลอดลมทคอ F1:LeftBronchus:เลฟบรองคส:หลอดลมทปอดดานซาย F2:RightBronchus:ไรทบรองคส:หลอดลมทปอดดานขวา G1:LeftBronchioletree:เลฟบรองคโอลทร:หลอดลมฝอยซาย G2:RightBronchioletree:ไรทบรองคโอลทร:หลอดลมฝอยขวา H1:Leftlung:เลฟลง:ปอดซาย H2:Rightlung:ไรทลง:ปอดขวา I: Diaphagm:ไดอะแฟม:กระบงลม a: Tongue:ทง:ลน b:Esophagus:อโซฟากส:หลอดอาหาร c:Ribs:รบส:กระดกซโครง d: Sternum:สะเตอนม:กระดกอก e: Clavicles:เซอวเคล:ไหปลารา

5. ระบบประสาท (Nervous System) ระบบประสาทเปนระบบสำคญอยางยงตอชวตระบบนทำหนาทควบคมสงงานและรบรการทำงานทกอยางของรางกายเปนระบบทคอนขางบอบบางตอการกระแทกกระทนหรอทำลายถาระบบนไมทำงานคนเราอาจเปนอมพาตหมดสตหรอตายไดขนอยกบตำแหนงและความรนแรงของการทำลายทระบบประสาทระบบนประกอบดวยสวนสำคญคอสมองสมองนอยไขสนหลงและเสนประสาทตาง ๆ การนวดดวยนำมนหอมระเหยมผลทำใหรสกผอนคลาย หรอบำบดอาการตาง ๆตามสรรพคณของนำมนหอมระเหยนน ๆ แตในการนวดจะตองมการกดนวดตามแนวเสนตาง ๆ โดยทวไปถานวดเพอผอนคลายจะไมมผลเสยตอเสนประสาท เนองจากมไขมน กลามเนอ และเอนรองรบอยแตถาตงใจกดเขยหรอขยเสนประสาททอยตนๆเชนทดานขางของคอและทดานในของขอศอก

57

ตำราวชาการ สคนธบำบด

อาจทำใหเสนประสาทชำถงขนเปนอมพาตไดนอกจากนนการดงดดกระดกคอและกระดกสนหลงในคนแกหรอคนทมขอหลวมหรอกระดกเปราะหรอขอสนหลงเคลอนอาจทำใหเกดภาวะไขสนหลงถกเบยดทบและเปนอมพาตไดการนวดใหผปวยเหลานจงเปนขอพงระวงและหามการดงดดโดยเดดขาด นำมนหอมระเหยจะเกดฤทธตามสรรพคณได กตองอาศยระบบประสาทในการสงงานโดยเฉพาะระบบลมบก(LimbicSystem)ซงประกอบไปดวย - ทาลามส(Thalamus)ทำหนาทสงผานขอมลจากตวรบความรสกสมผสไปยงเปลอกสมอง - ไฮโปทาลามส(Hypothalamus)ควบคมแรงกระตนทางเพศและสงเราอนๆ - อะมกดาลา(Amygdala)ทำหนาทควบคมความกระวนกระวายใจและความกลว - ฮปโฟแคมพส(Hippocampus)มบทบาทเกยวกบการเรยนรและความจำ

ภาพท 2.36 แสดงระบบลมบก (Limbic System)

58

ภาพท 2.37 แสดงสวนประกอบของระบบประสาท (Nervous System)

5�

ตำราวชาการ สคนธบำบด

ภาพท 2.38 แสดงสวนประกอบของสมอง (Brain)

นอกจากนยงมอกระบบหนงททำงานรวมกบระบบประสาทคอระบบตอมไรทอตอมไรทอเปนตอมขนาดเลก กระจายอยตามสวนตาง ๆ ของรางกาย ทำงานรวมกบระบบประสาทเพออำนวยใหรางกายทำงานไดเปนปกตและสมบรณทงรางกายและจตใจโดยระบบประสาทจะควบคมการทำงานของกลามเนอและตอมตาง ๆ โดยสงกระแสไฟฟาและสารเคมไปตามเสนประสาทดวยความเรวสงในขณะทตอมไรทอจะหลงสารเคมเรยกวา “ฮอรโมน” ไปตามกระแสเลอด แลวไปมผลตอเซลลเปาหมายทอยหางออกไปตามสวนตาง ๆ ของรางกาย ฮอรโมนจะเปนตวควบคมและรกษาสภาวะสมดลภายในรางกายเราใหคงท เชนรกษาระดบเกลอแรและนำภายในรางกายระดบนำตาลในเลอดและยงมบทบาทมากมายเกยวกบอารมณเชนความกลวความโกรธความสขและความเศรา(ภาพท2.39)

60

ภาพท 2.39 แสดงระบบตอมไรทอ (Endocrine System)

61

ตำราวชาการ สคนธบำบด

คำอธบายภาพท 2.39 ระบบตอมไรทอ (Endocrine System) A:PituitaryGland:พทอตารแกรนด:ตอมใตสมองควบคมการเตบโต และการทำงานของตอมไรทออนๆ B:Hypothalamus:ไฮโปทาลามส:ระบบประสาททควบคมการหลงฮอรโมน จากตอมใตสมอง C:PinealGland:ไพเนยลแกรนด:เกยวกบการสบพนธ D:ThyroidGland:ไทรอยดแกรนด:ควบคมการใชพลงงานและพฒนาการ ของรางกาย E:ParathyroidGland:พาราไทรอยดแกรนด:อยหลงตอมไทรอยดควบคม ระดบแคลเซยมในเลอด F:ThymusGland:ไทมสแกรนด:ควบคมการสรางเมดเลอดบางชนดในเดก G:Heart:ฮารท:หวใจ H:DigestiveOrgan:ไดเจสทฟออรแกน:อวยวะยอยอาหาร I: Pancrease:แพนเคลยส:ตบออน J: AdrenalGland:อะดรนอลแกรนด:ตอมหมวกไตควบคมสภาวะสมดล K:Kidney:คทน:ไต L:Testis:เทสทส:อณฑะควบคมการเจรญทางเพศชายและสรางอสจ M:Ovary:โอวาร:รงไขควบคมการเจรญทางเพศหญงและสรางเซลลสบพนธหรอไข

6. ระบบไหลเวยนโลหต (Blood Circulation System) แบงออกเปน2ระบบคอ 1. ระบบไหลเวยนโลหต(เลอด)ทำหนาท สำคญ คอ เปนทางลำเลยงเลอดซงมกาซออกซเจน สารอาหารตาง ๆ ไปสเซลล แลกเปลยนของเสยอนเกดจากการทำงานของเซลล และนำไปกำจดทงทางปสสาวะ ระบบนประกอบดวยหวใจ หลอดเลอดแดง หลอดเลอดดำ และเสนเลอดฝอยขนาดตาง ๆ การนวดและการยดดดขอมผลตอระบบน คอ ทำใหการไหลเวยนเลอดดขน เสนเลอดฝอยขยายตวและขบถายของเสยจากเซลลสระบบเลอดดำและปสสาวะไดเพมขนทำใหบรรเทาอาการปวดอนเนองมาจากการคงคางของสารเคมทเปนของเสยจากการทำงานของเซลลนอกจากนการนวดทงตวอาจมผลทำใหความดนโลหตลดลงไดเลกนอย

62

2. ระบบนำเหลอง(Lymphaticsystem)ซงมหนาทชวยเสรมการไหลของเลอดดำโดยการลำเลยงนำเหลองเขาสระบบไหลเวยนเลอดทางเสนเลอดดำ นอกจากนยงทำหนาทตอสกบเชอโรคในรางกายไมใหแพรกระจาย โดยการกรองไปไวทตอมนำเหลองและนำเหลอง ดงนนจงอาจเรยกระบบนำเหลองไดอกอยางวา เปนระบบภมคมกนของรางกายดวย (Immune system) ผปวยทเปนโรคตดเชอมกจะมอาการตอมนำเหลองบวมโต อาจคลำไดเปนกอนแขงเลก ๆ ทบรเวณใดบรเวณหนงดงนคอ ใตรกแร เหนอกระดกไหปลารา ใตกระดกขากรรไกรลาง และบรเวณขาหนบ (ไขดน) หากจะตองนวดดวยนำมนหอมระเหยจะตองตรวจดวาตอมนำเหลองโตหรอไมหากพบควรงดการนวด เนองจากผปวยมการตดเชอทอาจตดตอไดหรออาจเปนเนองอกบรเวณขางเคยง ระบบภมคมกนหรอระบบนำเหลองในรางกายประกอบไปดวย - ตอมนำเหลองมหนาทปองกนการแพรกระจายของเชอโรคโดยคอยดกจบและทำลายจลนทรยและสารพษ - นำเหลอง มลกษณะใส สเหลองออน ซมผานหลอดเลอดฝอยเขาสชองวางระหวางเซลลเนอเยอ - ทอนำเหลองใหญและทอนำเหลองฝอย - มามขนาดเทากบหวใจคลายฟองนำมหนาทคอยดกจบเชอโรคและผลตเมดเลอดขาว - ตอมทอนซล - ตอมไทมสภาพท 2.40 แสดงระบบไหลเวยนโลหต (Blood Circulation System)

63

ตำราวชาการ สคนธบำบด

ภาพท 2.41 แสดงระบบนำเหลอง (Lymphatic System) หรอ ระบบภมคมกน (Immune System)

64

7. ระบบยอยอาหาร (Digestive System) ระบบยอยอาหารทำหนาทหลกสามประการคอ 1. บดและกลนอาหาร 2. ยอยอาหาร 3. ขบถายอาหาร ซงกลาวโดยรวม คอ ทำใหเซลลของรางกายไดรบสารอาหารไปหลอเลยงใหมชวตอยไดและขบเอากากอาหารออกจากรางกาย ดงนน ระบบนจงตองอาศยองคประกอบสำคญดงน คอปากคอหอยหลอดอาหารกระเพาะอาหารลำไสเลกลำไสใหญไสตรงและทวารหนกนอกจากนยงมอวยวะอน ๆ ชวยดวย ไดแก ลน ฟน ตอมนำลาย ตบออน ตบ และถงนำด การยอยอาหารและดดซมสารอาหารเกดขนทลำไสเลกผานเสนเลอดฝอยและทอนำเหลองทผนงลำไสเลก การนวดมผลตอการกระตนการเคลอนไหวของลำไส ทำใหยอยอาหาร และขบถายกากอาหารไดดขนดงนนการนวดจงมผลชวยลดอาการทองผกและชวยใหมความอยากรบประทานอาหารควรงดการนวดในระหวางทผปวยเพงจะรบประทานอาหารเสรจใหมๆเพราะอาจทำใหขยอนอาหารออกมาไดควรรอใหอาหารยอยพอสมควร(ประมาณ30นาทหลงรบประทานอาหาร)แลวจงนวดได

ภาพท 2.42 แสดงระบบยอยอาหาร (Digestive System)

คำอธบายภาพท 2.42 ระบบยอยอาหาร (Digestive System)

A:OralCavity:ออรลคาวท:ชองปากB:Pharynx:ฟารง:คอหอยC:Esophagus:อโซฟากส:หลอดอาหารD:Stomach:สะตอมท:กระเพาะอาหารE:Smallintestine:สะมอลอนเทสไท:ลำไสเลกF:Largeintestine:ลาจอนเทสไท:ลำไสใหญG:Rectum:เรคตม:ชองทวารหนกH:Anus:เอนส:รทวารหนกI: Salivaryglands:ซาลวารแกรนด:ตอมนำลายJ:Liver:ลเวอร:ตบK:Gallbladder:กอลบดเดอร:กระเพาะปสสาวะL:Pancreas:แพนเครยส:ตบออน

65

ตำราวชาการ สคนธบำบด

8. ระบบขบถายปสสาวะ (Uninary System) ระบบขบถายปสสาวะ เรมทไต โดยมสมองสวนไฮโปทาลามสเปนตวควบคม ไตจะอยสองขางของกระดกสนหลง ทางดานหลงบรเวณเหนอเอว สวนนอกของไตเรยกวาเปลอกไต (Cortex)สวนในเรยกวาเนอใน (Medulla)สวนเวาของไตบรเวณผวนอกเปนสวนทเชอมตดกบรางกายและเปนบรเวณทโลหตไหลเขาและออก สวนทางทปสสาวะ (ซงผลตโดยไต) ถกขบถายออกมา สวนเนอในประกอบดวยโครงสรางรปกรวย12-18กรวยเรยกวารนลพระมด(Renalpyramid)ซงจะผานเขาสกรวยไตจากนนปสสาวะจะผานทอไตไปยงกระเพาะปสสาวะและถกเกบไวจนเรมเตมและถกปลอยออกทางรปสสาวะเมอเราถายปสสาวะนนเอง

ภาพท 2.43 แสดงระบบขบถายปสสาวะ (Urinary System)

66

9. ระบบสบพนธ (Reproductive System) ระบบสบพนธเพศชายประกอบไปดวย - อณฑะหนงคทอยนอกชองทอง อยในถง ทเรยกวาถงอณฑะ ทำหนาทผลตเชออสจ

ซงจะผสมพนธกบไขของเพศหญง อณฑะยงทำหนาทผลตฮอรโมนเทสโตสเตอโรน(Testosterone)ซงเปนฮอรโมนทกำหนดลกษณะเพศชาย

- องคชาตเปนตวนำอสจจากเพศชายไปยงเพศหญง - หลอดเกบอสจเปนทอบางๆทขดอยขางอณฑะเชออสจจะอยในถงอณฑะ จนกวาเชอจะโตเตมท - หลอดนำอสจเปนทอเกบและนำเชอไปยงทอปสสาวะ - ตอมใตกระเพาะปสสาวะ(Bulbourethralgland:บลโบยรทรา) - ถงนำอสจและตอมลกหมากทำหนาทผลตนำหลอเลยงเชออสจภาพท 2.44 แสดงระบบสบพนธเพศชาย (Male Reproductive System)

67

ตำราวชาการ สคนธบำบด

ภาพท 2.45 แสดงระบบสบพนธเพศหญง (Female Reproductive System)

ระบบสบพนธเพศหญงประกอบไปดวยสวนทสำคญไมใชเฉพาะในการผสมพนธ แตรวมการเจรญเตบโตของตวออน จนถงการคลอด อกทงยงในการเลยงดแกทารกหลงคลอดดวย อวยวะสบพนธหลก เชน ชองคลอดมดลกทอมดลก และรงไข รวมอยในรางกายดวยเชนกน อวยวะทเปนสวนประกอบเชนตอมนำนมและปากชองคลอดจะอยภายนอกรางกาย

68

สวนประกอบของมดลก

ภาพท 2.46 แสดงสวนประกอบของเตานม

ภาพท 2.47 แสดงสวนประกอบของมดลก

6�

ตำราวชาการ สคนธบำบด

2.7 ทฤษฎการรบกลน และกลไกการออกฤทธของนำมนหอมระเหย ทฤษฎการรบกลน

การรบกลนของรางกายสามารถรบกลนได3ทาง

1. การรบประทานจะใชเมอมผเชยวชาญควบคมเทานน

2. การทาเขาสเซลลผวโดยการแชอาบทาบนผว

หลกการในการเขาสเซลลนน Essential oil จะเขาสเซลลผวหนงทวไปโดยซมผานชน

Epidermis และเขาสชนลาง Denmis แตกตางกนออกไป โดยทวไปแลวจะเขาสสวนตาง ๆ ได โดย

การซมผานเขาไปในสวนทเปนเนอเยอทมไลโพโปรตน หรอไขมน เพราะ Essential oil จะละลายได

และจะเขาสสวนตางๆ ได โดยเฉพาะเซลลกลามเนอลายและกลามเนอเรยบทเปนเยอบผนง

เสนเลอดทอนำเหลองและเสนประสาทตางๆซงทำใหสามารถเขาสระบบการไหลเวยนโลหตการสง

การของประสาทและการฆาเชอตางๆในระบบนำเหลอง

3. การดม สำหรบการดมนน นำมนหอมระเหยจะเขาสเนอเยอสวนรบรกลนโดยผาน

จากรขนจมกเขาไปดานในตอกบเนอเยอในโพรงจมก(Olfactoryepithelium)ดภาพท2.47มเนอท

เลกๆขนาด /ตารางนวแตประกอบดวยเซลลทรบกลน (Recypter cells) จำนวนนบลานๆ เซลล

แตละเซลลจะมปลายประสาทอย2ขางโมเลกลของEssentialoilจะถกสงตอไปทพนผวดานในของ

จมกสวนปลายอกขางหนงถกสงตอไปยงสมองสวนรบรกลน(Limbicsystem)

นำมน Essential oil บางสวนจะถกดดเขาไปในปอดพรอมกบอากาศบรสทธทเราหายใจ

เขาไปในกระบวนการทปอด ซงทำหนาทฟอกเลอดเสยทหวใจสงมาฟอกนน (เปนกระบวนการทมการ

แลกเปลยนกนระหวางออกซเจนกบคารบอนไดออกไซดทถงลมในปอด) คารบอนไดออกไซดจะถกหายใจ

ออกมา สวนออกซเจนและ Essential oil ทตดออกมากบออกซเจนทจะเขาสระบบหมนเวยนเลอดด

(Circulatorysystem)เขาสตามสวนตางๆของรางกาย

ทสมองสวนรบรกลน (Limbic system) สมองกจะรบโมเลกลของ Essential oil

เมอสมองจำแนกออกเปนกลนตางๆแลวตอไปจะกระตนใหสมองหลงสารเคมออกมาสารเคมเหลาน

จะมผลไปสรางความสมดลใหกบระบบประสาทสวนทมผลตออารมณจตใจเชนถาหากเศราหรอหดห

กจะชวยคลายความเศราเปนตน

70

ภาพท 2.48 แสดงโพรงจมก

ภาพท 2.49 แสดงเซลลโพรงจมก

71

ตำราวชาการ สคนธบำบด

ภาพท 2.50 แสดงภาพนำมนหอมระเหยเขาไปสมผสกบเนอเยอทโคนขนจมก และเชอมตอกบประสาท

กลไกการออกฤทธของนำมนหอมระเหย นำมนหอมระเหยจะเขาสรางกายตามทฤษฎของการดมกลน และเมอเขาสรางกายแลวนำมนหอมระเหยจะถกสงไปยงสวนตางๆของรางกายตามความจำเปนของรางกายเพอรางกายจะไดนำเอาไปใชประโยชน และถาไมมความจำเปนทตองการใชแลวรางกายจะขบออกภายใน 48 ชวโมงดแผนภาพในตารางท2.6

MODE OF ENTRY CIRCULATION ORGANS & TISSUES

Liquid - Skin GI Tract

Capillaries

Blood & Lymph

Generalized

Circulation to

Whole Body

Vapor - Sinus Lung

Nerve Impulse Smell

Olfactory Nerve

Oils Circulating

in the Body Affect

Muscle, Fat, Joints,

Organs

Picked up from Circulation

EXCRETION

Skin-Sebaceous

Lungs-Vapor

Kidneys-Urine

Liver-Bile GI Tract

Feces

Limbic System Reptilian Brain

Triggers Memories Emotions Desires Appetites

Neuropeptides, Hormones &

Neurotransmitter Release

* Essential oils, because of their volatile nature, usually leave the body within 48 hours

ตารางท 2.6 รางกายขบนำมนหอมระเหยออกภายใน48ชวโมง

72

ภาพท 2.51เซลลประสาทในเยอบโพรงจมกกบประสาทรบความรสกกลนและเชอมตอกบLimbicSystemกลางศรษะ

73

ตำราวชาการ สคนธบำบด

ภาพท 2.52 เซลลประสาทรบความรสกกลน

74

จาก Glycogen1 Phosephase Glucose 6 Phosephase กระบวนการ ยอยสลายในไกลโคไลซส ซงเกดขนในไซโตรปลาสซมของเซลล และในทสดกยอยสลายตอใน ไมโตคอนเดรย ในเซลล โดยผานวงจรเคลป ทำใหไดพลงงานมากมายจากการยอยสลายในครงน จงทำใหสามารถยกของทนำหนกมากกวานำหนกตวไดหลายเทา และมพลงในการทจะวงและออกกำลงไดอยางมหศจรรย ในกรณตวอยางเชนนเกดขนในธรรมชาตเอง เมอมอาการตกใจ

แผนภาพ Energizer

นำมนหอมระเหยบางชนดทสามารถเพมพลงไดนนมกลไกการออกฤทธตามแผนภมดงน

ภาพท 2.53 กลไกลการออกฤทธของนำมนหอมระเหย

Essential oil

เยอบโพรงจมก

ประสาทรบความรสกกลน

Limbic system

สงการตอมใตสมอง

ตอมหมวกไต (ไดฮอรโมน Epinephrine)

t

t

t

t

75

ตำราวชาการ สคนธบำบด

ภาพท 2.54 กลไกลการออกฤทธของนำมนหมอระเหยชวยความจำ

นำมนหอมระเหยบางชนดสามารถชวยความจำเพมขนหรอกระตนใหเกดความจำไดมากขนซงกลไกดงกลาวนสามารถแสดงไวในแผนภมดงตอไปน

Essential oil

เยอบโพรงจมก

ประสาทรบความรสกกลน

Limbic system

สงการตอมใตสมอง

ซโรโทนน (Serotonin)

76

เอกสารอางอง 1. จงกชพร พนจอกษร. คมอประกอบการเรยนนำมนหอมระเหยเพอสขภาพชนสง โรงเรยนนำมน

หอมระเหยเพอสขภาพ. ดนแดง กรงเทพฯ. 2541 2. ปนดดา โรจนพบลสถตย. ชวเคมทางการแพทย. บรษท บคเนท จำกด: 2546) 3. มนตร จฬาวฒนทล และคณะ. ชวเคม. ภาควชาเคม คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยมหดล

2542. 4. สาโรจน ปรปกษขาม, สนทร ตณฑนนทน และชวลต ปรยาสมบต. Endocrinology. 2521

คณะแพทยศาสตร ศรราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดล. 5. Charles MD. The Human Body. New York: DK Publishing Inc. 1995. 6. Muller Julia. The H&R Book of Perfume. Frohne Druck Bad. SalzuflenGermany;

1992.

77

ตำราวชาการ สคนธบำบด

2.8 ความปลอดภยในการใชนำมนหอมระเหย (Essential Oil Safety) 1,2

เนองจากนำมนหอมระเหยเปนสารมาจากธรรมชาต และอาจมสารทเปนอนตรายปนอยบาง ดงนนจงตองเรยนรเกยวกบความปลอดภยในการเลอกใชเพอใหมความปลอดภยสงสดตอผใช จงจำเปน ตองรในหวขอตอไปน 1. คณภาพ 2. ภาชนะบรรจ หบหอและการตดฉลาก 3. สวนประกอบทางเคม 4. อนตรายทเกดจากการใชนำมนหอมระเหย

1. คณภาพ (Quality) ควรเลอกใชนำมนหอมระเหยทมคณภาพสงสดเพอแนใจวาปลอดภย นำมนหอมระเหยในปจจบน มกจะถกนำไปใชสวนใหญในอตสาหกรรมเครองหอม (fragrance industry) และใชแตงกลน (flavouring industry) สำหรบทใชใน aromatherapy มแค 5% ดงนนตองใหแนใจวานำมนหอมระเหยทใชมคณภาพตรงตามทตองการ การพจารณาคณภาพของนำมนหอมระเหย ใหตรวจสอบตอไปน 1.1 Contamination (ปนเปอน) and adulteration (เจอปน) พวกปนเปอน หรอ contaminants เชน ยาฆาแมลง พวกเจอปน หรอ adulterants ประกอบดวย สารสงเคราะหทเหมอนกบสวนประกอบ นำมนหอมระเหย พวกกลมนอาจจะเพมความเปนพษได มรายงานพบวาอาการผนแพทเกดขนบางครงเกดจากยาฆาแมลง หรอยาฆาหญาทปนเปอนมาในนำมน ดงนนจงควรมการตรวจสอบวาไมมสารเหลานนตกคางใน oil 1.2 Degradation (การสลายตว) กระบวนการสลายตว คอ การทคณภาพนำมนลดลงตามเวลา ซงอาจเกดไดถาเกบไวไมด สำหรบปจจยททำใหนำมนสลายตว คอ - กาซออกซเจน - ความรอน - แสง

78

ผลของกาซออกซเจนทมตอนำมนหอมระเหย คอ กอใหเกดปฏกรยา oxidation โดยเฉพาะพวกทมสาร monoterpenes เชน citrus, pine พบวา limonene และ pinene ซงเปนสวนประกอบหลกของ citrus และ pine oils จดเปน reactive terpenes นำมนหอมระเหยเมอสลายตวแลว นอกจากจะใหฤทธลดลงแลว ยงอาจเกดสลายตวทางเคมดวย ซงจะทำใหมอนตรายมากขน เชน กรณ pine oil ทสลายตวแลวกอใหเกดผนแพทผวหนงเพมขน เพอปองกนการสลายตว จะทำไดโดย ก. เกบในขวดทบแสง ข. ทเหลอตกคางในถงใหญ ควรจะเทลงเกบในขวดเลก เพอลดความเสยงของการเกด oxidation

2. หบหอบรรจและฉลาก (Packaging and labeling) เนองจากนำมนหอมระเหยทงหมดจะเกบไวในสภาพทไมเจอจาง ดงนนตองมขอแนะนำและคำเตอนตอไปน ก. เกบใหพนมอเดก ข. อาจระคายเคองผวหนงไดถาสมผสกบนำทไมไดเจอจาง ค. ใชภายนอกเทานน จากกฎหมายของประเทศออสเตรเลย จดนำมนหอมระเหยเปนสารพษ ดงนน จงตองตดฉลากคำแนะนำในการปฐมพยาบาลเบองตน ถาเกดพษ โดยมคำแนะนำดงน “ถาเกดพษขน ใหรบนำสงโรงพยาบาลอยางรวดเรว ถากลนเขาไปแลวไมมการอาเจยน กใหดมนำตาม 1 แกว” นำมน หรอสวนประกอบของมนตอไปนจดวาเปนสารพษ ก. camphor oil มขอยกเวน (a) ในยาเตรยมทประกอบดวย camphor เทากบ หรอนอยกวา 10% (b) เมอใสในเครองสดดม ซงมการปองกนการกลนกนสวนประกอบของมน ข. Cineole ยกเวนในยาเตรยม หรอ oils ทม cineole เทากบ หรอนอยกวา 25% ค. Eucalyptus oil ยกเวนในยาเตรยมทม eucalyptus oil เทากบ หรอนอยกวา 25% ง. Melaleuca oil (Tea tree oil) ยกเวนในยาเตรยมทมเทากบ หรอตำกวา 25% จ. Methyl salicylate ในรป liquid preparation ทมปรมาณเทากบ หรอมากกวา 25% ฉ. Sassafras oil หรอ safrole ยกเวน (a) เพอใชภายใน หรอ (b) ในยาเตรยมทม safrole เทากบ หรอนอยกวา 1%

79

ตำราวชาการ สคนธบำบด

ควรมขอมลตดฉลาก ดงน ก. ชอทางพฤกษศาสตร (botanical name) ของพช ข. ความเขมขนของนำมนหอมระเหย เชน “undiluted” หรอเปอรเซนตของผลตภณฑ

ทเจอจางไป ค. วนทเปดใช หรอขอมลวนหมดอาย ง. สวนของพชทใชทำนำมนหอมระเหย เชน กรณของ cinnamon bark or leaf

3. สวนประกอบทางเคม (Chemical composition) นำมนหอมระเหย 1 ชนด อาจมสวนประกอบมากกวา 100 ตว ซงรวมกนทำใหม กลนเฉพาะ มประโยชนเฉพาะดาน และในขณะเดยวกนกเปนพษเฉพาะไดเชนกน สวนประกอบทางเคมของ oil จะตางกนไปในแตละชนด แมแตในชนดเดยวกนกยงตางกน ทงนเกดจากความตางในภมประเทศ ระดบความสง สวนของพชทใช เวลาการเกบเกยว สภาพอากาศ และชนดของดน ทงน สวนประกอบทางเคมของทงหมดนของนำมนหอมระเหย เราเรยกวา chemotypes ยกตวอยาง thyme oil จะจดเปนกลม dermal irritant เนองจากมปรมาณ thymol และ carvacol สง อยางไรกตาม thyme oil ทมสวนประกอบเปน linalool สง จะไมกอใหเกด dermal irritation Basil oil จะมมากกวา 1 Chemotype เชน basil chemotype ทประกอบดวย methyl chavicol จะเปน dermal irritant และ carcinogen สำหรบ Basil chemotype linalool จะปลอดภยกวา เราไมสามารถคาดไดวา ถาพบสารทเปนธรรมชาตจำเปน strong sensitizer แตพบวา oil ทประกอบดวยสารกลมน กลบไมกอใหเกดการแพไดเลย ถงจะสงถง 85% กตาม ยกตวอยาง lemongrass ประกอบดวย 85% citral มนจะระคายเคองซงเราสามารถแกไดโดยการผสมเปน 50% ในนำมนทประกอบดวย dextro-limonene ม citrus oils 2 ชนด ทประกอบดวย 90% d-limonene คอ sweet orange และ grapefruit ปรากฏการณเชนน เรยกวา quenching effect 1.1 Essential oils ทประกอบดวย ketone เปนททราบกนแลววา ketone เปนสารพษ แตนำมนหอมระเหยทม ketone เปนสวนประกอบจะไมไดเปนพษทงหมด นำมนหอมระเหยทไมเปนพษ เชน jasmine (jasmine) และ fennel (fenchone) สำหรบ ketone ทเปนพษ คอ thujone สารตวนพบในความเขมขนสงในนำมนหอมระเหย เชน mugwort, sage, thuja, wormwood และ tansy

80

สวน sage oil จากคาบสมทรบลขาน ซงรจกกนในนาม Dalmation sage จะม thujone ประมาณ 35-60% แตนำมนหอมระเหยชนดนกไมเปนพษ แตกใหหลกเลยงการใชในสตรมครรภ Ketone อกตวหนง คอ ketone ทพบใน hyssop พบวา นำมนหอมระเหยชนดนจะ toxic มากกวา sage ดงนนควรใช hyssop ใน low dose และหามใชตอเนองเกน 4 อาทตย ตารางท 2.7 ความเปนพษของนำมนหอมระเหยทมสวนประกอบเปน ketone Essential oil Toxic Ketone Oral LD50 (g/kg)

Pennyroyal Pulegone 0.4

Mugwor thujone 0.37

Sage thujone 2.6

Tansy thujone 1.15

Thuja thujone 0.83

Wormwood thujone 0.96

Hyssop pinocamphone 1.4 1.2 Essential oils ทประกอบดวย phenols Phenols จดเปนกลมสารทมประโยชนในนำมนหอมระเหยทใชทาง aromatherapy อยางไรกตาม นำมนหอมระเหย ทประกอบดวย phenols ประมาณ 50% จะเปน irritants, 30% จะ toxic และ 18% จดเปน carcinogen Thyme, oregano และ savory เปนนำมนหอมระเหยทมประโยชนในดาน antimicrobial activity อยางไรกตาม มนระคายเคองตอผวหนง และ mucous membrance นำมนหอมระเหยทประกอบดวย phenolic compound เชน safrole และ asarone จดเปน carcinogen เชน calamus, camphor และ sassafras

81

ตำราวชาการ สคนธบำบด

ตารางท 2.8 ความเปนพษของนำมนหอมระเหยทม phenols และกลมอนเปนสวนประกอบ Essential Oil Phenol Comment Oral LD50 (g/kg) Savory (summer) Carvacrol/thymol caution 1.37 Savory (winter) Carvacrol/thymol caution 1.37 Oregano Carvacrol caution 1.85 Thyme Carvacrol/thymol Skin hazard 4.70 Clove Bud Eugenol Skin hazard 1.37 Basil (Comoros Island) Methyl chavicol Skin hazard 1.40 Calamus Asarone carcinogen 0.84 Sasafres safrole carcinogen 1.90 Camphor (brow) safrole carcinogen - Champhor (yellow) safrole abortifacient - Parsley Seed Apiol abortifacient - Cassia Cinnamic aldehyde Skin irritant 2.80 Cinnamon Cinnamic aldehyde Skin irritant 3.40

4. อนตรายทอาจเกดไดจากนำมนหอมระเหย (essential oil hazard) ก. ตา ข. Mucous membrane ทงตา และ mucous membrane เปนสวนทไวมาก ถงแมจะใชในระดบ 1% กตาม พบวา 2-3% ของ Myrrh oil และ German Chamomile สามารถรกษา mucous membrane ได เพราะมความเยน ค. อาการระคายเคองเมอสดดม (inhalation burns) ง. ไดรบมากเกน (over exposure) 4.1 ความเปนพษของนำมนหอมระเหย (toxicity) จดแบงเปนโดยการรบประทาน (oral toxicity) และสมผสทางผวหนง (dermal toxicity) 4.1.1 ความเปนพษเฉยบพลน (acute poisoning) เกดขนเมอใชในเวลาอนสน หรออาจเกดจากการใชเพยงครงเดยวและอาจทำใหตายได ถาปรมาณทใชตำกวาขนาดททำใหตาย (lethal dose) อาจกอใหเกดการเสอมของตบและ/หรอไต

82

4.1.2 ความเปนพษเรอรง จะทำใหอวยวะและเนอเยอถกทำลาย จะเกดขนเมอใชเปนเวลานาน 4.2 ปฏกรยาตอผวหนง (skin reaction) 4.2.1 อาการระคายเคอง ซงมการเปนเฉพาะท (local irritation) 4.2.2 อาการแพ ซงเกดจากการตอบสนองของระบบภมคมกน (immune response) การแพนำมนหอมระเหยจะเกดไดยากมาก สวนใหญแลวจะไมมผลใด ๆ 4.3 Phototoxincity คอ ความไวตอแสง ultra violet (UV) เชน Bergamot oil เมอใชแลวหามถกแสงแดดเพราะจะมผนแพทผว 4.4 Carcinogenic คอ กลมทกระตนการเจรญเตบโตของ cancerous cells Tropical Basil Oil และ Holy Basil Oil อาจกอใหเกดมะเรงได (เปน

carcinogen) 4.5 Neurotoxicity คอ เปนพษตอระบบประสาทโดยกระตน โดยเฉพาะนำมน

หอมระเหยทมสวนประกอบพวก ketone 4.6 Hepatoxicity คอ เปนพษตอตบ มผลตอการทำงานเซลตบ โดยเฉพาะนำมน

หอมระเหยทมสวนประกอบเปนพวก phenols 4.7 Pregnancy precautions ใหระวงมากสำหรบสตรมครรภโดยเฉพาะนำมนหอม

ทมสวนประกอบเปน ketones และ phenols รวมถง Tropical Basil ทงนเพราะสารกลมนมฤทธเปน hormone link behaviors และ uterine stimulating

ขอระมดระวงในการใชอยางปลอดภย (Safety precautions) 1. ศกษาขอมลความปลอดภย (Safety data, Material Safety Data Sheet) ควรจะตรวจสอบขอมลความปลอดภยกอนใชนำมนหอมระเหยชนดใหม โดยเฉพาะ ขอมลเรองความเปนพษ phototoxicity การระคายเคองผวหนง (dermal irritation) และการแพ (sensitization) 2. ขอหามใช (Contra-indication) ควรศกษาขอหามใชเมอเลอกใชนำมนหอมระเหยแตละชนด เชน คนเปนโรค ลมชก (epilepsy) ควรหลกเลยงการใช fennel, hyssop และ sage หามใช clary sage ในระหวาง ดมแอลกอฮอล หามใช hops ในคนทม depression 3. ในผปวยทมความดนโลหตสง หามใชนำมนหอมระเหยตอไปน คอ hyssop, rosemary, sage (ทกชนด) และ thyme

83

ตำราวชาการ สคนธบำบด

4. ในการรกษาโดยใชหลก homeopathy หามใชนำมนหอมระเหยตอไปน คอ black pepper, camphor, eucalyptus และ mint oils 5. สตรตงครรภ (Pregnancy) ในระหวางตงครรภใหใชนำมนหอมระเหยครงหนงของปกต มขอหามสำหรบ oils บางชนด

ตารางท 2.9 นำมนหอมระเหยทควรเลอกในสตรมครรภ

กอใหเกดการแทงและเปนพษ pennyroyal, rue, savin, mugwort, sage, tansy, thuja,

wormwood

เปนพษ boldo, mustard, horseradish, wormseed

Estrogen stimulant activity Aniseed, funnel, basil

Moderate toxic oils Clove, hyssop, savory, thyme, wintergreen

Emmenagogue properties Jasmine, juniper, marjoram, myrrh, peppermint,

rose, rosemary

6. ทารกและเดก ใหใชอยางระมดระวง ตามอายตอไปน

ทารก (0-12 เดอน) - ใหใช 1 หยดของ lavender, rose, chamomile หรอ

mandarin เจอจางใน 1 ชอนชา ของ base oil เพอใช

นวดหรออาบ

เดกออน (1-5 ป) - ใหใช 2-3 หยด ของนำมนหอมระเหยทปลอดภย

(ไมเปนพษและไมระคายเคองตอผวหนง) เจอจางใน

1 ชอนชา ของ base oil เพอใชนวด หรออาบ

เดกโต (6-12 ป) - ใหใชเชนเดยวกบผใหญ เพยงแตเปนครงหนงของปรมาณ

ทระบ

วยรน (มากกวา 12 ป) - ใหใชไดเชนเดยวกบผใหญ

84

1 4

1 4

ขนาดทใช (Dosages) สงสำคญอยางยงในการใชนำมนหอมระเหย คอ ตองรขนาดทจะใช ตามวธใช เพอใหมความปลอดภย ตอไปนจะเปนคำแนะนำคราว ๆ เพอใชอางอง โดยปกตแลวอาจมความแตกตางในขนาดเมอใชนำมนหอมระเหยแตละชนด บางคนอาจจะตอบสนองมากกวาคนอน ๆ กได

วธการ (application method) จำนวนหยด ปรมาณ carrier การนวด (massage) 12 - ผใหญ 30 ml (10 g) - ควรใชมากสดอยาเกน 2% 7 - เดกนำหนกเกน 10 lbs 3 - เดกเลก Neat 1-2 ควรเลอกแต oil ทไมระคายเคอง เชน lavender, Tea tree, Facial oil 7-10 นำ 2 ถวย หรอใสใน steamer Facial Mask 7-10 เตมลงใน clay, yogurt Scalp 15-25 30 ml (10 g) Bath 3-15 ขนกบชนดของ oil Gargle/mouth wash 1 นำ ถวย จะใชเฉพาะ Myrrh และ Tea tree ตารางท 2.11 แสดงการเปลยนหนวยวดปรมาตร (Measurement Conversion Chart) Drops Milliliter/cc Ounce Teaspoon (tsp.)

20 1 ml 1/96 1/10

12.5 5/8 ml 1/48 1/8

25 1 ml 1/24 1/4

100 5 ml 1/6 1 600 30 ml 1 6 4 24 (= 8 tablespoons) ตวอยางการเจอจาง ; 1% dilution = 6 drops per 30 ml 2% dilution = 12 drops per 30 ml

ตารางท 2.10 แสดงวธการ จำนวนขวดปรมาณนำมนหอมระเหย

85

ตำราวชาการ สคนธบำบด

การประเมนความปลอดภยในการใช การทดสอบความเปนพษเฉยบพลน (Acute toxicity test) หลกการทดสอบ คอ ชงนำหนกหน (rat) ใหกน essential oil ขนาดตาง ๆ แลวนบจำนวนหนทตาย นำขอมลมา plot ระหวางปรมาณหนทตายกบขนาดของนำมนทกน Therapeutic dose (TD) ถาอยหางจาก Half Lethal Dose (HLD) มากกวาเทาไร กจะปลอดภยมากเทานน สำหรบ western medicine (allopathic) TD และ HLD ใกลกนมาก ถา Therapeutic dose (TD) มขนาดตำมาก ๆ กจะปลอดภยมากกวา ซงเปนหลกการของ aromatherapy มกฎ 3 อยาง เกยวกบความปลอดภยของนำมนหอมระเหย คอ 1. อยา over dose 2. อยา over dose 3. อยา over dose Birch oil (98-99% methylsalicylate) และ Wintergreen oil (97-98% methyl salicylate) จะเปนนำมนหอมระเหยทเปนพษมากทสดใน aromatherapy ซงปกตแลวเราใชเปนยาตานอกเสบในรปครมในยาแผนปจจบน (ซงจดวาปลอดภย) มกรณศกษา พบวา เดกชายคนหนงรบประทาน Tea tree oil 5 ml (200 หยด) ซงวดวาเปน HLD เมอเขาโรงพยาบาลแลว แคนอนพกกจะหาย จากกรณน พบวา Therapeutic dose ของ Tea tree คอ 2 หยด ดงนน เดกคนน รบประทานมากกวา dose ปกต 100 เทา กยงไมเปนอนตราย แสดงวาการใชใน therapeutic dose จะปลอดภยมาก

86

การศกษา Therapeutic dose หลกการ คอ แปรขนาดรบประทาน และดผล หรอฤทธทได เพอใหไดฤทธ 100%

หลกการเลอกใชนำมนหอมระเหย คอ เลอกชนดทไมมพษ โฮมโอพาท (Homeopathy) จะมการใชสารความเขมขนตำมากในการรกษาโรค เพราะมการเจอจางมาก เชน

1000’s dilution 1:1000 1:106

1:1010

1:1050

กฎทวไป (General Rules) 1. หามรบประทานนำมนหอมระเหยโดยตรง 2. หามใชนำมนหอมระเหยกบผวหนงในสภาพทยงไมไดเจอจาง อาจมกรณยกเวนเมอใชในปรมาณนอย เชน lavender และ Tea tree กรณ burn (ไฟไหม นำรอนลวก) 3. หามใชโดยตรงกบตา ถาเกดอบตเหตกบตา ใหลางดวยนำเยนทสะอาด 5 นาท ถาอาการไมดขนภายใน 15 นาท ใหรบสงแพทย 4. ควรใชนำมนหอมระเหยในขนาดทเหมาะสม ถาใชมากเกนไป จะกอใหเกดการ ระคายเคองผวหนง ปวดศรษะ วงเวยน

87

ตำราวชาการ สคนธบำบด

5. คนไขทเปนหอบหดจะตอบสนองดตอ aromatherapy ดงนนจงหามสดดมนำมน หอมระเหยทหยดในนำรอนเพราะอาจจะทำใหหายใจลำบาก 6. ขอระวงสำหรบเดก ก. ใชกฎขอท 1-3 และสงเกตดอาการของภายหลงทสมผสนำมนหอมระเหย ข. เมอผสมนำมนหอมระเหยสำหรบนวด หรออางอาบนำ ใหใชนำมนหอมระเหยความ เขมขนลดลง ซงปกตจะใช 3% กลดลงมาเปน 1-2% ค. ถาใหสดดมผานอางองไอนำ อยาทงใหเดกทำตามลำพง ง. สดดม 2-3 วนาท ถง 1 นาท ถาเดกทนได อาจเพมเวลาถง 2 นาท

รปแบบการใชและปรมาณทใช (Dosage and Dilutions) ในการเจอจางนำมนหอมระเหย ควรจะทำโดยการหยด โดยถอวาหยดทมมาตรฐาน คอ

1 ml = 20 หยด สำหรบการนวด จะเจอจางนำมนหอมระเหยใน carrier oil โดยมขอแนะนำในการเจอจางคอ 1-5% โดยปกตแนะนำใหใช 3% วธการงาย ๆ ในการคำนวณวาจะเตมนำมนหอมระเหยเทาไร? กใหวดปรมาตร base oil เปน มลลลตร แลวหาปรมาตรครงหนงของปรมาณ กจะเปนจำนวนหยด ของนำมนหอมระเหยทจะเตมผสมลงไป ตวอยางเชน • 50 ml base oil : เตม 25 หยดนำมนหอมระเหยลงผสม จะไดความเขมขน 2.5% • สำหรบทารก (0-12 เดอน) : เตม 1 หยดของ lavender, Roman/German chamomile, neroli, dill หรอ mandarin ไปยง 10 ml carrier oil จะได 0.5% • สำหรบเดกออน (1-5 ป) : เตม 2-3 หยดของนำมนหอมระเหย (ไมเปนพษ ไมระคายเคอง) ไปยง 10 ml carrier oil • สำหรบเดกโต (6-12 ป) : ใหใชขนาดครงหนงของผใหญ ความถในการใชอาจจะตางกนไปในแตละคน ในกรณนวดทงตว ควรเปนอาทตยละ 2 ครง กรณนวดหนา หรอนวดบางสวนของรางกาย อาจจะเปนวนละครง ควรตระหนกวาการเกดปฏกรยาของนำมนหอมระเหยตอผวหนงแตละคนอาจตางกนไป ถาเปนไปได ควรใชในปรมาณท ตำกอน แลวคอยเพมความเขมขนไปท 2-3%

88

เอกสารอางอง 1. นจศร เรองรงษ และ ธวชชย มงคละคปต. สมนไพรไทย. กรงเทพ. สำนกพมพ บ เฮลทต; 2547. 2. นนทวน บณยะประภศร และอรนช โชคชยเจรญพร. สมนไพร..ไมพนบาน (2). กรงเทพ. บรษท

ประชาชน จำกด; 2541 3. ชนดา พลานเวช. รายงานการวเคราะหนำมนระเหย. สถาบนวจยวทยาศาสตรการแพทย

จฬาลงกรณ มหาวทยาลย. 2549. 4. Adams R. P. Identification of Essential Oil Components by Gas Chromat-ography/

Mass Spectroscopy. Allured Publishing Corporation, USA; 1995. 5. Agilent Technologies. 2004. Basic Gas Chromatography. Agilent Technologies

(Thailand) Ltd. 6. Varian Inc. Application of GC-MS. Thai Unique Co., Ltd; 2004. 7. Schoeff L. E. and Williams R. H. Principles of Laboratory Instrument. Mosby-Year

Book, Inc., USA; 1993. 8. Thermo Finnigan. Trace DSQ GC-MS Specifications. Fortune Scientific Co., Ltd;

2004. 9. Battaglia S. The Complete Guide to Aromatherapy. Noosa, Queensland, Australia The

Perfect Potion (Aust) Pty Ltd.; 1995. 10. Lawless J. The Encyclopedia of Essential Oils. London Thorsons; 1992.

89

ตำราวชาการ สคนธบำบด

บทท 3 ชนดของนำมนหอมระเหย

ดร.จงกชพร พนจอกษร และ ภญ.วจนา สจรพงศสน

โครงรางเนอหา

3.1ขอกำหนดมาตรฐานของนำมนหอมระเหย

3.2นำมนหอมระเหยชนดตางๆ

3.3ขอกำหนดมาตรฐานของCarrierOil

90

91

ตำราวชาการ สคนธบำบด

ตวอยางของรายละเอยดของผลตภณฑนำมนหอมระเหยทกำหนด

ดร.จงกชพร พนจอกษร และ ภญ.วจนา สจรพงศสน

ชนดของนำมนหอมระเหย

3.1ขอกำหนดมาตรฐานของนำมนหอมระเหย ในการผลตนำมนหอมระเหยแตละชนดขนมา จำเปนอยางยงทจะตองปฏบตตาม กฎเกณฑของ IFRA (International Fragrance Association: FEMA (Flavour and Extract Manufacturers’ Association of the United States) และยงม Council of Europe กำหนดไว อกดวย ซงแตละโรงงานจะสามารถเขาสมครเปนสมาชกของสมาคมตาง ๆ เหลานได จะไดรบการยอมรบและปฏบตตามกฎเกณฑของสมาคม เพอความสะดวกในการจดจำหนายตอไป ในสมาคมนจะพดถงคณสมบตของนำมนหอมระเหย สารหอมทงทเปนธรรมชาตและสงเคราะหทผลตขนมา ซงตวอยางของตวเลขตามภาพแสดงขางลางน

เปนตวอยางหนงทใหผผลตไดคำนงถงคณสมบตของนำมนหอมระเหยนนควรจะมคณสมบตใดบางทเราตองแสดงไวในเอกสาร ซงเวลาขายจรงอาจไมไดแสดงทกตว แตควรรและมเอกสารทไดรบการยอมรบจากสมาคมเปนทางการ ทก ๆ ชนดทผลตขนมา ซงตวเลขดงกลาวทแสดงไวน เปนตารางเตมททางสมาคมกำหนดวาควรมอะไรบาง และแตละโรงงานทผลตอะไรขนมานนจะมเอกสารนกำกบไวแสดงใหเหนได ตวอยางทยกขนมานเปน Aromatic Substance (สารหอมตวหนง) เทานน แตตวเลขในชอง ตวอยาง คอ

92

แสดงใหเหนวาสารดงกลาวเปนตวใหม ซงทางสมาคมจะบรรจไวใน Catalog ของสารททำขนมา

เขยน สแดง แสดงใหเหนวาเปน Natural Identical (สารทเปนธรรมชาต)

ชอผลตภณฑ ถาเปนนำมนหอมระเหยกตองเขยนชอนำมนหอมระเหยลงไป (เปนชอวทยาศาสตร)

ถาพบในการใชกบอาหารดวยจะมโชวไววา FCC (Food Chemical Codex Indication)

FEMA Number ตรงนโชว 2903 แสดงตวเลขททางสมาคมโรงงานสารสกดและ Flavour ของสหรฐอเมรกาเปนผอนมตให (Flavour and Extract Manufacturers’ Association of United State)

ในตวอยางเปน 2114 แสดงตวเลขททาง Council of Europe อนมตตวเลขใหสำหรบ สารตวดงกลาวตามตวอยาง

ตวเลขระบเปน [18172-67-3] เปน Chemical Abstracts Service Registry Number แสดงตวเลขทไดรบการจดทะบยนใน Chemical Abstracts Service

แสดง C10 H

16 เปนสตร Empirical ของสารทยกตวอยางในกรณทเปนนำมนหอมระเหย

ตรงนไมจำเปน เพราะมองคประกอบของสารหอมหลายตวรวมอย

FW 136.24 เปนนำหนกของสารทยกตวอยาง

mp-61 Melting point C จดหลอมเหลวของสารเปน องศาเซลเซยส ทแสดงไว

Bp 165-167 Boiling point C เปนจดเดอด วดเปนองศาเซลเซยส

Fp 91 F Flash point F (Closed Cup)

แฟลชพอยท วดเปนองศาฟาเรนไฮต ภายใตภาชนะทปดสนท

d 0.866 Density at 20 + 5 C

ความหนาแนน วดทอณหภม 20 + 5 C เซลเซยส

Are. 2620 เปนเอกสารอางอง จากหนงสอ Perfume and Flavour Chemical (Aroma Chemicals) โดย Steffen Arctander ซงตรงนตามตวอยางเปน หนงสอเลมน ถาเปนตวอน แลวแตจะใช Reference

Fen 486 เปน Reference ของ Fenarole’s Hand Book of Flavour Ingredients โดย T.E. Furia and N. Bellanca

Woody, pine เปนการแสดง Organo leptic properties

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

93

ตำราวชาการ สคนธบำบด

เวลาเขาเปนสมาชกแลวจะม List ใน Directory ของทวโลก ซงประเทศไทยตอง

เขาไปเปนสมาชกเหมอนประเทศอนทเขาไดทำแลว เพอจะไดประกาศใหทวโลกไดทราบวาในประเทศไทย

กมการผลตสนคาประเภทนอยางมมาตรฐาน และเปนทยอมรบไปทวโลก

จากตวอยางขางตนน จะเหนไดวาในการผลตสารหอม หรอนำมนหอมระเหย มความ

จำเปนทจะตองเขาเปนสมาชกของสมาคม 3 สมาคมดงกลาว เพอจะไดมการกำหนด No. ตาง ๆ และม

Reference อางองได ในการขายกจะงายขน ฉะนน สารหอมทกชนดไมวาจะเปนเคมทสงเคราะหขน

หรอแยกมาจากธรรมชาต จะตองอยภายใตการควบคมของ The United State Toxic Substances

Control (15 U.S.C. Sec. 2601 et seg, “TSCA”) และจะมการรายงานใหกบ The European

Inventory of Existing Commercial Chemical Substances (EINECS) หรอ The European List

of New Chemical Substances (ELINCS) ซงอยภายใต The Council Directive 67/548/EEC,

amended 79/831/EEC และ 92/32/EEC ทเกยวกบสารทมอนตราย

สำหรบรายชอของสารหอมทเรยกวา Fragrance และ Flavour ทใชในเครองสำอาง

นนไดมการพฒนาและแสดงไวใน Cosmetic Directive (76/768/EEC) ซงบางอยางอาจจะยงไมได

กำหนดไวได

ในหนงสอ Flavour and Fragrance Materials จะชวยใหเราคนหา No. ตาง ๆ ได

ซงจะมแสดงไวหมดตงแต lists ของ Ingredient โดย FEMA number หรอ CAS number

(Chemical Abstract Service) FCC. (Food Chemical Codex) RIFM (Research Institute for

Flavour Materials Monograph Indication) FMA (Fragrance Materials Association

Specifications Indication, Source (Know Suppliers of This Material)

IFRA (International Fragrance Association Indication)

H-No (Harmonized International Number for Customer Use) กำหนดเปนตวเลขให (ถาม)

FDA Code of Fedral Regulations Reference จะกำหนดเปนตวเลขให (ถาม)

COE Council of Europe Reference จะกำหนดเปนตวเลขให (ถาม)

NaT Natural or Artificial Indication กำหนดเปนตวเลข จะรไดเลยวาเปนธรรมชาตหรอเปลา

GB (Great Britain Approval Number) กำหนดเปนตวเลข

SLR (Scientific Literature Review Number) กำหนดเปนตวหนงสอและมตวเลขกำกบ เชน

C16 ของ L-Amylcinnamaldehyde

94

ทงหมดทกลาวมาเปนวธการในการทจะไดควบคมเพอความปลอดภยของสารทเราผลต เพอใช ถาสามารถทจะลงทะเบยนเขาเปนสมาชกของสมาคมได จะทำใหเราไดรบการยอมรบเวลาทขายผลตภณฑไดงายขน ตวอยางMonographsทมเชนนำมนขงGingeroil

Fragrance raw materials monographs

GINGEROIL

Description and physical properties: Food Chemicals Codex (1972).

The principal constituent of ginger oil is zingiberene (Guenther, 1952).

Occurrence: Found in the plant Zingber officinale Roscoe (Fam.Zingberaceae)

(Guenther, 1952)

Preparation: By steam distillation of the dried ground rhizomes (Fenaroli’s Handbook

of Flavor Ingredients. 1971).

Uses: In public use before the 1900s. Use in fragrances in the USA amounts to

less than 2000 Ib/yr.

Concentration in final product (%):

Soap Detergent Creams, Lotions Perfume

Usual 0.01 0.001 0.005 0.08

Maximum 0.1 0.01 0.03 0.4

Analytical data: Gas chromatogram. RIFM no.72-156: infra-red curve. RIFM no.72-156.

Status

Ginger oil was granted GRAS status by FEMA (1965) and is approved by

the FDA for food use (GRAS). The Council of Europe (1970) included ginger oil in the

list of substances. Spices and seasonings deemed admissible for use with a possible

limitation of the active principle in the final product. The Food Chemicals Codex (1972)

has a monograph on ginger oil.

95

ตำราวชาการ สคนธบำบด

Biologicaldata

Acute toxicity. Both the acute oral LD50 value in rats and the acute dermal

LD50 value in rabbits exceeded 5g/kg (Shelanski, 1972).

Irritation. Undiluted ginger oil applied to the backs of hairless mice was not

irritation (Urbach & Forbes. 1972). Applied full strength to intact or abraded rabbit skin

for 24 hr under occlusion, it was moderately irritating (Shelanski. 1972). Tested at 4% in

petrolatum, it produced no irritation after a 48-hr closed-patch test on human subjects

(Kligman. 1972)

Sensitization. A maximization test (Kligman. 1966) was carried out on 25

volunteers. The material was tested at a concentration of 4% in petrolatum and produced

no sensitization reactions (Kligman, 1972). Toilet preparations containing oil of the

rhizomes of ginger may produce dermatitis in hypersensitive individuals (Tulipan, 1938).

Phototoxicity: Low-level phototoxic effects reported for ginger oil are not

considered significant (Urbach & Forbes, 1972)

References

Council of Europe (1970). Natural and Artificial Flavouring Substances. Partial

in the Social and Public Health Field List N(1). Series 1(b). no. 484. p. 29. Strasbourg.

Fenaroli’s Handbook of Flavor Ingredients (1971). Edited by T.E. Furia and N. Bellanca

p.124 Chemical Rubber Co.,Cleveland, Ohio

96

3.2พชทใหนำมนหอมระเหย

กระดงงา (Cananga odorata Hook.f. & Thomson var. odorata, Annonaceae)

ชอสามญ Ylang ylang, Cananga oil ลกษณะทางพฤกษศาสตรและแหลงทพบ เปนไมตนใหญ สงประมาณ 20 เมตร ดอกสเหลองมกลนหอม ออกดอกทงป

พบไดแถบอนโดนเซย ฟลปปนส ชวา มาเลเซย และประเทศเขตรอนชน นำมนจากดอกกระดงงามการสกดครงแรกในประเทศฟลปปนส เมอศตวรรษท 19 โดยผสมกบนำมนมะพราวใชเปนเครองสำอางบำรงผวและผม ถอเปนนำมนทมความสำคญในอตสาหกรรมนำหอม โดยนำมนทมคณภาพสงจะถกใชในอตสาหกรรมทำนำหอม สวนเกรดทรองลงมาจะใชในอตสาหกรรมการผลตสบและผลตภณฑทำความสะอาดตาง ๆ

การสกด กลนดวยนำและไอนำจากดอกกระดงงาสด จะไดนำมนหอมระเหยรอยละ 1.5-2.5

97

ตำราวชาการ สคนธบำบด

ReunionExtrs Philipinesextra

Specific gravity (20 C) 0.932-0.969(15 C) 0.911-0.958

Refractive index ( C) 1.465-1.475 (15 C) 1.4747-1.4900

Optical rotation (25 C) -30 to -35 -30 to 45

Solubility (v/v 95% alcohol) 1:0.5 1:0.5

Ester number 96-134 90-150

คณสมบตของนำมนกระดงงาทสกดได

องคประกอบทางเคม คณภาพของนำมนดอกกระดงงาสามารถแบงได 4 ระดบ (grade) ขนกบลำดบการ

สกด (Fractions of distillation) ไดแก Extra grade, first grade, second grade และ third grade ทงสชนดจะมองคประกอบทางเคมของนำมนทแตกตางกน โดย Extra grade เปนนำมนทมคณภาพดทสด

องคประกอบทางเคม Extra Firstgrade Secondgrade Thirdgrade Linalool 13.6 18.6 2.8 1.0 Gerany acetate 5.3 5.9 4.1 3.5 Caryohyllene 1.7 6.0 7.5 9.0 Cresyl methyl ether 16.5 7.6 1.8 0.5 Methyl benzoate 8.7 6.4 2.3 1.0 Benzyl acetate 25.1 17.4 7.0 3.7 Benzyl benzoate 2.2 5.3 4.7 4.3 Other sesquiterpenes 7.4 28.8 54.5 9.7

สรรพคณของนำมนหอมระเหย คลายเครยด ฆาเชอโรค ลดความดนโลหต ทำใหนอนหลบ ขอบงใช ระบบหวใจและหลอดเลอด – ลดอาการใจสน และลดความดนโลหต ระบบประสาทและอารมณ – ลดอาการวตกกงวล ซมเศรา คลายเครยด ลดอารมณ

โกรธ โมโห กระวนกระวายใจ ชวยใหนอนหลบ เสรมสรางอารมณและความรสกทางเพศ ลดอาการหยอนสมรรถภาพทางเพศ โดยสมยกอนในประเทศอนโดนเซยใชดอกกระดงงาสดโรยบนเตยงสำหรบคแตงงานใหม

98

ระบบสบพนธ – บรรเทาอาการกอนมประจำเดอน เชน ปวดทอง หงดหงด โดยเฉพาะผทมอารมณแปรปรวน ฉนเฉยว

การบำรงผวพรรณ - บำรงและใหความชมชนกบผว บำรงผม ลดอาการ ผมรวง ผมแตกปลาย

ขอมลดานความปลอดภย ไมพบขอมลความเปนพษและการระคายเคอง การใชนำมนกระดงงาความ

เขมขนสงอาจทำใหมอาการคลนไส อาเจยน และปวดศรษะได

กระวานเทศ (Elettaria cardamomum(L.) Maton, Zingiberaceae)

ชอสามญ Cardamom seed ลกษณะทางพฤกษศาสตรและแหลงทพบ เปนพชลมลก กาบใบจะหมเปนลำตนบนดน สงประมาณ 4 เมตร ใบยาวรปหอก

สเขยว ออนนม ใบเปนดอกสเหลอง มจดสชมพทปลายดอก ผลสนำตาล เปน 3 พ ขางในมเมลดเปนกลม มกลนหอมเฉพาะตว พบไดในทวปเอเชยเขตรอน โดยเฉพาะอนเดยตอนใต ปลกไดดในอนเดย ศรลงกา ลาว กวเตมาลา นำมนทดไดจากกวเตมาลาและเอลซาวาดอร

99

ตำราวชาการ สคนธบำบด

การสกด กลนโดยใชไอนำจากเมลด จะไดนำมนหอมระเหยรอยละ 1- 4.5 นำมนทไดจะใส ไมมส หรอสเหลองออน กลนคอนขางฉน คณสมบตของนำมนกระวานเทศ(cardamomseedoil)Specific gravity at 25 C 0.917-0.947 Refractive index at 20 C 1.4630-1.4660 Optical rotation at 25 C +22 to +44 Solubility (in 70 % ethyl alcohol) 1.5 Ester Value 92-150 Saponification Number 14 Cineole Content 12%

คณสมบตของนำมนกระวานเทศ(cardamomseedoil)Specific gravity at 25 C 0.917-0.947 Refractive index at 20 C 1.4630-1.4660 Optical rotation at 25 C +22 to +44 Solubility (in 70 % ethyl alcohol) 1.5 Ester Value 92-150 Saponification Number 14 Cineole Content 12%

องคประกอบทางเคม Alpha-pinene (1.5%), sabinene (2.8%), myrcene (1.6%), limonene

(11.6%), 1,8-cineole (36.3%), linalool (3%), linalyl acetate alpha-terpinyl acetate (31.3%), alpha-terpineol (2.6%)

สรรพคณของนำมนหอมระเหย ฆาเชอโรค คลายกลามเนอเรยบ (antispasmodic) ขบลม ชวยยอยอาหาร

ขบปสสาวะ แกไอขบเสมหะ บำรงรางกาย (tonic) ขอบงใช

ระบบทางเดนอาหาร – บำรงรางกาย ลดการปวดเกรงของลำไส กระเพาะอาหาร อาหารไมยอย ทองอดทองเฟอ ลดอาการคลนไสอาเจยน ระบบประสาทและอารมณ – กระตนและบำรงระบบประสาท (cephalic and nerve tonic) คลายเครยด ลดอาการออนลา เพลย ระบบทางเดนหายใจ - ขบเสลด เสมหะ แกไอ บรรเทาอาการหลอดลมอกเสบ ฆาเชอแบคทเรย การบำรงผวพรรณ– ไมนยมใชกบผว อนๆ- สวนมากกระวานถกใชเพอปรงแตงรสอาหาร แตงกลนและรสยา

ขอมลดานความปลอดภย ไมพบขอมลความเปนพษและการระคายเคอง

100

กฤษณา (Aquilaria malaccensis Lam. or A. crasssna Pierre ex Lecomte,

ชอสามญ Aloe-wood, Agar wood, ลกษณะทางพฤกษศาสตรและแหลงทพบ เปนไมยนตน สง 10-15 เมตร เปลอกตน

เปนสเทา เนอไมสออนออกขาว ใบเดยว ดอกคลายรมกางออก สเขยวอมขาว ผลแหง มกลบเลยงตดถาวร กฤษณาถกเรยกวา ไมหอม เพราะเนอไมทมราลงเปลยนเปนสดำและ มกลนหอม กลนจะหอมมากขนตามสเนอไมทเขมขน ปลกมากในทางตอนเหนอของอนเดย จน กมพชา ลาว พมา และไทย

การสกด กลนโดยใชนำ หรอกลนโดยใชไอนำจากเนอไมทมการสรางนำมนหอม ซงมสคลำ หรอ

สดำ สรรพคณของนำมนหอมระเหย ตามตำรายาไทย ผสมเปนยาหอมบำรงหวใจ แกเปนลม วงเวยน บำรงโลหต ชวยเจรญอาหาร แกทองเสย บรรเทาอาการอาเจยน ทองรวง แกปวดขอ แกขออกเสบ ใชดมากในการแกอาการเปนลม แกตบ ปอดพการ แกไข ขบเสมหะ ขขขขขขขขขขขขขขขขขขข ไมมขอมล

101

ตำราวชาการ สคนธบำบด

กะเพรา (Ocimum sanctum L., Labiatae)

ชอสามญ Holy Basil ลกษณะทางพฤกษศาสตรและแหลงทพบ เปนไมลมลก สงประมาณ 60 เซนตเมตร มอย

2 ชนด ขาวและแดง กลนหอม เผดรอน ดอกชอซอนกนเปนฉตร มก งมาก มขนปกคลมตน มถนกำเนดแถบเอเชยใต พบมากในอนเดย

การสกด กลนโดยใชไอนำจากใบและตน จะไดนำมน

หอมระเหยรอยละ 0.3-0.5

องคประกอบทางเคม Methyl eugenol (37.7%), caryophyllene, methyl chavicol, alpha-pinene, beta-pinene, camphene, sabinene, limonene สรรพคณของนำมนหอมระเหย ขบลม แกทองเสย ฆาเชอแบคทเรย ฆาเชอโรค ฆาเชอรา คลายเครยด กระตน

การผลตนำด และชวยยอยไขมน ขอบงใช ระบบทางเดนอาหาร - ชวยขบลม แกทองอดทองเฟอ แกทองเสย eugenol

ในกะเพราจะกระตนการหลงนำดซงมผลชวยยอยไขมน ลดการบบตวของลำไส ฤทธฆาเชอแบคทเรย/เชอรา - ทาภายนอกรกษากลากเกลอน หยอดห รกษาห

ตดเชอ รกษาโรคทเกดการตดเชอแบคทเรยและเชอรา อนๆ– ชวยขบนำนม ลดไข แกไอ สดดมแกหวด คดจมก บรรเทาอาการหอบหด

บำรงผวและผมใหนม ขอมลดานความปลอดภย ขขขขขขขขขขขขขขข ขขขขขขขขขขขขขขขขขขขข

102

กานพล (Syzygium aromaticum (L.) Merr. & L.M.Perry, Myrtaceae)

ชอสามญ Colve, Clove bud ลกษณะทางพฤกษศาสตรและแหลงทพบ เปนตนไมใหญสง 5-10 เมตร

ใบเดยวยาว 7-12 ซม. ใบออน มสแดง กานสเทา หรอนำตาลออน ดอกมกลบเลยง 4 แฉก แหลงกำเนดประเทศอนโดนเซย ฟลปปนส มาดากาสกา กานพล (Clove) มาจากภาษาฝรงเศส Clou แปลวา เลบ (Nail) ในประเทศจน ใชกานพลเพอระงบกลนปาก

ทำใหลมหายใจสดชน มาตงแต 220-230 ปกอนครสตกาล สวนในยโรปมการจำหนายนำมนกานพลตงแตสมยศตวรรษท 13 โดยมเมองเวนซ

ประเทศอตาล เปนศนยกลางการจำหนาย การสกด กลนโดยใชนำ หรอไอนำจากเปลอกตน ดอกตม ดอก ใบ เปรยบเทยบวธการสกดทงสอง

แบบ พบวา การกลนโดยใชนำ จะเกดกระบวนการไฮโดรไลซส (Hydrolysis) คอ ทำให

สาร acetyl eugenol เปลยนไปเปน eugenol ไดมากกวา กลนโดยใชไอนำ ซงมผลทำให

องคประกอบทางเคมแตกตางกนในทางสคนธบำบด นำมนกานพลจะหมายถงนำมนจาก

ดอกตมเทานน สกดไดนำมนหอมระเหยรอยละ 10-20 แตถามนำมนจากใบ หรอเปลอก

ตนกานพลปนอยจะถอวาเปนนำมนทปลอมปน

103

ตำราวชาการ สคนธบำบด

องคประกอบของนำมนหอมระเหย ขขขขขขขขขขขข ข ข ข ข ข ข ข ข ขขขขขข Eugenol Eugenyl acetate Isoeugenol Caryophyllene Iscaryophyllene

85-90 0-10 - 10-15 -

87-92 3-3.5 Trace 6-8 -

80-85 8-12 - 6-10 0-0.2

สรรพคณของนำมนหอมระเหย

ขขขขข ขขขขขขขขขข ขขขขขขขขขขขขขขขขขข ขอบงใช

ขขขขขขขขขข – ขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขข ขขขขขขขขขขขข ขขขขขขข

ขขขขขขขขขขขขขขข – ขขข Eugenol ขขขขขขข ขขขขขขขข ขขขขขขขขขขขข

ขขขขขขขขขขขขขขขข – ขขขขขขขข ขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขข ขขขขขขขขขขขขขขข

ขขขขขขขขขขขขขขขขขข – ขขขขขขขขขข ขขขขขขข ขข ขขขขขขขขขขขขขขข – ขขขขข ขขขขขขขขข ขขขขขขข

ขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขข ขขขข ข – ขขขขขขขขขขขขขขข ขขข ขขข ขขขขข ข ขอมลดานความปลอดภย ขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขข

(ขขขขขขขขขขข 1) ขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขข

104

การบร (Cinnamomum camphora (L.) J.Presl, Lauraceae)

ขขขขขขขขข C a m p h o r , ขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขข ขมยนตนสง 10–15 เมตร ใบเดยว

ดอกสเหลองเปนกระจก ออกตามงาม เปลอกตนหนา กงกานแขงแรงรอบตน ผลเปนลกร หรอไข มถนกำเนดในญปน จน ไตหวน มาเลเซย อนโดนเซย อนเดย ปจจบนปลกในยโรป ตอนใต มาดากาสกา และสหรฐอเมรกา

การสกด กลนโดยใชไอนำจากเนอไม ราก และกง ไดเปน crude camphor ทเปนของแขง จากนน

นำมาสกดแยกผลกออก จงไดเปนนำมนการบร ซงมทงหมด 3 เกรด ตามลำดบสวน ดงน - White camphor ประกอบดวย cineole และ monoterpenes เปนสวนใหญ และ

เปนสวนทนำมาใชในทางสคนธบำบด - Brown camphor ประกอบดวย safrole (80%) และ terpineol - Blue camphor ประกอบดวย sesquiterpenes เปนหลก ขขขขขขขขขขขขขขข (camphor) ขขขขขขขข White Brown Blue Yellow

Specific gravity 0.870-0.880 1.000-1.035 <1.000 0.97-0.99

Refractive index 1.4663 1.5150 1.5050 1.5010 Optical rotation +15 to +20 0 to +12 10’ ng +1 to +5 Boiling range 160-185 210-250 220-300 215-235 Camphor content (%) <2.5 <3.0 <2.5 ng Safrole content (%)Cineole content (%)

ng 20-25

50-60 ng

ng ng

20 ng

105

ตำราวชาการ สคนธบำบด

องคประกอบทางเคม

Camphor (51.5%), safrole (13.4%), 1,8-cineole limonene (2.71%), camphene (1.64%), linalool

ขขขขขข Brown camphor ขขขขขขขขข safrole ขขข ขขข safrole ขขขขขข 20% ขขข camphor 15-30%

ขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขข White camphor - ขขขขขขขข ขขขขข ขขขขขขขข

ขขขขขขขขข ขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขข ขขขขขขข ขขขขขขขขขขขขข ขขขขขขขขขขขขขข

ขอบงใช

ขขขขขขขขขขขขขขขข - ขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขข ขขข ขขข ขข ขขขขข ขขขขข

ขขขขขขขขขขขขขขข - ขขขขขขข ขขข ขขขขขขขขข ขขขขขขขข ขขขขขขขขขขขขขขข ขขขข

ขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขข - ขขขขขขขขขขขขขอมลดานความปลอดภย

White camphor ขขขขขขขขขขขขขขข ขขขขขขขขขขขขขขขขขขข ขขขขขขขขข ขขขขขขขขขขขขขขขขขขyellow camphor ขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขข ขขขขขข ขขขขขขขขขขขขขขขขขขข

106

ขขขขขขขขข Siam Benzoin ขขขขขขขขขขขขขขขขขข ขขข ขขขขขขข ขขข

ขขขขขขข ขขขขขขขขขขขขขขขขข ขขขขขขขขข ขขข ขขขขขขข ขขขข ข ข ข ข ข ข ข ข ข ข ขขขข ขขขขขขขขขขขขขขขขขข

ขขขขขขข ขขขขขขขขขขขข 2 ขขขขขข ขขข absolute benzoin ขขข - Benzoin absolute ขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขข

ขขขขขขขขข (resin) ขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขข - Benzoin tincture ขขขขขขขขขขขขขขขขข 20 ขขข ขขข

ขขขขขขขขขขขขขขขขข ขขขขขขขขขขขขขขขข ขขขขขขขขข ขขขขขขขขขขข ขขขขขขขขขข ขขขขขขข ขขขขขขข ขขขขข

ขขขขขขขขขขขข ขขขขขขขขขขขขขข ขขขขขขขขขขข benzoate (60-70%)

ขขขขขข ขขขขขขขขขขขขขขขขขขขข – ขขขขขขขขขขขขขขขขขขข ขขขขขขขขขขขขขขขข – ขขขขขขขขขขขขขขขขข ขขขขขข ขขขขขขขขขขขขขขขข – ขขขขขขข ขขขขขขขขขขขขข ข ขขขขขขขขขขขขขขขขขข – ขขขขขขขขขขขขข ขขขขขขข

กำยานไทย (Styrax tonkinensis (Piewe) Craib, Styracaceae.)

107

ตำราวชาการ สคนธบำบด

ขขขขขขขขขขขขขขข – ขขขขขขขขขขขขขขขขขขข ขขขขขขขขขขข ขขขขขขขข ขขขขขขขข

ขขขข ข - ขขขข ขขขขขขขขขขขขขขขขขขขข ขอมลดานความปลอดภย ขขขขขขขขขขขขขขข ขขขขขขขขขขขขขขขขขขขข ขข

ขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขข

กหลาบมอญ (Rosa damascena Mill., Rosaceae)

ขขขขขขขขข Damask Rose ขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขข ขข ขขขขขขขขขข ขขข 1-2

ขขข ขขขขขขข 2 ขขขข ขขขขขขขขขขขขขข ขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขข ข ข ข ข ข ข ข ข ข ข ข ข ข ข ขขขขขข ขขขขขข ข ขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขข (Rose

การสกด ขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขข ขขขข - ขขขขขขข 1 ขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขข ขข

ขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขข 2 ขขขขข ขขขขขขขขขขขขขขขข 05.00 - 10.00 ข. (ขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขข) ขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขข 2 ขขขขขขขขขขขขขขขขขขข ขขขข Rose otto ขขขขขขขขขขขขขขขขขขขข

108

- ขขขขขขข 2 ขขขขขขขขขขขขขขขขขขขข (Solvent ขข ข rose concrete ขขขขข 0.2 ขขขข concrete ขขขขขข ข rose absolute ขขขขข 67

ขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขข

Bulgarian(standard)

USA(standard)

Specific gravity (30 C) 0.848-0.861 0.8450.865 Refractive index ( C) 1 . 4 530 - 1 . 4 640 1.457-1.463 (30) Optical rotation (25 C) -2.2 - -4.6 -1 - -4 acid number 0.92-3.75 0.5-3.0 Ester number 7.3-17.1 Ng Acid number 202.6-244.6 Ng Saponification number 8.0-21.0 10.0-17.0 Solidifying point ( C) 16-24 18-37 Total geraniol (%) 65-79 65-75 Stearoptene (%) 15-25 Ng Ng – not given

ขขขขขขขขขขขขขขขข

ขขขขขขขขขขขขrose otto

ขขขขขขขข ขขขขข

Ethanol Linalool Cis-rose oxide and Citronellol Nerol Geraniol and neral Geranyl acetate

1.43% 2.13% 0.43% 33.40% 5.90% 18.47% 1.60%

5.14% 0.54% 0.33% 45.04% 3.60% 11.87% 1.23%

109

ตำราวชาการ สคนธบำบด

Ethanol Linalool Phenylethyl alcohol + d e c a n a l +Citronellol Nerol Geraniol and neral T r a n s - t r a n s -

0.38% 0.01% 74.06% 8.77% 2.52% 5.18% 1.30%

Ni 0.28% 72.28% - - 4.1% 0.20%

สรรพคณของนำมนหอมระเหย คลายเครยด ลดการอกเสบ ฆาเชอโรค เชอแบคทเรย ไวรส คลายกลามเนอ

เรยบ (antispasmodic) เพมความรสกทางเพศ (aphrodisiac) ฝาดสมานรกษาแผล ทำใหแผลหายเรว บำรงตบ ชวยระบาย ขบระด (emmenagogue) ทำใหนอนหลบ ระงบประสาท บำรงรางกาย (tonic)

ขอบงใช ขขขขขขขขขขขขขขขขขข – ชวยสงบ ระงบประสาท ทำใหนอน

ลดอาการใจสน กระวนกระวายใจ ลดความเครยด วตกกงวล ลดความ โศกเศรา ลดความกลว สรางความรสกเปนมตร ทำใหรสกเปนสข เนองจาก ในทางสคนธบำบดเชอวานำมนกหลาบเปนนำมนทมประสทธภาพดทสดในการบำบดทงรางกาย จตใจ และจตวญญาณ

ขขขขขขขขขขขข – ชวยรกษาอาการตดเชอของระบบสบพนธ บำรงof the uterus) ลดอาการปวดประจำเดอน แกปวดทอง ปรบสมดลฮอรโมน ใชไดดกบผทมประจำเดอนมามากกวาปกต

ขขขขขขขขขขขขขขข – มสรรพคณใหความชมชน ทำใหผวนม ชวยฆาเชอโรค สามารถใชไดกบทกสภาพผว โดยเฉพาะผวแหง ผวผสงอาย ลดการอกเสบ เสรมสรางความแขงแรงใหกบเสนเลอดฝอย ใชกบผทมปญหาเสนเลอดฝอยเปราะ แตกงาย

ขขขขขขขขขขขขrose otto

ขขขขขขขข ขขขขข

ขขขขขขขขขขขขขขขข (ขข)

110

ขอมลดานความปลอดภย ขขขขขขขขขขขขข rose otto ขขข rose absolute ขข

ขขขขขขขขขข

เกรพฟรท (Citrus paradise Macf., Rutaceae )

ขขขขขขขขข Grapefruit ขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขข ขขขขขขข ขขข 10

ขขขขขขขขข ขขขขขขขข ขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขข ขขขขขข ขขขขขขขข

ขขขขขขข ข ข ข ข ข ข ข ข ข ข ข ข ข

ขขขขขขขข

ขขขขขขขขขขขขขขขข Limonene 90%, citronellal, paradisiol, neral, ขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขข ขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขข (Lemon oil)

ขขขข ขขขขข ขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขข ขขขขขขขขขข

ขขขขขข ขขขขขขขขขขขขขขขขขขขข – ขขขขขขขขขขขขขขขข

ขขขขขขขขขขขข ขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขข

111

ตำราวชาการ สคนธบำบด

ขขขขขขขขขขขขขขขขขข – ขขขขขขขขขขขขขขข ขขขขขขขขขขขขขขขขขข ขขขขข ขขขขขขขขขขขขขข

ขขขขขขขขขขขขขขข – ขขขขขขขขขขขขขขขขข ขข ขขขขขขขขขขขขขขขขขขขข ขขขขขขขขขขขขขขข ขขขขขขขขขขขขขขขขขขขข

(Phototoxic)

ขมนชน (Curcuma longa L., Zingiberaceae)

ขขขขขขขขข Turmeric

ขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขข เปนพชลมลก สงประมาณ 1 เมตร

มเหงาอยใตดน เนอในสเหลองเขมจนถงสแสดเขม มกลนหอมเฉพาะตว ใบเรยว และปลายแหลม ดอกเปนชอ สเหลองออน ขมน มถนกำเนดในเขตรอนของทวปเอเชย อนเดย จน หมเกาะอนเดยตะวนออก

ขขขขขขข ขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขข ขขขขขขขขขขขข ขขขขขขขขขขขขขข ขขขขขขขขขขขข ขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขข (Turmeric oil) Specific gravity at 25ขC 0.938-0.967 Refractive index at 20ขC 1.512-1.517 Optical rotation at 25ขC -13ข to -25 ข

Solubility (in 80 % ethyl alcohol) 4-5 Acid number 0.6 – 3.1 Ester number 6.15-16 Saponification Number 14 Cineole Content 12 %

112

องคประกอบทางเคม Tumerone (60%), zingiberone (25%), camphene, 1,8- ciniole,

sabinene, phellandrene, borneol สรรพคณของนำมนหอมระเหย แกปวด แกอกเสบ ตานอนมลอสระ ตานเชอแบคทเรย เพมการขบนำด ชวยยอยอาหาร ขบปสสาวะ ลดความดนโลหต ทำใหผวหนงรอนแดง (rubefacient)

ขอบงใช ขขขขขขขขขขขข - ขมนชวยเพมการขบนำด ซงจะทำใหยอยอาหาร

ไขมนไดดขน ขบลม แกทองอด บำรงตบ (treatment of liver congestion) ขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขข - บรรเทาอาการปวดกลามเนอ

ขขขขขขขขขขขขขขข - ฤทธฝาดสมาน บำรงผวใหนมเนยน ขอมลดานความปลอดภย ไมพบขอมลความเปนพษและการระคายเคอง แตถาใชนำมนความเขมขนสง

Turmerone อาจทำใหเกดพษและเกดอาการระคายเคองได

ขขขขขขขขข Galangal, Greater galangal ขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขข เปนพชลมลก ใบกวาง ใบเดยวเปนรปหอก

ออกสลบ มกาบใบหมลำตน มเหงาใตดน

ถอเปนเครองเทศชนดหนง ดอกแทงชอขนสง

แหลงกำเนดในแถบจน เวยดนาม ไทย

กมพชา ลาว พมา ญปน

ขาใหญ (Alpinia galanga (L.) Willd., Zingiberaceae)

113

ตำราวชาการ สคนธบำบด

การสกด กลนโดยใชไอนำ หรอ กลนโดยใชนำจากเหงา จะไดนำมนหอมระเหย รอยละ

0.3-0.5 นำมนทไดมสเหลองอมเขยวกลนฉน เผดรอน องคประกอบทางเคม 1,8–ciniole (47.3%), alpha-pinene (7.1%), beta-pinene (11.5%),

terpineol (4.7%), limonene (4.3%), geranyl acetate myrcene lonalool สรรพคณของนำมนหอมระเหย ฆาเชอโรค เชอรา แบคทเรย ขบลม ขบเหงอ กระตนการทำงานกระเพาะ

อาหาร ขอบงใช ใชไดดกบผทมปญหาเกยวกบระบบทางเดนอาหาร เชน อาหารไมยอย ทองอด

ทองเฟอ แนนทอง ถาใชภายนอกชวยฆาเชอรา รกษากลากเกลอน ขอมลดานความปลอดภย ไมมขอมล

ขขขขขขขขข Ginger ขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขข เปนพชลมลก สงประมาณ 30–

100 เซนตเมตร มเหงาใตดน แตกแขนงคลายนวมอ เนอในม สเหลองอมเขยว ใบเปนกาบหมซอนกน ดอกเปนชอสขาวนวล มถนกำเนดในเอเชยตะวนออกเฉยงใต อนเดย จน ไทย จาไมกา เขตรอนของทวปแอฟรกา ญปน ออสเตรเลย

วาม

ขง (Zingiber officinale Roscoe, Zingiberaceae)

114

การสกด ขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขข ขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขข ขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขข

อนเดย สหรฐอเมรกาSpecificgravity(C) 0.8718 (30) 0.871-0.882 (25) Refractiveindex(C) 1.4863 (30) 1.488-1.494 (20) Opticalrotation(C) -40 4’ (30) -28 to -45 (20) Acidnumber Ng ng Esternumber ng ng Esternumber ng Ng Saponificationnumber ng <20 Ng = not given

องคประกอบทางเคม

องคประกอบทางเคม ออสเตรเลย ศรลงกา อนเดย

Alpha-pinene Camphene Geranial Nerol 1,8-cineole Ar-curumene Zingiberene Beta-farnesene Beta-sesquiphellandrene Beta-bisabolone Beta-eudesmol

Trace Trace 3-20% 1-10% Trace 6-10% 20-28% - 7-11% 5-9% Trace

0.2-3.3% 0.9-14.1% 1.0-7.7% 2.5-10.1% 2.1-12.23% 5.7-17.7% 0.3-1.2% 0.5-1.2% 0-0.3% 20.1-60.4% 1.0-5.4%

0.4% 1.1% 1.4% 0.2% Trace 17.7% 35.6% - - 0.2% Trace

ขขขขขขขขขขขขขขขขขขขข

115

ตำราวชาการ สคนธบำบด

สรรพคณของนำมนหอมระเหย แกปวด ฆาเชอโรค ขบลม แกทองอดทองเฟอ ชวยยอยอาหาร ทำใหระบาย

ชวยขบเหงอ แกไขตวรอน แกไอ ทำใหผวหนงรอนแดง (rubefacient) บำรงรางกาย (tonic) ตานอนมลอสระ

ขอบงใช ระบบไหลเวยนเลอด- บำรงหวใจ (heart tonic) เพมการไหลเวยนเลอด ใชได

ด กบผทมอาการมอเยน เทาเยน ระบบทางเดนอาหาร -ขงจะชวยกระตนระบบทางเดนอาหาร ชวยยอย ขบลม

แกทองอด ลดอาการคลนไส อาเจยน ระบบกระดกและกลามเนอ- แกปวดกลามเนอ ปวดขอรมาตอยด แกปวดฟน

ระบบทางเดนหายใจ - แกไอ ขบเสมหะ บรรเทาอาการไซนสอกเสบ เจบคอ อน ๆ - ใชไดดกบผหญงหลงคลอด ขบเลอดทเปนกอน ใชประคบเพอละลาย

ลมเลอดจากการฟกชำ ขอมลดานความปลอดภย ไมพบขอมลความเปนพษและการระคายเคอง แตอาจกอใหเกดอาการ ระคายเคองเฉพาะทแพ

คลารเสจ (Salvia sclarea L., Lamiaceae)

ขขขขขขขขข Clary Sage ขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขข พชลมลก สงประมาณ 30-120 เซนตเมตร

ใบเปนรปหวใจ พบไดทวไปในยโรปตอนกลาง รสเซย องกฤษ โมรอคโค และอเมรกา ขขขขขขข ขกดโดยใชไอนำจากดอก จะไดนำมนหอม

ระเหยรอยละ 1 นำมนใส ไมมส จนถง สเหลองออน (คลายสนำมนมะกอก) ลกษณะ

ของกลนเปนกลนผสมระหวาง fruity, floral และ herbaceous

116

ขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขข Specific gravity at 25ขC 0.903-0.925 Refractive index at 20ขC 1.4570-1.4690 Optical rotation at 20ขC +2ข to +20ข

Ester Value 6-20 Ketone Content ขขขขขขขข 50 % องคประกอบทางเคมของนำมนหอมระเหย Linalyl acetate (60-70%), linalool (10-20%), caryoophyllene (1.5-

2.5%), germacene (3-5%), sclareol (0.5-2%) สรรพคณของนำมนหอมระเหย ลดอาการซมเศรา คลายกลามเนอเรยบ (antispasmodic) ดบกลน ขบระด

(emmenagogue) ลดความดนโลหต ทำใหสงบ นอนหลบ บำรงรางกาย (tonic)

ขอบงใช ระบบประสาท - เนองจากนำมนมคณสมบตกลอมประสาท (euphoria) ทำให

ใชไดดในผทมอาการวตกกงวล เครยด ซมเศรา และนอนไมหลบ ชวยเสรมสรางพลงและสมาธ แตกทำใหผอนคลาย

ระบบสบพนธ - ถอเปนนำมนทเหมาะอยางยงสำหรบผหญง เนองจากจะ ชวยเสรมสรางการทำงานของมดลก เชอวานำมนมสวนกระตนการทำงานของตอมใตสมอง ใหมการหลงฮอรโมนเอสโตรเจน จงเหมาะกบผทประจำเดอน มาไมปกต หรอหญงวยหมดประจำเดอน ชวยลดอาการปวดประจำเดอน สำหรบหญงหลงคลอด คลารเสจจะชวยลดความเครยดและวตกกงวล หลงคลอด

การบำรงผวพรรณ - กระชบรขมขน ปรบสมดลของตอมไขมน เหมาะกบ ผวมน ผมมน มรงแค

ขอมลดานความปลอดภย ไมพบขอมลความเปนพษและการระคายเคอง ควรหลกเลยงการใชสำหรบสตร

มครรภ

117

ตำราวชาการ สคนธบำบด

คาโมมายล (เยอรมน) (Matricaria recutita L., Compositeae)

ชอสามญ German chamomile, blue ลกษณะทางพฤกษศาสตรและแหลงทพบ พชลมลก มกลนหอม ลำตนมกงกานสาขา

มากเหมอนขนนก ดอกเลกสครมคลาย ดอกเดซ มถนกำเนดในแถบทวปยโรป ตงแตตอนกลางถงตอนเหนอ เชน ฮงการ ยโกสลาเวย บลแกเรย รสเซย เยอรมนน เบลเยยม สเปน ยงพบไดในอเมรกาเหนอ เอเชยตะวนตก แอฟรกา-เหนอ อยปต

การสกด กลนโดยใชไอนำจากกลบดอก จะไดนำมนหอมระเหยรอยละ 0.2-0.4 นำมน

ทไดมสนำเงน หรอสฟาเขม คลายสนำหมก กลนหอมหวาน องคประกอบทางเคมของนำมนหอมระเหย Chamazulene (2.16-35.69%), alpha-bisabolol (1.72-67.25%),

bisabolol oxide (55.08%), bisabolone oxide A (63.85%), farnesene สรรพคณของนำมนหอมระเหยของนำมนหอมระเหย แกปวด ลดอาการแพ (antiallergy) ลดอกเสบ คลายกลามเนอเรยบ

(antispasmodic) ฆาเชอแบคทเรย ขบลม เพมการหลงนำด ขบระด (emmenagogue) บำรงตบ ทำใหนอนหลบ สมานแผล ลดรอยแผลเปน

ขอบงใช ระบบทางเดนอาหาร - ลดอาการปวดเกรงของลำไส อาหารไมยอย ไมสบาย

ทอง กระตนการทำงานของตบ กระเพาะปสสาวะ ใชไดดกบผทเบออาหาร ลดการหลงกรด และรกษาแผลในกระเพาะอาหาร

ระบบภมคมกน - ตอตานเชอแบคทเรย สมานแผล รกษาแผล ฝ หนอง ปรมาณ sesquiterpene lactones ทมอย คอ สวนสำคญในการเสรมสราง ภมตานทาน และตอตานมะเรง หากรบประทานชา

118

ระบบกระดกและกลามเนอ - bisabolol มสรรพคณชวยลดอาการอกเสบของขอไดดในหนทดลอง จงสามารถผสมเปนนำมนนวดลดอาการกลามเนออกเสบ ปวดขอ ขออกเสบ รมาตอยด เสนเอนอกเสบ ฟกชำ บวม

ระบบสบพนธ - ลดอาการปวดประจำเดอน ปรบสมดลของประจำเดอน ในผทประจำเดอนมาไมสมำเสมอ

ระบบทางเดนปสสาวะ - รกษาอาการกระเพาะปสสาวะอกเสบ (Cystitis) โดยการแชอาบ บรรเทาอาการปวดทองนอยโดยวธนวด หรอประคบบรเวณ ทเปน

ระบบประสาทและอารมณ - ชวยทำใหสงบ โดยเฉพาะอยางยงเดกเลกทซน หรอ Hyperactive ชวยใหนอนหลบ ผอนคลาย คลายเครยด ลดอาการปวดศรษะ ปองกนการชก

การบำรงผวพรรณ - chamazulene ซงเปนสารททำใหนำมนมสฟานน มสรรพคณชวยลดการอกเสบไดดมาก จงใชสำหรบลดการอกเสบตาง ๆ ของผว ลดอาการแพ ผนคน ลดการขยายตวของหลอดเลอด ดงนนจะชวย ลดอาการรอนแดงไดด ชวยใหความชมชนกบผว จงเหมาะกบผวแหง แตก คน และผวแพงาย

ขอมลดานความปลอดภย ไมพบขอมลความเปนพษและการระคายเคองถอเปนนำมนทมความออนโยน

ทสดตวหนง สามารถใชในเดกเลกได

119

ตำราวชาการ สคนธบำบด

คาโมมายล (โรมน) (Anthemis nobilis L., Compositae)

ขขขขขขขขข Roman chamomile ขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขข เปนไมพม สงประมาณ 50 เซนตเมตร

ใบเปนลกษณะขนนก ดอกสขาวมเกสร

ตรงกลางสเหลอง มถนกำเนดแถบยโรป

ตะวนตก ปจจบนพบมการเกบเกยวใน

องกฤษ เบลเยยม ฝรงเศส และฮงการ

การสกด สกดโดยใชไอนำจากดอก จะไดนำมนหอมระเหยรอยละ 1.7 นำมนทได

มสนำเงนใส แตในกรณทสกดจากกลบเลยง จะไดนำมนสเหลองใส คอนขางเหลว กลนหอมหวานคลายแอปเปล

องคประกอบทางเคม โรมนคารโมมายลมองคประกอบทางเคมทคอนขางจะแตกตางจากเยอรมน

คารโมมายลมาก คอ ม chamazulene และ alpha-bisabool คอนขางนอย กวามาก สวนประกอบสำคญของโรมนคาโมมายล ไดแก alpha-pinene (0.5-10%), 1,8-cineole (0.5-25%), caryphyllene (0-10%), propyl angelate (0.5-10%), butyl angelate (0.5-10%), camphene, sabinene, myrcene

สรรพคณของนำมนหอมระเหย แกปวด ลดการอกเสบ ฆาเชอโรค เชอแบคทเรย คลายกลามเนอเรยบ

(antispasmodic) ขบลม ขบนำด ชวยยอยอาหาร ขบระด ลดไข ทำให นอนหลบ สมานแผล

120

ขอบงใช ขขขขขขขขขข - มสรรพคณเดนในการบรรเทาอาการปวดตาง ๆ เชน

เนอ ปวดฟน สามารถใชไดอยางปลอดภยสำหรบบรรเทาอาการ ปวดฟนในเดก หรอทารก ขขขขขขขขขขขขขขขข - ชวยคลายกลามเนอเรยบ และลดการเกรง

กระเพาะอาหารและลำไส ชวยยอยอาหาร ชวยเจรญอาหาร ขขขขขขขขขขขขขขขขขข - เปนนำมนทมประโยชนมากในการทำให

คลายเครยด ลดอาการวตกกงวล ลดอาการปวดศรษะ ไมเกรน ขขขขขขขขขขขข - มประโยชนในการชวยขบประจำเดอน ลดอาการ

ประจำเดอน ขขขขขขขขขขขขขขขข - ลดอาการหอบหดเฉยบพลนไดด ขขขขขขขขขขขขขขข - มประโยชนในการลดอกเสบของผวไดดกบผว และผวแพงาย ขอมลดานความปลอดภย ขขขขขขขขขขขขขขข ขขขขขขขขขขขขขขขขขขขข

จนทนเทศ (Myristica fragrans Houtt., Myristicaceae)

ขขขขขขขขข Nutmeg ขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขข เปนไมยนใบใหญเรยวยาว สงประมาณ 20

เมตร ลำตนสนำตาลเรยบ ดอกสเหลอง ผลกลม เนอฉ ำส เหลอง เมลดกลมร สนำตาล มรกหมเมลดสแดง เรยกวา รกจนทน หรอรกจนทนเทศ ท งรกและเมลดมกลนหอมเฉพาะตว พบไดในอน-โดนเซย ศรลงกา และอนเดยตะวนตก แตการผลตนำมนมมากในอเมรกาและยโรป โดยการนำเขารกจนทนเพอนำไปสกด

121

ตำราวชาการ สคนธบำบด

ขขขขขขข กลนโดยใชไอนำจากรกจนทน (mace) จะไดนำมนหอมระเหยรอยละ 5-15 ขขขขขขขขขขขขขขขข Alpha-pinene (18-26.5%), beta-pinene (9.7-17.7%), sabinene (15.4-36.3%), myrcene (2.2-3.7%), limonene (2.7-3.6%),

(3.3-13.5%) ขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขข แกปวด ปวดขอรมาตอยด ฆาเชอโรค คลายกลามเนอเรยบ (antispasmodic)

ขบลม ชวยยอยอาหาร ขบระด (emmenagogue) บำรงรางกาย (tonic) ขขขขขข ขขขขขขขขขขขขขขขข - กระตนการทำงานของกระเพาะอาหาร ชวย

ขบลม ลดอาการจก แนน คลนไสอาเจยน และทองเสย ขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขข - ผสมกบนำมนใชนวดชวย

ลดปวด ปวดขอรมาตอยด ขออกเสบ ขขขขขขขขขขขขขขขขขข - กระตนประสาท คลายความออนลา ขขขขขขขขขขขขขขขขขขข ไมพบขอมลความเปนพษและการระคายเคอง แตไมควรใชขนาดสงเพราะอาจ

ทำใหเกดอาการคลนไส อาเจยน คาดวามสาเหตมาจาก Myristicin ทมอยมาก ในองคประกอบของนำมนหอมระเหย

122

ไมจนทนหอม (Santalum album L., Santalaceae)

ชอสามญ Sandalwood ลกษณะทางพฤกษศาสตรและแหลงทพบ เปนไมยนตนขนาดเลก สงประมาณ

9 เมตร ตนออนมสขาว แตเมอแกมสเหลองอมสม ดอกสชมพขนาดเลก มถนกำเนดในเอเชย แถบอนเดย ศรลงกา อนโดนเซย ไตหวน โดยมอนเดยเปนแหลงผลตทสำคญ

การสกด กลนโดยใชไอนำ หรอกลนโดยใชนำ จากแกน หรอเนอไม จะไดนำมนหอมระเหย

รอยละ 4.5

สหรฐอเมรกา อนเดย องกฤษ

Specific gravity ( C) Refractive index Optical rotation Ester content (%santalyl acetate) Total alcohol (% santalol) Solubility (v/v 70% alcohol)

0.969-0.075 (25)

1.505-1.508 (20)

-15 to19 20’ 1.6-5.4

90.3-97.4 3.5-5.0

0.962-0.976 (30)

1.499-1.506 (30)

-15 to -20 Min 2.0 Min 90

ng

0.971-0.983 (20)

1.505-1.510 (20)

-16 to -20 Min 2.0 Min 90 1-5

Ng = not given

คณสมบตของนำมนจนทนหอมทสกดได

123

ตำราวชาการ สคนธบำบด

องคประกอบทางเคม

อายตนจนทนหอมองคประกอบนำมนหอมระเหย 10(ป) 30(ป)

Santalol

Santyl acetate

santalenes

75.6 %

5.4 %

4.9 %

89.2 %

3.5 %

2.3 %

สรรพคณของนำมนหอมระเหย ลดการอกเสบ ฆาเชอโรค คลายกลามเนอเรยบ (antispasmodic) ฝาดสมาน

ขบลม บรรเทาอาการระคายเคอง ขบปสสาวะ แกไอ ทำใหนอนหลบ บำรงรางกาย (tonic)

ขอบงใช ระบบไหลเวยนนำเหลอง - เหมาะสำหรบผทมปญหาการอดตนของเสนเลอด

ดำ หรอระบบนำเหลอง เชน เสนเลอดขอด ตอมนำเหลองบวม หรออกเสบ ระบบประสาทและอารมณ - ชวยผอนคลาย คลายเครยด ลดอาการปวด

ศรษะ นอนไมหลบ ระบบทางเดนหายใจ - รกษาอาการตดเชอ หรอระคายเคองของทางเดน

หายใจ เหมาะสำหรบผมอาการหวด ทางเดนหายใจอกเสบเรอรง ไอแหง ชวยละลายเสมหะ

ระบบทางเดนปสสาวะ - สมยกอนมการใชนำมนจนทนหอมรกษาอาการ ตดเชอระบบสบพนธ เชน กระเพาะปสสาวะอกเสบ หนองใน เนองจากนำมนมคณสมบตชวยฝาดสมาน ตานเชอแบคทเรย

ระบบประสาทและอารมณ - ลดอาการซมเศรา นอนไมหลบ ตงเครยด การบำรงผวพรรณ - นำมนจนทนหอมมคณสมบตทำใหเยน (cooling effect)

ใหความชมชน จงเหมาะกบสภาพผวทขาดความชมชน ผวแหง ผวหนงอกเสบ หรอโรคสะเกดเงน (psoriasis) ชวยลดสวและลดความมน

อนๆ - บรรเทาอาการคลนไสอาเจยน แกทองเสย สามารถใชเปนตวตรงกลน ในการผลตนำหอม สบ และเครองสำอาง

ขอมลดานความปลอดภย ไมพบขอมลความเปนพษและการระคายเคอง

124

จำป (Michelia alba DC., Magnoliaceae)

ชอสามญ white chempaka ลกษณะทางพฤกษศาสตรและแหลงทพบ เปนตนไมใหญ สงประมาณ 15-25

ใบใหญเรยวยาว กงกานเปราะงาย ดอกเดยว สขาวนวล เรยงยาวซอนกน 8-10 กลบ มกลนหอม เมอยงไมบาน รปรางเหมอนกระสวย ถนกำเนดในประเทศอนโดนเซย

การสกด กลนโดยใชไอนำจากดอก จะไดนำมน

หอมระเหยรอยละ 0.7

คณสมบตของนำมนจำป(concreteandabsolute)ทสกดได Specific Gravity at 15 C 0.946 Refractive Index at 20 C 1.4895 Acid Number 6.2 Ester Number 70.1 Carbonyl Number (Cold Method) 42.3 Carbonyl Number (With Heating) 65 องคประกอบทางเคมทสำคญ Phenylethyl alcohol, linalool, methyl eugenol, alkaloid, phenol, limonene, geranyl acetate, isoeugenol, farnesol, linalyl acetate, caryophyllene, borneol. สรรพคณของนำมนหอมระเหย ใชใบแหงตมนำกน แกหลอดลมอกเสบ ตอมลกหมากอกเสบ ขบระดขาว แกปญหาระบบประสาท ดอกใชแตงกลนเครองสำอาง ดอกแหงใชปรงยาหอม บำรงหวใจ บำรงประสาท บำรงเลอด แกอาการวงเวยน ทองเดน เปลอกตนใชลดไข ขอมลดานความปลอดภยไมมขอมล

125

ตำราวชาการ สคนธบำบด

จนเปอร (Juniperus communis L., Cupressaceae)

ชอสามญ Juniper berry ลกษณะทางพฤกษศาสตรและแหลงทพบ ไมพมขนาดเลก สงประมาณ 12

เมตร ใบเปนรปเขม ดอกสเหลองอมเขยว พบไดทวโลก แตนำมนหอมระเหยคณภาพดมกจะมาจากอตาล ออสเตรย สาธารณรฐเชก ฮงการ โครเอเชย เซอรเบย และฝรงเศส

การสกด กลนโดยใชไอนำจากผลสก จะได

นำมนหอมระเหยรอยละ 0.2-2

คณสมบตของนำมนจนเปอร(Juniperberryoil)ทสกดได Specific gravity ( 25 C) 8.454-0.879 Refractive index (20 C) 1.4740-1.4840 Optical rotation (25 C) -15 to + 10 องคประกอบทางเคม Alpha - pinene (33.7%), sabinene (27.6%), myrcene (5.5%),

p-cymene (5.5%), terpinen-4-ol (4%), alpha-terpinene (1.9%) สรรพคณของนำมนหอมระเหย ฆาเชอโรค แกปวดขอรมาตอยด คลายกลามเนอเรยบ (antispasmodic) ฝาดสมาน ขบลม ทำใหผวหนงรอนแดง (rubefacient) ขบลม ชวยยอยอาหาร

ขบสารพษ บำรงรางกาย (tonic) ขอบงใช ฤทธขบสารพษ - ชวยขบปสสาวะ ลดการอดตน อดกนของตอมนำเหลอง

ขบสารพษออกจากรางกาย ขบกรดยรก ลดเซลลไลท

126

ระบบประสาทและอารมณ- เหมาะกบผทออนลา ออนแรง ชวยคลายเครยด ระบบทางเดนปสสาวะ - รกษาอาการกระเพาะปสสาวะอกเสบ นวในกระเพาะ

ปสสาวะ การบำรงผวพรรณ - รกษาอาการผวหนงอกเสบ ผนแพ ผนคน สวอกเสบ

สะเกดเงน ชวยลดอาการบวมและอกเสบไดด ขอมลดานความปลอดภย ไมพบขอมลความเปนพษและการระคายเคอง หามใชในสตรมครรภและผท

เปนโรคไต (Kidney disease)

ชอสามญ Geranium , Rose geranium ลกษณะทางพฤกษศาสตรและแหลงทพบ เปนไมพม สงไดถง 1 เมตร ดอกสขาวชมพ ทงตนมกลนหอม พบไดในประเทศแถบ

แอฟรกาใต จน ยโรป อยปต เจอเรเนยม (Geranium) มาจากภาษากรก Geranos หมายถง crane หรอเครนสำหรบยกของ เนองจากผลทมรปรางยาว พบครงแรก ในประเทศแอฟรกาใต และถกสงไปยงยโรปครงแรก คอประเทศองกฤษ ในป คศ. 1632 จากนนมการขยายพนธและทำเปนพนธลกผสมแพรกระจายไปทวโลก ปจจบน เจอเรเนยมถกนำไปใชมากในอตสาหกรรมเครองสำอาง

การสกด กลนดวยไอนำจากใบ ดอก กานดอก จะไดนำมนหอมระเหยรอยละ 0.1-0.2

เจอราเนยม (Pelargonium graveolens L’Her. Ex Ait., Geraniaceae)

127

ตำราวชาการ สคนธบำบด

คณสมบตของนำมนเจอเรเนยม(Geraniumoil)จำแนกตามแหลงกำเนดของพช

India Reunion Algeria Egypt Reunion

Specific gravity ( C) 0.844-0.896

(30)

0.879-0.891

(30)

0.885-0.903

(15)

0.885-0.905

(15)

0.888-0.897

(15) Optical rotation -7 to -11 -11 to -13 -6 to -14 -6 to -14 -7 to -13 Refractive index( C) 1.4644-1.4739

(30)

1.458-1.464

(20)

1.463-1.472

(20)

1.463-1.473

(20)

1.4617-1.4660

(20) Acid value <10 <6 <7 <7 <7 Ester value 50-76 65-75 55-75 45-65 50-78 Solubility (v/v 70% alcohol)

1:3 1:2 1:2 1:2 1:1.7 – 2.0

Source : Abstracted from pubished sources; Reunion. aOfficial specification องคประกอบทางเคม Citronellol (20-40%), Geraniol (6-18%), Linalool (3-12%),

Iso-menthone (5-7%), Menthone, Phellandrene, Sabinene, Limonene. สรรพคณของนำมนหอมระเหย คลายเครยด ฆาเชอโรค กระชบรขมขน ขบปสสาวะ ระงบกลนกาย เพมการ

ไหลเวยนโลหต สงเสรมการสรางเซลลผวหนง (cytophylactic) สมานแผล ขอบงใช การขบสารพษ - กระตนการทำงานของระบบนำเหลอง เหมาะสำหรบอาการ

บวมนำ เซลลไลท ขบปสสาวะ ระบบประสาท - คลายเครยด ลดอาการกระวนกระวาย ลดอาการปวดศรษะ

วตกกงวล ทำใหนอนหลบ ระบบสบพนธ - ควบคมและปรบสมดลฮอรโมนจากตอมหมวกไต ลดอาการ

วยทอง หรออาการกอนมประจำเดอน (Premenstrual syndrome) ระบบผวหนงและการดแลผวพรรณ - ลดสว ปรบสมดลการสรางนำมนใน

ผวหนง ใชไดกบผวแหง ผวมน หรอผวผสม ไลแมลง ลดอาการอกเสบของผว เชน อาการผวหนงอกเสบ โรคสะเกดเงน แผลอกเสบตาง ๆ

ขอมลดานความปลอดภย ไมพบขอมลความเปนพษและการระคายเคอง แตในรายทแพอาจกอใหเกดการ

ระคายเคองได

128

ชะมดตน (Abelmoschus moschatus Medik. var. moschatus, Malvaceae)

ชอสามญ Ambrette , muskseed ลกษณะทางพฤกษศาสตรและแหลงทพบ เปนพชลมลก สงประมาณ 1.5 เมตร

ดอกเหลอง ผลเปนแคปซล 5 เหลยม คลายมะเฟอง ม เมลดเปนรปไต สนำตาลอมเทา มกลนหอมเหมอนชะมด (Musky odor) พบไดในแถบอเมรกาใต อนโดน เซย อน เดย แอฟรกา อยปต จน มาดากาสกา

การสกด กลนโดยใชไอนำจากเมลด จะไดนำมน

หอมระเหยรอยละ 0.3-0.5 นำมน ท ไ ด ม ส แด ง เหล อ งผสมได ด ก บ นำมนกหลาบ ดอกสม จนทนหอม คลารเสจ ไซเปรส

องคประกอบของนำมนหอมระเหย Ambrettolide, ambrdttolic acid, decyl acetate, dodecyl acetate,

5-dodecnyl acetate, 5-tetradecenyl acetate, alpha-macrocyclic lactone, farnesol

สรรพคณของนำมนหอมระเหย คลายกลามเนอเรยบ (antispasmodic) กระตนความรสกทางเพศ (aphrodisiac)

ขบลม ชวยยอยอาหาร ระงบประสาท ขอบงใช ระบบประสาทและอารมณ - ชวยคลายเครยด ลดอาการวตกกงวล ซมเศรา

หรออาการตาง ๆ ทมสาเหตจากความเครยด อน ๆ - ชวยกระตนการทำงานของตอมหมวกไต ใชแตงกลนอาหารและ

เครองดม ลดอาการปวดเกรงของกลามเนอ (antispasmodic) ขอมลดานความปลอดภย ไมพบขอมลความเปนพษและการระคายเคอง

129

ตำราวชาการ สคนธบำบด

ซดารวด (Juniperus virginiana L., Cupressaceae)

ชอสามญ Cedarwood, red cedar ลกษณะทางพฤกษศาสตรและแหลงทพบ

เปนตนไมยนตน ขนาดเลก สงประมาณ 7 เมตร ปลกในแถบรฐเวอรจเนย ไปจนถงรฐแคโรไลนา รฐเทกซส รฐเทนเนสซ รฐแคน ตกกตอนกลาง และตอนเหนอรฐอลาบามา ประเทศสหรฐอเมรกา เมกซโก แอฟรกาเหนอ โมรอคโค

การสกด กลนโดยใชไอนำจากแกนไม หรอขเลอยจาก

การไสไม สดสวนของนำมนหอมระเหยทสกด ไดขนกบอายของตนไม ถามอายมากกวา 25 ป จะไดนำมนหอมระเหยรอยละ 3.5 แตถาอายนอยกวานนจะไดนำมนหอมระเหยเพยงรอยละ 1

คณสมบตนำมนหอมระเหยทได Specific gravity at 25 C 0.939-0.958 Refractive index at 20 C 1.5020-1.510 Optical rotation at 25 C +22 to+45 C Solubility at 25 C (in 95% alcohol) 1 : 0.50-5.0 องคประกอบทางเคม

ขขขขขขขขขขขขขขขข Virginiana Texas Alpha-cedreneBeta-cedreneThujopseneOther sespuiterpenesCedrolwiddrol

20% 6.6% 18.9% 13.3% 31.6% 4.8%

21.2% 4.9% 29% 15.5% 25% 4.2%

130

สรรพคณของนำมนหอมระเหย ฆาเชอโรค ฝาดสมาน ขจดรงแค ขบปสสาวะ ขบระด (emmenagogue) แกไอ

ขบเสมหะ ฆาแมลง ทำใหนอนหลบ ขอบงใช ระบบประสาทและอารมณ - ชวยใหสงบ ผอนคลาย ลดความวตกกงวล

ซมเศรา ทำใหนอนหลบ ใชไดผลดสำหรบผทนอนไมหลบเปนครงคราว มากกวาผทมอาการนอนไมหลบเรอรง ระบบทางเดนหายใจ - เหมาะสำหรบอาการไอ มเสมหะ หลอดลมอกเสบ

เรอรง ระบบทางเดนปสสาวะ - รกษาการตดเชอของทางเดนปสสาวะ กระเพาะ

ปสสาวะอกเสบ มระดขาวผดปกต การบำรงผวพรรณ - จากฤทธฝาดสมานและตานเชอแบคทเรยทำใหซดารวด

(cedarwood) ใชไดดกบผทมปญหาสว ผวมน มรงแค หนงศรษะมน ขอมลดานความปลอดภย ไมพบขอมลความเปนพษและการระคายเคอง แตควรหลกเลยงการใชในสตร

มครรภ

ไซเปรส (Cupressus sempervirens L., Cupressaceae)

ชอสามญ Cypress ลกษณะทางพฤกษศาสตรและแหลงทพบ

ตนไมใหญสงเพรยว ดอกเลก กลม มผล

เปนรป cone สนำตาล มถนกำเนดใน

แถบเมดเตอรเรเนยนตะวนออก อาจพบ

ไดทางตอนใตของฝรงเศส อตาล คอรซกา

ซารด เนยร โปรตเกส แตนำมนหอม

ระเหยทสกดไดสวนมากมาจากตอนใต

ของฝรงเศส

131

ตำราวชาการ สคนธบำบด

การสกด

กลนโดยใชไอนำจากใบและกงออน จะไดนำมนหอมระเหยรอยละ 1-1.3

สวนประกอบทางเคม

Pinene (20.4%), Camphene (3.6%), sabinene (2.8%), beta-pinene (2.9%),

carene (21.5%), cedrol (5.35%), cymene, sabinol

สรรพคณของนำมนหอมระเหย

ฝาดสมาน คลายกลามเนอเรยบ แกปวดทอง ขบปสสาวะ สมานแผล เพมการบบตวของ

เสนเลอด ขบลม

ขอบงใช

ระบบการไหลเวยนเลอด - เพมการไหลเวยนเลอด ลดการอดตน ของเสนเลอด

เหมาะกบการรกษาเสนเลอดขอด บวมนำ รดสดวงทวาร

ระบบประสาทและอารมณ- ทำใหสงบ เยอกเยน

ระบบทางเดนหายใจ - ลดอาการไอ หลอดลมอกเสบเฉยบพลนและเรอรง

ระบบสบพนธ - ปรบสมดลของประจำเดอน บรรเทาอาการปวดทองประจำเดอน

สามารถใชกบสตรวยหมดประจำเดอน ชวยลดอาการรอนวบวาบได

การบำรงผวพรรณ - ฤทธฝาดสมาน กระชบรขมขน ตานเชอแบคทเรย ลดสว ใชไดด

กบผวมน ชวยลดเหงอ ดบกลน โดยเฉพาะกลนเทา

ขอมลดานความปลอดภย

ไมพบขอมลความเปนพษและการระคายเคอง

132

ตะไคร (Cymbopogon citratus Stapf, Gramineae)

ชอสามญ Lemongrass ลกษณะทางพฤกษศาสตรและแหลงทพบ เปนไมลมลก สงประมาณ 75-120

เซนตเมตร ใบแคบยาวเหมอนตนหญา ท ง ต น ม กล นหอม ลำต นสด เป น เครองเทศ ดบกลน พบไดในอนเดย ไทย เอเซยใต อเมรกากลาง บราซล เวยดนาม ออสเตรเลย

การสกด กลนดวยไอนำจากตนและใบ จะไดนำมน

หอมระเหยรอยละ 0.35-0.40 แตถากลนขขขขขขขขขขขขขขขขข ข ข ข ข ข ข ข ข ข ข ข ข ข ข ข

ขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขขข (lemongrass oil)

ไทย รฐซาลาวก กวเตมาลา Tanganyikac อนเดย

Apparent density ( C) 0.886(20) 0.879(20 - - - 0.892

Specific gravity ( C) - - 0.877(15 0.884(15) 0.898(30) - - 0.889 0.888 0.898

Optical rotation -0.24 -0.09 -0.40 -0.32 -3 -0.29 - -1.80 -0.35 +1

Retractive index ( C) 1.4824(26 1.484(20 1.483(20 1.4860(20) 1.4786(30)

1.4854 - 1.488 1.4866 1.4866 Carbonyl value 275-285 - - - - Cirtal (%w/w) 74-77 79 75-81 74-79 76

Solubility (% alcohol v/v) Insol. 1:2.2(70 Insol. Insol. 1:2-3(70) Insol.= insoluble, ขขขขขขข

133

ตำราวชาการ สคนธบำบด

องคประกอบทางเคม Citral (46%), geranial (40-50%), neral (25-30%), gerniol

(0.5-3.8 %), limonene, myrcene, farnesol สรรพคณของนำมนหอมระเหย ลดอาการซมเศรา คลายกลามเนอเรยบ (antispasmodic) ดบกลน ขบระด

(emmenagogue) ลดความดน ทำใหสงบ นอนหลบ บำรงรางกาย (tonic) ขอบงใช ระบบทางเดนอาหาร - แกปวดทอง ชวยยอยอาหาร บรรเทาอาการลำไส

อกเสบ หรอกระเพาะอาหารอกเสบ ระบบกระดกและกลามเนอ - เสรมสรางเสนใยกลามเนอ ทำใหกลามเนอ

กระชบ ลดอาการอกเสบ ชำ บวม เหมาะสำหรบการนวดภายหลงการเลนกฬา ระบบประสาทและอารมณ - เปนนำมนทมฤทธกลอมประสาท (euphoric)

เหมาะสำหรบลดอาการซมเศรา วตกกงวล กระวนกระวาย หรอเครยด ทำใหเกดความสมดลของอารมณ ทำใหรสกมพลง แตกชวยใหผอนคลายไดด

ระบบสบพนธ - เปนนำมนทเหมาะสำหรบผหญง เพราะชวยลดอาการปวดประจำเดอน เสรมทำงานของมดลก เนองจากจะกระตนการทำงานของตอม ใตสมองใหมการหลงฮอรโมนเอสโตรเจน เหมาะกบผทมปญหาประจำเดอนมาไมปกต หรอหญงวยหมดประจำเดอน ชวยลดอาการเครยดและวตกกงวลกอนและหลงคลอด ลดการบบเกรงของกลามเนอ

การบำรงผวพรรณ - กระชบรขมขน ลดสว ปรบสมดลการผลตนำมนบนผว จงเหมาะกบผวมน ลดรงแค ลดความมนบนหนงศรษะ

ขอมลดานความปลอดภย ไมพบขอมลความเปนพษและการระคายเคอง แตในรายทแพอาจกอใหเกดอาการ

ระคายเคองได

134

ตะไครหอม (Cymbopogon nardus Rendle, Gramineae)

ชอสามญ Citronella grass ลกษณะทางพฤกษศาสตรและแหลงทพบ เปนพชลมลก สงประมาณ 2 เมตร

ใบแคบและยาวประมาณ 1 เมตร กาบใบหมเปนลำตน ดอกมกลนหอม พบในหลายประเทศในแถบเอเชยใต เอเชยตะวนออกเฉยงใต ม 2 พนธ ทสำคญ คอ C. nardus หรอพนธศรลงกา (Ceylon type) และ C. winterrianus หรอพนธชวา (Java type) ซงพบไดในประเทศอนโดนเซย กวเตมาลา ฮอนดรส จน อนเดย และเวยดนาม สมยกอน

ในจนและอนเดยนำตะไครหอมมารกษาอาการบวม มบาดแผล และไลแมลง ปจจบนสามารถใชผสมในผงซกฟอก ขผง สบ ผลตภณฑทำความสะอาด

การสกด กลนดวยไอนำจากใบ จะไดนำมนหอมระเหยรอยละ 0.7-1

พนธชวา พนธศรลงกา

ISO BSS EOA BSS EOARelative 0.880 0.890 Density at 20/20 C 0.895 - - 0.898 - Apparent 0.880 0.893 Density at 20 C - 0.892 - - 0.910 Specific 0.883 Gravity at 15/15 C - - 0.900 - - Refractive 1.4660 1.4660 1.4660 1.4790 1.4790 Index at 20 C 1.4730 1.4730 1.4750 1.4850 1.4850 Optical -5 -5 -6 -18 -18

คณสมบตของนำมนตะไครหอม(Citronellaoil)

135

ตำราวชาการ สคนธบำบด

Rotation at 20 C 0 0 -0 .30 -9 -9 Solubility (v/v) 1:2 1:2 1:1-2 1:2 1:1-2 (80% ethanol at 20 C) Total alcohols as geraniol 85% min. 85% min. 85-97% min. 59-65% min. 55-65% min.

Total aldehydes as citronellal 35% min. 35% min. 30-45% min. 7-15% min. 7-15% min.

All figures in columns are range. ISO, International Standards Organisation; BSS, British Standard Specification; EOA,Essential Oil Association, USA.

องคประกอบทางเคม

องคประกอบทางเคม พนธชวา พนธศรลงกาPinene Camphene Limonene Citronellal Beta-caryophyllene Borneol Citronellol Geraniol Methyl iso-eugenol

- -

1.3 32.7 2.1

Trace 15.9 23.9 2.3

2.6 8.0 9.7 5.2 3.2 6.6 8.4 18.0 7.2

สรรพคณของนำมนหอมระเหย ฆาเชอโรค เชอแบคทเรย ลดไข ดบกลน (deodorant) ไลแมลง บำรงรางกาย

(tonic) ขอบงใช ระบบกระดกและกลามเนอ - ปวดขอ ขออกเสบ ขอรมาตอยด กลามเนอ

อกเสบ ปวดตามเสนประสาท ระบบประสาทและอารมณ - ทำใหกระปรกระเปรา ลดอาการออนลา

เหนดเหนอย

พนธชวา พนธศรลงกา

ISO BSS EOA BSS EOA

คณสมบตของนำมนตะไครหอม(Citronellaoil)(ตอ)

136

ระบบทางเดนหายใจ - มคณสมบตฆาเชอแบคทเรย เหมาะกบการรกษาอาการหวด หรอตดเชอในระบบทางเดนหายใจ

การบำรงผวพรรณ - ไลแมลง ใชผสมกบนำมนนวดตว ชวยบำรงผว ลดความมนและลดเหงอ เหมาะกบผทมเหงอออกมาก

ขอมลดานความปลอดภย ไมพบขอมลความเปนพษและการระคายเคอง แตในบางรายทแพอาจกอใหเกด

อาการระคายเคองได สตรมครรภควรหลกเลยง

ชอสามญ Tea Tree ลกษณะทางพฤกษศาสตรและแหลงทพบ เปนไมพมยนตนขนาดเลก มดอกสเหลอง

และมวงปนกน สงประมาณ 5-7 เมตร เปลอกตนหลดลอกไดงาย คลายกระดาษ จงอาจรจกในนาม narrow-leaved paperbark มถ นกำ เนด ในประเทศออสเตรเลยแถบตะวนออก

การสกด การกลนโดยใชไอนำ หรอการกลนโดย

ใชนำจากใบ หรอสกดโดยใชนำจากใบและกง ไดนำมนหอมระเหยในรอยละ 1.8

คณสมบตของนำมนหอมระเหยททร(teatreeoil):Australianstandard Specific Gravity at 20 C 0.890-0.906 Refractive Index at 20 C 1.475 Optical rotation +5 Solubility (v/v 80% alcohol) 1:2 Terpinen-4-ol (%) min 30 1,8-cineole (%) max 15

ททร (Melaleuca alternifolia Cheel, Myrtaceae)

137

ตำราวชาการ สคนธบำบด

องคประกอบทางเคม Alpha-pinene (2.1%), myrcene (0.4%), alpha-terpinene (7.1%),

limonene (1.4%), 1,8ciniole (3.0%), terpinen-4-ol (45.4%), alpha-terpineol (5.3%), cymene (6.2%)

สรรพคณของนำมนหอมระเหย ตานเชอแบคทเรย ตานเชอรา ฆาเชอโรค สมานแผล เพมภมตานทาน

ไลแมลง ขอบงใช ฤทธตานเชอโรค- ตอตานเชอรา เชอแบคทเรย เชอไวรส ปองกนการตดเชอ

เพมภมตานทานของรางกาย ระบบสบพนธ - ตานเชอราในชองคลอด บรรเทาอาการกระเพาะปสสาวะ

อกเสบ (Cystitis) หรอผนคนตาง ๆ ระบบทางเดนหายใจ - รกษาหอบหด หลอดลมอกเสบ ไอ เจบคอ ไซนส

อกเสบ การบำรงผวพรรณ - รกษาสว ฮองกงฟต แผลพพอง ไฟไหม ลดรงแค แมลง

สตวกดตอย ผนแพ ผนคน แผลสด ขอมลดานความปลอดภย ไมพบขอมลความเปนพษและการระคายเคอง แตในรายทแพอาจกอใหเกด

อาการระคายเคองได นำมนททรเมอถกแสงแดดจะเกดปฏกรยาออกซเดชน ทำให cymene ซงมปรมาณเพยง 3% เพมปรมาณเปน 30% ซงถอเปนสารทกอใหเกดการระคายเคองกบผวอยางรนแรง แตปฏกรยาออกซเดชนสามารถปองกนไดดวยการเกบนำมนททรในขวดแกวสชา ปดสนท และเกบใหพนแสง

138

เทยนแกลบ (Foeniculum vulgare Mill., Umbelliferae)

ชอสามญ Sweet fennel ลกษณะทางพฤกษศาสตรและแหลงทพบ พชลมลกทรงพม สงประมาณ 2

เมตร ชอยาว ดอกสเหลองม ถนกำเนดเมดเตอรเรเนยน เชน อตาล กรซ ฝรงเศส รวมถงอนเดย และออสเตรเลย

การสกด กลนโดยใชไอนำจากเมลด หรอ

ท งตน จะไดนำมนหอมระเหย รอยละ 2-4

องคประกอบทางเคม Anethole (64-69%), limonene

(1.2-1.7%), fenchone (19-methyl chavicol (3.6-9.5%), alpha-pinene (1.8-3.3%), anisic acid, anisic, aldehyde, camphene

สรรพคณของนำมนหอมระเหย ฆาเชอโรค คลายกลามเนอเรยบ (antispasmodic) ขบลม บำรงเลอด ขบระด

(emmenagogue) ขบปสสาวะ แกไอ ขบเสมหะ ขบนำนม บำรงมาม ขอบงใช ระบบทางเดนอาหาร- รกษาอาการทองอดทองเฟอ อาหารไมยอย ลดการบบ

เกรงตวของกระเพาะอาหารและลำไส ชวยเจรญอาหาร ระบบไหลเวยนนำเหลอง - มฤทธชวยขบปสสาวะ ลดการอดกนของระบบ

ไหลเวยนนำเหลอง ชวยกำจดสารพษออกจากรางกาย ลดอาการบวมนำ เซลลไลท

139

ตำราวชาการ สคนธบำบด

ระบบสบพนธ - ปรบสมดลของฮอรโมน เหมาะกบผทประจำเดอนมา ไมสมำเสมอ ลดอาการปวดประจำเดอน และลดอาการกอนมประจำเดอน เชอวาชวยขบนำนมในสตรใหนมบตรไดดวย

ระบบทางเดนหายใจ - ชวยลดการเกรงตวของกลามเนอทางเดนหายใจ ขบเสมหะ ลดอาการไอ ตดเชอในทางเดนหายใจ

ระบบทางเดนปสสาวะ - ลดอาการตดเชอของทางเดนปสสาวะ กระเพาะปสสาวะอกเสบ

การบำรงผวพรรณ- เหมาะกบผทมปญหาผวมน หมองคลำ ไมสดใส ชวยตอตานรวรอย

ขอมลดานความปลอดภย ไมพบขอมลความเปนพษและการระคายเคอง แตควรหลกเลยงการใชในผ

ทเปนโรคลมชก เนองจากอาจกระตนใหเกดอาการชก เดกและสตรมครรภ ไมควรใช

เทยนตากบ (Carum carvi L. Umbelliferae)

ชอสามญ Caraway ลกษณะทางพฤกษศาสตรและแหลงทพบ เปนพชลมลก มอาย 2 ป ใบโปรง

เหมอนขนนก กงกานสเขยวเนอออนหกงาย ดอกขนาดเลก สขาว รวมกนเปนกระจกเหมอนรมทกางออก ผลรปรางเรยว เหนเปนรองคลายยหรา มกลนหอมเฉพาะตว ถนกำเนดอย ในแถบยโรป และเอเชยตะวนตก ปจจบนปลกมากในเยอรมนน เนเธอรแลนด สแกนดเนเวย และรสเซย

140

การสกด กลนโดยใชไอนำจากเมลดและผล จะไดนำมนหอมระเหยรอยละ 5 นำมนทได

มสเหลองออน ถงสนำตาลออน กลนฉนของเครองเทศ ผสมไดดกบมะล (jasmine) หรออบเชย (cinnamon)

คณสมบตนำมนเทยนตากบ(carawayoil) Specific gravity at 25 C 0.910-0.92 Refractive index at 20 C 1.485-1.492 Optical rotation at 20 C -7 to -80

Solubility (80 % ethyl alcohol) 1:2 -10 Ketone content 53-63 % องคประกอบทางเคม Carvone (50-60%), limonene (40%), dihydrocarvone (0.2-0.5%),

furfural, carveol, dihydrocarveol, pinene, phillandrene สรรพคณของนำมนหอมระเหย ฆาเชอโรค ฝาดสมาน คลายกลามเนอเรยบ ขบปสสาวะ ขบลม ชวยเจรญ

อาหารและยอยอาหาร ขบประจำเดอน ขบนำนม ขบเสมหะ บำรงรางกาย (tonic)

ขอบงใช ฤทธปองกนมะเรง - สาร carvone มคณสมบตในการกระตนการทำงานของ

glutathione S-transferase (GST) ทเปนเอนไซมของรางกาย ชวยในการกำจดสารพษ และเชอวาชวยปองกนมะเรง

ระบบทางเดนอาหาร - ชวยปรบระบบทางเดนอาหารใหทำงานปกต ชวยยอยอาหารและขบลม แกปวดทอง จกแนน บรรเทาอาการทองเสย

ชวยเจรญอาหาร บรรเทาอาการทองผก ระบบทางเดนหายใจ - บรรเทาอาการหลอดลมอกเสบ หอบหด ไอมเสมหะ

กลองเสยงอกเสบ ขอมลดานความปลอดภย ไมพบขอมลความเปนพษและการระคายเคอง แตถาใชความเขมขนสงอาจเกด

อาการระคายเคองได

141

ตำราวชาการ สคนธบำบด

เทยนตาตกแตน (Anethum graveolens L., Umbelliferae)

ชอสามญ Dill, ผกชลาว ลกษณะทางพฤกษศาสตรและแหลงทพบ

เปนพชลมลก สงประมาณ 60-90

เซนตเมตร ใบเรยวเหมอนเขม มด

อกเปนเหมอนรม สเหลอง เมลด

เปนรปไขปลกมากในเอเชยตะวนตก

เฉยงใต เมดเตอรเรเนยน เปอรเซย

คอรเคซส อยปต และปจจบนขยาย

ไปในยโรป และอเมรกาเหนอ

การสกด กลนโดยใชไอนำจากเมลด จะไดนำมนหอมระเหยรอยละ 0.3-1

คณสมบตของนำมนเทยนตาตกแตนทสกดได Specific gravity (25 C) 0.890-0.915 Refractive index (20 C) 1.4830-1.4900 Optical rotation (25 C) +70 to +62 C Solubility in 80% ethyl alcohol 1:2 องคประกอบทางเคม Limonene (10%), d-phellandrene (6%), terpinene (6%), dihydrocarvone (12%), carvone (34.5%), Carvelol (4%), dihydrocarvecrol (3.5%), Isoeugenol (2.3%) สรรพคณของนำมนหอมระเหย คลายกลามเนอเรยบ (antispasmodic) ขบลม ชวยยอยอาหาร ฆาเชอ

แบคทเรย ขบนำนม ขบระด (emmenagogue) ลดความดนโลหต ขอบงใช ระบบทางเดนอาหาร - ชวยขบลม แกทองอดทองเฟอ ลดอาการปวดเกรงของ

กระเพาะอาหารและลำไส

142

ระบบทางเดนหายใจ - บรรเทาอาการหอบหด หลอดลมอกเสบ ระบบสบพนธ - ชวยขบนำนม เหมาะกบสตรใหนมบตร ชวยขบประจำเดอน

ในผทประจำเดอนมาไมสมำเสมอ อน ๆ - สามารถใชทำความสะอาดฟน รวมกบนำผง ผสมกบผลตภณฑสบ

นำหอม ขอมลดานความปลอดภย ไมพบขอมลความเปนพษและการระคายเคอง

เทยนสตตบษย (Pimpinella anisum L,. Umbelliferae)

ชอสามญ Anise, aniseed ลกษณะทางพฤกษศาสตรและแหลงทพบ เปนพชลมลก สงประมาณ 1 เมตร

ดอกสขาว ใบยาว 2.5-5 ซ.ม. และมหยก 3 พ ดอกเปนชอรวมลกษณะ คลายรม สขาว ผลเปนสนำตาล มกลนหอม พบไดในแถบเอเชยไมเนอร อยปต เมดเตอรเรนยน ปจจบนปลกเพอการคา ในประเทศแถบอนเดย ตรก เมกซโก ชล รสเซย สเปน อตาล และเยอรมนน

การสกด กลนโดยใชไอนำจากเมลด จะไดนำมนหอมระเหย 2-3%

คณสมบตของนำมนเทยนสตตบษย(aniseoil) Specfic gravity at 25 C 0.978-0.988 Refractive index at 20 C 1.5530-1.5600 Optical rotation at 25 C -3 to + 1 Solubility at 25 C 1 : 3 in 90% Etoh

143

ตำราวชาการ สคนธบำบด

องคประกอบทางเคม transanethole (70-90%), methyl, chavicol (15%), coumarins สรรพคณของนำมนหอมระเหย สรรพคณคลายกบโปยกก (Star anise) ใชแกไอ หลอดลมอกเสบ เยอบโพรง

จมกอกเสบ ลำไสอกเสบ บรรเทาอาการปวดประจำเดอน ชวยกระตน ตอมนำนม แกไข แกหอบ แกสะอก ทำยาอมแกไขผสมกบชะเอมจน ในตรกใชเปนเครองดม ซงเปนทนยมมาก

ขอบงใช ฤทธแกปวด - แกปวดขอ ขออกเสบรมาตอยด ปวดศรษะ ไมเกรน ปวด

ประจำเดอน มฤทธคลายกลามเนอเรยบ แกปวดทอง ระบบทางเดนอาหาร - ขบลม แกทองอด ทองเฟอ กระตนการหลงนำยอย

(stimulates digestive juices) บรรเทาอาการคลนไส อาเจยน ระบบทางเดนหายใจ - ลดอาการเกรงของหลอดลม (bronchial spasm)

บรรเทาอาการหอบหด หลอดลมอกเสบ หายใจขด แกไอ ขบเสมหะ (expectorant)

ระบบสบพนธ - มฤทธคลายฮอรโมนเพศหญง (estrogen like) ขบระด (emmenagogue) กระตนการหลงนำนม บำรงมดลก (uterotonic) ชวยในการคลอดบตร (facilitates delivery)

ขอมลดานความปลอดภย Anethole ทำใหเกดผวหนงผนแดง ควรหลกเลยงสำหรบผวแพและผวอกเสบ

มฤทธทำใหเสพตดไดอยางออน อาจทำใหเหนภาพหลอน และอาจทำใหการไหลเวยนเลอดชาลงได หามใชในเดกและสตรมครรภ

144

ไทม (Thymus vulgaris L., Lamiaceae)

ชอสามญ Garden thyme, red thyme ลกษณะทางพฤกษศาสตรและแหลงทพบ เปนพชลมลก สงประมาณ 45

เซนตเมตร รากมเนอไม และตนแตกกงกานสาขามาก สเขยวแก ดอกสชมพและขาว ใบขนาดเลกรปไข พบไดในเขตเมดเตอรเรนยน ตอนใตอตาล ปลกเปนการคาในยโรป โดยเฉพาะฮงการ และเยอรมนน

การสกด กลนโดยใชไอนำ หรอกลนโดยใชนำจากดอกและใบ จะไดนำมนหอมระเหย

รอยละ 0.7-1.0

คณสมบตของนำมนไทม(Thymeoil) Specfic gravity at 25 C 0.915-0.935 Refractive index at 20 C 1.4950-1.5050 Optical rotation at 25 C Levorotary, but not more than -3

Solubility at 25 C 1 ml. dissolves in 2 ml 80% in ethanol องคประกอบทางเคม

องคประกอบทางเคม

T. vulgaris

Alpha-thujone Alpha-pinene p-cymene A l p h a -Linalool B e t a -Thymol Carvacrol

4.6% 0.75% 26% 24% 4.2%

3.55% 34% 4.7%

4.9% 4.3%

33.9% 44.85%

4.2% 2.5% 5.5%

24.5%

0.26% 0.3% 2.0%

0.28% 77.5% 2.85% 2.2% trace

Thymolchemotype

Carvacrolchemotype

Linaloolchemotype

145

ตำราวชาการ สคนธบำบด

สรรพคณของนำมนหอมระเหย แกปวด ฆาเชอโรค คลายกลามเนอเรยบ (antispasmodic) ขบลม

ขบปสสาวะ แกไอ เพมความดนโลหต (hypertensive) ฆาแมลง บำรงรางกาย (tonic)

ขอบงใช ระบบทางเดนอาหาร - ชวยยอยอาหาร ขบลม ลดอาการแนนทอง แกปวด

ทอง ชวยเจรญอาหาร ตอตานเชอแบคทเรยทกอโรคในระบบทางเดนอาหาร ระบบภมตานทาน- สามารถใชกบโรคตดเชอทกชนด เนองจากจะชวยกระตน

การสรางเมดเลอดขาว ผสมในนำยาบวนปากเพอลดเชอแบคทเรยในชองปาก ระบบกระดกและกลามเนอ - บรรเทาอาการปวดขอรมาตอยด ขออกเสบ

เกาท กลามเนออกเสบ ลดการเกรงตวของกลามเนอ ระบบประสาทและอารมณ - กระตนอารมณและจตใจใหสดชน ลดอาการซม

เศรา หดห ปวดศรษะเนองจากความเครยด ระบบทางเดนหายใจ - ฆาเชอ แกไอ ขบเสมหะ บรรเทาอาการหวด

หลอดลมอกเสบ โดย thymol chemotype จะมประสทธภาพดทสด สำหรบ lionlool chemotype ถอวามความออนโยนทสด สามารถใชกบเดกไดอยางปลอดภย

ระบบประสาทและอารมณ - ชวยกระตนใหสดชน เหมาะกบผทออนลาออนแรง เพลย ซมเศรา กระตนสมองและความทรงจำ (improve memory) เพมการไหลเวยนเลอด และชวยเพมความดนโลหตกรณทมอาการความดนโลหตตำ

การบำรงผวพรรณ- ใชรกษาแผลมดบาด สว ผนคน แมลงสตวกดตอย หรอแผลตดเชอทกชนด

ขอมลดานความปลอดภย ไมพบขอมลความเปนพษและการระคายเคอง แตในรายทแพอาจกอใหเกด

อาการระคายเคองได

146

นอล (Melaleuca quinquenervia S.T. Blake, Myrtaceae)

ชอสามญ Niaouli ลกษณะทางพฤกษศาสตรและแหลงทพบ เปนไมพม สงประมาณ 25 เมตร กงออน

และเปลอกตนนม ใบเลกแหลม อาจม ส เหลอง ใบมกลนหอม พบไดในแถบออสเตรเลย ฝรงเศส

การสกด กลนโดยใชไอนำจากใบและกงออน นำมนท

ไดมสเหลองออน สเหลองออน อมเขยว กลนสดชน

สวนประกอบ Cineol (50-65%), limonene (15-20%), terpineol (5-10%), pinene,

nerolidol, viridiflorene, carophyllene สรรพคณของนำมนหอมระเหย แกปวด ปวดขอ ฆาเชอโรค เชอแบคทเรย ลดไข ไลแมลง สมานแผล ขอบงใช ระบบกระดกและกลามเนอ - ลดอาการปวดกลามเนอ ปวดขอ ขอรมาตอยด ระบบสบพนธ - สามารถใชสวนลางชองคลอด หรอระบบทางเดนปสสาวะ

ชวยลดการอกเสบ หรอตดเชอได ระบบทางเดนหายใจ - รกษาอาการหลอดลมอกเสบ ไซนส ทงชนด

เฉยบพลนและเรอรง หอบหด ภมแพ ชวยขบเสมหะ การบำรงผวพรรณ - รกษาสว แผลไฟไหม นำรอนลวก แมลงสตวกดตอย

ชวยสมานแผล และรกษาแผล ขอมลดานความปลอดภย ไมพบขอมลความเปนพษและการระคายเคอง

147

ตำราวชาการ สคนธบำบด

องคประกอบทางเคม Geraniol (95 %), Citronella (2%), Linalool (4%), Geranyl acetate

(5-11%) สรรพคณของนำมนหอมระเหย ฆาเชอโรค เชอแบคทเรยชวยยอยอาหาร ลดไข ทำใหผวแหง (hydrating) ขอบงใช ระบบทางเดนอาหาร - ตอตานเชอแบคทเรยในกระเพาะอาหารและลำไส

ชวยยอยอาหาร และกระตนความอยากอาหาร ระบบประสาทและอารมณ - ชวยใหสงบและสดชน คลายเครยด ลดอาการ

วตกกงวล การบำรงผวพรรณ - ลดสว ฆาเชอโรค ลดความมน ปรบสมดลการสรางไขมน

ของผว ลดการเกดรวรอย ขอมลดานความปลอดภย ไมพบขอมลความเปนพษและการระคายเคอง

ปาลมมาโรซา (Cymbopogon martini Stapf., Gramiaceae)

ชอสามญ Palmarosa ลกษณะทางพฤกษศาสตรและแหลงทพบ เปนพชลมลก คลายตะไครบาน กลนหอม

แรง พบไดในอนเดย ปากสถาน ปจจบนปลกในแอฟรกา อนโดนเซย บราซล

การสกด กลนดวยไอนำจากตนสด จะไดนำมนหอม

ระเหยรอยละ 0.15-0.20 หรอการกลนดวยไอนำจากใบแหง จะไดนำมนหอมระเหยสงสดรอยละ 1.5

148

เปปเปอรมนท (Mentha piperita L., Lamiaceae)

ชอสามญ Peppermint ลกษณะทางพฤกษศาสตรและแหลงทพบ เปนไมลมลก สงประมาณ 30-90 เซนตเมตร ทง

ตนมขน และมกลนหอมของเครองเทศ ลำตนเหลยม ใบเปนรปไขเรยงตอกนเปนค ตรงขามกน ดอกเปนชนเหมอนรม สแดงและขาว ผลเปนค ผลมกลนหอม พบกระจายอยทวโลกทงในยโรป เอเชย และออสเตรเลย

การสกด กลนโดยใชไอนำจากทงตน จะไดนำมนหอมระเหยรอยละ 2 องคประกอบทางเคม Menthol (40%), menthone (18.7%), 1,8-ciniloe (7.3%), methyl

acetate (3.8%), methofuran, limonene, beta-pinene, germacrene, sabinene hydrate, pulegone

สรรพคณของนำมนหอมระเหย แกปวด มฤทธทำใหชา (anaesthetic) ลดการอกเสบ ฆาเชอโรค คลายกลาม

เนอเรยบ (antispasmodic) ขบลม บรรเทาอาการคดจมก ขบเสมหะ ลดไข ทำใหเสนเลอดบบตว ขบระด (emmenagogue) เสรมสรางการทำงานของตบ

ขอบงใช ฤทธแกปวด – บรรเทาอาการปวดกลามเนอ เคลด ขดยอก ฟกชำ แมลงสตว

กดตอย แกปวดฟน และจากสรรพคณของนำมนหอมระเหยทำใหมอาการชา จงสามารถนำมาใชรกษาอาการปวดกลามเนอ (myalgia) และการปวดตามเสนประสาท (neuralgia)

ระบบทางเดนอาหาร – เปนนำมนทดทสดตวหนงในการบรรเทาอาการเกยวกบทางเดนอาหาร ไดแก อาหารไมยอย อดอด แนนทอง คลนไสอาเจยน

149

ตำราวชาการ สคนธบำบด

ปวดทอง หรอทองเสย นอกจากนนยงใชไดดกบผทมปญหาทอนำดอดตน กระเพาะปสสาวะอกเสบ และมปญหาเกยวกบตบ

ระบบไหลเวยนนำเหลอง - จากสรรพคณของนำมนหอมระเหยทชวยใหเสนเลอดบบตว จะชวยเพอใหเลอดไปเลยงมามมากขน ชวยเสรมสราง การทำงานของมาม เชอวามผลในการชวยบำรงเลอด ในระบบนำเหลอง นำมนเปปเปอรมนทชวยเพมการไหลเวยนของนำเหลอง

ระบบประสาทและอารมณ - มฤทธกระตน ทำใหสมองปลอดโปรง ตนตว มสมาธ ลดอาการปวดศรษะ ไมเกรน คลายเครยด

ระบบทางเดนหายใจ - ตานเชอแบคทเรย ลดไข ใชสดดมบรรเทาอาการหวด คดแนนจมก หอบหด

การบำรงผวพรรณ - บรรเทาอาการคน แมลงสตวกดตอย (โดยใชความเขมขนตำกวา 1%) ทำใหผวเยน สดชน เหมาะสำหรบการทำเปนโทนเนอร หรอ skin tonic

ขอมลดานความปลอดภย ไมพบขอมลความเปนพษและการระคายเคอง แตเนองจากมองคประกอบของ menthone และ pulegone อยในนำมนหอมระเหยทอาจกอใหเกดการ ระคายเคองบาง และควรระวงการใชในเดก

ชอสามญ galanga ลกษณะทางพฤกษศาสตรและแหลงทพบ เปนพชลมลก มลำตนเหงาอย

ใตดนสเนอเหลองเขมตามขอบนอก เนอดานในสจางกลนหอมใบเดยวโผลจากเหงาใตดน 2-3 ใบวางราบดนเลกนอย กานใบเปนกาบยาว ดอกออกรวมกนเปนชอยาว สขาวอมชมพ

เปราะหอม (Kaempferia galangal L., Zingiberceae)

150

การสกด สกดดวยนำจากเหงา องคประกอบทางเคม Ethyl-p-methoxycinnamate (33.7%), carvone (11.13%), methyl

cinnamate (23.23%), eucalyptol, pinene, camphene borneol, pentadecane

สรรพคณของนำมนหอมระเหย แกทองอดทองเฟอ ขบลม คลายกลามเนอเรยบ แกปวดทอง ตานเชอ

แบคทเรย เชอรา ขอมลดานความปลอดภย ไมมขอมล

โปยกก (Illicium verum Hook.f., Illiciaceae)

ชอสามญ Chinese star anise ลกษณะทางพฤกษศาสตรและแหลงทพบ ตนไมยนตน ใบตดเรยว รอบตน

ใบสน ดอกมส เขยวอมเหลอง ผลเมอแหงจะแตกออกมสนำตาล เปนแฉกเหมอนดาว มถนกำเนดอย แถบตอนใตและตะวนออก ของเอเชย และพบไดในแถบประเทศจนตอนใต เวยดนาม อนเดย ไทย มาเลเซย สมาตรา

151

ตำราวชาการ สคนธบำบด

การสกด กลนโดยใชไอนำจากผลสดและแหง สวนประกอบของนำมนหอมระเหย Trans-anethole (80-90%), linalool (0.18%), anisaldehyde (0.91%),

acetoanisole (0.94%), alpha-pinene (0.17%), estragole, 1,4-cineole, beta-bisabolene, beta-fornerene

สรรพคณของนำมนหอมระเหย ฆาเชอโรค คลายกลามเนอเรยบ แกปวดทอง ขบลม แกไอ ขบเสมหะ

ขบนำนม เพมการไหลเวยนโลหต ขอบงใช ระบบทางเดนอาหาร - ชวยยอยอาหาร ขบลม แกทองอดทองเฟอ แกปวด

ทอง ลดอาการปวดเกรงของลำไส ระบบสบพนธ - ชวยเพมการหลงนำนมในสตรใหนมบตร ชวยขบประจำเดอน

สำหรบผทประจำเดอนไมปกต ระบบทางเดนหายใจ - มฤทธคลายกลามเนอเรยบของหลอดลม จงเหมาะ

สำหรบใชในผปวยหอบหด หลอดลมอกเสบ ไอ ชวยขบเสมหะ ซงเชอวาสามารถขบเสมหะไดดกวาเทยนแกลบ (sweet fennel) บรรเทาอาการหวด

อน ๆ - ใชผสมในยาสฟน นำหอม เพอปรงกลนแนวเครองเทศ ปจจบนใชเมลดผสมในตำรบยาทามฟล (Tamiflu®) เพอรกษาไขหวดนก

ขอมลดานความปลอดภย อาจทำใหเกดอาการแพและระคายเคองได ไมควรใชโดยวธการรบประทาน ในสตรมครรภและสตรใหนมบตร

152

ผกช (Coriandrum sativum L., Umbelliferae)

ชอสามญ Coriander, Chinese parsley ลกษณะทางพฤกษศาสตรและแหลงทพบ เปนพชลมลกและใหกลนแรง สง 1 เมตร

สเขยวสดใส ใบหยกมน และมหลายหยก ดอกเปนชอเหมอนรม ดอกสขาวเงน สเมลดเปนสนำตาล เมลดกลม พบในยโรป เอเชย อเมรกาเหนอ การปลกแบบอตสาหกรรมพบไดในอนเดย โมรอคโค โปแลนด โรมาเนย อาเจนตนา

การสกด กลนโดยใชไอนำจากทงตนหรอเมลด

องคประกอบทางเคมระเหย Coriandrol (55-74)%, terpinene (11-12%), camphor, myrcene, geraniol,

carvone, limonene, cymene สรรพคณของนำมนหอมระเหย แกปวด คลายกลามเนอเรยบ แกปวดทอง ตานเชอแบคทเรย ชวยยอยอาหาร

ขบลม แกทองอดทองเฟอ ขอบงใช ฤทธแกปวด - นำมนจากผกชสามารถใชกบอาการปวดตาง ๆ เชน ปวด

เนองจากขออกเสบ เกาต กลามเนออกเสบ เคลด ขดยอก ปวดขอรมาตอยด ระบบทางเดนอาหาร - ชวยยอยอาหาร ลดอาการอดอด แนนทอง ขบลม

บรรเทาอาการคลนไส อาเจยน ชวยเจรญอาหาร ระบบประสาทและอารมณ - ผกชมกลนเผดรอนชวยกระตนรางกายใหสดชน

เหมาะกบผทออนลา หมดแรง บรรเทาไมเกรน อน ๆ - บรรเทาอาการหวด การตดเชอ ขอมลดานความปลอดภย ถาใชความเขมขนสงอาจทำใหเกดการเสพตดได

153

ตำราวชาการ สคนธบำบด

แฝกหอม (Vetiveria zizanioides (L.) Nash ex Small, Gramineae)

ชอสามญ Vetiver, Khus oil ลกษณะทางพฤกษศาสตรและแหลงทพบ เปนหญาสง 2.1-2.4 เมตร ออกดอก

เปนชอ 6-12 กาน ใบยาว บาง แหลมและคม ใชปลกเพอกนการพงทลายของหนาดน รากบางและมกลนหอม มถนกำเนดในอนเดย และพบไดทวไปในประเทศศรลงกา มาเลเซย อนโดนเซย ในอนเดยใชเปนยาในตำรบอายรเวท ใชแกกระหาย ลดไข แกปวดศรษะ ในศรลงกา เปนท ร จกแฝกหอมวาเปน “Oil of tranquillity” หมายถง นำมน ทชวยระงบสงบ

การสกด กลนโดยใชไอนำ หรอสกดดวยตวทำละลายจากราก จะไดนำมนหอมระเหย

รอยละ 0.3-1.0

อนเดย ISSa ISSb Reunion Indonesia Japan Specific gravity ( C) 0.990 0.992 0.986 0.993 0.993 1.032 (30) 1.015 (30) 1.011 (20) 1.045 (25) Refractive index ( C) 1.521 1.156 1.520 1.519 1.5246 1.523 (30) 1.530 (30) 1.530 (20) 1.531 (20) Optical Rotation -15 +10 +14 +25 +22 -13 +25 +25 +32 Acid value 40 35 4-30 8-40 15.8 Ester value 25-80 25-50 5-20 6-25 11.6 Vetiverol (% total alcohols) > 25 > 55 > 45 80-70 70 Solubility (v/v %alcohol) ng 1:1-2 (80) 1:2 (80) 1:1 (80) 1:3 (80) a Laevorotatory Khus oil; b Dextrorotatory; ISS. Indian Standard Specification ng = not given

คณสมบตของนำมนแฝกหอม (Vetiver oil)

154

องคประกอบทางเคม Vetiverol (50-75%), alpha-vetivone (4.36%), beta-vetivone

Khusimol (0.47%) สรรพคณของนำมนหอมระเหย ฆาเชอ ทำใหนอนหลบ ทำใหสงบ ทำใหผวหนงรอนแดงอยางออน (mild

rubefacient) บำรงรางกาย (tonic) ขอบงใช ระบบกระดกและกลามเนอ - ทำใหผวรอนแดงอยางออน ทำใหบรรเทาอาการ

ปวดกลามเนอ ขออกเสบ ขอรมาตอยด ระบบประสาทและอารมณ - ทำใหผอนคลาย บรรเทาเครยด วตกกงวล

นอนไมหลบ ซมเศรา เหมาะกบผทออนลา ทำงานหนก และไมไดพกผอน ระบบสบพนธ - ชวยปรบสมดลการหลงฮอรโมนเพศหญงเอสโตรเจน (estrogen)

และโปรเจสเตอโรน (Progesterone) จงลดอาการรอนวบวาบ และอาการอน ๆ ของสตรวยหมดประจำเดอน นอกจากนนยงมประโยชน ชวยบรรเทาอาการกอนมประจำเดอน ลดอาการหงดหงดและซมเศรากอนมประจำเดอน

การบำรงผวพรรณ - เสรมสรางความแขงแรงของกลามเนอ เหมาะกบผทมปญหาผวหยอนคลอย ไมกระชบ ลดปญหาผวมน เพมการไหลเวยนเลอด

อน ๆ - ใชเปนตวตรงกลนในอตสาหกรรมนำหอม ขอมลดานความปลอดภย ไมพบขอมลความเปนพษและการระคายเคอง

155

ตำราวชาการ สคนธบำบด

พรกไทยดำ (Piper nigrumL., Piperaceae)

ชอสามญ Black Pepper ลกษณะทางพฤกษศาสตรและแหลงทพบ เปนไม เถา ลำตนมขอปลอง ใบเปน

ใบเดยว ปลายแหลม ดอกออกเปนชอตามซอกใบ ผลเปนผลแหง เปลอกนอกสนำตาลเขมออกดำ มรอยยนคลายรางแห ใหกลนหอมของเครองเทศ ถนกำเนดอยทางตะวนตกเฉยงใตของอนเดย และในเขตรอนชนของเอเชย ปลกมากในอนเดย อนโดนเซย มาเลเซย จน และมาดากสกา การสกดนำมนมมากในยโรปและอเมรกา

การสกด ใชกลนโดยใชไอนำจากผล จะไดนำมนหอมระเหยรอยละ 2 องคประกอบทางเคม Alpha-pinene (5.8%), beta-pinene (10.4%), carene (20.2%),

(17.1%), caryophyllene (27.8%), humulene, camphene, copene คณสมบตของนำมนพรกไทยดำ (Black pepper oil) Specfic gravity at 25 C 0.864-0.884 Refractive index at 20 C 1.4795-1.4880 Optical rotation at 25 C -1 to + 23 Solubility (in 95% Ethyl alcohol) 1 : 3 สรรพคณของนำมนหอมระเหย แกปวด ฆาเชอโรค คลายกลามเนอเรยบ (antispasmodic) ขบลม ขบเหงอ

ลดไข ขบปสสาวะ ทำใหผวรอนแดง (rubefacient) บำรงรางกาย (tonic)

156

ขอบงใช ระบบการไหลเวยนโลหต - ชวยเพมการไหลเวยนเลอด กระตนการทำงานของ

มาม ชวยสรางเมดเลอด สามารถใชไดกบผทมปญหาโลหตจาง ระบบทางเดนอาหาร - คลายกลามเนอระบบทางเดนอาหาร ลดอาการปวด

เกรงทอง กระตนการทำงานของกระเพาะอาหารและลำไส ขบลม แกทองอด ทองเฟอ ชวยยอยอาหาร บรรเทาอาการทองผก ทำใหเจรญอาหาร

ระบบกระดกและกลามเนอ - ผสมเปนนำมนนวด เพอบรรเทาอาการปวดขอ รมาตอยด ขออกเสบ กลามเนออกเสบ เกรง

ระบบทางเดนหายใจ - แกหวด ลดไข ตานเชอแบคทเรยและเชอไวรส ขอมลดานความปลอดภย ไมพบขอมลความเปนพษและการระคายเคอง แตการใชทความเขมขนสงอาจจะ

ทำใหระคายเคองผวได

พมเสนตน (Pogostemom cablin (Blanco) Benth Lamiaceae)

ชอสามญ Patchouli ลกษณะทางพฤกษศาสตรและแหลงทพบ

เปนไมลมลก สงประมาณ 1 เมตร ดอกมสขาวและสชมพ เปนพชทมถนกำเนดในเอเชย อนโดนเซย ฟลปปนส มาเลเซย จน อนเดย เวยดนาม บางประเทศในแถบแครเบยน แอฟรกาตะวนตก

การสกด กลนโดยใชไอนำจากใบแหง โดยตอง

เปนใบแหงทผานกระบวนการหมกเพอทำลายผนงเซลลของใบเสยกอน จงนำมาสกด จะไดนำมนหอมระเหย รอยละ 1.5-2.5

157

ตำราวชาการ สคนธบำบด

คณสมบตของนำมนหอมระเหย สมาตรา อนเดย มาเลเซย

Specific gravity at 25 c 0.950-0.990 0.955-0.985 0.970-0.990 Refractive index 20 c ng 1.503-1.516 1.500-1.515 Optical rotation -40 to-70 (25 C) (15 C) Acid number 3.0-6.5 -45 -to -68 -48 to -55 Ester number 2.0-10.0 < 5.0 2.2-2.8 Solubility (v/v in 90% alcohol) 1:10 2.0-14.0 2.0-4.8 1:10 1:7 องคประกอบทางเคม Patchouli alcohol (Patchoulol and norpatchoulinol) 23-25%, Patchouli

pyricin, Epiguaypyridin, azulene, Cyclohexenones, Isophorone, Trimethyl cyclohexene dione, Tetramethyl cyclohexenone, alpha, beta-pinene, limonene, camphene, caryophyllene, alpha, beta-patchoulene, alpha - bulnesene, alpha - guqiene,

สรรพคณของนำมนหอมระเหย คลายเครยด ลดการอกเสบ ตานเชอแบคทเรยและเชอรา ฆาเชอโรค สมานแผล ระงบกลนตว ขบปสสาวะ ลดไข ขอบงใช ระบบปกคลมรางกาย - ชวยบรรเทาอาการปวด อกเสบจากแผล หรออาการ

บาดเจบตาง ๆ ผวหนงอกเสบ ตดเชอแบคทเรยหรอเชอรา ลดรอยแผลเปน ระบบประสาท - ชวยลดความตงเครยด ความวตกกงวล การบำรงผวพรรณ - เปนนำมนทมประโยชนสำหรบบำรงผว กระตนการสราง

เซลลผวใหม ปองกนการตดเชอ ใหความชมชนกบผว ปองกนรวรอย ลดสว อน ๆ - ใชในอตสาหกรรมผลตเครองสำอางทำผลตภณฑมาสคหนา ใหความสดชน ใชเปนตวตรงกลนในนำหอม ประเทศญปนและมาเลเซยใชแกพษง ซาอดอาระเบยใชแตงกลนอาหาร

ขอมลดานความปลอดภย ไมพบขอมลความเปนพษและการระคายเคอง

158

ไพล (Zingiber cassumunar Roxb., Zingiberaceae)

ชอสามญ Plai ลกษณะทางพฤกษศาสตรและแหลงทพบ เปนพชลมลก ความสง 0.7-1.5

เมตร มเหงาใตดน เปลอกนอก สนำตาล เนอในสเหลองแกมเขยว มกลนเฉพาะ แทงเหงาจากใตดน ดอกสนวล พบไดในแถบเอเชยใต เอเชยตะวนออกเฉยงใต

การสกด กลนโดยใชไอนำจากเหงา จะไดนำมนหอมระเหยรอยละ 2.24 องคประกอบทางเคม Terpinen-4-ol, alpha, beta-Pinene, sabinene, myrcene, terpinene,

limonene, p-Cymene, eugenol, farneraol, vanillin, alflabene, 3,4- dimethoxy benzaldehyde.

สรรพคณของนำมนหอมระเหย ลดอาการอกเสบ คลายกลามเนอ แกปวด เคลด ขดยอก ไทยโบราณใชทำลก

ประคบ ชวยคลายกลามเนอ และบำรงผว ตานการเจรญเตบโตของเชอโรค ตาง ๆ ชวยรกษาแผล ชวยใหประจำเดอนมาปกต บรรเทาอาการคลนไส อาเจยน แกปวดฟน แกเลอดกำเดา แกโรคผวหนง กลากเกลอน ไลแมลง แกทองเสย และชวยรกษาภาวะความดนโลหตตำ

ขอมลดานความปลอดภย ไมมขอมล

159

ตำราวชาการ สคนธบำบด

เบอรกามอท (Citrus bergamia Risso et Poiteau, Rutaceae)

ชอสามญ Bergamot ลกษณะทางพฤกษศาสตรและแหลงทพบ เปนพชยนตนขนาดเลก สงประมาณ

12 เมตร ใบเปนรปไข ผลกลมเลก เมอสกมสเหลองคลายสม พบไดในเขตรอนของทวปเอเชย ตอนใตของอตาล โมรอคโค

การสกด ใชวธบบเยน (Cold press) หรอสกดดวยไอนำจากเปลอกผล จะไดนำมนหอม

ระเหยรอยละ 0.5 แตนำมนชนดนจะม bergaptene อย ซงเปนสาเหตททำใหอาการแพแสง แตถากลนดวยไอนำจะไมม bergaptene (bergaptene-free oil)

องคประกอบทางเคม Linalyl acetate (31.3%), linalool (11-22%), limonene (33%),

bergaptene (0.23%), pinene (6%), myrcene (5.7%) สรรพคณของนำมนหอมระเหย แกปวด คลายเครยด ลดอาการซมเศรา ฆาเชอโรค ตานเชอไวรส สมานแผล

ลดรอยแผลเปน ดบกลน กระตนระบบทางเดนอาหาร ชวยใหนอนหลบ ขอบงใช ระบบทางเดนอาหาร - ชวยขบลม ชวยยอยอาหาร ลดอาการปวดเกรงในทอง

บรรเทาอาการเบออาหารทมสาเหตมาจากความเครยด บรรเทาอาการคลนไส อาเจยน ระบบทางเดนหายใจ - รกษาอาการแผลในปาก เจบคอ ทอนซลอกเสบ ลดไข

แกหวด

160

ระบบภมคมกน - ชวยตอตานเชอไวรส Herpes ซงเปนสาเหตของเรม งสวด อสกอใส

ระบบประสาทและอารมณ - ใหความรสกสดชน ทำใหจตใจปลอดโปรง ชวยใหนอนหลบ ลดอาการซมเศรา วตกกงวล

ระบบทางเดนปสสาวะ - รกษาอาการกระเพาะปสสาวะอกเสบ (Cystitis) หรอการตดเชอในทางเดนปสสาวะ โดยการผสมนำมนมะกรดลงในอางอาบนำ

จากนนจงลงแช หรอผสมนำแลวใชชำระลางเฉพาะทกได การบำรงผวพรรณ - จากสรรพคณของนำมนหอมระเหยของนำมนมะกรดท

ชวยตานเชอแบคทเรย ทำใหมประโยชนในการลดสว รกษาแผลสด ผวหนงอกเสบ โรคสะเกดเงน

ขอมลดานความปลอดภย การสกดดวยวธการบบเยนจะมสาร Bergaptene ซงจะทำใหเกดอาการผวไหม

แพแสงแดด (phototoxicity) ดงนนจงควรหลกเลยงแสงแดดภายหลงการสมผสกบนำมนมะกรด แตถาสกดดวยไอนำจะไมมสารน จงไมกอใหเกดอาการแพ หรอระคายเคอง

ตารางท 3.1 แสดงการเปรยบเทยบองคประกอบนำมนสม (Bitter orange oil) และนำมน

เบอรกามอท (Bergamot) Component Bitter orange Bergamot Alpha-pinene 0.40-1.30 0.90-1.50 Beta-pinene 0.30-6.00 4.50-7.00 Sabinene 0.05-1.30 0.75-1.25 Myrcene 1.80-2.20 1.00-2.00 d-Limonene 45.00-95.00 35.00-55.00 Gamma-terpinene 0.10-9.00 5.50-7.50 Decanol 0.40-1.50 0.10-0.40 Citroneilal 1.00-2.00 0.50-1.50 Linalool 12.00-14.00 12.00-14.00 Linalyl acetate 9.00-11.00 30.00-35.00 Alpha-terpineol 0.10-3.00 08-0.10 Geranial 2.50-3.50 0.30-0.50

161

ตำราวชาการ สคนธบำบด

Component Bitter orange Bergamot Nerol 0.30-0.60 0.05-0.10 Geraniol 0.45-0.85 0.01-0.02 Camphene 0.40-0.90 Ng 1.8-Chineole 1.00-8.00 Trace Octanal 1.25-2.50 0.10-0.15 Nonanal 0.10-0.40 Trace Nonyl acetate Ng 0.80-1.00 Isopulegal 0.25-0.50 Ng Geranyl formate 0.25-0.60 Ng Terpinen-4-ol 0.25-0.45 0.25-0.40

มะนาวไทย (Citrus aurantifolia Swingle, Rutaceae)

ชอสามญ Lime ลกษณะทางพฤกษศาสตรและแหลงทพบ

ไมยนตน สง 4-6 เมตร กงออน

มหนาม เนอใบมจดนำมนกระจาย

ดอกสขาว มกลนหอม ใบมกลนหอม

ผลมสเขยว เมอสกจะมสเหลอง พบได

ทวไปในทวปเอเชย

การสกด การสกดนำมนมะนาวทำได 2 วธ คอ

Ng. Not given. Figures in columns are range in percent. The very wide range of individual components is noteable. Source : Published data from ltalian commercial samples.

ตารางท 3.1 แสดงการเปรยบเทยบองคประกอบนำมนสม (Bitter orange oil) และนำมนเบอรกามอท (Bergamot) (ตอ)

162

1. กลนโดยใชไอนำจากผล จะไดนำมนหอมระเหยรอยละ 0.3-0.4 2. กลนโดยวธบบเยน (Cold pressed) จากเปลอกผล

คณสมบตของนำมนมะนาว (Lime oil) Specific gravity (20 C) 0.856-0.862 Refractive index (20 C) 1.475-1.477 Optical rotation (20 C) +34 to + 45 Aldehyde (% citral) 0.40-0.15

องคประกอบทางเคม วธการสกด กลนโดยใชไอนำ การบบ Alpha-pinene 1.69 2.47 Limonene 47.25 44.17 Bergamotene+terpinen-4-ol 3 1.56 Alpha-berpineol 6.81 Ng Geraniol 0.31 1.70 สรรพคณของนำมนหอมระเหย ฆาเชอโรค ตานเชอไวรส ฝาดสมาน ฆาเชอแบคทเรย ลดไข ชวยหามเลอด

ไลแมลง บำรงรางกาย ขอบงใช ตานเชอแบคทเรย - ชวยบรรเทาอาการตดเชอในลำคอ รกษาไขหวดใหญ ระบบทางเดนอาหาร - บำรงระบบทางเดนอาหาร ชวยยอยอาหาร ขบลม ระบบนำเหลอง - กระตนการไหลเวยนนำเหลอง ลดอาการบวมนำ ลดเซล

ลไลท ระบบประสาทและอารมณ - กลนหอม ใหความสดชน ลดความออนลาทง

รางกายและจตใจ ลดความวตกกงวล ลดอาการซมเศรา การบำรงผวพรรณ - นำมนจากมะนาวมฤทธฝาดสมาน ปรบสมดลการผลต

นำมนของผว เหมาะกบผวมน มฤทธตานเชอแบคทเรย ชวยรกษาสว ขอมลดานความปลอดภย นำมนทสกดโดยใชไอนำ ไมพบขอมลความเปนพษและการระคายเคอง แต

นำมนทไดจากการบบเยนจะทำใหเกดการแพแสงแดด (Phototoxicity)

163

ตำราวชาการ สคนธบำบด

มะนาวฝรง (Citrus limon (L.) Burm.f., Rutaceae)

ชอสามญ เลมอน (Lemon) มะนาวเทศ ลกษณะทางพฤกษศาสตรและแหลงทพบ เปนไมยนตนขนาดเลก มหนาม

แหลมดอกสขาวมกลนหอม ผลสดรปไขถงรปทรงกระบอก สเหลองทอง เปลอกหนามกลนหอม พบไดในเอเชยโดยเฉพาะเอเชยตะวนออก แถบเมดเตอรเรเนยน สเปน โปรตเกสอตาล แคลฟอรเนย ออสเตรเลย

การสกด ใชวธการบบเยน (Cold press) จากเปลอกผล ใบใชการกลนโดยใชไอนำ จะไดนำมน

หอมระเหยรอยละ 0.5-0.6

คณสมบตของนำมนมะนาวฝรง (Lemon oil) Specific gravity (25 C) 0.85-0.86 Refractive index (20 C) 1.474-1.475 Optical rotation (20 C) +56 to +66 Solubility (v/v in 95% alcohol) 1.3 Aldehyde (% citral) 2.5-3.5

องคประกอบทางเคมของนำมนหอมระเหย d–Limonene (59.92%), pinene (18%), terpine(9.39%), citral, citronellol,

sabinene, myrcene, citral, linalool, gerniol, octanol, nonanol, citronellal สรรพคณของนำมนหอมระเหย นำมนจากมะนาวฝรงมสรรพคณของนำมนหอมระเหยทเดน คอ ตานเชอแบคทเรย

ตานเชอไวรส ฆาเชอโรค สามารถชวยหามเลอด ลดไข ขบลม ขบปสสาวะ ลดการอกเสบ ลดความดนโลหต ฆาแมลง ถายพยาธ และบำรงรางกาย (tonic)

164

ขอบงใช ระบบการไหลเวยนเลอด - บำรงหลอดเลอด (circulartory tonic) ลดการอด

ตนของหลอดเลอด ลดไขมนในเสนเลอด ชวยบรรเทาอาการเสนเลอดขอด เสนเลอดเปราะ รกษารดสดวงทวาร

ระบบภมคมกน - กระตนภมตานทานของรางกาย กระตนการสรางเมดเลอดขาว จงชวยตอตานเชอแบคทเรย บรรเทาอาการหวด หลอดลมอกเสบ และหอบหด

ระบบไหลเวยนนำเหลอง - มฤทธลางพษอยางออน (mild detoxification) ลดเซลลไลท

ระบบประสาทและอารมณ - คลายเครยด ทำใหจตใจปลอดโปรง สงบ การบำรงผวพรรณ - มฤทธฝาดสมาน กระชบผว ลดการผลตนำมนของตอม

ไขมน ลดสว ลดความมน ขอมลดานความปลอดภย ไมพบขอมลความเปนพษและการระคายเคอง ภายหลงจากสมผสกบนำมนน

ไมควรถกแสงแดด เนองจากอาจทำใหแพแสงแดด (Phototoxicity)

ชอสามญ Jasmine ลกษณะทางพฤกษศาสตรและแหลงทพบ เปนไมพมสงประมาณ 2 เมตร ดอก

ขาวมกลนหอม มถนกำเนดในประเทศแถบอนเดยและเอเชยตะวนออกเฉยงใต ทางการคาม 3 สายพนธทสำคญไดแก

- J. auriculatum เปนสายพนธแถบอนเดยตอนใต ชอบอากาศหนาว

- J. gradiflorum เปนสายพนธทม ถนกำเนดทางตอนเหนอของอหราน อาฟกานสถาน และแคชเมยร

มะล (Jasminum grandiflorum Kobuski, Jasminum sambac Aiton, Oleaceae)

165

ตำราวชาการ สคนธบำบด

ปจจบนพบไดในแถบเมดเตอรเรเนยน โมรอคโค อยปต และอนเดย ปลกไดดในเขตอากาศอบอน

- J. sambac เปนสายพนธแถบอนเดยตอนใต และจน การสกด ในอดตสกดดวยวธ efleurage ปจจบนจะสกดดวยตวทำละลาย (Solvent

extraction) จากดอก จะไดเปน concrete ในสดสวนรอยละ 0.2 จากนนจงนำมาสกดดวยตวทำละลาย คอแอลกอฮอลอกครง จะไดเปน Absolute รอยละ 0.1 (ดอกมะลประมาณ 1,000 กโลกรม สกดได concrete ประมาณ 2.5-3.5 กโลกรม ซงจะได absolute ประมาณ 1-1.5 กโลกรม)

องคประกอบทางเคม Benzoate and phytol (24.55%), benzyl acetate (22.09%), linalool

(6.44%), isophytol and jasmine lactone (9.77%), jasmine (2.06%) สรรพคณของนำมนหอมระเหย คลายเครยด ฆาเชอโรค ลดการหดเกรงของกลามเนอเรยบ (Antispasmodic)

ขบนำนม ลดการอกเสบ ทำใหนอนหลบ บำรงรางกาย (Tonic) กระตนความรสกทางเพศ (Aphrodisiac)

ขอบงใช ระบบประสาทและอารมณ - ถอเปนนำมนทดทสดสำหรบคลายเครยด ลด

ความวตกกงวล ลดอาการซมเศรา ระบบสบพนธ - ผสมเปนนำมนสำหรบนวดเพอลดอาการเจบปวดระหวาง

คลอดบตรและหลงคลอดบตร เพมการบบตวของกลามเนอ ลดอาการปวดประจำเดอน

การบำรงผวพรรณ - ชวยบำรงผว เหมาะกบผวแหงและผวแพงาย ขอมลดานความปลอดภย ไมพบขอมลความเปนพษและการระคายเคอง แตอาจกอใหเกดอาการระคาย

เคองในรายทแพได

166

ตารางท 3.2 แสดงการเปรยบเทยบองคประกอบของนำมนมะลจากแหลงตาง ๆ

Compound Algerian Egyptian French Italian

Ethyl alcohol 1.62 2.59 1.79 Ng

Linalool 5.74 6.11 6.44 6.54

Benzyl acetate 27.13 26.25 22.09 26.84

Famesene 2.00 2.46 1.86 1.37

Benzyl alconol 1.22 0.92 1.56 1.79

Cis(A9)Jasmone 2.95 2.23 2.60 2.93

Nerolidol 0.16 0.18 0.11 0.16

(Z)(A9)3(A9)hexenyl benzoate 2.49 2.40 2.64 2.76

Eugenol 2.27 2.38 1.66 1.86

Methyl anthranilate 2.60 1.93 2.04 2.86

Isophytola 8.37 9.27 9.77 7.41

Methyl jasmonate 3.18 3.88 2.99 3.07

Indole 2.55 2.71 2.48 1.39

Phytol acetate 7.90 9.00 10.25 7.98

Methyl linoleate 3.18 3.26 2.63 2.08

Phytolb 20.77 9.17 24.5 24.76

Benzyl benzoate ng 11.68 ng Ng

167

ตำราวชาการ สคนธบำบด

มารจอแรม (Origanum majorana L., Lamiaceae)

ชอสามญ Sweet majoram

ลกษณะทางพฤกษศาสตรและแหลงทพบ

เปนพชลมลก สงประมาณ 60 เซนตเมตร มขนปกคลมใบและลำตน ใบสเขยวเขมรปไข ดอกเลก สเทาและขาว ทงตน มกลนหอม ถนกำเนดอยแถบเมดเตอรเรเนยน พบการเกบเกยวในแถบยโรปทงหมด และเอเซย

การสกด

กลนโดยใชไอนำจากทงตนและดอก

จะไดนำมนหอมระเหยรอยละ 0.5-3

องคประกอบทางเคม Sabinene(3%), terpinene(10%), p-cymene (5.3%), methyl chavical

(26.6%), terpinen-4-ol (31.6%), linalyl acetate (7.4%), linalool (3.3%), carvacrol, citral (5.4%), ocimene(6.4%), cadinene(4.2%), citral, eugenol 11.2%

คณสมบตของนำมนมารจอแรม (Majoram oil) Specific gravity at 25 C 0.890-0.906 Refractive index at 20 C 1.4700-1.4750 Optical rotation at 25 C -4 to + 24 Solubility (at 25 C in 80% ethyl alcohol) 1 : 2 Acid Value Not more than 2.5 Saponification Value 23-40

168

สรรพคณของนำมนหอมระเหย แกปวด ฆาเชอโรค ฆาเชอแบคทเรย เชอไวรส คลายกลามเนอเรยบ

(antispasmodic) ขบลม ขบเหงอ ชวยยอยอาหาร ขบปสสาวะ ลดความดนโลหต ทำใหสงบ นอนหลบ ขบระด (emmenagogue)

ขอบงใช ระบบการไหลเวยนเลอด - ชวยเพมการไหลเวยนเลอด ลดอาการฟกชำ ขยาย

หลอดเลอด รกษาโรคความดนโลหตสง ระบบทางเดนอาหาร - ชวยกระตนการบบตวของลำไสเลก ชวยยอยอาหาร

ขบลม บรรเทาอาการทองผก ลดการปวดเกรงทอง ระบบกระดกและกลามเนอ - มฤทธแกปวด ใชรกษาอาการปวดกลามเนอ

ปวดขอรมาตอยด ขออกเสบ เคลด ขด ยอก ฟกชำ ระบบประสาทและอารมณ - เสรมสรางการทำงานของระบบประสาท

parasympathetic และลดการทำงานของระบบประสาท sympathetic ทำให ผอนคลายความวตกกงวลทมสาเหตมาจากความเครยด ทำใหนอนหลบ

ลดอาการปวดศรษะ ไมเกรน ระบบทางเดนหายใจ - ใชสดดม บรรเทาอาการหวด คดจมก ลดอาการไอ

ลดการเกรงตวของหลอดลม ระบบสบพนธ - คลายกลามเนอเรยบของมดลก สามารถนำมาประคบบรเวณ

ทองนอยเพอลดอาการปวดประจำเดอน ขอมลดานความปลอดภย ไมพบขอมลความเปนพษและการระคายเคอง หามใชในสตรมครรภ

169

ตำราวชาการ สคนธบำบด

มนท (Mentha arvensis L. var japonica Hook.f., Lamiaceae)

ชอสามญ Mint ลกษณะทางพฤกษศาสตรและแหลงทพบ เปนพชลมลก ส งประมาณ 60

เซนตเมตร มกลนหอมทงตน พบไดทงในแถบยโรป และเอเชย โดยเฉพาะจน และญปน

การสกด การกลนโดยใชไอนำ จะไดนำมนหอม

ระเหยรอยละ 0.5 องคประกอบทางเคม Menthol (70-95%), menthyl

acetate, isomenthone, thujone, phellandrene, piperitone,

menthofuran สรรพคณของนำมนหอมระเหย ใชคลาย Peppermint ใชแกปวดศรษะเพราะความตนกลว แกปวดขอรมาตอยด

โรคประสาท ปวดฟน กลองเสยงอกเสบ อาหารไมยอย หวดและหลอดลมอกเสบ

ขอมลดานความปลอดภย ไมพบขอมลความเปนพษและการระคายเคอง

170

เมอร (Commiphora myrrha Holmes, Burseraceae)

ชอสามญ Myrrh

ลกษณะทางพฤกษศาสตรและแหลงทพบ

เปนไมพมขนาดเลก หรอไมยนตนขนาดเลก สงประมาณ 10 เมตร ใบม 3 แฉก ดอกสขาว พบไดในแถบตะวนออกเฉยงเหนอของทวปแอฟรกา และตอนใตของอารเบยเมอร เปน

คำเรยกชอยางไมหรอเรซน (Resinous exudation) ของตน C. molmol ทผลตออกมาเพอรกษา หรอสมานแผลของตนเอง มสเหลองออน แตเมอทงไวจนแหงจะมสน ำตาลแดง มกลนหอม นำมาสกดนำมนหอมระเหยได ผลตในยโรปและสหรฐอเมรกา ในสมยอยปตโบราณใชเมอร (Myrrh) ในการบชาเทพเจา ใชทำนำหอมทเรยกวา “Kyphi”

การสกด กลนโดยใชไอนำจากยางของตนไม (oleoresin-gum) จะไดนำมนหอมระเหยรอยละ

3-5 สวนประกอบทางเคม Heeraboliene, limonene, dipentene, pinene, eugenol, cinnamaldehyde,

cadinene, curzerene, curzerenone สรรพคณของนำมนหอมระเหย ลดการอกเสบ ตอตานเชอแบคทเรย เชอรา ฆาเชอโรค ฝาดสมาน ขบลม ชวยยอย

อาหาร แกไอ ขบเสมหะ ทำใหนอนหลบ ขบระด (emmenagogue) ชวยสมานแผล ขอบงใช ฤทธตอตานเชอแบคทเรย - ผสมเปนผลตภณฑสำหรบบรรเทาอาการในชองปาก

เชน เหงอกอกเสบ ตดเชอในลำคอ ทำเปนครมฆาเชอโรค รกษาแผลสด แผลกดทบ หรอรดสดวงทวารได

171

ตำราวชาการ สคนธบำบด

ระบบทางเดนอาหาร - ชวยกระตนการทำงานของระบบกระเพาะและลำไส บรรเทาอาการอดอด ไมสบายทอง อาหารไมยอย ทองเสย และเบออาหาร

ระบบประสาทและอารมณ - ทำใหสงบ นอนหลบ และคลายเครยดไดด ระบบทางเดนหายใจ - ขบเสมหะ บรรเทาอาการไอ หลอดลมอกเสบและหวด ระบบสบพนธ - กระตนการทำงานของมดลก ทำใหประจำเดอนมาสมำเสมอ

ลดอาการปวดประจำเดอน ลดผนคน การบำรงผวพรรณ - มฤทธฝาดสมาน ฆาเชอแบคทเรย เชอรา จงเหมาะกบ

การรกษาเทา ลดกลน และลดเชอรา ขอมลดานความปลอดภย ไมพบขอมลความเปนพษและการระคายเคอง แตไมควรใชในผทมผวแพงาย

ไมควรใชนานตดตอกนเกน 1 เดอน และหามใชในสตรมครรภ

เมอรเทล (Myrtus communis L., Myrtaceae)

ชอสามญ Myrtle ลกษณะทางพฤกษศาสตรและแหลงทพบ เปนไมพม สงประมาณ 3-4 เมตร

กงเลก เปลอกตนสนำตาล ปลายใบแหลม ดอกสขาว หรอสชมพออน ทงใบ และดอก มกลนหอม มถนกำเนดในแถบเมดเตอรเรเนยน และเอเชยตะวนตก การผลตนำมนหอมระเหยจะพบได ในแถบตน เซย ฝร ง เศส คอรซกา สเปน โมรอคโค และอตาล

การสกด กลนโดยใชไอนำจากใบและกงออน

ในบางแหงอาจใชดอก ซงจะไดนำมน ส เหลองออน ถงสสม กลนหอม

สดชน ผสมไดดกบนำมนมะกรด (Bergamot) ลาเวนดน (Lavandin) โรสแมร (Rosemary) มะนาว (Lime)

172

คณสมบตของนำมนเมอรเทล (Myrtle oil) Specific granity at 25 C 0.911-0.930 Refractive index at 20 C 1.468-1.470 Optical rotation at 20 C -21 to -26 Solubility in 80 % ethyl alcohol 1:2 -10 Ketone content 63-92 % องคประกอบทางเคม 1,2-cineol (29.89%), myrtenyl acetate (35.9%), myrtenol (0.58%),

pinene (8%), lomonene (7.58%), carvacrol, geraniol, linalyl acetate สรรพคณของนำมนหอมระเหย ลดการอกเสบ ฆาเชอโรค ฆาเชอแบคทเรย ขบเสมหะ ฝาดสมาน ขอบงใช ระบบทางเดนหายใจ - บรรเทาอาการหลอดลมอกเสบเรอรง ไอหรอมเสมหะ

มาก ตดเชอตาง ๆ สามารถใชไดกบเดก โดยการทาบรเวณหนาอก หรอจดในตะเกยงนำมนหอม

ระบบทางเดนปสสาวะ - ชวยฆาเชอของทางเดนปสสาวะ รกษาอาการกระเพาะปสสาวะอกเสบ โดยวธการแชอาบ หรอ sit bath

การบำรงผวพรรณ - รกษาสว ลดความมน กระชบรขมขน เหมาะกบผวทมปญหารขมขนกวาง บรรเทาอาการแพ

ขอมลดานความปลอดภย ไมพบขอมลความเปนพษและการระคายเคอง

173

ตำราวชาการ สคนธบำบด

ยหรา (Cuminum cyminum L., Lamiaceae)

ชอสามญ Cumin

ลกษณะทางพฤกษศาสตรและแหลงทพบ

เปนพชลมลกคลายผกช สงประมาณ

50 เซนตเมตร ตนผอม กงกานมาก

สเขยวเขม ดอกสชมพ ขาว เมลด

เรยวยาว มถนกำเนดแถบอยปต

ตอนบน เดมปลกมากในเขตเมดเตอร

เรเนยน สเปน ฝรงเศสและโมรอคโค

ปจจบนปลกมากในแอฟรกาเหนอ

ตะวนออกกลาง อนเดย จน รสเซย

การสกด กลนโดยใชไอนำจากเมลด จะไดนำมนหอมระเหยรอยละ 2.5-4 กลนเครองเทศฉนคลายกบเทยนสตตบษย

คณสมบตของนำมนยหรา (cumin oil) Specfic gravity at 25 C 0.905-0.925 Refractive index at 20 C 1.5010-1.5060 Optical rotation at 25 C +3 to + 8 C Solubility at 25 C 1:8 in 80% Ethyl alcohol Aldehyde Content 45-52 % องคประกอบทางเคม ม aldehydes มากกวา 60 % ซงม Cuminaldehyde และม Monoterpene

Hydrocarbons (52%) ซงม pinenes, terpinenes, cymene, cuminic alcohol

สรรพคณของนำมนหอมระเหย เพมการไหลเวยนเลอด แกปวดกลามเนอ ขอ ชวยกระตนนำยอย และกระตน

การไหลเวยนของโลหต ชวยยอยอาหาร ลดการบบเกรงของกระเพาะอาหาร

174

และลำไส รกษาบด ทองเสย ระบบประสาทและอารมณ แกปวดศรษะ ไมเกรน ระบบประสาทชา

ขอมลดานความปลอดภย ไมพบขอมลความเปนพษและการระคายเคอง ภายหลงการใชไมควรสมผสกบ แสงแดดเนองจากอาจทำใหแพแสงแดด (Phototoxicity) สตรมครรภไมควรใช

ชอสามญ Eucalyptus

ลกษณะทางพฤกษศาสตรและแหลงทพบ

เปนไมยนตนขนาดใหญ มถนกำเนด

ในประเทศออสเตรเลย มมากกวา

600 สายพนธทวโลก แตนอยกวา

20 สายพนธทถกนำมาใชประโยชน

เชงพาณชย สำหรบพนธทใชผลต

นำมนหอมระเหยนนเปนพนธทม

องคประกอบทางเคมคอ cineole

ในปรมาณทคอนขางสง ตวอยางเชน

E. globulus - อาจเรยกอกชอหนง

วา Tasmanian blue gum พบมาก

ในแถบโปรตเกส สเปน และจน

E. polybractea - เปนพนธทนยมนำมาใชสกดนำมนหอมระเหยในออสเตรเลย E. citriodoria – เปนพนธทมกลนเปนเอกลกษณ แตกตางจากยคาลปตสพนธอน เพราะมองคประกอบของ citronellal อยมาก จงมชอเรยกอกชอหนงวา Lemon- scented gum พบมากในแถบประเทศบราซล แอฟรกาใต อนโดนเซย โมรอคโค กวเตมาลา

E. smithii - อาจเรยกอกชอหนงวา gully gum พบมากแถบทวปแอฟรกาตอนใต

ยคาลปตส (Eucalyptus globulus Labill , Mytaceae)

175

ตำราวชาการ สคนธบำบด

คณสมบตตาม มาตรฐาน EOA

E.globulus E.citriodoria Specific gravity at 25 C - 0.860-0.875 Refractive index at 20 C 1.4580-1.4700 1.4510-1.4640 Optical rotation at 20 C -2 to +10 -0.5 to +2 Solubility (v/v) 1:4-5 1:3 (in 70% ethyl (in 80% ethyl Aldehyde Content alcohol) alcohol) (as citronellal) - 65-85% Cineole content Min 70% -

EOA = Essential Oils Association

E. dives - อาจเรยกอกชอหนงวา broasleaf peppermint พบมากในแถบออสเตรเลยและแอฟรกาใต จำแนกได 3 ชนด ตามองคประกอบทางเคม (Chemotypes) คอ cineole variety, phellandrene variety, piperitone type

การสกด กลนโดยใชไอนำจากใบของยคาลปตสพนธตาง ๆ E. globulus จะไดนำมนหอมระเหยรอยละ 0.7-2.4 E. polybractea จะไดนำมนหอมระเหยรอยละ 0.7-5.0 E. citriodoria จะไดนำมนหอมระเหยรอยละ 1.2 E. smithii จะไดนำมนหอมระเหยรอยละ 1.0-2.2 E. dives จะไดนำมนหอมระเหยรอยละ 3.5

คณสมบตของนำมน E.globulus และ E.citriodoria

176

องคประกอบทางเคม ยคาลปตส องคประกอบทางเคม E. globulus Alpha-pinene (10.66%), limonene (3.29%), 1,8-cineole (69.10%), terpineol (0.22%), globulol (5.33%), alpha-phellandrene (0.09%) E. polybractea Alpha-pinene (0.90%), limonene (1.10%), 1,8-cineole (91.90%), terpineol (0.51%), globulol (0.05%) E. citriodoria Alpha-pinene (0.14%), citronellal (80.1%), isopluegol (3.41%), citronellol (4.18%) linalool (0.66%) E. smithii Alpha-pinene (4.08%), limonene (3.29%), 1,8-cineole (80.54%), terpineol (0.11%), globulol (2.36%) E. dives Alpha-pinene (1.10%), alpha-phellandrene (19.52%), p-cymene (3.36%), terpineol (4.0%), piperitone (52.27%), globulol (6.03%) สรรพคณของนำมนหอมระเหย แกปวด ตานเชอโรค ตานเชอไวรส ตานเชอรา ตานแบคทเรย ลดอกเสบ

แกปวดขอรมาตอยด แกปวดทอง ฝาดสมาน ลดอาการคดจมก แกไอ ขบปสสาวะ ระงบกลนกาย ทำใหผวหนงรอนแดง (rubefacient) ชวยสมานแผล

ขอบงใช ฤทธลดอาการปวด - บรรเทาอาการปวดจากแมลง สตวกดตอย ปวดกลามเนอ

ปวดขอรมาตอยด ปวดประสาท (neuralgia) ระบบประสาทและอารมณ - บรรเทาอาการปวดศรษะ ไมเกรน ระบบทางเดนหายใจ - ลดอาการคดจมก แกหวด ไซนส หลอดลมอกเสบ

ตานเชอแบคทเรยกลม Airbourn staphylococcoi ชวยขบเสมหะ โดยเฉพาะ E. dives

การบำรงผวพรรณ - ไลแมลง รกษาแผลไฟไหม นำรอนลวก แผลสดตาง ๆ ลดรงแค

ขอมลดานความปลอดภย ไมพบขอมลความเปนพษและการระคายเคอง แตในบางรายทแพอาจกอใหเกด

อาการระคายเคองได หามรบประทาน อาจทำใหเสยชวต

177

ตำราวชาการ สคนธบำบด

โรสแมร (Rosmarinus officinalis L., Lamiaceae)

ชอสามญ Rosemary ลกษณะทางพฤกษศาสตรและแหลงทพบ เปนพชลมลก สงประมาณ 2 เมตร

เปนพมกวาง 1.2 เมตร ดอกมหลายส เชน สฟา สชมพ หรอสขาว ใบหนา เรยวเลก และแคบ มถนกำเนดในประเทศแถบเมดเตอรเรเนยน ฝรงเศส สเปน อตาล ตนเซย จน แตผลตมากในฝรงเศส สเปน ตนเซย และโปรตเกส แหลงปลกทแตกตางกนจะมผลใหองคประกอบทางเคมทแตกตางกนดงตาราง

การสกด สกดโดยใชไอนำจากดอก จะไดนำมนหอมระเหยรอยละ 1-2

คณสมบตของนำมนโรสแมร (Rosemary oil) Specific gravity at 25 C 0.893-0.910 Refractive index at 20 C 1.4682-1.4172 Optical rotation at 20 C -0 58’ to +11 31’ alcohol content (as bornyl alcohol) 8-18 % ester content (as bornyl acetate) 0.6-0.7%

178

องคประกอบทางเคม แหลงกำเนด ตนเซย สเปน ฝรงเศส Alpha-pinene 10.3-11.6 19.1-26.9 10.4 Borneol 2.8-4.2 2.4-3.4 3.1 Beta-pinene 4.9-7.7 4.3-7.7 7.6 Camphor 9.9-12.5 12.7-20.7 - Cornyl acetate 1.0-1.2 0.4-1.6 13.2 Camphene 4.0-4.3 7.0-9.9 4.2 Cineol 40.1-44.45 17.0-25.1 49.1 Camphene 4.0-4.3 7.0-9.9 4.2 Limonene 2.0-4.8 2.9-4.9 2.1 สรรพคณของนำมนหอมระเหย ตานเชอแบคทเรย ฆาเชอโรค ตานอนมลอสระ แกปวดขอรมาตอยด แกปวด คลาย

เครยด ขบลม ขบปสสาวะ ทำใหรอนแดง (Rubefacient) ทำใหสดชน แกปวด ขอบงใช ระบบหวใจและหลอดเลอด - บำรงหวใจ ลดอาการใจสน เพมการไหลเวยนโลหต

ชวยลดความดนโลหต ระบบกระดกและกลามเนอ - ลดอาการปวด อกเสบของกลามเนอ ปวดขอ

ขออกเสบ ขอรมาตอยด ระบบทางเดนหายใจ - บรรเทาอาการหด หอบ หลอดลมอกเสบ ไซนสอกเสบ

ลดเสมหะ ระบบประสาทและอารมณ - บรรเทาอาการปวดศรษะ ปวดไมเกรน เชอวาชวย

กระตนการทำงานของสมองสวนกลาง ชวยสรางสมาธ และกระตนความจำ การบำรงผวพรรณ - ลดสว บรรเทาอาการผนคน ลดรงแค กระตนการเจรญของ

เสนผม จงเหมาะสำหรบผลตภณฑบำรงผมและหนงศรษะ อน ๆ - เสรมสรางการทำงานของตบ (Liver tonic) ลดเซลลไลท ขอมลดานความปลอดภย ไมพบขอมลความเปนพษและการระคายเคอง ผทเปนโรคลมชก ความดนโลหตสง

และสตรมครรภ ควรหลกเลยง

องคประกอบทางเคม

179

ตำราวชาการ สคนธบำบด

โรสวด (Aniba roseodora Ducke, Lauraceae)

ชอสามญ Rosewood ลกษณะทางพฤกษศาสตรและแหลงทพบ เปนไมยนตน เนอไมแขง มสแดง

ดอกสเหลอง พบมากในอเมรกาใต และลมนำอะเมซอน

การสกด กลนโดยใชไอนำจากข เลอย จะได

นำมนหอมระเหยรอยละ 0.8-1.6 นำมนทไดมสเหลองออน กลนคลายดอกกหลาบแตเผดรอนกวา

องคประกอบทางเคม Linalol (90-97%), 1,8-cineol, alpha-terpineol, geraniol, citronellal,

limonene, alpha-pinene, p-elemene สรรพคณของนำมนหอมระเหย คลายเครยด ลดอาการซมเศรา ฆาเชอโรค เชอแบคทเรย บำรงสมอง

(cephalic) ดบกลน ไลแมลง ขอบงใช ระบบประสาทและอารมณ - ปรบสมดลของอารมณ ทำใหสดชน กระปร

กระเปรา คลายเครยด ลดอาการวตกกงวล บรรเทาอาการปวดศรษะ จากการทดลองในหน พบวา สามารถลดอาการชกเกรงไดด

การบำรงผวพรรณ - จากฤทธทตานเชอแบคทเรย กระตนการสรางเซลลผวหนง จงใชไดดกบผทมปญหาสว ผวแพงาย ผวบาง ผวผสม หรอผวหนงอกเสบ สามารถใชระงบกลนตวไดด ถอเปนนำมนทออนโยนกบผว

ขอมลดานความปลอดภย ไมพบขอมลความเปนพษและการระคายเคอง

180

ลาเวนเดอร (Lavandula angustifolia Mill., Lamiaceae)

ชอสามญ Lavender, true lavender ลกษณะทางพฤกษศาสตรและแหลงทพบ เปนพชลมลก สงประมาณ 1 เมตร

สเขยวออน ใบเรยว ดอกเปนชอสมวง อมฟา ทงตนมกลนหอม ชอบอากาศเยน มถนกำเนดอยในประเทศแถบเมดเตอ เรเนยน มทงหมดประมาณ 30 สายพนธทวโลก แตม 4 สายพนธ ทสำคญ ไดแก L.angustifolia (true lavender), L.latifolia (spike lavender), L.intermedia (lavandin), L.stoechas (maritime lavender) สายพนธทนำมาใชในทางสคนธบำบดมากทสด คอ L.angustifolia (true lavender) มแหลงผลตทสำคญ คอ ประเทศบลแกเรยและฝร ง เศส

อาจพบไดบางในประเทศออสเตรเลย อาเจนตนา องกฤษ ฮงการ ญปน โมรอคโค อตาล แอลจเรย อนเดย และรสเซย ลาเวนเดอรทปลกในทสงกวาระดบนำทะเลยงมากยงมราคาแพง เพราะจะไดนำมนทมคณภาพดกวา (ปรมาณ linalyl ester สงกวา)

L.intermedia (lavandin) เปนสายพนธผสมระหวาง L.angustifolia (true lavender) และ L.latifolia (spike lavender) ปลกและใหปรมาณนำมนสงกวา true lavender ถงสองเทา แตคณภาพนำมนคอนขางตำ ถกนำไปใชในการผลตสบ ผงซกฟอก ไมใชในทางสคนธบำบด แตจะใชเพอปลอมปนกบนำมน true lavender เพอลดตนทนการผลต

การสกด กลนโดยใชไอนำจากดอกและตน จะไดนำมนหอมระเหยรอยละ 1.5

181

ตำราวชาการ สคนธบำบด

คณสมบตของนำมนลาเวนเดอร (Lavender oil) Lavender oil Lavender oil Spike Lavender oil Constantes Analytiques Y. Masada & Dcs Huiles Essenticlles T. Moroc Specific gravity at 20 C 0.876-0.892 0.885-0.896 0.899-0.911 (15 C) Refractive index at 20 C 1.4570-1.4640 1.4580-1.4660 1.4624-1.4679 Opitcal rotation at 20 C -3 to 11 -1 to 7 -7 25’ to -1 9’ Solubility: 1 vol. 1:5 in 70% EtOH 1:4 in 70% EtOH Acid value <0.8 2 Ester % 35-55 16-35 3-21 องคประกอบเคม linalyl acetate (46.71-53.80%), linalool (29.35-41.62%), lavendulyl

acetate (0.27-4.24%), lavendulol, terpineol, cineol, limonene, ocimene, caryophyllene

สรรพคณของนำมนหอมระเหย แกปวด ปองกนชก คลายเครยด ลดอาการซมเศรา ฆาเชอโรค ตอตานเชอ

แบคทเรย เชอไวรส เชอรา สมานแผล กระตนการหลงนำด (cholagogue) ขบปสสาวะ ขบระด (emmenagogue) ลดความดนโลหต ทำใหนอนหลบ

ขอบงใช ระบบกระดกและกลามเนอ - ลดอาการปวดกลามเนอ ปวดขอ ขออกเสบ

ขอรมาตอยด ปวดราวลงขา ระบบประสาทและอารมณ - คลายเครยด ทำใหสงบ ลดความกระวนกระวาย

จตใจปลอดโปรง ลดอาการซมเศรา เปนนำมนสำหรบผทนอนไมหลบ โดยเฉพาะทมสาเหตจากความเครยด วตกกงวล บรรเทาอาการปวดศรษะ ไมเกรน ชวยลดความดนโลหต

ระบบสบพนธ - ลดอาการเครยดกอนมประจำเดอน ผสมเปนนำมนนวดลดอาการปวดทองประจำเดอน การใชในสตรหลงคลอดจะชวยลดความเจบปวดและลดความซมเศราไดด นำมาผสมนำเพอแชอาบ ชวยลดเชอราในชองคลอด

182

ระบบทางเดนหายใจ - เหมาะสำหรบรกษาอาการหวด หลอดลมอกเสบ มเสมหะ ชวยใหหายใจสะดวก

การบำรงผวพรรณ - นำมาใชในผลตภณฑบำรงผว เหมาะกบทกสภาพผว ลดอาการแพ คน ลดการอกเสบ ตอตานเชอโรค ใชรกษาอาการแผลไฟไหม

นำรอนลวก แมลงสตวกดตอย ขอมลดานความปลอดภย ไมพบขอมลความเปนพษและการระคายเคอง

ชอสามญ Spike Lavender ลกษณะทางพฤกษศาสตรและแหลงทพบ เปนพชลมลก สงประมาณ 1 เมตร

ใบเปนรปหอก ดอกเปนกระจก สเปน สฟาอมเทา พบไดในประเทศแถบ เมดเตอรเรเนยน เชน ฝรงเศส สเปน อตาล ประเทศทมการผลตมาก คอ

สเปน

การสกด สกดโดยใชไอนำ หรอการสกดโดยใชนำจากดอก นำมนทไดจะใส หรอ

สเหลองออน ผสมไดดกบโรสแมร (Rosemary) ยคาลปตส (Eucalyptus) โรสวด (Rosewood) และลาเวนเดอร (Lavender)

องคประกอบทางเคม Linalool (32.4%), myrcene (1.4%), 1,8-cineole (23.5%), camphor

(20%), alpha-pinene (1.7%), borneol (4.6%), geraneol (1.8%)

ลาเวนเดอร สไปค (Lavandula spica L., Lamiaceae)

183

ตำราวชาการ สคนธบำบด

สรรพคณของนำมนหอมระเหย แกปวด ลดอาการซมเศรา ฆาเชอโรค เชอแบคทเรย เพมการไหลเวยนของนำด

(cholagugue) ขบระด (emmenagogue) ทำใหผวหนงรอนแดง (rubefacient) ไลแมลง สมานแผล

ขอบงใช ฤทธแกปวด - ผสมกบเปปเปอรมนต (peppermint) ชวยลดอาการปวดศรษะ

ผสมกบเสจ (sage) ชวยลดอาการปวดประจำเดอน หรอผสมกบโรสแมร (Rosemary) ชวยลดอาการปวดขอรมาตอยดได นำมนหอมระเหยมฤทธ

คลายกลามเนอ ชวยบรรเทาอาการปวดทอง ระบบทางเดนหายใจ - ชวยแกไอและขบเสมหะ การตดเชอในทางเดนหายใจ ระบบประสาทและอารมณ - ลดความดนโลหต ปวดศรษะ คลายเครยด การบำรงผวพรรณ - ชวยไลแมลง รกษาแผลไฟไหม ผวหนงอกเสบแมลงสตว

กดตอย รงแค เสนเลอดขอด ลดสว ใชไดกบทกสภาพผว ขอมลดานความปลอดภย ไมพบขอมลความเปนพษและการระคายเคอง

เลมอน บาลม (Melissa officinalis L., Lamiaceae)

ชอสามญ Melissa ลกษณะทางพฤกษศาสตรและแหลงทพบ เปนพชลมลก สงประมาณ 90 เซนตเมตร

ดอกเลก มสขาวและสชมพ สกดไดในแถบฝรงเศส เยอรมนน อตาล และสเปน

การสกด กลนโดยใชไอนำจากใบและดอก จะไดนำมน

หอมระเหยรอยละ 0.2

184

องคประกอบทางเคม Geranial (37.2%), neral (24.1%), copaene (4%), citronellal (0.7%),

caryophyllene (9.95%), nerol, geral, linalool, citral สรรพคณของนำมนหอมระเหย ตานการซมเศรา คลายกลามเนอเรยบ (antispasmodic) ตานเชอแบคทเรย

ไวรส ขบลม ลดไข ลดความดนโลหต ทำใหนอนหลบ ขบเหงอ บำรงรางกาย (tonic)

ขอบงใช ระบบหวใจและหลอดเลอด - ลดอาการหายใจถ หวใจเตนเรว ทำใหสงบ

ชวยลดความดนโลหต ใชไดกบผทมความดนโลหตสง ระบบทางเดนอาหาร - เสรมการทำงานของกระเพาะอาหาร ชวยยอย ลดอาการปวดเกรงทอง ขบลม แกทองอดทองเฟอ ลดอาการคลนไส อาเจยน ระบบภมคมกน - ชวยตานเชอไวรสกลม Herpes ใชรกษาอาการเรม งสวด

อสกอใส ระบบประสาทและอารมณ - ลดอาการเครยด วตกกงวล นอนไมหลบ

ซมเศรา ออนเพลย ลา ชวยทำใหกระปรกระเปรา การบำรงผวพรรณ - ลดสว ลดความมน ลดอาการแพ ผวหนงอกเสบ อน ๆ - ลดอาการปวดทองประจำเดอน ขอมลดานความปลอดภย โดยทวไปไมกอใหเกดพษ แตอาจทำใหเกดการระคายเคองผวไดเมอใชความ

เขมขนสง ดงนนตองใชดวยความระมดระวง

185

ตำราวชาการ สคนธบำบด

วานลลา (Vanilla planifolia Andrews, Orchidaceae)

ชอสามญ Vanilla ลกษณะทางพฤกษศาสตรและแหลงทพบ พชเถา ดอกสขาว ฝกสเขยว

หลงออกดอกแลว 8-9 เดอนจงเกบเกยวได และตองมการหมกหรอบม (Cured) ใหฝกดำ และฉำนำ ใชเวลาประมาณ 6 เดอน

ปจจบนหลงจากหมกแลวใช infrared อบ จะม crystal vanilla เกดขนภายนอกฝก พบวา วานลลาทมาดากาสการและทเมกซโกมกลนทตางกน เพราะมการ cured ทแตกตางกน พบวากลนของเมกซกนจะฉนและแหลมกวา ท Reunion จะมกลนคลาย chocolate มสนำตาล จะไดนำมนหอมระเหยรอยละ 8 ของ vanillin เมอนำมาสกดจะไดปรมาณนำมนหอมระเหยแตกตางไปตามสภาพอากาศของแหลงทปลกวานลลาพบไดในแถบอเมรกากลาง เมกซโก รยเนยน มาดากาสการ ตาฮต โคโมโว แอฟรกาตะวนออก อนโดนเซย ในประเทศไทยมการปลกบาง แตยงไมแพรหลาย แถบจงหวดชมพร

การสกด จาก resinoid ไดผลผลตทเรยกวา oleoresin หรอสกดเปน Vanilla Absolute ถาใช

วธการสกดจากแอลกอฮอล จะไดเปน Tineture ลกษณะของนำมนเปนของเหลวสนำตาลเขม กลนหอมหวานมาก balsamic คลายวานลามาก ผสมไดดกบ Vetiver, Benzoin, Spice oils

องคประกอบทางเคม Vanillin (1.3-2.9%), hydroxybenzaldehyde, eugenol, furfom

186

สรรพคณของนำมนหอมระเหย ใชแตงกลนและรสยาสบ ไอศกรม เครองดม ยา หรอ ลกอม ใชทำนำหอม ใชแตงกลนอาหาร เครองดม มความจำเปนตองใหมแอลกอฮอลมาก เพอความสามารถในการละลายได แตตองเปนแอลกอฮอลทบรสทธและ รบประทานได ขอมลดานความปลอดภย ไมพบขอมลความเปนพษและการระคายเคอง

วนเตอรกรน (Gaultheria procumbens L., Ericaceae)

ชอสามญ Wintergreen ลกษณะทางพฤกษศาสตรและแหลงทพบ เปนพชสมนไพรขนาดเลก สง 15

เซนตเมตร ตนผอม ดอกขาว และมผลอวบนำใน British Herbal Phamacopoeia บนทกไววาใชสำหรบ รมาตอยดและปวดขอ ขออกเสบ เนองจากจะมองคประกอบ ทสำคญเปน Methyl salicylate

การสกด กลนโดยใชไอนำจากใบ จะไดนำมนหอม

ระเหยรอยละ 0.5-1 นำมนทไดมสเหลองออน หรอสชมพ ผสมไดดกบออรกาโน (Oregano) มนท (Mint) ไทม (Thyme) กระดงงา (Ylang ylang) วานลลา (Vanilla)

สวนประกอบ Methyl salicylate 90%, formaldehyole, gaultheriline สรรพคณของนำมนหอมระเหย แกปวด แกอกเสบ ฝาดสมาน ขบลม แกไอ ขบเสมหะ ขบปสสาวะ แกปวด

ขอรมาตอยด ขบลม มฤทธกระตน (Stimulant)

187

ตำราวชาการ สคนธบำบด

ขอบงใช ระบบทางเดนหายใจ - ใชสดดมบรรเทาอาการหอบหด แกไขหวด ระบบกระดกและกลามเนอ - ใชแทนยาแกปวดแอสไพรน แกปวดขอ ขอรมา

ตอยด ปวดกลามเนอ กลามเนออกเสบ อน ๆ - ใชแกปวดทองประจำเดอน ผสมทำยาสฟน หมากฝรง เครองดม ขอมลดานความปลอดภย ถาใชปรมาณสงอาจกอใหเกดอาการพษ และการระคายเคอง การรบประทาน

อาจทำใหตายได

สน (Pinus sylvestris L., Pinaceae)

ชอสามญ Pine needle, scotch pine ลกษณะทางพฤกษศาสตรและแหลงทพบ เปนไมยนตน สงประมาณ 130

เมตร ใบรปเขม ผลเปนรปโคน พบไดทวไปในยโรป รสเซย โดยนำมนคณภาพดจะได มาจากออสเตรย นอกจากนยงมสายพนธ อนทผลตนำมนหอมระเหยไดอก ไดแก

P.strobus (white pine) พบไดในแถบสหรฐอเมรกาและแคนนาดา P.mugo (dwarf pine) พบในแถบยโรปตอนใต และ P.nigra (black pine) พบในประเทศออสเตรย

การสกด กลนโดยใชไอนำจากใบ กงออน ไดนำมนหอมระเหยรอยละ 0.1-0.5 องคประกอบทางเคม Monoterpene hydrocarbon (50-97%) ไดแก alpha-pinene, careen, dipenene,

limonene, terpinene, ocimene, myrcene, camphene, sabinene สรรพคณของนำมนหอมระเหย ฆาเชอแบคทเรย ไวรส ฆาเชอโรค แกปวด ดบกลน ขบปสสาวะ แกไอ ขบเสมหะ

ไลแมลง ทำใหรอนแดง (rubefacient) บำรงรางกาย (tonic)

188

ขอบงใช ฤทธแกปวด - ชวยเพมการไหลเวยนเลอดไดด ชวยบรรเทาอาการปวดปวดขอ

รมาตอยด ปวดกลามเนอ ระบบประสาทและอารมณ - มฤทธชวยบำรงประสาท สมองและไต ชวยคลาย

ความออนลา ออนแรง ใชไดดกบผทมอาการเครยดมาก สามารถใชในผทมอาการชกได

ระบบทางเดนหายใจ - ชวยขบเสมหะ ลดอาการไอ ฆาเชอโรคของระบบทางเดนหายใจ ใชไดดกบผทมเสมหะมาก ไซนส หอบหด หลอดลมอกเสบ

ระบบทางเดนปสสาวะ - มฤทธตานเชอแบคทเรยในระบบทางเดนปสสาวะ รกษาอาการกระเพาะปสสาวะอกเสบ กรวยไตอกเสบ

อน ๆ – ใชทำสบ นำหอม เครองสำอาง นำยาฆาเชอโรค และปรบอากาศ ขอมลดานความปลอดภย dwarf pine อาจกอใหเกดอาการระคายเคองผวไดในรายทแพ แตโดยทวไป

นำมนสน (pine oil) จะไมพบรายงานความเปนพษและการระคายเคอง แตถาใชนำมนสนทถก oxidize (oxidized pine oil) จะทำใหเกดอาการระคายเคองผว

สเปยรมนท (Mentha spicata L., Lamiaceae)

ชอสามญ Spearmint ลกษณะทางพฤกษศาสตรและแหลงทพบ เปนพชลมลก ตนเปนรปเหลยม

แตกกงกานสาขา ทรงพมสงประมาณ 30-60 เซนตเมตร มกลนหอม ใบรปไข ใบเรยบ เขยว และมหยกทขอบใบ ใบยาว พบไดในแถบยโรปตอนใต และแพรขยายกวางขวางในปจจบน ทงในอเมรกาเหนอ เอเชยตะวนตก

189

ตำราวชาการ สคนธบำบด

การสกด กลนโดยใชไอนำจากดอก นำมนทไดมสเหลองออน เหลว ไมหนด คณสมบตนำมนสเปยรมนท (spearmint oil) Specific gravity at 25 C 0.917-0.934 Refractive index at 20 C 1.4840-1.4910 Optical rotation at 20 C -48 to -59 Ketone content (as bornyl alcohol) not less that 55 % สรรพคณของนำมนหอมระเหย ฆาเชอโรค คลายกลามเนอเรยบ (antispasmodic) ขบลม แกทองอด ขบระด

(emmenagogue) ไลแมลง ทำใหจตใจแจมใส ขอบงใช คลายกบเปปเปอรมนท (peppermint) แตจะมความออนโยนกวา จงสามารถใช

กบเดกและผวพรรณไดปลอดภยกวา ระบบทางเดนอาหาร - บรรเทาอาการคลนไส อาเจยน อดอด แนนทอง อาหาร

ไมยอย หรอทองผก ระบบประสาทและอารมณ - กระตนใหสดชน ปลอดโปรง ลดความเครยดและ

ความออนเพลย ออนลา ลดความซมเศรา ปวดศรษะ ไมเกรน ระบบทางเดนหายใจ - เมอสดดมชวยบรรเทาอาการคดจมก ไซนสอกเสบ

มเสลด เสมหะมาก บรรเทาหอบหด การบำรงผวพรรณ - รกษาสว ผวหนงอกเสบ ขอมลดานความปลอดภย ไมพบขอมลความเปนพษและการระคายเคอง

190

สม (เปลอก) (Citrus aurantium L., Rutaceae)

ชอสามญ Bitter Orange, สมซา ลกษณะทางพฤกษศาสตรและแหลงทพบ เปนตนไม ใบ ดอก มกลนหอม

ขนาดกลาง 10 เมตร พบไดทวไปในเอเชย อเมรกา เมดเตอร เรเนยน เชน ในอตาล ตนเซย โมรอคโค อยปต ฝรงเศส ใบมกลนหอม ผลจะสเขยวเขม เมอสกจะมสเหลอง นำมนหอมระเหยจากสวนดอกเรยก Orange blossom หรอ Neroli สวนเปลอก Orange oil หรอ Orange peel oil สวนใบเรยก Petitgrain oil

การสกด กลนโดยใชไอนำ หรอการบบเยน (cold pressed) จะไดนำมนหอมระเหย รอยละ 0.03-0.05

คณสมบตของนำมนเปลอกสมทสกดได

EOA standard Specific gravity at 20 C 0.845-0.851 Refractive index at 20 C 1.4725-1.4755 Optical rotation at 20 C +88 to +98 Solubility (v/v in 90% alcohol) 1:4 Aldehyde content 0.5-1.0

191

ตำราวชาการ สคนธบำบด

องคประกอบทางเคม Linalool (34%), linalyl acetate (6-17%), limonene (15%), pinnene,

nerolidol, geraniol, nerol, methyl anthranilate, indole, citral, jasmone สรรพคณของนำมนหอมระเหย ลดอาการซมเศรา ชวยใหนอนหลบ ขบลม ชวยยอยอาหาร คลายกลามเนอ

เรยบ (antispasmodic) ลดไข แกหวด เสรมสรางเซลลผวทสกหรอ ลดคอเลสเตอรอล ใชไดดกบผวแหง ผวมรวรอย เสรมสรางการผลตคอลลาเจนในผว

ขอมลดานความปลอดภย ไมพบขอมลความเปนพษและการระคายเคอง ภายหลงการใชควรหลกเลยง

การสมผสแสงแดด เนองจากอาจทำใหแพแสงแดด (Phototoxicity)

สมแมนดารน (Citrus reticulta Blanco, Rutaceae)

ชอสามญ Mandarin ลกษณะทางพฤกษศาสตรและแหลงทพบ เปนไมยนตนขนาดเลก สงประมาณ

4 เมตรเปนพชในตระกลสมจน สมเขยวหวาน (tangerine) ผลรปทรงกลมแปน เปลอกสสมหรอสมแกมเขยว มถนกำเนดในจนหรออนโดจน จากนนจงมการแพรหลายไปทวโลกยโรป แอฟรกาใต และออสเตรเลย

การสกด ใชวธบบเยน (Cold pressed)

จากเปลอกผล จะไดนำมนหอมระเหย รอยละ 0.7-0.8

192

องคประกอบทางเคม Limonene (67.92-74.00%), gamma-terpinolene (16.78-21.02%),

alpha-pinene (2.12-2.54%), myrcene(1.69-1.77%), linalool, nerol, geranial, citronellal

สรรพคณของนำมนหอมระเหย ลดการเกรงตวของกลามเนอเรยบ แกปวดทอง ขบลม เพมการหลงนำด

กระตนระบบทางเดนอาหาร ขบปสสาวะ ชวยใหนอนหลบ ขอบงใช สำหรบเดก - นำมนสมเปนนำมนทเหมาะใชกบเดก ชวยลดอาการปวดทอง

ไมสบายทองในเดก ทำใหเดกสงบ โดยเฉพาะอยางยงเดกทมอาการ Hyperactive ระบบยอยอาหาร - เพมการหลงนำดและชวยยอยไขมน ลดอาการอดอด

แนนทอง หญงตงครรภ - นำมนสมสามารถนำมาผสมเปนนำมนนวดตวเพอลดอาการ

หนาทองลายระหวางตงครรภ โดยใชนวดทกวนเมอมอายครรภตงแต 5 เดอน ขนไป

ขอมลดานความปลอดภย ไมพบขอมลความเปนพษและการระคายเคอง อาจทำใหเกดอาการแพแสงแดด

ไดบาง แตถาเปนชนด Terpeneless จะไมกอใหเกดการแพแสงแดด

193

ตำราวชาการ สคนธบำบด

สมเกลยง (Citrus sinensis (L.) Osbeck , Rutaceae)

ชอสามญ Sweet orange ลกษณะทางพฤกษศาสตรและแหลงทพบ ไมยนตนขนาดเลก สงประมาณ

8 เมตร ใบตดกบลำตนเรยงสลบใบ ดอกมกลนหอมสขาว ชมพ ปกตออกดอกเดยว ผล สแดงสม เชอวามถนกำเนดแถบเทอกเขาหมาลย และตะวนตกเฉยงใตของจน ในศตวรรษท 16 จงมชาวโปรตเกสมาสำรวจพบและนำสมกลบไปปลกแพรหลายในแถบยโรป ปจจบนมการผลตนำมนมากในอสราเอล บราซลอเมรกาเหนอ และออสเตรเลย

การสกด สกดโดยการบบเยน (cold pressed) จากเปลอกผล จะไดนำมนหอมระเหย รอยละ

0.3-0.5 หรอสกดโดยใชนำจะไดนำมนหอมระเหยรอยละ 0.8 องคประกอบทางเคม Limonene (95.37%), myrcene (2.08%), linalool (0.25%), alpha-pinene,

neral, citronellal, geranial, decanal สรรพคณของนำมนหอมระเหย คลายเครยด ทำใหนอนหลบ ฆาเชอโรค คลายกลามเนอเรยบ (antispasmodic) ขบลม

ขบนำด ชวยยอยอาหาร กระตนการทำงานของนำเหลอง ขอบงใช ระบบทางเดนอาหาร - กระตนการทำงานของทางเดนอาหาร ลดการเกรงตวของ

กระเพาะอาหารและลำไส เพมการเคลอนไหวของลำไส ชวยยอยอาหาร ลดอาการทองผก แนนทอง มลมในกระเพาะมาก ทองเสย สามารถใชไดอยางปลอดภยในเดกเพอลดอาการอดอด ไมสบายทอง

194

ระบบการไหลเวยนนำเหลอง - กระตนการไหลเวยนของนำเหลอง ชวยลดอาการบวม

ระบบประสาทและอารมณ - มฤทธชวยใหนอนหลบ และคลายเครยด อยางออน ใชไดดกบผทมอาการวตกกงวล กระวนกระวาย และนอนไมหลบ เชอวามฤทธชวยใหผอนคลายไดเชนเดยวกบลาเวนเดอร (Lavender) ดอกสม (neroli) และไมจนทนหอม (sandalwood)

การบำรงผวพรรณ - ชวยบำรงผวสำหรบผวแหง ผวแพงาย และผวทมปญหาเรองสว ชวยเสรมสรางเซลลผว เหมาะกบผวผสงอาย หรอผวหมองคลำ

ขอมลดานความปลอดภย ไมพบขอมลความเปนพษและการระคายเคอง

สม (ดอก) (Citrus aurantium L. var. amara, Rutaceae)

ชอสามญ Neroli ลกษณะทางพฤกษศาสตรและแหลงทพบ (ดทสม) การสกด กลนโดยใชไอนำจากดอกสดของ

ตนสม จะไดนำมนหอมระเหย 0.8 – 1

องคประกอบทางเคม Nerol (6.97%), citral (2.41%), limonene (22.43%), linalool (2.52%), alpha-pinene

(4.26%), terpinene (4.14%) สรรพคณของนำมนหอมระเหย ลดอาการซมเศรา ฆาเชอโรค คลายกลามเนอเรยบ (antispasmodic) ฆาเชอแบคทเรย

ขบลม ชวยยอยอาหาร ดบกลน สมานแผล

195

ตำราวชาการ สคนธบำบด

ขอบงใช ระบบการไหลเวยนโลหต - ลดการเกรงของกลามเนอหวใจ ชวยใหหวใจเตน

สมำเสมอ ชวยลดความดน และอาการใจสน ระบบทางเดนอาหาร - ลดอาการบบเกรงของกระเพาะอาหารและลำไส รกษาอาการ

ทองเสย ใชไดดกบเดก หรอทารก บรรเทาอาการปวดเกรงทอง ขบลม ระบบประสาทและอารมณ - ชวยใหสงบ นอนหลบ คลายอาการเครยดและวตก

กงวล ชวยใหมองโลกในแงด สามารถใชไดในเดกเลก การบำรงผวพรรณ - ลดอาการอกเสบ รอนแดง บำรงผวใหเปลงปลงสดใส ขอมลดานความปลอดภย ไมพบขอมลความเปนพษและการระคายเคอง

สม (ใบ) (Citris aurantium L. subsp. amara, Rutaceae)

ชอสามญ Petitgrain ลกษณะทางพฤกษศาสตรและแหลงทพบ (ดทสม) การสกด สกดโดยใชไอนำจากใบของสมซา จะได นำมนหอมระเหยรอยละ 0.5-1 องคประกอบทางเคม Linalyl acetate (44.29%), linalool

(27.95%), alpha-terpineol myrcene (5.36%), trans-ocimene (3.32%), neryl acetate, geraniol

สรรพคณของนำมนหอมระเหย คลายเครยด คลายกลามเนอเรยบ ดบกลน ชวยยอยอาหาร ทำใหนอนหลบ

196

ขอบงใช ระบบทางเดนอาหาร - ชวยยอยอาหาร คลายกลามเนอเรยบ บรรเทาอาการจก

แนน ไมสบายทอง ระบบประสาทและอารมณ - ทำใหสดชน กระปรกระเปรา เหมาะกบผท

ออนลา ออนแรง เครยด สรรพคณนคลายกบดอกสม แตมประสทธภาพกวาในการบรรเทาอาการซมเศรา นอนไมหลบ

ระบบทางเดนหายใจ - ชวยควบคมอาการหอบหด การบำรงผวพรรณ - บำรงผว รกษาสว ลดการทำงานของตอมไขมน ลด

ความมน ชวยระงบกลนไดด ขอมลดานความปลอกภย ไมพบขอมลความเปนพษและการระคายเคอง

สมโอ (Citrus maxima (Burm.f.) Merr., Rutaceae)

ชอสามญ Pomelo ลกษณะทางพฤกษศาสตรและแหลงทพบ เปนไมยนตน ขนาดกลาง ใบ

เดยวรปกลมร คลายใบสมเขยวหวาน ดอกเดยวสขาว ออกตามงามใบ ผลกลมโต เปลอกหนา มถนกำเนดในแถบรอนชน

การสกด ใชใบ ดอก เปลอกผล สรรพคณของนำมนหอมระเหย ใบ รสปราหอม แกทองอดแนนเฟอ แกปวดศรษะ ดอก รสหอมรอน ขบเสมหะ ขบลม ปรบสมดลฮอรโมนเพศได ชวยใหนอนหลบสบาย

คลายเครยด เปลอกผล ขบเสมหะ แกแนนจกเสยด อาบแกคน ผวเปลอก รสปราหอม บำรงยาหอม แกลมวงเวยน หนามดตาลาย แกจกเสยดแนนเฟอ ขอมลดานความปลอดภย ไมพบขอมลความเปนพษและการระคายเคอง

197

ตำราวชาการ สคนธบำบด

เสมดขาว (Melaleuca quinquenervia S.T.Blake, Myrtaceae)

ชอสามญ Cajeput or Cajuput ลกษณะทางพฤกษศาสตรและแหลงทพบ เปนไมยนตน สงประมาณ 30 เมตร

ใบหนา ดอกสขาว เปลอกตนลอกออกงาย เนอไมสขาว มรากกลวยบนดน พบในออสเตรเลยอนโดนเซย มาเลเซย อนเดย แหลงทผลตมากทสด คอประเทศออสเตรเลย

การสกด กลนโดยใชไอนำจากใบ และกง นำมน

ทได เรยกวานำมนเขยว

คณสมบตนำมนเสมดขาว (Cajuput oil) จำแนกตามแหลงกำเนด แหลงกำเนด

อนโดนเซย ออสเตรเลย เวยดนาม Specific gravity at 20 C 0.922 (15 C) 0.903-0.913 0.9061 Refractive index at 20 C 1.4670 1.458-1.468 1.4739 Optical rotation at 20 C -0 54’ -0.5 54’ to+1.5 -1.3 Ester number Ng Ng 26.5 Saponification number 6.5 Ng Ng Acid number Ng Ng 0.96 Solubility 1:1 1:1 Ng

Ng = not given

198

องคประกอบทางเคม Alpha-pinene (38.9%), myrcene (0.5%), limonene (2.9%), 1,8-

cineole (21.1%), cymene (3.1%), terpinen-4-ol (1.9%), terpineol (3.3%)

สรรพคณของนำมนหอมระเหย แกปวด ฆาเชอโรค แกปวดทอง (antispasmodic) แกไอขบเสมหะ ลดไข

ขบพยาธ ขอบงใช ระบบทางเดนอาหาร - ลดการอกเสบของทางเดนอาหาร ลำไส ลดการบบตว

ของลำไสและกระเพาะอาหาร ขบพยาธ ระบบปกคลมรางกาย (Integumentary) - รกษาอาการคนเนองจากแมลงสตว

กดตอย บรรเทาอาการผวหนงอกเสบ (eczema) และสะเกดเงน ระบบกระดกและกลามเนอ - ผสมกบนำมนนวดตวบรรเทาอาการปวดตาง ๆ

เชน ขออกเสบ ขอรมาตอยด ปวดประสาท (neuralgia) เกาต ปวดอยางรนแรงตามเสนประสาท (sciatica) ปวดเกรง ตะครว

ระบบประสาทและอารมณ - ทำใหระบบประสาทสดชน (tonic to nervous system) คลายความออนลา งวงซม หรอพกผอนไมเพยงพอ

ระบบทางเดนหายใจ - บรรเทาอาการหอบหด ไซนสอกเสบ ไอ เจบคอ ไขหวด การบำรงผวพรรณ - เหมาะกบผวมน ลดจดดางดำ ฆาหมด เหา ขอมลดานความปลอดภย ไมพบขอมลความเปนพษและการระคายเคอง หากใชในปรมาณสงอาจทำใหเกด

การระคายเคองตอผวได

199

ตำราวชาการ สคนธบำบด

โหระพา (Ocimum basilicum L., Lamiaceae)

ชอสามญ Sweet basil ลกษณะทางพฤกษศาสตรและแหลงทพบ เปนไมลมลก ใบเปนรปไข สเขยวเขม ตนสเหลอง สงประมาณ 60 ซม. ดอกเปน

สขาว-ชมพ เวลาบานรปรางคลายรมฝปาก มถนกำเนดในแถบเขตรอนชนของเอเชย และแอฟรกา แตปจจบนมการปลกทวไปทกทวปทวโลก เชน ยโรป อเมรกา มการผลตนำมนมากในแถบฝรงเศส อตาล อยปต บลแกเรย ฮงการ นำมนโหระพาทไดจากแหลงปลกทตางกนจะมองคประกอบทางเคมทแตกตางกน จำแนกได 2 ประเภทใหญ ๆ ไดแก True sweet basil oil หรอ European basil oil มปรมาณของ linalool เปนองคประกอบในปรมาณสง และเปนนำมนทนำมาใชในทางสคนธบำบด

Exotic basil หรอ Reunion basil oil เปนนำมนทมการกลนในแถบเกาะโคโมโร และประเทศไทย ซงจะแตกตางจาก True sweet basil คอ ม menthyl chavicol เปนองคประกอบทสงกวา

การสกด กลนโดยใชไอนำจากใบและจะไดนำมนหอมระเหยรอยละ 0.1-0.2

200

องคประกอบทางเคมทสำคญ องคประกอบทางเคม เกาะโคโมโร ฝรงเศส อยปต

Alpha-pinene 0.18% 0.11% 0.25%

Beta-pinene 0.25% 0.07% 0.43%

Limonene 2.64% 2.04% 4.73%

Cis-ocimene 2.52% 0.03% 0.63%

Linalool 1.16% 40.72% 45.55%

Methyl chavicol 85.76% 23.79% 26.56%

eugenol 0.74% 5.90% 5.90%

สรรพคณของนำมนหอมระเหย แกปวด ลดอาการซมเศรา ฆาเชอโรค คลายกลามเนอเรยบ (antispasmodic)

ขบลม ชวยยอยอาหาร ปรบสมดลของประจำเดอน (emmenagogue) แกไอ ลดไข ชวยขบเหงอ บำรงรางกาย (tonic)

ขอบงใช ระบบทางเดนอาหาร - แกปวดทอง อาหารไมยอย บรรเทาอาการสะอก รบ

ประทานลดอาการคลนไสอาเจยน ระบบประสาทและอารมณ - ชวยกระตนใหสดชน ลดอาการเพลยออนลา

ทำใหสมองปลอดโปรง ชวยใหนอนหลบ ถอเปนนำมนทดมากสำหรบสมอง (the finest cephalic and nerve tonic remedies) ทำใหปลอดโปรง โลง ลดอาการปวดศรษะ ไมเกรน

ระบบทางเดนหายใจ - ทำใหทางเดนหายใจโลง หายใจสะดวก เหมาะกบรกษาอาการไซนสอกเสบ หอบ หด ไอ (whooping cough) ชวยขบเหงอและลดไข

ระบบสบพนธ - เหมาะสำหรบผทประจำเดอนมานอย หรอมาไมปกต และชวยลดอาการปวดทองประจำเดอน

ระบบกระดกและกลามเนอ - รกษาเกาท ปวดขอรมาตอยด ปวดกลามเนอ กลามเนออกเสบ

การบำรงผวพรรณ - แกแมลงกดตอย เมอใชความเขมขนตำจะชวยเพมความกระชบของผว ทำใหผวสดใส

201

ตำราวชาการ สคนธบำบด

ขอมลดานความปลอดภย ไมพบขอมลความเปนพษและการระคายเคอง แตนำมนทสวนประกอบของ methyl

cinnamate และ methyl chavicol อาจทำใหระคายเคองในผทผวแพงาย ควรระวงการใชสำหรบสตรมครรภ

อบเชยเทศ (Cinnamomum zeylanicum Nees, Lauraceae)

ชอสามญ Ceylon Cinnamon ลกษณะทางพฤกษศาสตรและแหลงทพบ เปนไมยนตนขนาดใหญ สง

ประมาณ 15 เมตร เปลอกตนและเน อ ไม ม กล นหอม ถนกำเนด อยแถบประเทศศรลงกา อนเดย เอเชยตะวนออกเฉยงใต

การสกด สกดโดยใชนำ หรอโดยใชไอนำจากเปลอกตน จะไดนำมนหอมระเหยรอยละ 0.5-2 จาก

ตนอบเชยของอนเดย หรออนโดนเซย แตถาเปนนำมนหอมระเหยทมคณภาพดมกจะไดมาจากแถบยโรปและอเมรกาดวยวธการตมกลน

สวนประกอบของนำมนหอมระเหย ใบ : eugenol (80-96%), eugenol acetate (1%), cinnamaldehyde (3%), benzyl

benzoate (3%) เปลอกตน: cinnamaldehyde(40-50%), eugenol (4-10%), benzyl benzoate

(1%), alpha-pinene (0.2%), 1,8-cineole (1.65%), linalool (2.3%)

202

สรรพคณของนำมนหอมระเหย

มฤทธทำใหชา (anaesthetic) ฆาเชอโรค คลายกลามเนอเรยบ (antispasmodic)

แกทองอด ขบลม ชวยยอยอาหาร สมานแผล ชวยหามเลอด ฆาแมลง ขบระด

(emmenagogue)

ขอบงใช

ฤทธตานเชอแบคทเรย - อบเชยมประสทธภาพสงในการตานเชอแบคทเรย

รวมทงเชอไวรส จงใชไดดกบโรคตดตอตาง ๆ

ระบบทางเดนอาหาร - กระตนระบบทางเดนอาหารและลำไส ลดการเกรงตว

ของลำไส ลดอาการอดอด ไมสบายทอง อาหารไมยอย ชวยขบลม แกคลนไส

อาเจยน ชวยเจรญอาหาร แกทองเสย ชวยทำลายเชอแบคทเรยทกอโรคในทาง

เดนอาหาร

ระบบประสาทและอารมณ - อบเชยมกลนโทนอบอน ชวยลดอาการปวด ลด

อาการหนาวสนเนองจากเปนไข ปองกนการชก ทำใหกระปรกระเปรา เหมาะกบ

ผทออนลา ออนแรง ชวยคลายเครยด ลดอาการซมเศรา

ขอมลดานความปลอดภย

นำมนอบเชยอาจกอใหเกดอาการแพและอาการระคายเคองเมอใชภายนอก

เนองจากมสวนประกอบของ cinnamaldehyde และ eugenol และหามใชใน

สตรมครรภ

203

ตำราวชาการ สคนธบำบด

ออรกาโน (Origanum vulgare L., Labiatae)

ชอสามญ Oregano ลกษณะทางพฤกษศาสตรและแหลงทพบ เปนพชลมลก สงประมาณ 75 เซนตเมตร

ใบเปนรปไข ดอกสขาวอมชมพ มถนกำเนดในประเทศแถบยโรป เมดเตอร เรเนยน เอเชยตอนกลางตะวนออก กลาง อตาล แหลงผลตเพอการคา ไดแก ประเทศสหรฐอเมรกา ตรก กรก โปรตเกส

การสกด ใชกลนโดยใชไอนำจากพชแหง จะไดนำมนหอมระเหยรอยละ 1-3 องคประกอบทางเคม Thymol (15%), carvacrol, origanene, cymene, caryophyllene, pinene,

bisabolene, borneol, geranyl acetate, linalyl acetate, terpene สรรพคณของนำมนหอมระเหย ฆาเชอโรค เชอแบคทเรย เชอรา ขบลม ชวยยอยอาหาร บำรงรางกาย (Tonic) ลดการ

อกเสบของทางเดนหายใจ ขบเหงอ ขอบงใช สมยโบราณใชเปนยาชวยเจรญอาหาร รกษาโรคของระบบทางเดนหายใจไขหวด

บรรเทาอาการอกเสบในลำคอและปาก จนใชแกไข บรรเทาอาการคลนไส อาเจยน ชวยยอยอาหาร ขบลม ทองเสย บรรเทาอาการคน สงบประสาท ชวยใหนอนหลบไดอยางออน (mild sedative) ลดอาการปวดศรษะ ปวดขอรมาตอยด แมลงกดตอย บรรเทาอาการเกรงตวของกลามเนอ ลดอาการปวดประจำเดอน หรอผสมในผลตภณฑสบ โคโลญจน หรอนำหอม

ขอมลดานความปลอดภย เมอใชกบผวอาจกอใหเกดการระคายเคองได ดงนนควรหลกเลยงการใชดวยวธ

แชอาบ หรอนวดตว เดกอายตำกวา 18 ป และสตรมครรภไมควรใช

204

3.3 ขอกำหนดมาตรฐานของ Carrier Oil 1

การนำนำมนหอมระเหยมาใชสำหรบการนวดจะตองนำมาผสมกบนำมนพนฐานทเปนนำมน

พช หรอทเราเรยกวา Carrier Oil หรอ Base Oil กอน เพอลดความเขมขนใหจางลง และอกทงเปน

ตวนำพาและกระจายนำมนหอมระเหยไปสพนผวทมการสมผสไดมากขน ตวอยางเชน นำมนสวท

อลมอนด นำมนพชเคอรเนล นำมนมะกอก นำมนเมลดองน นำมนงา และนำมนอน ๆ ทสามารถใช

กบรางกายมนษยได โดยไมทำใหกลนของนำมนหอมระเหยเปลยนไป การสกดนำมนพชเหลานอาจใชวธ

บบเยน (cold press) หรออาจจะสกดดวยตวทำละลายอนทรยกได การกำหนดมาตรฐานจะคลายกบ

นำมนหอมระเหยตามหวขอดงตอไปน การตรวจสอบทางฟสกส-เคม

- ลกษณะภายนอก

- ส รส กลน

- ความถวงจำเพาะ

- การปนเปอน

- Iodine value

- Saponification value

- คาความเปนกรดไขมนอสระ (Free fatty acids)

- คาความหนด (Viscosity)

- องคประกอบทางเคมทสำคญ

205

ตำราวชาการ สคนธบำบด

ตวอยาง Carrier Oil

1. นำมนถวเหลอง ชอสามญ Soybean oil ชอวทยาศาสตร Glycine max, Merr (Syn.) วงศ Ericaceae องคประกอบทางเคม Polmitic acid 12.27 % Stearic acid 3.60 % Oleic acid 25.41 % Linoleic acid 52.37 % Linolemic acid 5.90 % การสกดและวเคราะหของโรงเรยนนำมนหอมระเหยเพอสขภาพจากผลตภณฑของไทย สของนำมน Pale yellow องคประกอบอน ยงม Vitamin, Mineral และ Protein สรรพคณ ประโยชน ใชกบผวทกชนด

2. นำมนทานตะวน ชอสามญ Sunflower oil ชอวทยาศาสตร Helianthus annuus (Syn.) วงศ Asteraceae องคประกอบทางเคม เมลดมนำมน 30 % Polmitic acid 8.10 % Stearic acid 3.97 % Oleic acid 15.82 % Linoleic acid 72.11 % การสกดและวเคราะหของโรงเรยนนำมนหอมระเหยเพอสขภาพจากผลตภณฑของไทย สของนำมน pale yellow องคประกอบอน ม albumin, lecithin, betaine, choline, tannuns, flavonic, glycoside,

quercimetrin, Vit A และ Vit E สรรพคณ ประโยชน ใชกบทกสภาพผว

206

3. นำมนฮสเซลนท ชอสามญ Hazelnut oil ชอวทยาศาสตร Corylus avellana (Syn.) วงศ Betulceae องคประกอบทางเคม Vitamin, Mineral และ Protein การสกดและวเคราะหของโรงเรยนนำมนหอมระเหยเพอสขภาพจากผลตภณฑของไทย สของนำมน Yellow องคประกอบอน - สรรพคณ ประโยชน ใชกบทกสภาพผว และเปน astringent ใชผสมกบนำมนอน 10%

4. นำมนงาขมอน ชอสามญ Perilla oil ชอวทยาศาสตร Perilla frutescena (Syn.) วงศ Lamiaceae องคประกอบทางเคม Polmitic acid 4.95 % Stearic acid 3.57 % Oleic acid 12.67 % Linoleic acid 16.88 % Linolemic acid 61.92 % การสกดและวเคราะหของโรงเรยนนำมนหอมระเหยเพอสขภาพจากผลตภณฑของไทย สของนำมน - องคประกอบอน - สรรพคณ ประโยชน ใชกบผวทกชนด

5. นำมนโจโจบา ชอสามญ Jojoba oil ชอวทยาศาสตร Simmondsia chinensis (Syn.)

207

ตำราวชาการ สคนธบำบด

วงศ Simmondsaceae องคประกอบทางเคม - สของนำมน yellow องคประกอบอน เกลอแร โปรตน มคอลลาเจน สรรพคณ ประโยชน ใชกบผวอกเสบ โรคผวหนง สว ใชกบทกสภาพผว และซมผวด

6. นำมนเมลดเงาะ ชอสามญ Rambutan seed oil ชอวทยาศาสตร Nephelium lappaceum, L (Syn.) วงศ Sapindaceae องคประกอบทางเคม Polmitic acid 31.56 % Stearic acid 5.85 % Oleic acid 41.70 % Linoleic acid 18.41 % การสกดและวเคราะหของโรงเรยนนำมนหอมระเหยเพอสขภาพจากผลตภณฑของไทย สของนำมน - องคประกอบอน - สรรพคณ ประโยชน ใชกบผวทกชนด

7. นำมนดอกคำฝอย ชอสามญ Safflower oil ชอวทยาศาสตร Carthamus tinctorius (Syn.) วงศ Asteraceae องคประกอบทางเคม Vitamin โปรตน เกลอแร สของนำมน - องคประกอบอน - สรรพคณ ประโยชน ใชกบผวทกชนด

208

8. นำมนมะกอก ชอสามญ Olive oil ชอวทยาศาสตร Olea europaea (Syn.) วงศ Oleaceae องคประกอบทางเคม - สของนำมน Pale yellow องคประกอบอน Vitamin, Mineral และ Protein สรรพคณ ประโยชน ใชกบผวทกชนด

9. นำมนงา ชอสามญ Sesame oil ชอวทยาศาสตร Sesamum indicum,L (Syn.) วงศ Pedaliaceae องคประกอบทางเคม Polmitic acid 10.45 % Stearic acid 6.34 % Oleic acid 38.29 % Linoleic acid 42.86 % Linolemic acid 10.54 % การสกดและวเคราะหของโรงเรยนนำมนหอมระเหยเพอสขภาพจากผลตภณฑของไทย สของนำมน Dark yellow องคประกอบอน ไวตามน โปรตน Lecithin เกลอแร สรรพคณ ประโยชน ใชแก Rheumatism, Arthritis, Psoriasis และ Eczema ใชกบทกสภาพผว

ได ใชผสมกบนำมนอน 10 %

10. นำมนเมลดแครอท ชอสามญ Carrot oil ชอวทยาศาสตร Daucus carota (Syn.) วงศ Apiaceae

209

ตำราวชาการ สคนธบำบด

องคประกอบทางเคม Vitamins, Minerals และ B-Carrotine องคประกอบอน - สของนำมน Orange สรรพคณ ประโยชน ใชปองกนการเกดรวรอย ผวแหง และผวเปนสว และจะทำใหผวกลบคน

ความเปนหนมสาว และลดรวรอยไดด

11. นำมนเมลดองน ชอสามญ Grape seed oil ชอวทยาศาสตร Vitis vinifera, L (Syn.) วงศ Vitaceae องคประกอบทางเคม ม oil 9.58% มองคประกอบดงน Catechol, Gallocatechol ม Vitamin สของนำมน Nearly colourless หรอออกเขยว สรรพคณ ประโยชน ใชกบผวทกชนด

12. นำมนรำขาว ชอสามญ Rice Bran oil ชอวทยาศาสตร Oryza sativa, Linn (Syn.) วงศ Poaceae องคประกอบทางเคม Myristic acid 0.24 % Palmitic acid 16.59 % Stearic acid 2.02 % Oleic acid 45.19 % Linoleic acid 33.16 % Linolemic acid 1.55 % การสกดและวเคราะหของโรงเรยนนำมนหอมระเหยเพอสขภาพจากผลตภณฑของไทย สของนำมน - องคประกอบอน - สรรพคณ ประโยชน ใชกบผวทกชนด

210

13. นำมนถวลสง ชอสามญ Peanut oil ชอวทยาศาสตร Arachis hypogaea (Syn.) วงศ Fabaceae องคประกอบทางเคม Louric acid 0.03 % Palmitic acid 12.88 % Stearic acid 3.55 % Oleic acid 39.24 % Linoleic acid 39.88 % การสกดและวเคราะหของโรงเรยนนำมนหอมระเหยเพอสขภาพจากผลตภณฑของไทย สของนำมน - องคประกอบอน - สรรพคณ ประโยชน ใชกบผวทกชนด

14. นำมนละหง ชอสามญ Caster oil ชอวทยาศาสตร Ricinus communis (Syn.) วงศ Fabaceae องคประกอบทางเคม Palmitic acid 13.36 % Stearic acid 8.19 % Oleic acid 30.36 % Linoleic acid 48.09 % การสกดและวเคราะหของโรงเรยนนำมนหอมระเหยเพอสขภาพจากผลตภณฑของไทย สของนำมน - องคประกอบอน - สรรพคณ ประโยชน ใชกบผวทกชนด

211

ตำราวชาการ สคนธบำบด

15. นำมนเมลดฟกทอง ชอสามญ Pumpkin seed oil ชอวทยาศาสตร Cucurbita maxima, duchesne (Syn.) วงศ Styriaca องคประกอบทางเคม Capric acid 0.09 % Lauric acid 0.11 % Myristic acid 0.24 % Palmitic acid 23.16 % Stearic acid 6.76 % Oleic acid 37.07 % Linoleic acid 32.24 % Linolemic acid 0.30 % การสกดและวเคราะหของโรงเรยนนำมนหอมระเหยเพอสขภาพจากผลตภณฑของไทย สของนำมน - องคประกอบอน - สรรพคณ ประโยชน ใชกบผวทกชนด

16. นำมนแอปปรคอท ชอสามญ Apricot oil ชอวทยาศาสตร Prunus armeniaca (Syn.) วงศ Rosaceae องคประกอบทางเคม - สของนำมน pale yellow องคประกอบอน Mineral และ Vitamins สรรพคณ ประโยชน ใชกบผวทกชนด กอนทจะเปนผวทออนแอ ใชกบผวแพงาย อกเสบและผวแหง

212

17. นำมนอลมอนด ชอสามญ Almond oil ชอวทยาศาสตร Prunus dulcis (Syn.) วงศ Rosaceae องคประกอบทางเคม - สของนำมน pale yellow องคประกอบ Glycosides, Minerals, Vitamins และ Proteins สรรพคณ ประโยชน Good skin แกคน ผวขาดการพกผอน ผวแหงมากและอกเสบ

213

ตำราวชาการ สคนธบำบด

เอกสารอางอง

1. กรมสงเสรมการเกษตร. สมนไพรและเครองเทศ ชดท 1 : การปลกพชสมนไพร. กรงเทพ. คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยมหดล. สมนไพรสวนสรรกขชาต. กรงเทพ:

บรษท อมรนทรพรนตงกรป จำกด; 2535. 2. คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยมหดล. สยามไกษชยพฤกษภมปญญาของชาต. กรงเทพ: บรษท

อมรนทรพรนตง แอนด พบลชชง จำกด; 2539. 3. งานสงเสรมและเผยแพร กองสวนสาธารณะ. วนตนไมประจำปแหงชาต 2529. กองสวน

สาธารณะ, สำนกสวสดการสงคม, กรงเทพ; 2529. 4. ปยะ เฉลมกลน. ไมดอกหอม. กรงเทพ: บรษท อมรนทรบคเซนเตอร จำกด; 2543. 5. วชรพงศ หวลบตตา. คมอคนรกตนไม ไมดอกหอมสเหลอง. กรงเทพ: บรษท อมรนทร

บคเซนเตอร จำกด; 2542. 6. วชรพงศ หวลบตตา. ไมดอกหอมสขาว 2. กรงเทพ: สำนกพมพบานและสวน; 2542. 7. วฒ วฒธรรมเวช. สารานกรมสมนไพรรวมหลกเภสชกรรมไทย. กรงเทพ: สำนกพมพโอเดยน

สโตร; 2535. 8. วฒ วฒธรรมเวช. สารานกรมสมนไพร: รวมหลกเภสชกรรมไทย. กรงเทพมหานคร: บรษท

อมรนทร พรนตง กรป จำกด; 2535. 9. สถาบนแพทยแผนไทย กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข. ผกพนบาน ภาคอสาน.

กรงเทพมหานคร; 2541. 10. สถาบนวจยสมนไพร กรมวทยาศาสตรการแพทย กระทรวงสาธารณสข. สมนไพรพนบาน (ฉบบ

รวบรวม). กรงเทพมหานคร: หางหนสวนจำกด รงเรองสาสนการพมพ; 1993. 11. Henglein, Martin. Dic Heilende kraft der Wohlgeruche und Essenzen. Germany:

Basteitubbe; 1993. 12. Hu Hon, Wendy. Tropical herbs and spices of Thailand. Bangkok Asia Books Co.,

Ltd.; 1990. 13. Jecquat, Christiane. Plants from the markets of Thailand. Bangkok: Editions Duang

Kamol; 1994. 14. Keville, Kathi. Herbs: An Illustrated Encyclopedia. New York: A Friedman / Fairfax

Book; 1994.

214

15. Keville, KathiHerbs. An Illustrated Encyclopedia. New York: A Friedman/Fairfax book; 1994.

16. Keys, John D. Chinese Herbs. Rutland, Vermont, Tokyo Japan: Carles E. Tuttle Company; 1997.

17. Knaurs, Hertwig H. Heilpflanzenbuch, Germany : Knaur, Weib, R.F. Modern Pflanzen-Heil kunde. Germany: Sanitas- Verlog; 1969.

18. Lawless, Julia. The Illustrated Encyclopedia of Essential oils, Great Britain: element books.

19. Leibald, Gerhard. Dic Moderne Natur-Heilpraxis : Neue methoden and bewahrte verfahren der bilmedizin. Germany : Bassermann.

20. Lust, John. The Herb Book. California, USA: Beredict Lust publications; 1974. 21. Mabey, Rechard, John, Michael M, Pamela M, Gail D. Perfume and flavor materials

of natural origin. Elizabath, NJ. (USA); 1960. 22. Mabey, Richard, Michael M, Pamela M, Gail D, John S. The complete new herbal a

practical guide to herbal living. London: penguin books; 1991. 23. Masada, Yoshiro. Analysis of essential oils by gas chromatography and mass

spectrometry. New York: Halsted press; 1919. 24. Miller, Light, Miller B. Ayurveda and Aromatherapy. Delhi: Motilal Banarsidass

publisher’s private limited; 2002. 25. Muller, Julia. The H+R book of perfume. Humbug, Germany: Vrlagsgesellschaft R,

Glass Company; 1992. 26. Nuhn, Peter. Naturstaft-Chenie : Milrobielle, pflanzliche and tierische Naturstoffe.

Germany: Hirzel; 1990. 27. Peishan X. Chinese Pharmacopoes: Atlas of Traditional Chinese Herb Drug. 28. Quenther, Ernest. The Essential oils. New York: D. Van nostrand company INC;

1952. 29. Roab W, Kind U. Pflegekosmetik. Einleifaden, Germany: Gustav Fisches verlag;

1991. 30. Spoerke, Susan E. and Davidson N. Herbal Medications-Aloe Vera. 31. Tang W, Eisenbrand G. Chinese Drughs of Plant Origin. Springer-Verlag, Berlin,

Heidelbeng, Germany; 1992.

215

ตำราวชาการ สคนธบำบด

32. The Signet Mosby Medical Encyclopedia (Reuised Edition). New York: Alfred A. Knopf Inc; 1993.

33. The United States Pharmacopoeia XXII and The National Formulary XVII. Madison: United States Pharmacopoeia Convention, Inc.; 1990.

34. Tierra, Michael. The Way of Herbs. New York: Pocket Book, NY; 1998. 35. Valnet, Jean. The Practice of Aromatherapy. Great Britain: The C.W.-Danile

Company Ltd.; 1993. 36. Warwood, Balerie A. The Fragrant pharmacy: A Complete guide to Aromatherapy +

Essential oils. Great Britain: Nacmillant London Ltd.; 1993. 37. Weiss EA. Essential oil Crops. Cambridge, UK: Cab international university Press;

1997. 38. Well FU, Marcel B. Perfumery Technology Art: Science: Industry. West Sussex,

England: Eills Horwood Limited; 1981. 39. Wiart, Christopher. Medicinal Plants of Southeast Asia. Pearson Malaysia Sdn. Bhd;

2002. 40. Wougsatit C, Saralamp P, Paouil W, Temsiririrkkul R, Clayton T. Medicinal Plants

in Thailand. 2nd ed. Bangkok : Amarin printing and Publishing Public; 1996.

217

ตำราวชาการ สคนธบำบด

บทท 4

หลกการใชประโยชนจากนำมนหอมระเหยในสคนธบำบด

นภาลย หาญสนนทนนท

โครงรางเนอหา

4.1 หลกการผสมและการเจอจางนำมนหอมระเหย 4.2 รปแบบการใชนำมนหอมระเหย • การบำบดโดยการดดซมทางผวหนง ก. การบำบดโดยการนวด ข. การบำบดโดยการแช(ตว,เทา) ค. การบำบดโดยการประคบ ง. การบำบดโดยการอบ • การบำบดโดยการสดดม ก. การสดดมทางออม ข. การสดดมทางตรง

218

219

ตำราวชาการ สคนธบำบด

หลกการใชประโยชนจากนำมนหอมระเหยในสคนธบำบด

นภาลย หาญสนนทนนท

จากขอมลเรองนำมนหอมระเหยในบททผานมา ทำใหเราไดรถงคณสมบตทางดานเคม หรอ ทเราเรยกวา สรรพคณทางยาของนำมนหอมระเหยแตละชนด นำมนหอมระเหยทมสรรพคณคลายกนหรอเหมอนกนสามารถจดใหอยในกลมเดยวกนเพอเปนทางเลอกใหผนำไปใชไดมโอกาสเลอกใชไดตามความตองการ หรอตามความชอบสวนบคคล การเลอกใชนำมนหอมระเหยนอกจากการพจารณาคณสมบต หรอสรรพคณทางยาแลว จะตองพจารณาความมพษของแตละชนดดวยเพอหลกเลยงผลกระทบทอาจมตอรางกายของเราได ดงนน ผใชควรจะตองศกษาคณสมบตของนำมนหอมแตละชนดใหเขาใจกอนนำมาใชเพอบำบดตนเองหรอบำบดผอน หากผนำมาใชไมไดศกษารายละเอยดใหเขาใจอาจทำใหการใชดงกลาวมผลขางเคยงได

4.1 หลกการผสมและการเจอจางนำมนหอมระเหย หลกในการใชนำมนหอมระเหยนนไมไดมความตางจากการเลอกใชยาแผนปจจบนหรอยาแผนโบราณ หรอสมนไพรเพอบำบดรกษาแตอยางใด ซงองคประกอบหลก ๆ ทนำมาพจารณาไดแก • เพศ • อาย • สขภาพ • ความชอบเฉพาะบคคลในเรองกลน • วตถประสงคในการบำบด องคประกอบขางตนจะเปนตวกำหนดแนวทางในการผสมนำมนหอมระเหยทสำคญและมบทบาทตอการเลอกนำมนหอมระเหย กำหนดสดสวนในการผสม และการคาดหวงผลในการบำบดเปนอยางมาก เพศ อาย และสขภาพ จะเปนตวกำหนดความเขมขนของอตราสวนของนำมนหอมระเหยทจะเลอกใช เชน เพศชายโดยปกตแลวจะมความแขงแรงมากกวาเพศหญง ดงนน โครงสราง ของรางกายสามารถรบนำมนหอมระเหยทมความเขมขนสงไดมากกวาผหญง วยรนจนถงวยกลางคน จะสามารถรบนำมนหอมระเหยทมความเขมขนสงไดมากกวาผทอยในวยเดกและวยชรา ผทรางกาย แขงแรงยอมสามารถรบนำมนหอมระเหยทมความเขมขนสงไดมากกวาผทมสขภาพรางกายออนแอ

220

สำหรบความชอบเฉพาะบคคลในเรองกลนนน เปนเรองของความพงพอใจ หากเราสามารถผสมนำมนหอมระเหยใหไดตามกลนชอบของผรบการบำบด กจะไดผลในการบำบดทางจตใจดวยอกประการหนง สำหรบวตถประสงคในการบำบดนน จะเปนองคประกอบทนำมาคดเลอกนำมนหอมระเหยทมคณสมบตตามลกษณะอาการของผเขารบการบำบด การเลอกใชนำมนหอมระเหย เราอาจใชนำมนหอมระเหยเพยงชนดเดยวในการบำบด หรอเราอาจนำเอานำมนหอมระเหยหลาย ๆ ชนดมาผสมกนเพอใชในการบำบดกได ทงนขนอยกบวตถประสงค ความร ความเขาใจ และความชำนาญของผทจะใช ผอานอาจมคำถามอยในใจวา ทำไมเราตองผสมนำมนหอมระเหยหลาย ๆ ชนดเขา ดวยกน และทำไมตองทำใหเจอจางดวย การนำเอานำมนหอมระเหยทมโครงสรางเคมทมคณสมบต ในดานการบำบดทเหมอนกนมารวมกน หรอผสมกนยอมทำใหผลลพธทไดมมากกวาการใชเพยงลำพงชนดเดยว อกทงยงชวยสงผลใหการบำบดมมากขนและรวดเรวขน ดงนน นกบำบดดวยกลน หรอนกสคนธบำบดจงนยมการผสมนำมนหอมระเหยเพอใชในการบำบด การผสมนำมนหอมระเหย เปนศลปะแขนงหนงทจะตองอาศยการฝกทกษะและความเขาใจ ในการผสมเราจะตองรกอนวา เราตองการบำบดอะไร? และสงททำใหเราตองบำบดนนเกดจากสาเหตอะไร? ดงเชน เราตองการ บำบดอาการอกเสบ การอกเสบนนเกดจากการตดเชอแบคทเรย เราตองหานำมนหอมระเหยทมคณสมบต ในการบำบดการอกเสบและการตอตานการตดเชอทเกดจากแบคทเรยมาผสมเขาดวยกนเพอเพมศกยภาพ ในการบำบดมากขน นอกจากนเราควรตองคำนงถงการบำบดในดานจตใจและอารมณควบคไปกบการบำบด รางกายดวย การเลอกนำมนหอมระเหยเพอใชในการผสมและเจอจางมแนวทางเบองตนทสามารถ นำมาพจารณาในการเลอก ดงน • ชนดของนำมนหอมระเหยทนำมาผสมไมควรมากเกนกวา 3 ชนด นอกจากวาจะมประสบการณการบำบดดวยนำมนหอมระเหยเปนอยางด • นำมนหอมระเหยทผสมแลวจะตองมกลนททำใหลกคาพงพอใจ • ตองมนใจวานำมนหอมระเหยทนำมาใชไมทำใหลกคาเกดอาการระคายเคอง • ตองมนใจวานำมนหอมระเหยทนำมาใชไมไดมสวนทเกยวของตอความทรงจำทไมดของลกคา การผสมและเจอจางมแนวทางปฏบตหลายรปแบบ ในแตละรปแบบจะมองคประกอบทแตกตางกนขนอยกบความร ความเขาใจ และประสบการณของผปฏบตจะเลอกนำมาใช ทงนไมมกฎกตกาใด ๆ มากำหนดกรอบแหงการปฏบต แนวทางการผสมทนยมใชในสคนธบำบด มดงน

221

ตำราวชาการ สคนธบำบด

• การผสมโดยใชคณสมบตของกลนเปนปจจยหลก • การผสมเพอการบำบดโดยใชองคประกอบดานเคม การผสมโดยใชคณสมบตของกลนเปนปจจยหลกมแนวทางดงน • การใชระดบการระเหยของนำมนหอมระเหยมาเปนองคประกอบหลก ซงไดแก การระเหยเรวมาก การระเหยเรว การระเหยปานกลาง และการระเหยชา (ตาราง 4.1) • การใชระดบความเขมขนของกลนของนำมนหอมระเหยมาเปนองคประกอบหลก ซงไดแก กลนหอมหนกแนนมากทสด กลนหอมหนกแนนมาก กลนหอมหนกแนนปานกลาง และ กลนหอมหนกแนน (ตาราง 4.2) • การใชระดบกลนของนำมนหอมระเหยเปนองคประกอบ เชน กลนชดเจน กลนหอมละมนนมนวล กลนหอมลำลก (ตาราง 4.3) ตารางท4.1ตวอยางกลมนำมนหอมระเหยตามระดบการระเหย ระเหยเรวมากทสด ระเหยเรวมาก ระเหยปานกลาง ระเหยชา

Grapefruit Basil Bay laurel Blue cypress Lemon Cardamom Black pepper Carrot seed Mandarin Clary sage Roman chamomile Cedarwood Melissa Eucalyptus Cinnamon German chamomile Peppermint Hyssop Cypress Cumin Juniper Fennel Frankincense Spike Lavender Fir Ginger (CO2) carbondioxide extraction Palmarosa Geranium Jasmine Rosemary Ginger Sandalwood Sweet birch Helichrysum Turmeric Tea Tree Inula Vetiver Lavender Marjoram Neroli Nutmeg Ylang ylang

222

การผสมโดยแนวทางนจะเปนการผสมระหวางความแตกตางของระดบการระเหย โดยการนำนำมนหอมระเหยในกลมระเหยเรวมากมาผสมกบกลมทระเหยชา ปรมาณทนำมาผสมขนอยกบความตองการในการใชนำมนหอมระเหยนน ๆ เชน ถาตองการผสมนำมนหอมระเหย Everlasting กบ Lavender เขาดวยกน Everlasting มความเขมขนของกลนมากกวา Lavender ถาผสมในอตราสวน ทเทากนจะไมสามารถรบรกลนของทงสองกลนได ดงนนอาจ หยด Lavender 3 หยด ตอ Everlasting 1 หยด เพอใหกลนสมดลมากขน ตารางท4.2 ตวอยางกลมนำมนหอมระเหยตามระดบความเขมขนของกลน

กลนหอมหนกแนน

มากทสดกลนหอมหนกแนน

มากกลนหอมหนกแนน

ปานกลาง

กลนหอมหนกแนนออนๆ

Cumin Basil Bergamot Cedarwood Cinnamon Carrot seed Bay laurel Cypress Clove Eucalyptus globulus Black pepper Fir German chamomile Fennel Blue cypress Grapefruit Roman chamomile Ginger Cardamom Rosalina Peppermint Helichrysum Clary sag Sandalwood Jasmine Frankincense Neroli Juniper Nutmeg Lavender Patchouli Lemon Rose absolute Marjoram Vetiver Melissa Ylang ylang Myrrh Palmarosa Petitgrain Pine Tea Tree การผสมดวยการนำความเขมขนของกลนมาเปนปจจย จะคลายกบแนวทางการผสมของระดบการระเหยทไดกลาวมาแลวขางตน ซงเราสามารถนำการผสมดงกลาวมาประยกตใชกบการผสมใน

223

ตำราวชาการ สคนธบำบด

หวขอนได ดงเชน หากเราตองการผสม นำมนโรมน คารโมไมล นำมนมะนาว และนำมนแซนดลวด เขาดวยกน ปรมาณทแนะนำใหใชคอ Chamomile 1 หยด Lemon 4 หยด และ Sandalwood 7 หยด จะไดนำมนผสมทมความสมดลของกลน ตารางท4.3 ตวอยางกลมนำมนหอมระเหยตามระดบกลน

กลมระเหยเรว กลมระเหยปานกลาง กลมระเหยชา

Bergamot Geranium Chamomile Carrot seed Clove Cardamom Cedarwood Cinnamon Geranium Clary Sage Grapefruit Ginger Frankincense Lemon Lavender Myrrh Lemongrass Sweet Marjoram Patchouli Lime Palmarosa Peru Balsam Mandarin Pine Sandalwood Neroli Rosemary Spikenard Petitgrain Rosewood Vetiver Sweet Orange Lavender Peppermint Thyme • กลมนำมนหอมระเหยทจะไดกลนในลำดบตน ๆ (Top Note) ซงจะมคณลกษณะ

ของกลนทชดเจน หรอจดจาน • กลมนำมนหอมระเหยทจะไดกลนถดมาจากกลมแรก (Middle Note) ซงจะม

คณลกษณะของกลนทนมนวล • กลมนำมนหอมระเหยทจะไดกลนเปนลำดบสดทาย (Base Note) ซงจะม

คณลกษณะของกลนทลำลก แนวทางปฏบตของการผสมโดยวธนเปนการนำเอาหลกการของการผสมนำหอมมาใชเพอสรางสรรคความสมดลยของกลนหอม เพอไมตองการใหมกลนใดกลนหนงโดดเดนมากเกนไป โดยจะเปนการนำนำมนหอมระเหยของทง 3 กลมมาผสมกนในอตราทเหมาะสม เพอใหเกดพลงแหงการบำบด

224

มากทสด ทงนขนอยกบความตองการของผรบ เชน การผสมของนำมนหอมระเหย Sandalwood เปนนำมนหอมในกลมกลนลำลกคงทน Lavender เปนนำมนหอมระเหยกลมกลนนมนวล และ Lemon เปนนำมนหอมระเหยกลมกลนแหลม ชดเจน แนวทางการกำหนดสดสวนการผสมนำมนหอมระเหยของแตละกลม มดงน • กลมนำมนหอมระเหยทจะไดกลนในลำดบตน ๆ (Top Note) ประมาณ 20-30% • กลมนำมนหอมระเหยทจะไดกลนถดมาจากกลมแรก (Middle Note) 40-80% • กลมนำมนหอมระเหยทจะไดกลนเปนลำดบสดทาย (Base Note) 10-25% ตวอยาง กรณทเราตองการนำมนหอมระเหยทมคณสมบตในการชวยผอนคลาย ใหเลอกนำมนหอมระเหยทมคณสมบตชวยในการผอนคลายจากกลมระเหยเรว (Lemon 30%) ปานกลาง (Lavender 50%) และกลมระเหยชา (Sandalwood 20%) ในสดสวนทระบไวขางตนมาผสมกน จะไดนำมนหอมทเหมาะสมในการนำมาใชบำบดการชวยผอนคลาย ทงนตองคำนงถงกลนทผใชจะชอบเปนสำคญดวย ปจจยสำคญทจะตองคำนง คอการเขากนไดเปนอยางดของนำมนหอมระเหยทเรานำมาใชในการบำบด ซงผลของการผสมผสานทำใหนำมนทนำมาผสมเขากนไดเปนอยางด จะทำใหเกดพลงแหงการบำบดมากขน ดงนน ความร ความเขาใจ และประสบการณ เปนปจจยทสำคญและมบทบาทตอการผสมเปนอยางมาก การผสมเพอการบำบดโดยใชองคประกอบดานเคม ตามทเราไดทราบแลววา นำมนหอมระเหยแตละชนดมโครงสรางเคมทแตกตางกน ดงนนจงทำใหคณสมบตในดานการบำบดแตกตางกนดวย ในการผสมโดยการใชหลกการขององคประกอบทางดานเคมยอมตองคำนงถงผลลพธทพงจะไดและขอควรระวงในการเลอกใชนำมนหอมระเหยแตละชนด การผสมดวยวธนจะเปนการนำเอาวตถประสงคของการบำบด คอความผดปกตและสาเหตททำใหเกดความผดปกตมาเปนสงทตองพจารณา ดงตวอยางเชน หากเราตองการบำบดโรคเทานกกฬา ซงโรคนเกดจากเชอราเปนสาเหต ดงนน เราจะตองนำนำมนหอมระเหยทมโครงสรางโมเลกลของ Phenols ซงมสรรพคณตอตานเชอรามาผสม แตเนองจาก Phenols สามารถทำใหเกดการระคายเคองตอผวหนงได ดงนน เราอาจหลกเลยงการใชนำมนหอมระเหยทม Phenols หรอใชเปนจำนวนนอย หรอนำไปผสมกบนำมนหอมชนดอน ๆ และหรอพจารณาใชนำมนหอมระเหยทมโครงสรางโมเลกลของ Alcohol ซงมสรรพคณตอตานเชอรา ดงเชน นำนำมนหอมระเหย Thyme Lavendin และ Geranium มาผสมกน ซงนำมนทงสามตวมโครงสรางโมเลกลของ Phenol และ Alcohol ดวย

225

ตำราวชาการ สคนธบำบด

การเจอจางนำมนหอมระเหย นำมนหอมระเหยเปนผลตผลทไดจากการนำสวนตาง ๆ ของพชทมเซลลนำมนหอมระเหยมาสกดเพอใหไดนำมนหอมระเหย ซงตองใชปรมาณของวตถดบเปนจำนวนมากจงจะสกดนำมนหอมระเหยไดในปรมาณทตองการ เชน การผลตนำมนหอมระเหยกหลาบ อาจตองใชดอกกหลาบประมาณ 60,000 ดอก จงจะสามารถผลตนำมนหอมไดประมาณ 1,000 มลลกรม จงทำใหมความเขมขนของสรรพคณทางยาในนำมนหอมระเหยสงกวาพชทนำมาสกดหลายเทาตว ดงนน การนำนำมนหอมระเหยมาใชบนผวหนงโดยตรงเชนการนวด โดยไมผานการทำใหเจอจาง เปนสงทควรหลกเลยง และไมควรทำ เนองดวยอาจทำใหเกดการระคายเคองตอผวหนง และอาจสงผลเสยใหแกผวหนงมากกวาผลด โดยเฉพาะการนำมาใชในขณะทผวหนงมการฉกขาด มบาดแผล ไดรบการผาตด หรอการมผวหนงผดปกต ปจจบนการนวดโดยการใชนำมนหอมระเหย หรอทเราเรยกวาการนวดอโรมานนไดแพรหลาย ในธรกจสงเสรมสขภาพเปนอยางมาก ดงนน การนำนำมนหอมระเหยมาใชสำหรบการนวดจะตองนำมาผสมกบนำมนพนฐาน หรอทเราเรยกวา Base Oil กอน เพอลดความเขมขนใหจางลง และอกทงเปนตวนำพาและกระจายนำมนหอมระเหยไปสพนผวทมการสมผสไดมากขน ซงอาจเรยกอกชอหนงวา นำมนนำพา Carrier Oil ตวอยางเชน นำมนสวท อลมอนด นำมนพชเคอรเนล นำมนมะกอก นำมนเมดองน นำมนงา และนำมนอน ๆ ทสามารถใชกบรางกายมนษยได โดยไมทำใหกลนของนำมน หอมระเหยเปลยนไป การจดเตรยมนำมนสำหรบการนวดดวยนำมนหอมระเหย หรออโรมานน ผนวดจะตองสงเกตชนดของผวหนงของลกคาดวยวา มผวชนดใด จะไดจดเตรยมนำมนในปรมาณทเหมาะสมได เชน • ผวแหง ตองผสมนำมนนวดใหมากพอ เนองจากผวแหงจะดดซมนำมนเขาไปไดเรว

ถาหากเราเตรยมนำมนไมพอเพยงกบความตองการของผว จะทำใหเกดแรงเสยดทานทผวหนงในขณะทนวดได

• ผวมน ลดขนาดของนำมนลงใหนอยกวาคนผวแหง หรอผวธรรมดา เนองจากผวหนงมไขมนธรรมชาตทเปนสวนชวยในการนวดอยแลว

4.2 รปแบบการใชนำมนหอมระเหย มอยหลายแนวทาง ทงนขนอยกบวตถประสงคของผทตองการจะบำบดและ ความพรอมของผลตภณฑและวสดอปกรณทจำเปนในการบำบด ซงตามหลกสากลทวไปจะแบงแนวทางในการบำบดเปน 3 แนวทาง ดงน

226

• การบำบดโดยการดดซมทางผวหนง ก. การบำบดโดยการนวด ข. การบำบดโดยการแช ค. การบำบดโดยการประคบ ง. การบำบดโดยการอบ • การบำบดโดยการสดดม ก. การสดดมทางออม ข. การสดดมโดยตรง • การบำบดโดยการนำเขาสภายในรางกายโดยตรง

•การบำบดโดยการดดซมทางผวหนง การดดซมทางผวหนงจะมการซมผานนำมนหอมระเหยได 2 ทาง คอ 1. การผานผวหนงกำพรา เขาไปยงชนหนงแททประกอบดวยเสนโลหตตาง ๆ ของระบบ

การไหลเวยนของโลหต 2. การผานรขมขนและตอมเหงอ เพอผานไปยงเสนโลหตตาง ๆ ของระบบการไหล

เวยนของโลหต ปรมาณในการใชสำหรบวธการดดซมทางผวหนงขนอยกบองคประกอบของผวหนง โครงสรางของผวหนง โดยเฉพาะผวหนงชนบนสด และพนทของผวหนงทเราจะนวด การบำบดโดยการดดซมทางผวหนงมวธการปฏบตอยหลายวธ ไดแก การนวด การอาบ การแชเทา การแชมอ การนงแช การประคบ และการใชในรปแบบของผลตภณฑสำหรบดแลผวและเสนผม รวมทงการใชในรปแบบของขผงและเจล ในการเลอกใช ผใชสามารถเลอกไดตามความชอบและความสมบรณแขงแรงของรางกายของแตละคน

ก. การบำบดโดยการนวด การนวดอโรมาเปนการนวดเบา ๆ โดยใชเทคนคในการนวดหลายรปแบบ เชน การลบวน การกดจด การนวดกระตนระบบนำเหลอง รวมทงการใชพลงธรรมชาตประกอบการนวด เนองจากคณสมบตของนำมนหอมระเหยจะชวยกระตนการทำงานของระบบตาง ๆ ของรางกาย ดงนนจงไมควรใชเทคนคการนวดทชวยกระตนรางกายมากเกนไป เพราะอาจทำใหเปนผลเสยมากกวาผลด ทงน ประโยชนสงสดทจะไดรบจากการนวด คอ การใหนำมนหอมระเหยซมเขาไปในรางกายใหไดมากทสด และผอนคลาย รางกายใหมากทสดดวย

227

ตำราวชาการ สคนธบำบด

วธปฏบตสำหรบการนวด • ผสมนำมนหอมระเหยทตองการบำบดกบนำมนสกดจากพชทจะใชเปนนำมนนำพา • การเลอกนำมนสกดจากพชทจะใชเปนตวนำพา ควรเลอกทมคณสมบตเหมาะกบ

สภาพผวของลกคา หรอผถกนวด เพอชวยเสรมสรางผวพรรณใหมสขภาพด • การเจอจางนำมนหอมระเหยสำหรบผใหญควรจะอยในระดบท 1%-3% ทงนขนอยกบ

ความแขงแรง หรอสขภาพของผทถกนวด หากผถกนวดมสขภาพทแขงแรง สามารถ ผสมในอตราความเขมขนตงแต 2.5% ขนไปจนถง 3%

• การเจอจางนำมนหอมระเหยสำหรบเดก สตร ผสงอาย และผมครรภควรจะอยในระดบท 0.1%-1.0%

แนวทางในการกำหนดอตราสวนของปรมาณนำมนนำพาและความเขมขนของนำมนหอมระเหยในการผสม ตามความนยมของนกบำบดดวยกลนโดยทวไปจะกำหนดสตรการผสมตามอตราสวนคอ นำมนนำพา 15 มลลลตร ในความเขมขนของนำมนหอมระเหยท 1 เปอรเซนต จะใชจำนวนนำมนหอมระเหยปรมาณ 3 หยด ปรมาณและคาความเขมขนของนำมนหอมทใชในการผสมจะแปรเปลยนไปตามคาผนแปรของนำมนทงสองชนด หากใชนำมนหอมระเหยหลายชนด ควรตองเฉลยตามอตราสวนทไดกลาวไวแลวขางตน การเลอกนำมนหอมเพอใชในการนวด จะขนอยกบวตถประสงค หรอความตองการของ ผตองการนวดเปนหลก หากตองการผอนคลาย ตองเลอกนำมนหอมระเหยทมสรรพคณสำหรบ ผอนคลาย หากตองการความสดชนกระปรกระเปราตองเลอกนำมนหอมระเหยสำหรบกระปรกระเปรา ซงสามารถตรวจสอบคณสมบตตาง ๆ ของนำมนหอมระเหยไดจากบททผานมา ประโยชนของการบำบดโดยการนวด • ชวยบำบดสำหรบสภาวะตาง ๆ ทมผลตอระบบประสาท เชน ความเครยด ความ

เมอยลาของระบบประสาท • ชวยบำบดความเมอยลาทงทางรางกายและจตใจ • ชวยบำบดความเมอยลาเรอรงของคอ บา ไหล และการปวดศรษะ • ชวยกระตนการไหลเวยนโลหตของกลามเนอ บรรเทาอาการอกเสบและความเจบปวด • ชวยบรรเทาอาการและลดความเจบปวดทเกดจากโรคไขขออกเสบ โรครมาตอยด • ชวยบำบดในกรณของขอเคลอน การแตกราวของกระดกใหกลบสสภาวะปกตไดเรวขน • ชวยเสรมสรางและปรบโครงสรางรางกายใหดขน รวมทงปรบปรงการเคลอนไหวของ

ขอตอตาง ๆ

228

• ชวยเสรมสรางการทำงานของอวยวะภายในโดยทางตรงและทางออม • ชวยปรบปรงระบบการยอยอาหาร การขบถายของเสย • ชวยปรบปรงการทำงานของไตใหมประสทธภาพมากยงขน

• ชวยกระตนการทำงานของระบบนำเหลองเพอชวยใหขจดสารพษออกจากรางกาย

ไดเรวยงขน

• ชวยบรรเทาอาการทเกดจากการปวดศรษะ

ขอหามในการนวด

• หามนวดขณะมไข

• หามนวดในขณะทไดรบการตดเชอแบบเฉยบพลน

• หามนวดบนพนผวทมการอกเสบ

• หามนวดผทมภาวะของโรคกระดกพรน

• หามนวดบรเวณทมเสนเลอดขอด

• หามนวดบรเวณทมการคงของของเหลว

• หามนวดในกรณทมภาวะของความดนโลหตสง

• หามนวดในภาวะทมการเกดแผลเปนใหม ๆ

• หามนวดในภาวะทมการแตกหกของกระดก การฉกขาดของกลามเนอและเอนใหม ๆ

• หามนวดผมภาวะของโรคมะเรง

• หามนวดในภาวะทดมเครองดมมนเมา

ข. การบำบดโดยการแช การแชตว มอ และเทา เปนวธปฏบตทไดผลมากทสดอกวธหนง ทงน เนองจากนำมน หอมระเหยสามารถซมผานทางผวหนง และผแชยงสามารถรบนำมนหอมระเหยโดยการสดดมไดอกดวย ดงนน จงเปนวธทมผนยมใชมาก อกทงเปนวธทเหมาะสำหรบผทไมสามารถใชวธการนวดได วธปฏบตสำหรบการแชตวมอและเทา • วธท 1 เตมนำอนในปรมาณทตองการลงในภาชนะทตองการแช หยดนำมนหอม

ระเหยลงไปประมาณ 6-8 หยดสำหรบการแชทงตว ลงไปแชในนำประมาณ 10 นาท การแชดวยวธน ควรระมดระวงการเลอกใชนำมนหอมระเหย ทงนเนองจาก

229

ตำราวชาการ สคนธบำบด

คณสมบตของนำมนหอมระเหยบางตวมโอกาสทำใหเกดการระคายเคองแกผวหนง ไดงาย และการแชโดยไมไดผสมนำมนหอมระเหยกบนำมนนำพา จงทำใหนำมนหอมระเหยสามารถสมผสกบผวไดโดยตรง

• วธท 2 เตมนำอนในปรมาณทตองการลงในภาชนะทตองการแช ผสมนำมนหอมระเหยกบนำมนนำพาเขาดวยกนตามปรมาณความเขมขนทไดแนะนำไปกอนหนาน ลงไปแชในนำประมาณ 10 นาท วธนจะเปนวธทปลอดภยมากทสด ทงน นำมน หอมระเหยไดเจอจางกบนำมนนำพา อกทงนำมนนำพาทใชจะเพมคณประโยชนใหแกผวอกทางหนงดวย

ประโยชนของการบำบดดวยการแช • ชวยบำบดสำหรบสภาวะตาง ๆ ทมผลตอระบบประสาท เชน ความเครยด ความเมอย

ลาของระบบประสาท • ชวยบำบดความเมอยลาทงทางรางกายและจตใจ • ชวยบำบดอาการปวดทเกดจากภาวะไขขออกเสบ • ชวยบำบดอาการปวดทเกดจากระบบการไหลเวยนโลหต เชน เสนเลอดขอด • ชวยบำบดภาวะการบวมทเกดจากการคงคางของนำและของเหลวในสวนตาง ๆ ของ

รางกาย • ชวยบำบดอาการนอนไมหลบ • ชวยบำบดอาการปวดศรษะ • ชวยบำบดอาการปวดเมอยกลามเนอ หรอความผดปกตของกลามเนอ • ชวยบำบดภาวะของผวแหง • การนงแชจะชวยบำบดอาการตดเชอของระบบขบถายปสสาวะ ภาวะรดสดวงทวาร

อาการทองผก และการปวดเมอยหลงสวนลาง

ค. การบำบดโดยการประคบ การประคบจะเปนวธทเหมาะสมสำหรบผทไมสามารถรบการนวดได และเปนวธทลดอาการเจบปวด อาการบวม ซงเกดจากการอกเสบไดด การประคบม 2 ลกษณะ คอ ประคบดวย ความเยนและประคบดวยความรอน

230

1.วธปฏบตการประคบดวยความเยน • เตมนำเยนลงในภาชนะทเตรยมไวใหมากพอสำหรบพนททตองการประคบ หรอ

ในปรมาณ 200 มลลลตร หยดนำมนหอมระเหยประมาณ 4-5 หยดลงในนำ ทเตรยมไว

• ใชผาขนหนคอย ๆ จมลงไปในนำอยางชา ๆ เพอใหนำมนหอมระเหยซมเขาไปในเนอผาและบดผาใหหมาด ๆ

• นำผาดงกลาวมาประคบรางกายสวนทตองการ • นำพลาสตกมาหอหมเพอตองการใหผาเกบความเยนไดนานทสด • นำผาขนหนมาคลมบนพลาสตกอกชนหนง และทงไวประมาณ 1 ชวโมง หรอตลอดคน ประโยชนของการประคบดวยนำเยน • ชวยลดระดบความรอนของอณหภมในรางกาย • ชวยลดการอกเสบ • ชวยเรงการรกษาอาการบาดเจบของกลามเนอ • ชวยลดอาการบาดเจบของเอนทเกดจากขอเคลด • ชวยลดอาการฟกชำ 2.วธปฏบตการประคบดวยความรอน ใชวธการเตรยมเชนเดยวกบการประคบเยน แตตางกนทอณหภมของนำทใช ประโยชนของการประคบดวยนำรอน • ชวยบรรเทาอาการทเกดจากแมลงกด • ชวยลดการอกเสบไขขอ • ชวยลดอาการเจบปวดของภาวะประจำเดอน • ชวยลดอาการเจบปวดบรเวณทอง • ชวยลดอาการปวดศรษะ • ชวยรกษาอาการบาดเจบของกลามเนอ • ชวยรกษาอาการบาดเจบของเอนทเกดจากขอเคลด ขอควรระวง • ระดบอณหภมของนำทใช หากรอนมากเกนไปอาจทำใหสวนทถกประคบไหมได

231

ตำราวชาการ สคนธบำบด

ง. การบำบดโดยการอบ การใชนำมนหอมระเหยโดยการอบแหง หรอทเราเรยกวาซาวนา นบเปนการบำบดอก รปแบบหนงทไดรบความนยมในศนยการออกกำลงกายและสปาทมหองอบซาวนาไวบรการ สงทจะตองตระหนกในการใชวธน คอ การใชหองรวมกนกบบคคลอน ในกรณทไมชอบกลนของนำมนหอมระเหยชนดเดยวกบทเราใช ซงจะอาจทำใหเกดขอขดแยงกน และอาจมผลในดานจตวทยาดวยเชนกน การอบซาวนานชวยลดและบรรเทาอาการคดจมกไดเปนอยางด วธปฏบตการอบความรอนแหง • เตมนำลงไปในถงทใชสำหรบหองอบซาวนา • หยดนำมนหอมระเหยทตองการใชลงในถงนำ ประมาณ 2-3 หยด • ตกนำผสมนำมนหอมระเหยราดลงไปบนหน จะทำใหเกดไอนำลอยขนไปในอากาศ

และไอนำทำใหเราสามารถสดดมนำมนหอมระเหยได ประโยชนของการอบความรอนแหง • ชวยบรรเทาอาการคดจมก • ชวยบำบดอาการผดปกตของทางเดนหายใจ • การบำบดโดยการสดดม การสดดมอาจเปนวธการบำบดรกษาในการใชยาทเกาแก แตกยงคงใชเรอยมาจนถงปจจบน การใชนำมนหอมระเหยดวยวธการสดดม จงเปนวธทไดผลดทสดวธหนง ทงน จะมผลตอทงทางรางกายและจตใจ ซงการสดดมจะมการซมผานของนำมนหอมระเหยได 2 ทาง คอ ก.การสดดมทางออม เปนการสดดมโดยการผานทางหลอดลม แขนงปอด และถงลม ซงเปนจดทนำมนหอมระเหยผานเขาไปยงระบบการไหลเวยนโลหต เชน การใชในรปแบบของนำหอมปรบสภาพหอง การจดเตาเผา หรอตะเกยง การใชกบพดลม การใชกบเครองทำความชน การใชกบเครองทำใหฟงกระจาย และการใชกบอปกรณพนฉด วธปฏบตสำหรบการสดดมทางออม • การเพมความสดชนใหแกหอง ใสนำรอนในภาชนะทตองการ หยดนำมนหอมระเหยประมาณ 2-5 หยดลงไปใน

ภาชนะดงกลาว จดวางภาชนะลงในพนททตองการ นำรอนจะทำใหเกดไอนำและ

232

นำมนหอมระเหยจะระเหยขนไปในอากาศพรอมกบไอนำ ทำใหรสกสดชน จงเหมาะสำหรบผทอยในหองปรบอากาศทมลกษณะอากาศแหง

• การจดตะเกยงเผา แบบเทยนไขและแบบไฟฟา ใสนำลงในอปกรณทเตรยมไว หยดนำมนหอมระเหยประมาณ 1-5 หยดลงไปใน

ภาชนะดงกลาว จดเทยนไข หรอเปดสวทชไฟ เพอใหนำมอณหภมทเหมาะสมในการทำระเหย

• การใชกบพดลม หยดนำมนหอมระเหยลงบนแผนอปกรณทสามารถดดซบนำมนหอมระเหยได เชน

อาจเปนสำลแผน ประมาณ 1-5 หยดลงบนแผนอปกรณ นำแผนอปกรณไปตดไวในทสามารถรบแรงเปาจากพดลมได

• การใชกบอปกรณทำความชน เตมนำลงไปในอปกรณทำความชน หยดนำมนหอมระเหยประมาณ 1-5 หยดลงบน

กระดาษเนอเยอ (ทชช) นำกระดาษดงกลาวไปวางไวบนชองทความชนผาน ทงนไมควรหยดนำมนหอมระเหยลงในนำททำความชนโดยตรง เนองจากนำมนหอมระเหย จะลอยตวอยบนนำและไมระเหยออกมา

• การใชกบอปกรณพนละอองไอนำ การใชนำมนหอมระเหยกบอปกรณพนละอองไอ ขนอยกบลกษณะของอปกรณนน ๆ

ทงน ความรอนแบบออนจะชวยทำใหนำมนหอมระเหยระเหยขนไปในอากาศได • การใชกบอปกรณพนนำมนหอมระเหย ใสนำมนหอมระเหยทตองการใชในอปกรณหลอดแกวทเปนสวนหนงของอปกรณน

เปดสวทชไฟเพอใหอปกรณทำงาน การทำงานดวยอปกรณนจะไดความเขมขนของนำมนหอมระเหยสง ดงนน จงเหมาะกบพนทหองทมขนาดใหญ เนองจากนำมนหอมระเหยทพนออกมาเปนนำมนหอมระเหยทไมเจอปน และไมผานความรอน ดงนน ผใชตองระมดระวงปรมาณการสดดม

• การใชในลกษณะของสเปรย เปนการผสมนำมนหอมระเหยกบนำ และนำไปบรรจในขวดสเปรย เพอใชฉด หรอ

พน ปรมาณนำมนหอมระเหยทใชประมาณ 3-8 หยด ข. การสดดมโดยตรง เปนการสดดมผานทางจมก โดยผานเยอจมกเขาไปยงระบบการไหลเวยนโลหตและกระตนระบบการรบกลน Olfactory system เชน การใชเยอกระดาษ หรอสำลกอนเปนสอในการ นำผานการใชไอนำเปนสอในการนำผาน และการใชทอดดเปนควนในการนำผาน

233

ตำราวชาการ สคนธบำบด

วธปฏบตสำหรบการสดดมทางตรง • การใชกบสำล หรอเยอกระดาษ หยดนำมนหอมระเหยประมาณ 1-5 หยด ลงบนสำลแผน หรอกอนกได หรอ

เยอกระดาษเชดหนา นำไปสดดมประมาณ 5-10 นาท • การใชกบรบบน

หยดนำมนหอมระเหยประมาณ 1-5 หยดลงบนรบบนขนาด 1 นว นำรบบนไปวางไวในบรเวณทตองการ เชน บนหมอน หรอเตยงเพอสดดม ประมาณ 5-10 นาท • การใชในลกษณะของไอนำ เตมนำรอนลงในภาชนะทตองการโดยใหความรอนของนำเพยงพอทจะทำใหเกดไอนำ

หยดนำมนหอมระเหยประมาณ 1-5 หยดลงในภาชนะทมนำรอนดงกลาว ใชผาขนหนผนใหญคลมศรษะไว จากนน กมหนา และหลบตา เพอสดดมไอนำจากภาชนะดงกลาวเปนเวลาประมาณ 10 นาท ขอควรระวงสำหรบวธน คอ ระวงอยาใหไอนำ เขาตา ไมแนะนำใหผสงอายและผทมภาวะหดหอบใชวธนในการบำบด

ประโยชนของการสดดมไดแก • ชวยบำบดสภาวะตาง ๆ ทเกดขนตอระบบประสาท เชน ความเครยด ความเมอยลา

ของระบบประสาท • ชวยบำบดความเมอยลาทงทางรางกายและจตใจ • ชวยบำบดการตดเชอในทางเดนระบบหายใจสวนบน • ชวยบำบดผทเปนไขทเกดจากละอองฝน ภาวะการเกดไซนส และการปวดศรษะ • ชวยบำบดอาการของผเปนหอบหด หวด เจบคอ และไอ • ชวยบำบดอาการนอนไมหลบ • ชวยปองกนการตดเชอ

234

เอกสารอางอง 1. Ingrid Martin, Aromatherapy for Massage Practitioners, Lippincott Williwams &

Wilkins 2007 p.169 2. Ingrid Martin, Aromatherapy for Massage Practitioners, Lippincott Williwams &

Wilkins 2007 p.171 3. Salvatore Battaglia. The complete Guide to Aromatherapy. 6th ed. Australia. Watson

Ferguson 2003 p.363 4. Ingrid Martin, Aromatherapy for Massage Practitioners, Lippincott Williwams &

Wilkins 2007 p.171 5. Ingrid Martin, Aromatherapy for Massage Practitioners, Lippincott Williwams &

Wilkins 2007 p.172 6. Salvatore Battaglia. The complete Guide to Aromatherapy. 6th ed. Australia. Watson

Ferguson 2003 p.368 7. Ingrid Martin, Aromatherapy for Massage Practitioners, Lippincott Williwams &

Wilkins 2007 p.172 8. Salvatore Battaglia. The complete Guide to Aromatherapy. 6th ed. Australia. Watson

Ferguson 2003 p.362 9. Salvatore Battaglia. The complete Guide to Aromatherapy. 6th ed. Australia. Watson Ferguson 2003 p.368 10. Salvatore Battaglia. The complete Guide to Aromatherapy. 6th ed. Australia. Watson Ferguson 2003 p.371 11. Jane Buckle, Clinical Aromatherapy Essential Oils in Practice. 2nd ed, Churchill

Livingstone 2004 p.32 12. Jane Buckle, Clinical Aromatherapy Essential Oils in Practice. 2nd ed, Churchill

Livingstone 2004 p.32 13. Salvatore Battaglia. The complete Guide to Aromatherapy. 6th ed. Australia. Watson

Ferguson 2003 p.371 14. Salvatore Battaglia. The complete Guide to Aromatherapy. 6th ed. Australia. Watson

Ferguson 2003 p.372 15. Shirley Price, Aromatherapy Workbook, Thornsons 2000, p.151

235

ตำราวชาการ สคนธบำบด

หลกการใชประโยชนจากนำมนหอมระเหยในสคนธบำบด

นภาลย หาญสนนทนนท

จากขอมลเรองนำมนหอมระเหยในบททผานมา ทำใหเราไดรถงคณสมบตทางดานเคมหรอ ทเราเรยกวา สรรพคณทางยาของนำมนหอมระเหยแตละชนด นำมนหอมระเหยทมสรรพคณคลายกนหรอเหมอนกนสามารถจดใหอยในกลมเดยวกนเพอเปนทางเลอกใหผนำไปใชไดมโอกาสเลอกใชไดตามความตองการหรอตามความชอบสวนบคคล การเลอกใชนำมนหอมระเหยนอกจากการพจารณาคณสมบตหรอสรรพคณทางยาแลว จะตองพจารณาความมพษของแตละชนดดวยเพอหลกเลยงผลกระทบทอาจมตอรางกายของเราได ดงนนผใชควรจะตองศกษาคณสมบตของนำมนหอมแตละชนดใหเขาใจกอนนำมาใชเพอบำบดตนเองหรอบำบดผอน หากผนำมาใชไมไดศกษารายละเอยดใหเขาใจอาจทำใหการใชดงกลาวมผลขางเคยงได

4.1 หลกการผสมและการเจอจางนำมนหอมระเหย หลกในการใชนำมนหอมระเหยนนไมไดมความตางจากการเลอกใชยาแผนปจจบนหรอยาแผนโบราณ หรอสมนไพรเพอบำบดรกษาแตอยางใด ซงองคประกอบหลกๆทนำมาพจารณาไดแก • เพศ • อาย • สขภาพ • ความชอบเฉพาะบคคลในเรองกลน • วตถประสงคในการบำบด องคประกอบขางตนจะเปนตวกำหนดแนวทางในการผสมนำมนหอมระเหยทสำคญและมบทบาทตอการเลอกนำมนหอมระเหย กำหนดสดสวนในการผสม และการคาดหวงผลในการบำบด เปนอยางมาก เพศ อาย และสขภาพ จะเปนตวกำหนดความเขมขนของอตราสวนของนำมนหอมระเหยทจะเลอกใช เชน เพศชายโดยปกตแลวจะมความแขงแรงมากกวาเพศหญง ดงนน โครงสราง ของรางกายสามารถรบนำมนหอมระเหยทมความเขมขนสงไดมากกวาผหญง วยรนจนถงวยกลางคน จะสามารถรบนำมนหอมระเหยทมความเขมขนสงไดมากกวาผทอยในวยเดกและวยชรา ผทรางกาย แขงแรงยอมสามารถรบนำมนหอมระเหยทมความเขมขนสงไดมากกวาผทมสขภาพรางกายออนแอ

บทท 5 ผลตภณฑนำมนหอมระเหย

(Aromatherapy Products)

รศ.พมพร ลลาพรพสฐ

โครงรางเนอหา

5.1 องคประกอบทวไปของผลตภณฑนำมนหอมระเหย 5.2 เทคนคในการผสมนำมนหอมระเหยในตำรบ 5.3 ผลตภณฑนำมนหอมระเหยเพอการดแลสขภาพแบบพนฐาน : ก. ยาดมบรรเทาหวด หรอบรรเทาอาการวงเวยนศรษะ ข. เจลหรอขผงบรรเทาปวดเมอยกลามเนอ ค. สเปรยหอมไลยง ง. สเปรยปรบอากาศและฆาเชอในหอง จ. นำมนนวดตวเพอผอนคลาย กลามเนอ หรอเพอคลายเครยด ฉ. นำยาบวนปาก 5.4 ผลตภณฑนำมนหอมระเหยเพอการถนอมผวพรรณและความงาม ผลตภณฑนำมนหอมระเหยทใชในการอาบนำ (Aromatic bath products) ผลตภณฑนำมนหอมระเหยทใชกบรางกายในการถนอมผวพรรณ (Aromatic skin care products) ผลตภณฑนำมนหอมระเหยทใชกบรางกายในการขจดเซลลไลท (Aromatic anticellulite / Slimming products) ผลตภณฑนำมนหอมระเหยทใชในการถนอมผวหนา (Aromatic facial care products) ผลตภณฑนำมนหอมระเหยทใชในการถนอมเสนผม (Aromatic hair care products) 5.5 การควบคมคณภาพและกฎหมายทเกยวของ

236

237

ตำราวชาการ สคนธบำบด

ผลตภณฑนำมนหอมระเหย

(Aromatherapy Products)

รศ. พมพร ลลาพรพสฐ

ปจจบน ศาสตรและศลปในการใชประโยชนจากนำมนหอมระเหยทไดจากธรรมชาตไดถก

นำมาใชกนอยางแพรหลาย เพอการดแลสขภาพและถนอมผวพรรณในแนวของสขภาพแบบองครวม

รวมถงการนำมาใชเปนกจกรรมหลกในสปา ในมตของการบำบดดวยกลนหอม เพอปรบสมดลของ

รางกาย จตใจ และอารมณ ไดแก การสดดม การนวด การแชอาบ การอบประคบ การหอพนตว เปนตน

นอกจากนยงมการนำนำมนหอมระเหยทไดจากธรรมชาตมาผสมในผลตภณฑเกยวกบสขภาพและ

เครองสำอางตาง ๆ มากมาย เชน การจดตะเกยงเพอสดดม ยาดมบรรเทาหวด เจล หรอขผงบรรเทา

ปวดเมอยกลามเนอ สเปรยหอมไลยง สเปรยปรบอากาศและฆาเชอในหอง ในรถยนต นำยาบวนปาก

นำมนนวดตวเพอผอนคลายกลามเนอ หรอเพอคลายเครยด ตลอดจนการนำมาผสมในเครองสำอาง

สำหรบบำรงเสนผม ใบหนา และรางกาย เปนตน

ผลตภณฑนำมนหอมระเหยดงกลาวขางตนนสามารถผลตในรปแบบตาง ๆ เชน นำยาใส

(solution) โลชน (lotion) สบเหลว (liquid soap) เจล (gel) ขผง หรอบาลม (ointment or balm)

ครม (cream) สเปรยฉดพน (spray) เปนตน ซงในการพฒนาตำรบ หรอผลตผลตภณฑ ตองมความ

รพนฐานเกยวกบผลตภณฑเปนอยางด ไดแก สารทเปนองคประกอบ และหนาทในตำรบ ชนดของ

วตถดบทใช ความเขากนไดขององคประกอบในตำรบ เทคนคทถกตอง หรอเหมาะสมในการผลต

การควบคมคณภาพ ความคงตวของผลตภณฑ ตลอดจนควรคำนงถงความปลอดภยตอผใช ซงจะ

ทำใหไดผลตภณฑนำมนหอมระเหยทมคณภาพ มประสทธภาพ และมความปลอดภยตอการนำไปใช

ใหเกดประโยชนอยางสงสด นอกจากน ในเชงพาณชยควรคำนงถงขอกำหนดทางกฎหมายทเกยวของ

ดวย ไดแก มาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม (มอก.) หรอมาตรฐานผลตภณฑชมชน (มผช.) หรอ

กฎหมายเกยวกบผลตภณฑเครองสำอาง พระราชบญญตเครองสำอาง กฎหมายเกยวกบผลตภณฑ

สมนไพร เปนตน ตลอดจนสขลกษณะทดในการผลต ความสะอาด กเปนปจจยสำคญทมผลตอ

คณภาพ ความคงตว และความปลอดภยของผลตภณฑดวย ซงตองคำนงถงอยางยง

238

5.1 องคประกอบทวไปของผลตภณฑนำมนหอมระเหย ควรมดงน 1. สารสำคญ หรอสารออกฤทธ (active ingredients) ในทนหมายถง นำมนหอมระเหยชนดตาง ๆ ตามสรรพคณหรอจดประสงคทตองการใช 2. ตวทำละลายหรอตวเจอจาง (vehicle, base) เชน นำ แอลกอฮอล หรอนำมน 3. สารแตงส ในกรณทตองการแตงส 4. สารกนเสย ในกรณทมนำเปนองคประกอบในปรมาณมากพอควร 5. สารเสรมผลตภณฑ: สารตานออกซเดชน สารปรบความเปนกรด-ดาง สารเพมความคงตว สารเพมความหนด สารชวยการละลาย สารชวยใหใส เปนตน ตามความจำเปนในแตละกรณ ตวอยางเชน นำยาใส มองคประกอบ คอ สารออกฤทธ นำกระสายยา ไดแก นำแอลกอฮอล หรอนำมน แลวแตกรณ สารเตมแตง ไดแก ส กลน สารกนเสย (preservative) บฟเฟอรเพอปรบความเปนกรด-ดาง (buffer) สารตานออกซเดชน (antioxidant) เปนตน ควรคำนงถงคณสมบตทางเคมกายภาพดวย เชน ความเปนกรด-ดางของตำรบ การละลาย ความเขากนไดขององคประกอบตาง ๆ ในตำรบ ความคงตว ประสทธภาพ การแพและการกอ ระคายเคอง

5.2 เทคนคในการผสมนำมนหอมระเหยในตำรบ นำมนหอมระเหยแตละชนดมคณสมบตทแตกตางกน แลวแตโครงสรางทางเคมทตางกน ดงนน การเลอกใชนำมนหอมระเหยชนดใด จงขนกบจดประสงคทตองการของตำรบ โดยตองเลอกใหเหมาะกบบคคลทจะใชดวย ยงถาใชเพอจดประสงคในการบำบด บรรเทาอาการของโรคแลว ยงตองเพมความระมดระวงเกยวกบขอหามใชดวย ตองทำโดยผชำนาญเทานน โดยคำนงถงความปลอดภยเปนหลก สวนการใชเพอจดประสงคดานความสวยงาม หรอเครองสำอางนน โดยทวไปควรทราบสรรพคณของนำมนหอมระเหย ทราบชนดของผวของผทจะใช และควรระวงหลกเลยงการใชนำมนหอมระเหยทมผลเสยตอผวหนง เชน ทำใหแพ ระคายเคอง หรอแพแสงแดด เปนตน โดยทวไปการใชกบใบหนามกใชในความเขมขนทตำกวาการใชกบรางกาย (ใบหนานยมใช 0.5-2% รางกายใช 0.5-3%) และผทมผวแพงายตองลดความเขมขนลงจากปกตดวย การใชนำมนหอมระเหยเพอสขภาพและความงามนน มเทคนคการผสม 3 แบบ คอ 1. การผสมลวงหนา (pre-prepared blends) เปนการผสมไวลวงหนาเพอความสะดวกรวดเรวและงายตอการใช จะตองทราบขอมลเกยวกบนำมนหอมระเหยแตละชนดเปนอยางด และเลอก

239

ตำราวชาการ สคนธบำบด

ใชตามจดประสงคทตองการ จากนนผสมนำมนหอมระเหยเขาดวยกนโดยผสมตวทมปรมาณมากสด ในตำรบและรองลงมาจนครบ จากนนปลอยทงไวในขวดปดสนท กนแสง เกบในทเยน อยางนอย 24 ชวโมง จากนนจงนำมาผสมกบนำมนตวพา (ถามหลายชนด ควรผสมนำมนตวพาเขาดวยกนกอน โดยทงไวอยางนอย 24 ชวโมง เชนกน) จากนนทงไวในภาชนะปดสนทกนแสง อยางนอย 48 ชวโมง กอนนำมาใช การผสมแบบนสามารถใชในสปาเพอเตรยมพรอมสำหรบการบรการลกคา 2. การผสมทนทกอนใช (immediate individual client blends) การผสมทนทกอนใชเพอใหไดตำรบซงเหมาะสมกบผทจะใชจรง ๆ ตองทำโดยนกสคนธบำบด (Aromatherapist) ทมความชำนาญเทานน ตองมการวเคราะหปญหาสขภาพ / ปญหาดานผวพรรณ กอนเลอกใช 3. การผสมเพอใชในบาน (home-use blends) เปนการผสมเพอใหผใชนำไปทำเอง ทบาน มกมความเขมขนเปน 50% ของการใชโดยนกสคนธบำบด เพอหลกเลยงผลเสยทอาจเกดขน เพราะการใชทบานไมสามารถควบคมขนาดการใชได การเตรยมผลตภณฑทผสมนำมนหอมระเหยโดยทวไปควรใชเทคนคการผสมขอน เพราะ ผบรโภคควรสามารถซอผลตภณฑเพอนำมาใชเองทบานไดอยางปลอดภย ในการผสมนำมนหอมระเหยหลายชนดเขาดวยกน ใหพงระลกเสมอวา นำมนหอมระเหยทเลอกมาตามสรรพคณทตองการนนมการระเหยทตางกน ควรคำนงถงดวย โดยผสมนำมนหอมระเหยทเปนกลนพน (base note) กอน ตามดวยกลนหลก (middle note) และกลนนำ (top note) ตามลำดบ นอกจากนอาจมการใชตวปรบสมดล (blend equalizer) เพอปรบความนมละมนของกลน ชวยลดความแหลมคม หรอความฉนของกลนบางชนด หรอตวปรบปรงสวนผสม (blend modifier) ชวยเสรมกลนอนใหแรงขน หรอตวยกระดบสวนผสม (blend enhancers) ซงเปนนำมนหอมระเหยทมกลนนาพงพอใจ จงใชเพอเพมความพงพอใจตอผสดดม รวมดวย ขนกบความรความชำนาญของนก สคนธบำบด พบวาปจจบนในทองตลาด มผลตภณฑทผสมนำมนหอมระเหยมากมาย ตามกระแสความนยม ซงสามารถแบงไดเปน 2 กลม ตามประเภทของการนำไปใชประโยชน ดงน 1. ผลตภณฑนำมนหอมระเหยเพอการดแลสขภาพแบบพนฐาน 2. ผลตภณฑนำมนหอมระเหยเพอการถนอมผวพรรณและความงาม

5.3 ผลตภณฑนำมนหอมระเหยเพอการดแลสขภาพแบบพนฐาน ปจจบน การดแลสขภาพแบบองครวม หรอสขภาพทางเลอก (Alternative health care) ซงหมายถง การแพทยแผนตะวนออกทงหลาย (Alternative therapy) ไดแก ธรรมชาตบำบด วารบำบด โยคะ สมาธ แอโรบค การลางพษ การนวด การฝงเขม กดจด เพอปรบสมดลของ

240

รางกายและจตใจ ตลอดจนการแพทยแผนไทย การแพทยแผนจน การแพทยอายรเวทของอนเดย ซงอาศยประโยชนจากสมนไพร พชหอมและนำมนหอมระเหยจากธรรมชาต กำลงไดรบความนยมมากขนตามลำดบ เพราะทำใหสขภาพด สามารถปองกนมใหเจบปวย และรกษาอาการเจบปวยไดดวย สคนธบำบด (Aromatherapy) ซงใชนำมนหอมระเหยจากธรรมชาต เพอผลในการปรบสมดลของรางกาย และจตใจ จงสามารถใชเสรมในการรกษาโดยแพทยทางเลอกเหลานได เชน การบำบดทางจตโดยสดดมเพราะมผลตอสมองซงควบคมอารมณ ความรสก ซงกรณนตองใชภายใตการดแลของบคลากรทาง การแพทย การนวดโดยใชนำมนหอมระเหยเพอชวยคลายอาการปวดกลามเนอ คลายเมอยลา และผอนคลายอารมณ เปนตน ซงเปนททราบดแลววาโมเลกลเลกๆขององคประกอบในนำมนหอมระเหยจากพชสามารถระเหยเขาไปจบกบปลายประสาทรบกลนในโพรงจมกโดยการสดดม จะใหผลตอการทำงาน ของระบบอวยวะตาง ๆ ของรางกายได โดยการแปรเปนสญญาณไฟฟาเคมสงผานการควบคมของ กานสมอง (Limbic system) ไปยงอวยวะตาง ๆ ทำใหสขภาพสมดลทงรางกายและจตใจ สวนทเขาทางผวหนงโดยการทาถนวด จะแทรกซมผานเซลลผวหนง มผลในการลดความเจบปวด คลายกลามเนอ ลดการอกเสบ ฆาเชอโรค ตลอดจนทำใหผวหนงชมชน เตงตง ชวยเสรมความงามไดดวย ผลตภณฑนำมนหอมระเหยเพอการดแลสขภาพแบบพนฐานในรปแบบของผลตภณฑสำเรจรปทมในทองตลาด มดงน 1. ยาดมบรรเทาหวด หรอบรรเทาอาการวงเวยนศรษะ 2. เจลหรอขผงบรรเทาปวดเมอยกลามเนอ 3. สเปรยหอมไลยง 4. สเปรยปรบอากาศและฆาเชอในหอง ในรถยนต 5. นำมนนวดตวเพอผอนคลายกลามเนอ หรอเพอคลายเครยด 6. นำยาบวนปาก การพฒนาตำรบ หรอเตรยมผลตภณฑนำมนหอมระเหยเพอการดแลสขภาพควรคำนงถงความเขมขนทใช (concentration) ขนาด หรอปรมาณทใช (dose) ความเปนพษ (toxicity) ตลอดจนความปลอดภย (safety) โดยตองศกษาขอมลเกยวกบนำมนหอมระเหยและองคประกอบอนในตำรบเปนอยางด ดงไดกลาวขางตนแลว นอกจากน การเลอกรปแบบผลตภณฑใด ควรคำนงถงการละลายของนำมนหอมระเหยและผลการออกฤทธทตองการดวย เชน ถาตองการใหออกฤทธเรว ควรอยในรปของนำยาใส โดยละลายนำมนหอมระเหยในแอลกอฮอล หรอนำผสมแอลกอฮอล ถาตองการใหออกฤทธนานขน ควรอยในรปของเจล ครม ขผง หรอบาลม หรอละลายนำมนหอมระเหยในนำมน เปนตน

241

ตำราวชาการ สคนธบำบด

ก. ยาดมบรรเทาหวด หรอบรรเทาอาการวงเวยนศรษะ ยาดมมกอยในรปของนำยาใส ซงประกอบดวยนำมนหอมระเหยหลายชนด ทมผลตอระบบทางเดนหายใจ และระบบประสาทรบความรสก เชน ชวยใหหายใจโลง บรรเทาการคงของเสนเลอดฝอย ลดการบวม หรอการอกเสบของเยอบชองจมก ฆาเชอโรคในทางเดนหายใจ หรอบางกรณอาจชวยใหรสกสดชน บรรเทาอาการวงเวยนศรษะ ปวดหว เปนตน ไดแก ยคาลปตส (Eucalyptus) โรสแมร (Rosemary) ใบสะระแหน (Peppermint) ททร (Tea tree) ไทม (Thyme) ลาเวนเดอร (Lavender) มะกรดฝรง (Bergamot) มะกรดไทย (kaffir lime) มะนาวเหลอง (Lemon) เสจ (Sage) เสมดขาว (Cajuput) ใบโหระพา (Basil) มารจอแรม (Marjoram) ตะไคร (Lemongrass) ตะไครหอม (citronella) พมเสน (borneol) พมเสนใบ (patchouli) และการบร (camphor) เปนตน(1-6) นำมนหอมระเหยเหลานถกนำมาผสมในอตราสวนทเหมาะสมตามหลกการการผสมทถกตอง (ใส base note กอน แลวตามดวย middle note และ top note ตามลำดบ) จากนนนำมาเจอจางดวยตวทำละลายทเหมาะสม เชน แอลกอฮอลชนดทปราศจากกลน หรอปราศจากสาเหลา (denatured alcohol) คนผสมจนเขากนด ในทางสคนธบำบดซงเนนการใชนำมนหอมระเหยทไดจากธรรมชาตนน จะเนนการใชตวทำละลายทมอนตรายนอยทสดเชนกน หลกเลยงการใชตวทำละลายอนทรยทเปนอนตราย หรอมพษเมอสดดม เชน อะซโตน (acetone) ปโตรเลยมอเธอร (petroleum ether) คลอโรฟอรม (chloroform) เปนตน บางกรณอาจมการผสมนำมนตวพา เชน นำมนแรชนดเบา (light mineral oil) นำมนพชทไมเหนอะหนะ ไดแก นำมนโจโจบา (jojoba oil) นำมนเมลดอลมอนด (sweet almond oil) ในปรมาณเลกนอย เพอชวยใหออกฤทธนานขน ซงตองระวงเรองความเขากนไดของนำมนตวพากบแอลกอฮอลดวย หากใสมากเกนไป ตวอยางตำรบยาดม ยาสดดม (Homemade Nasal Inhaler) Rx. Eucalyptus 2 หยด Rosemary 2 หยด Peppermint 1 หยด Rock salt 1 ชอนโตะ หยดนำมนหอมระเหยซ งผสมเขาดวยกนแลว (ตามหลกการผสมดงกลาวขางตน) บนเกลอสนเธาว (rock salt) ซงจะดดนำมนหอมระเหยไว บรรจลงภาชนะทเหมาะสม แลวใชสดดมเมอตองการ หรออาจนำมาเจอจางดวยแอลกอฮอลชนดทปราศจากกลน หรอปราศจากสาเหลาดงกลาวขางตน 15 มลลลตร แลวใชสดดม

242

กรณทตองการทำยาพนคอ หรอจมก (aromatic diffuser) ใหใชนำมนหอมระเหยท ไมหนด เชน นำมนหอมระเหยจากพชตระกลสม (citrus) ยคาลปตส (eucalyptus) หรอโรสแมร (rosemary) ไมควรใชชนดทหนด เชน รากหญาแฝก (vetiver) แกนจนทน (sandalwood) วนลา (vanilla) เมอร (myrrh) และกำยาน (benzoin) ยกเวน ไดทำใหเจอจางลงดวยนำมนทไมหนดดงกลาวมาแลว หรอละลายในแอลกอฮอล (alcohol)

บาลมกลนหอมไอระเหย (Vapour Balm) Rx. Peppermint oil 2 ชอนชา (10 มลลลตร) Eucalyptus oil 3 ชอนชา (15 มลลลตร) Thyme oil 1 ชอนชา (5 มลลลตร) (ใช thyme linalol ดทสด) Olive oil 1 ถวยตวง (240 มลลลตร) Beeswax ออนซ (25 มลลลตร) หลอม beeswax (ไขผง) ผสมเขากบ olive oil (นำมนมะกอก) โดยใชอณหภมไมสงนก (ประมาณ 60-70 องศาเซลเซยส) ปลอยใหเยนลง แตยงเหลวอย (ประมาณ 40-45 องศาเซลเซยส) จงเตมนำมนหอมระเหยซงไดผสมเขากนดแลว คนใหทว บรรจลงภาชนะทเหมาะสม ปลอยใหแขงตว กอนนำมาใช ตวอยางนำมนหอมระเหยสตรผสม สำหรบบรรเทาอาการตาง ๆ ซงชวยเสรมการรกษาดวยยาแผนปจจบน นำมนหอมระเหยสตรผสมนตองนำไปเจอจางอกท เชน เตรยมเปนยาดม หรอบาลม ดงกลาวขางตน

หวด (Colds) % pine 20 spruce 20 therebentine 20 eucalyptus 20 lavender 20

3 4

243

ตำราวชาการ สคนธบำบด

ไซนสอกเสบ (Sinustitis) % eucalyptus 40 lavender 40 peppermint 20

ข. เจลหรอบาลมบรรเทาปวดเมอยกลามเนอ มการใชนำมนหอมระเหยเพอชวยคลายอาการปวดกลามเนอ คลายเมอยลา ในรปของ ขผง หรอบาลมบรรเทาปวดเมอยกลามเนอมาชานาน ซงรจกกนดในนามของ ยาหมอง ปจจบนพบวา มนำมนหอมระเหยหลายชนดใชในการนวด เพอชวยเรงการปลดปลอยกรดแลคตคทคงคางในกลามเนอ จงบรรเทาอาการปวดได เชน สมโอฝรง (Grapefruit) สนจนเปอร (Juniper) โรสแมร (Rosemary) และตะไคร (Lemongrass) นำมนหอมระเหยทลดอาการปวดกระดก เชน มารจอแรม (Marjoram), เจอราเนยม (Geranium) สนจนเปอร (Juniper) นอกจากนอาจใชลกผกช (Coriander) เสมดขาว (Cajuput) โรมนคาโมมายล (Roman chamomile) ตะไคร (Lemongrass) ลาเวนเดอร (Lavender) และมะนาวฝรง (Lemon verbena) นยมใชโดยการทา ซงอาจมการนวดรวมดวยกได นำมนหอมระเหยซงคลายเครยด และลดความเจบปวดกลามเนอ ไดแก มะกรดฝรง (Bergamot) แครเสจ (Clary sage) คาโมมายล (Chamomile) ดอกมะล (Jasmine) ลาเวนเดอร (Lavender) มารจอแรม (Marjoram) ดอกสม (Neroli) ดอกกหลาบ (Rose) โรสแมร (Rosemary) แกนจนทน (Sandalwood) ดอกกระดงงา (Ylang Ylang) รวมถงนำมนหอมระเหยชนดรอน (Hot oil) เชน ใบสะระแหน (Peppermint) ดอกกานพล (Clove) เปลอกอบเชย (Cinnamon) ไพล (plai) พรกไทย (pepper) เปนตน ขผง หรอบาลม เปนรปแบบผลตภณฑทมลกษณะกงแขง มความมน และไมเขากบนำ สารทเปนองคประกอบในขผง หรอบาลมมกเปนนำมน ไขมน หรอไขแขง เชน นำมนแรชนดเบา (light mineral oil) นำมนพช ไดแก นำมนโจโจบา (jojoba oil) นำมนเมลดอลมอนด (sweet almond oil) นำมนถวเหลอง (soy bean oil) นำมนดอกทานตะวน (sunflower oil) ลาโนลน (lanolin) วาสลน (vaseline) ไขผง (beeswax) พาราฟนแขง (hard paraffin) เปนตน ผสมกน ในอตราสวนตาง ๆ ทเหมาะสม เพอใหผลตภณฑทไดมลกษณะกงแขง สะดวกตอการใชและพกพา ในการเตรยมผลตภณฑตองอาศยความรอนในการหลอมใหไขมนและไขแขงละลายเขากนกบนำมน โดยใชอณหภมประมาณ 60-80 องศาเซลเซยส และตองปลอยใหเยนลง แตยงเหลวอยทอณหภมประมาณ 40-45 องศาเซลเซยส จงเตมนำมนหอมระเหยทไดผสมเขากนดแลวลงไป จากนนคนผสม

244

จนเขากนด จงบรรจลงภาชนะทเหมาะสม ปลอยใหแขงตว กอนนำมาใช อาจมการเตมสารตานออกซเดชนเพอปองกนการหนของนำมนพชบางชนด เจล เปนรปแบบผลตภณฑทมลกษณะกงแขงซงโปรงแสง หรอโปรงใส แตไมมความมน และเขากบนำได สารทเปนองคประกอบสำคญ คอสารกอเจล ซงนยมใชพอลเมอร (polymer) เชน คารโบพอล (carbopol) คารบอกซเมธลเซลลโลส (carboxymethyl cellulose) ไฮดรอกซโพรพล เมธลเซลลโลส (hydroxypropylmethyl cellulose) เมธลเซลลโลส (methyl cellulose) เปนตน ซงพองตวไดดในนำ ทำใหเกดความหนดและหอหมเอาสารละลายไวภายใน ควรมการเตมสารกนเสย ในตำรบ เพราะมนำเปนองคประกอบในปรมาณสง อาจมการเตมสารตานออกซเดชนรวมดวย การเตมนำมนหอมระเหยในเจลมากเกนไปอาจทำใหเจลขน ไมนาใช จงควรระวง

ค. สเปรยหอมไลยง มกอยในรปของนำยาใส ซงประกอบดวยนำมนหอมระเหยหลายชนดทมผลในการ ไลแมลง ไดแก ตะไคร (Lemongrass) ตะไครหอม (Litronella) ผวสม (orange) เจอราเนยม (geranium) เพนนโรยล (pennyroyal) พมเสนใบ (patchouli) ตะไครตน (litsea cubebe) เปนตน นำมาเจอจาง โดยละลายในนำผสมกบแอลกอฮอลล ในอตราสวนทเหมาะสม จากนนบรรจลงในขวดทมหวปม หรอสเปรย เพอฉดพนไลยง หรอแมลงตามทตองการ ตวอยางนำมนหอมระเหยสตรผสม สำหรบไลยง หรอแมลงบรรเทาอาการตาง ๆ นำมนหอมระเหยสตรผสมน ตองนำไปเจอจางอกท ดงกลาวขางตน

ปองกนยง (Mosquitoes) % citronella 25 geranium 25 lemongrass 25 pennyroyal 25 รปแบบการใช: ฉดพน lotion ขผง

245

ตำราวชาการ สคนธบำบด

ง. สเปรยปรบอากาศและฆาเชอในหอง ในรถยนต นำมนหอมระเหยหลายชนดใหผลในการฆาเชอโรคไดด เชน ยคาลปตส (Eucalyptus) ททร (Tea tree) ไทม (Thyme) ลาเวนเดอร (Lavender) มะกรดฝรง (Bergamot) ไมซดาร (Cedarwood) เปลอกอบเชย (Cinnamon) กานพล (Clove) เสจ (Sage) เสมดขาว (Cajuput) ใบโหระพา (Basil) ออรกาโน (Oregano) ตะไคร (Lemongrass) มะนาว (Lemon) ตะไครหอม (Citronella) ตะไครตน (Litsea cubebe) พมเสน (Borneol) พมเสนใบ (Patchouli) ไมสน (Pine) และการบร (Camphor) เปนตน จงมการนำมาผลตในรปของสเปรยฉดพนเพอฆาเชอโรคในหอง ในรถยนต หรอบรเวณทมกลนอบตาง ๆ มกเตรยมอยในรปของนำยาใส ซงประกอบดวยนำมนหอมระเหยหลายชนดทมผลในการฆาเชอโรค นำมาเจอจางโดยละลายในนำผสมกบแอลกอฮอลลในอตราสวน ทเหมาะสม จากนนบรรจลงในขวดทมหวปม หรอสเปรย เพอฉดพนตามทตองการ

สเปรยฆาเชอในหอง (Disinfectant Room Spray) Rx. Eucalyptus 3 หยด Peppermint 1 หยด Pine 2 หยด Tea tree 1 หยด Bergamot 2 หยด Water 1 ออนซ (30 มลลลตร) ผสมนำมนหอมระเหยเขาดวยกน (ตามหลกการผสมดงกลาวขางตน) คอย ๆ เตมลง ในนำซงบรรจอยในขวด เขยาใหเขากน หากตองการใชทาหนาอก ใหใช carrier oil แทนนำ

สเปรยฆาเชอในหอง Eucalyptus oil 6 หยด Peppermint oil 2 หยด Pine oil 2 หยด Tea Tree oil 3 หยด Bergamot oil 4 หยด Lemon oil 4 หยด

246

Tween 20 2 มลลลตร Alcohol 10 มลลลตร Water 40 มลลลตร วธเตรยม 1. ผสมนำมนหอมระเหยเขาดวยกน คนใหเขากน 2. เตม Alcohol คนใหละลายเขากน 3. เตม Tween 20 คนใหละลายเขากน 4. คอยเตมนำลงไปทละนอย คนใหละลายเขากนด 5. บรรจขวด ปดฉลาก (ใชขวดสเปรย)

จ. นำมนนวดตวเพอผอนคลายกลามเนอ หรอเพอคลายเครยด การนวด เปนกจกรรมหลกอยางหนงทใชในสปาโดยทวไป นำมนนวดตวเพอผอนคลายกลามเนอ หรอเพอคลายความตงเครยด จงเปนผลตภณฑทไดรบความนยมสง ซงนอกจากใชในสปาแลว มการผลตเปนผลตภณฑสำเรจรปมากมาย นำมนหอมระเหยหลายชนด ทใชในการนวดเพอชวยคลายอาการปวดกลามเนอ คลายเมอยลา ใชทำนองเดยวกบในรปของขผง หรอบาลมบรรเทาปวดเมอยกลามเนอดงกลาวแลวขางตน นอกจากนอาจใชนำมนหอมระเหยซงใหผลตอการกระตน หรอผอนคลายอารมณเพยงอยางเดยวกไดในการนวด ซงนยมเตรยมในรปของนำมนนวดตว เพราะเตรยมงายใชสะดวก โดยการผสมนำมนหอมระเหยหลายชนดทใหผลตามทตองการ (ตามหลกการผสม ดงกลาวขางตน) จากนนเจอจางดวยนำมนตวพา ตามความเขมขนทตองการการผลตนำมนนวดตว ควรศกษาขอมลเกยวกบนำมนหอมระเหยและนำมนตวพาเปนอยางด และควบคมคณภาพตามขอกำหนด ของมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม (มอก.) หรอมาตรฐานผลตภณฑชมชน (มผช.) ดวย

สตรแกปวด (Pain Formula) Rx. Helichrysum 6 หยด Marjoram 4 หยด Juniper 2 หยด Birch or Wintergreen 4 หยด Chamomile 3 หยด Lavender 3 หยด

247

ตำราวชาการ สคนธบำบด

Ginger 3 หยด Carrier oil 2 ออนซ (30 มลลลตร) ผสมนำมนเขาดวยกน (ตามหลกการผสมดงกลาวขางตน) คอย ๆ เตมลงใน Carrier oil คนจนเขากนด บรรจลงภาชนะทเหมาะสม อาจใชนวด หรอหยดลงในอางอาบนำ ในการแชอาบนำ

สตรนวดคลายกลามเนอ (Muscle massage oil) Rx. Lavender oil 30 หยด Marjoram oil 10 หยด Clary sage oil 10 หยด Carrier oil 2 ออนซ (30 มลลลตร) ผสมนำมนหอมระเหยเขาดวยกน (ตามหลกการผสมดงกลาวขางตน) คอย ๆ เตมลงใน Carrier oil คนจนเขากนด บรรจลงภาชนะทเหมาะสม อาจใชนวด หรอหยดลงในอางอาบนำในการ แชอาบ (bath oil)

นำมนนวดคลายกลามเนอ kaffir lime oil 20 หยด Ginger oil 25 หยด Plai oil 35 หยด Rosemary oil 10 หยด Peppermint oil 20 หยด Carrier oil 50 มลลลตร Carrier oil ประกอบดวย Olive : Mineral : Jojoba : Grapeseed = 3 : 4 : 1 : 2

248

วธเตรยม 1. ผสมนำมนหอมระเหยเขาดวยกน 2. ผสม carrier oil เขาดวยกน 3. ผสมขอ 1 ลงในขอ 2 คนใหเขากน บรรจลงภาชนะ ตดฉลาก

นำมนนวดคลายเครยด Lavender 30 หยด Ylang ylang 10 หยด Lemon 5 หยด Patchouli 3 หยด Carrier 50 มลลลตร Carrier oil ประกอบดวย Olive : Mineral : Jojoba : Grapeseed = 2 : 4 : 1 : 3

สตรผอนคลาย (Relaxing / Antidepressant Formula) Rx. Lavender 3 หยด Neroli 3 หยด Marjoram 2 หยด Ylang-ylang 2 หยด Chamomile 1 หยด Clary sage 2 หยด Carrier oil 1 ออนซ (30 มลลลตร) ผสมนำมนหอมระเหยเขาดวยกน (ตามหลกการผสมดงกลาวขางตน) คอย ๆ เตมลงใน Carrier oil คนจนเขากนด บรรจลงภาชนะทเหมาะสม อาจใชนวด หรอหยดลงในอางอาบนำในการ แชอาบ (bath oil)

249

ตำราวชาการ สคนธบำบด

ตวอยางนำมนหอมระเหยสตรผสม สำหรบบรรเทาอาการตาง ๆ ซงชวยเสรมการรกษาดวยยาแผนปจจบน นำมนหอมระเหยสตรผสมนตองนำไปเจอจางอกท เชน เตรยมเปนนำมนนวดตว หรอนำมนสำหรบอาบนำ ดงกลาวขางตน

ปวดศรษะ (Headache) % chamomile, roman 10 peppermint 20 rosewood 40 spearmint 10 lavender 20

ไมเกรน (Migraines) % lavender 30 marjoram 30 melissa 10 peppermint 20 spearmint 10

ปวดไมเกรน (จากการยอยอาหารบกพรอง) (Digestive origin) % basil 10 chamomile, Roman 10 ginger root 10 lavender 20 marjoram 30 peppermint 20 spearmint 10

250

ปวดขอ (Arthritis) % birch 30 ginger root 10 juniper 10 maorjoram 20 rosemary 20 thyme, red 5 vetiver 5

ปวดกลามเนอและขอตอ (Muscular and articular pain) % birch 40 oregano 5 bay 5 pepper 5 peppermint 20 clove, buds 5 nutmeg 10 rosemary 10

ขออกเสบ (Rheumatism)

% Birch 20 Cajeput 10 Ginger root 10 juniper 10 Rosemary 10 Thyme, red 5 marjoram 20 nutmeg 10 pepper 5

251

ตำราวชาการ สคนธบำบด

ฉ. ผลตภณฑนำยาบวนปาก ผลตภณฑนำยาบวนปาก หมายถง สารละลายทใชอมกลวคอสกระยะหนงและมการ บวนทง เพอกลบ หรอขจดกลนปากอนเปนทรงเกยจของสงคม ชวยทำใหลมหายใจและกลนปากสะอาด สดชนขน นำยาบวนปากมหลายชนด แตละชนดมสวนประกอบหลกในการทำหนาทตางกน บางชนดอาจมเฉพาะนำมนหอมระเหยเพอชวยกลบกลน บางชนดอาจมตวยาฆาเชอผสมอย บางชนดมสารทมฤทธฝาดสมานเพอชวยสมานแผลและระงบเลอดออกทเหงอก เปนตน การเลอกใชนำยา บวนปาก จงควรเลอกชนดทมหนาทตามทเราตองการ นำยาบวนปากแบงไดเปน 7 ชนด คอ 1. Cosmetic mouthwash ประกอบดวยนำ หรอแอลกอฮอล สารแตงกลน รส สารแตงส สารลดแรงตงผวเพอชวยละลายกลนทใช ซงมกเปนพวกนำมนหอมระเหย และชวยเพมอำนาจการซมผาน (penetrate) เพอทำความสะอาดและกลบกลนภายในปากไดอยางทวถง นำยา บวนปากชนดนใชเพอประโยชนทางเครองสำอาง คอทำใหปากมกลนหอมสดชน อาจผลตขนแบบชนด เขมขน ซงเวลาใชหยดแค 1-2 หยดลงในนำแลวอมกลวคอ หรอผลตขนในลกษณะเจอจางแลว ใชอมกลวคอไดโดยตรงเมอตองการ ชนดนอาจเรยกกวา mouth refreshener ซงผลตในรปสเปรย 2. Medicated mouthwash เปนชนดทมการผสมตวยาฆาเชอโรคประเภทแอนต-เซพตค (antiseptic) ลงไปในชนดท 1 3. Astringent mouthwash เปนชนดทมการผสมสารฝาดสมาน เชน zinc chloride, tannin ลงไปในชนดท 1 เพอใหเกดผลในการสมานแผลตอเยอบในชองปาก นำยาบวนปากชนดนจงใชไดดในกรณทมแผลในปาก เหงอกอกเสบ 4. Mouthwash concentrate เปนชนดทเขมขนมาก มการเจอจางกอนใช บนฉลาก จะระบถงอตราสวนของนำทเจอจางไว 5. Buffered mouthwash เปนชนดทมการใชสารบฟเฟอร (buffer) ปรบสภาพดาง ชวยลดการเกดเมอกในนำลายและบนฟน ซงเปนบอเกดของแผนคราบฟนอนเปนสาเหตของฟนผได 6. Deodorized mouthwash เปนชนดทมสวนผสมของสารขจดกลน เชน quaternary ammonium salts (ขจดกลนโดยการฆาเชอโรค) หรอนำมนหอมระเหยซงกลบกลนและฆาเชอโรคดวย อาจมการเตมสารทมฤทธยบยงเอนไซมของเชอจลนทรยทำใหเชอเจรญไมได นำยาบวนปากชนดนขจดกลนปากไดนาน 2-3 ชวโมงหลงใช แตกลนหอมทเกดจากนำยาบวนปากเองคงอยไมนาน กลนจะหายไปภายใน 20 นาท Pollack (1963) ไดทดสอบประสทธภาพของนำยาบวนปาก 2 ชนด คอ ชนดท 1 ประกอบดวย zinc chloride menthol oil of cinnamon clove oil ชนดท 2 ประกอบดวย thymol eucalyptus methyl salicylate menthol benzoic acid และ boric acid

252

ใชนำยาทง 2 ชนดนบวนปากเปรยบเทยบกบนำเปลา แลวใช osmoscope ในการวดกลน พบวา ทง 2 ชนดนขจดกลนปากไดนาน 4 ชวโมง แตกลนหอมของนำยาบวนปากหายไปภายในไมถงชวโมง ทำใหเขาสรปไดวาการขจดกลนปากของนำยาบวนปากทใชทดสอบนน มไดเกดจากการกลบกลนของสารระเหยแตเพยงอยางเดยว แตเกดจากฤทธในการฆาเชอโรคของสารเหลานดวย 7. Therapeutic mouthwash เปนชนดทมการเตมตวยาปองกนโรคลงไป จงใชเพอผลการรกษาโรคทางชองปากบางชนดเชนใสสารปองกนฟนผ สารปองกนการเกดแผนคราบฟน เปนตน มกใชสำหรบทนตแพทยในการรกษาคนไข นำยาบวนปากชนดท 1, 4 และ 6 มการใชนำมนหอมระเหยเปนสวนประกอบทสำคญ ในตำรบ สวนประกอบทสำคญของนำยาบวนปาก มดงน 1. สารแตงกลนรส (Flavours) เปนททราบแลววา กลนรส มความสำคญตอผลตภณฑนำยาบวนปากเปนอยางมาก เพราะเปนหนาทหลกของผลตภณฑชนดน ชวยทำใหปากมกลนหอม สดชน เยนและสะอาดภายหลงใช กลนทใชตองเลอกชนดทสามารถกลบกลนอนไมถงปรารถนาในปากไดด ไมเปนพษ ไมทำใหเยอบในชองปากระคายเคอง นยมใชนำมนหอมระเหยในการแตงกลน เพราะระเหยสชองปากและลมหายใจไดอยางทวถง ทำใหลมหายใจหอม สดชน และสะอาด นอกจากนนำมนระเหยบางชนดมฤทธฆาเชอโรคไดดวย กลนทนยมใช คอ นำมนหอมระเหยทเปน high aromatic aldehyde ซงมฤทธฆาเชอโรคได ไดแก peppermint oil, menthol, aniseed oil, anethole, eucalyptol, cinnamon oil, fennel oil, oil of cassia, clove oil เปนตน จะไมใชนำมนหอมระเหยประเภท acid และ ester เพราะไมมฤทธฆาเชอโรค นอกจากน ถาในสตรตำรบมสารฆาเชอประจบวก (quaternary ammonium salts) ซงมกมรสขม ตองใชสารแตงรสเพอกลบรสขมดวย อาจใช sodium saccharin เพอเพมความหวาน หามใชนำตาล (sugar) ในการแตงรสหวาน เพราะนำตาลเปนอาหารทดของเชอจลนทรยจะสงเสรมการเจรญเตบโตของจลนทรยในชองปาก ทำใหเกดกรดและเกดฟนผตามมาได อาจมการใช sorbitol เพอเพมความหวานได เพราะไมทำใหเกดกรดตามมา นำมนหอมระเหยซงมฤทธฆาเชอโรคทแรง ไดแก eucalyptus, menthol, thymol, methyl salicylate นอกจากน สมาคมทนตแพทยอเมรกา (ADA) ไดยอมรบวานำมนหอมระเหย เหลานมฤทธตานการเกดแผนคราบฟนและลดเหงอกอกเสบ 2. สารฆาเชอจลนทรย (Antiseptic or disinfectant) มการโตแยงกนถงความจำเปน ในการใชสารฆาเชอโรคในสตรนำยาบวนปาก ผทไมเหนความจำเปนในการใชสารฆาเชอโรคใหเหตผลวา การใชนำยาบวนปากมกตองมการเจอจางกอนใช และระยะเวลาทนำยาสมผสชองปากสนมาก สารฆาเชอโรคยงไมทนไดออกฤทธ แตผทเหนความจำเปนใหเหตผลวา สารฆาเชอโรคในความเขมขนทใชใน

253

ตำราวชาการ สคนธบำบด

สตรนำยาบวนปาก แมจะถกเจอจางแลวกยงออกฤทธไดด นอกจากน สารเหลานยงดดซบ (adsorb) อยบนเยอบในชองปาก (oral mucosa) ไดด แมมการบวนทงกยงคงออกฤทธไดเพราะดดซบตดอย อยางไรกตาม ผผลตนำยาบวนปากยงนยมใสสารฆาเชอโรคลงไปดวย เพอลดจำนวนจลนทรยในปาก ซงเปนสาเหตของกลนปาก และเพอความแนใจในการออกฤทธ จงมคำแนะนำบนฉลากถงวธใชวา ใหอมนำยาไวในปากและกลวคอนาน 2-5 นาท กอนแลวจงบวนทง เหตผลกคอใหระยะเวลาทสารฆาเชอโรคถกดดซบตดบนเยอบชองปากนนเอง สารฆาเชอโรคทปลอดภยตอการรบประทานมหลายตว เชน 2.1 Chlorinated phenol สารกลมนทนยมใชม 2 ตว คอ p-chloro-m-cresol และ p-chloro-m-xylenol มคณสมบตเปนสารตานแบคทเรย กลนด ไมคอยละลายนำ การเตรยม ในรปยานำใสตองใชสารชวยการละลาย (solubilizer) เชน tween 20 หรออาจใช terpineol ชวยละลายความเขมขนทใชคอ 1% ถาใช liquid chloro xylenol BPC ตองใชความเขมขน 10-20% 2.2 Beta-naphthnol ใชในความเขมขน 0.3-0.5% ละลายนำ หรอแอลกอฮอล 2.3 Hexyl resorcinol เปนอนพนธแบบ dihydric ของ phenol นยมใชมาก ในสตรนำยาบวนปาก ในความเขมขน 0.05-0.1% ไมนยมใช phenol เพราะทำใหเยอบชองปากชาเฉพาะทและระคายเคองได 2.4 Thymol (Isopropyl-m-cresol) สารตวนนยมใช หางาย การละลายไมคอยด ตองใชสารชวยการละลายเชนแอลกอฮอล ความเขมขนของสารนใช 0.1% อาจมการใช Carbacrol ซงเปน isomer ของ thymol มคณสมบตคลายกน นอกจากนอาจใชอนพนธแบบ para ของ thymol คอ Chlorothymol ในความเขมขน 0.05-0.1% 2.5 Hydrogen peroxide (H

2O

2) ปกตสารตวนมคณสมบตทดมากในการฆา

เชอโรค ไมเปนพษ สามารถฆาเชอโรคทตดในแผลอกเสบและฝหนอง (abcess) ในปากไดด โดยใช H

2O

2 ความเขมขน 10 volume ละลายนำอตราสวน 1 : 8 หรอ 1 : 4 (เขมขน 2 เทา) แตสารตวนม

ขอเสยคอ ไมคงสภาพ สลายตวงายมาก จงไมใชในผลตภณฑนำยาบวนปากโดยทวไป แตมการเตรยมขนเพอใชทนทในกรณททนตแพทยสงเทานน 2.6 Quaternary ammonium salts สารกลมนมฤทธฆาเชอโรคด ไมเปนพษ และไมระคายเคองในความเขมขนทใช (ไมเกน 0.5%) ไดแก cetyl pyridinium chloirde, alkyl dimethyl benzyl ammonium bromide สารกลมนมขอเสย คอเขากนไมไดกบ pepermint oil, methyl และ propyl paraben, boric acid, citric acid, caramel และ sacchain มประสทธภาพท พเอชสงกวา 7 เขากนไมไดกบสารลดแรงตงผวประจลบ นอกจากน สารกลมนมรสขม และ เกดรสตามหลง (after effect) ทไมด เพราะดดซบบนปมรบรสบนลน แตขณะเดยวกนการดดซบนมผลด คอทำใหฤทธอยไดนาน

254

เปนทนาสงเกตวา ไมใชยาปฏชวนะ ในสตรนำยาบวนปาก เพราะทำใหเชอรา Candida albican เจรญเตบโตได นอกจากน ยาปฏชวนะสวนใหญไมคงตวในสภาพสารละลาย และ ไมถกดดซบบนเยอบชองปาก 3. สารฝาดสมาน (Astringent) ใชเพอปองกนการอกเสบของเยอบชองปาก ชวยตกตะกอนโปรตนในนำลาย ลดการสะสมของ mucous secretion โดยทำใหตกตะกอนและชะลางออกงาย ไดแก zinc chloride, zinc acetate, alum ใชในความเขมขน 0.05-2%, zinc phenol sulfonate 0.1-0.3%, tannic acid 0.05-0.5% นอกจากนพบวา alcohol และ glycerol มฤทธฝาดสมาน อยางออน โดยใชในความเขมขน 5-30% การใชสารฝาดสมาน ถาในสตรตำรบมสารฆาเชอโรคประเภท phenol จะตองระวงเรองความเขากนไมไดดวย 4. สารสกดทเปนยา (Drug Extract) อาจมการเตมสารสกดทมฤทธฝาดสมาน เพอรกษาเหงอก เชน tincture of myrrh หรอ cinchona ซงม tannin อย การใช benzoic tincture จะตองระวงเรองการขน ตองใชตวชวยละลาย เชน ethyl alcohol หรอ tween 20 เพอใหไดผลตภณฑทใส แตมผแนะนำไววา ถาตองการการออกฤทธระยะยาว (prolong action) ไมควรใชตวชวยละลาย ตะกอนทขนจะถกดดซบและคอย ๆ ออกฤทธ ตองคำนงถงการเกดสารประกอบเชงซอนกบสารกนเสยพวก phenols ทำใหฤทธฆาเชอโรคลดลงดวย 5. สารลดแรงตงผว (Surfactant) การใชสารลดแรงตงผวในสตรนำยาบวนปาก มไดใชในแงของสารชำระลาง แตใชในแงของสารชวยใหเปยก (wetting agent) เพอเพมอำนาจการดดซบของสารฆาเชอโรคบนเยอบชองปาก ชวยใหการออกฤทธดขน ความเขมขนทใช คอ ไมเกน 2% ตวอยางเชน poloxamer 407 และ 338 เปนตน 6. สารแตงส (colors) นำยาบวนปากมกมการแตงสเพอใหนาใช สทใชแตงนยมใชส จากพช เชน saffron, carmine, phoxine เพราะปลอดภยกวาสสงเคราะห 7. สารฮวเมคแทนท เชน glycerin, sorbitol ใชเพอปองกนการตกผลกของนำยา รอบ ๆ ฝาขวดและปรบความหนดของตำรบไดดวย นอกจากน ยงชวยใหรสชาตของนำยาบวนปากดขน นยมใชในความเขมขน 5-20% 8. แอลกอฮอล ใชเพอชวยการละลายของนำมนหอมระเหย ใชในความเขมขน 10-30% นอกจากน แอลกอฮอลยงมฤทธฝาดสมานอยางออน และชวยลดแรงตงผว เพมอำนาจการทำ ใหเปยกแกสารฆาเชอโรคและสารอนดวย

255

ตำราวชาการ สคนธบำบด

การผลตนำยาบวนปากกบความคงตวของผลตภณฑ การผลตนำยาบวนปากอาศยหลกการผลตยานำประเภทใสโดยทวไป แตมขอควรระวง ซงมกกอเกดปญหา คอ การสลายตวของสารแตงกลนรส การซดจางของส หรอสเปลยนไป การขนของ นำยาใส ตองทำการควบคมการผลตอยางรดกม เพอหลกเลยง หรอลดปญหาเหลาน ควรมการทำการทดสอบความคงตว (stability test) กอนนำออกจำหนาย ขอควรระวง มดงน 1. ตองควบคมคณภาพวตถดบอยางดใหไดมาตรฐานทกครง 2. สตรหลก (master formula) ไมควรเปลยนแปลงในการผลตแตละครง 3. การทำการทดสอบแบบเรง (accelerate test) เพอดความคงตวนน ขอมลอาจองสภาวะจรง ๆ ไมได 4. การขนสง ภาชนะบรรจตองระวงเรองแสงและความรอน ควรมการทดสอบความคงตวตอแสงและอณหภมตาง ๆ กอน 5. การผลตตองมความแมนยำและละเอยด กอนการบรรจภาชนะควรมการกรองโดยทำใหเยนกอนกรอง และกรองโดยใชความดน (pressure filter) อาจใช asbestos fuller’s earth หรอ talcum ชวย เพอขจดเอานำมนหอมระเหยสวนทไมละลายออกไป เปนการปองกนผลตภณฑใสเกดการขนทหลง 6. การเลอกใชสารในสตร ตองคำนงถงผลตอเนอเยอออนในปาก ตอฟน ความเปนพษ การทำใหแพ หรอระคายเคอง และผล หรอฤทธทางเภสชวทยาของสารนนดวย 7. มความรเกยวกบคณสมบตทางกายภาพเคมและเคมของสารในสตร คณสมบตเกยวกบ การออกฤทธและความคงตวของสารตาง ๆ เปนอยางด เชน การใชสารประเภทคารบอเนต อาท sodium bicarbonate ตองทำใหตำรบมพเอชมากกวา 8.0 หรอตองไมมสารทมฤทธเปนกรดอยดวย เปนตน

ตวอยางสตรผลตภณฑนำยาบวนปากทผสมนำมนหอมระเหย % สตร Cetylpyridinium chloride 0.100 Sorbitol, 70% solution 20.00 Cinnamon 0.050 Peppermint 0.100 Citric acid 0.100 FD & C Red No. 2 0.001 Tween 60 0.300 Ethyl alcohol 10.000 Water 69.349 คำแนะนำในการใช : เจอจางดวยนำในอตราสวน 3 : 4

256

% สตร Hexyl resorcinol 0.0800 Glycerol 20.0000 Ascorbic acid 0.1000 Clove oil 0.0200 Methyl salicylate 0.0200 Ethyl alcohol 18.0000 Water 61.7800 FD & C Blue No. 2 0.0005 คำแนะนำในการใช : เจอจางดวยนำในอตราสวน 2 : 3

ยาพนหรอกลวคอ (Throat Spray / Gargle)

Rx. Cypress 3 หยด Lemon 3 หยด Tea tree 3 หยด Thyme or sage herb tea ถวยตวง ผสมนำมนหอมระเหยเขาดวยกน ตามหลกการผสมดงกลาวขางตน เตมลงใน herbtea กอนใชใหเขยาใหเขากนด อาจมการเตมเกลอ ชอนชาลงไป กรณทใชกลวคอ

5.4 ผลตภณฑนำมนหอมระเหยเพอการถนอมผวพรรณและความงาม สภาพของผมและผวหนงของคนเรา สามารถสะทอนถงสขภาพภายในของรางกาย และความสวยงามของผเปนเจาของได มนษยรจกใชพชและนำมนหอมระเหยในการถนอมผวพรรณและเสนผมมาชานาน สมยกอนมการเตรยมขนใชอยางงาย ๆ ในครวเรอน ปจจบนมการผสมในตำรบเครองสำอางตาง ๆ มากมาย ผลตภณฑนำมนหอมระเหยเพอความงามอาจแบงไดหลายกลม ดงน 1. ผลตภณฑนำมนหอมระเหยทใชในการอาบนำ (Aromatic bath products) 2. ผลตภณฑนำมนหอมระเหยทใชกบรางกายในการถนอมผวพรรณ (Aromatic skin care products) 3. ผลตภณฑนำมนหอมระเหยทใชกบรางกายในการขจดเซลลไลท

1 2

1 2

257

ตำราวชาการ สคนธบำบด

4. ผลตภณฑนำมนหอมระเหยทใชในการถนอมผวหนา (Aromatic facial care products) 5. ผลตภณฑนำมนหอมระเหยทใชในการถนอมเสนผม (Aromatic hair care products)

ผลตภณฑนำมนหอมระเหยทใชในการอาบนำ (Aromatic bath products) การใชนำมนหอมระเหยในการอาบนำ สามารถบรรเทาอาการหวด ปวดกลามเนอ วตกกงวล นอนไมหลบ อาการกอนมประจำเดอน และการอาบดวยนำอนจะชวยใหผอนคลายไดดขน ในการอาบนำ นยมหยดนำมนหอมระเหยประมาณ 3-15 หยด ตอการอาบนำในอาง 1 ครง ลงในนำอนโดยตรง ซงทำใหนำมนหอมระเหยสามารถถกดดซมสผวหนงไดดกวาการถกเจอจางดวยนำมนตวพา ระยะเวลาในการอาบควรอยางนอย 10 นาท นำมนหอมระเหยทใชอาจมการผสมนำมนทมฤทธกระตนลงไปเลกนอย เชน basil, lemongrass, citruses และ peppermint ผสมกบ lavender, tea tree หรอ geranium แลวแตคณสมบตทตองการ ตารางท 5.1 ตวอยางสวนผสมของนำมนหอมระเหยซงใชในการอาบนำ

สวนผสมเพอ นำมนหอมระเหยทใช

ผอนคลาย Neroli, marjoram, Roman chamomile, lavender

(Relaxing blend)

กระตน Rosemary, peppermint, lime, sage pine

(Stimulating blend)

สมดล Lavender, geramium, orange

(Balancing blend)

กระตนกำหนด Sandalwood, ylang-ylang, jasmine, ginger

(Aphrodisiac blend)

ลดปวดขอและกลามเนอ Birch, juniper, rosemary, thyme, vetiver, sassafras

(Rheumatic and muscular pain)

ลดการหงดหงด กงวลใจ Mugwort, petitgrain, marjoram, neroli

(Nervousness)

258

นอกจากหยดนำมนหอมระเหยลงในนำทอาบโดยตรงแลว อาจมการเตรยมเปนตำรบ ผลตภณฑชนดตางๆไดแก สบเหลว (liquid soap) นำมนหอมสำหรบอาบนำ (bath oil) เกลอหอมสำหรบอาบนำ (bath salt) เพอชวยในการถนอมผว ขบเหงอหรอทำใหผวนม และนำนมทใชหลงการอาบนำ (after bath milk) เปนตน ก. สบเหลว (Liquid soap or shower bath) สบเหลวเปนผลตภณฑทใชแทนสบอดกอน สำหรบผมผวทไวตอสบ เนองจากมลกษณะเปนของเหลวซงเกดฟองคลายสบ จงเรยกกนตดปากวา สบเหลว ซงความจรงแลวสารชำระลางในสตรไมใชสบ แตเปนสารชำระลางสงเคราะห ซงมขอดกวาสบในแงของคณสมบตตอผว สบเหลวมสวนประกอบหลกในตำรบและเทคนคการผลตใกลเคยงกบแชมพมาก ตางกนทการเลอกใชชนดของสารชำระลางและสารอมอลเลยนท ซงควรเลอกชนดทเหมาะสมกบผวมากกวาชนดทเหมาะสมกบเสนผม สบเหลวนอาจใชทำความสะอาดบรเวณตาง ๆ ของรางกายไดไมเฉพาะสำหรบการอาบนำเทานน อาจมการเตมสารฆาเชอโรค หรอสารสกดจากพช หรอนำมนหอมระเหยบางชนดลงไปดวย เพอเสรมคณสมบตทตองการบางประการ ปจจบนสบเหลวเปนทนยมมากในการอาบนำ เพราะใชงาย แตงกลนหอมไดมากมาย เตมสารออกฤทธไดตามตองการ และผลตงายกวาสบอดกอนมาก สารชำระลางนยมใชชนดประจลบเพราะราคาถก ฟองมาก เชน alkyl ether sulfate ชนดประจทออนตอผว และชนดแอมโฟเทอรค เชน alkyl betaines และ amido betaines เปนตน นำหอมทนยมใชในปจจบนมกเปนกลนผลไม ดอกไม หรอกลนทใหความรสกสดชน เยนสบายตอผว รวมถงนำมนหอมระเหยบางชนดททำใหเกดความรสกสดชน เยนสบายและผอนคลาย เปนตน อาจมการเตมสารสกดจากพชเพอผลบางประการ เชน ฆาเชอโรค ลดการอกเสบ ฝาดสมานผวและคลายกลามเนอ เปนตน สบเหลวอาจเรยกชอไดมากมาย เชน liquid detergent, liquid soap, shower gel, shower cream หรอ body shampoo ซงลวนแตจดเปน shower baths ทงสน คอ ใชสำหรบการอาบนำดวยฝกบว หรอการตกอาบ ผลตภณฑเหลานเนนทคณสมบตในการทำความสะอาดรางกาย ซงมความขนมากกวาแชมพ เพราะใชกบรางกายบรเวณกวาง ทำใหผวนมตอการสมผส และชมชน แตการเกดฟองจะนอยกวาผลตภณฑทเรยกวา Foam bath หรอ bubble bath ซงใชสำหรบการอาบนำในอาง สารทใชชำระลางสวนใหญจะเปนกลมเดยวกบแชมพและ bubble bath แตตางกนทชนดและความเขมขน เชน sodium laureth sulfate และ magnesium laureth sulfate เขาไดดกบผวหนงและมความออนตอผว เปนตน อาจมการเตมสารอมอลเลยนท และสารปรบสภาพผวประเภท lanolin, protein hydrolysate, dimethicone copolyol หรอสารสกดจากธรรมชาต นอกจากนอาจมการเตมสารขดถ เชน polyethylene beads, almond meal, oatmeal เพอชวยขจดเซลลตายใหหลดลอกไดดขน เรยก body scrub

259

ตำราวชาการ สคนธบำบด

ตวอยางสตรผลตภณฑสบเหลว มดงน % สตร Texapon N 40 40.0 สบเหลวใส Lanolin alcohol 5.0 Dehyton AB 30 10.0 Comperlan KD 3.0 Essential oil 1.0 Bronidox L 0.2 Water 40.8 % Texapon EVR 40.0 สตร Texapon N 40 40.0 Bacteriocide 0.5 1,2 propylene glycol 5.0 Water 13.5 Essential oil 1.0 % สตร Cleansing Emulsion A Deionized water 71.7 Hydroxypropyl methylcellulose 0.5 Triethanolamine 0.1 B Sodium cocoyl isethionate 12.0 Stearic acid 6.0 Preservative, EDTA 0.4 C Mineral oil, 200 vis 7.0 Cetyl alcohol 2.0 D Essential oil 0.5

260

Essential oil ในสตรขางตนน สามารถเลอกใชใหเหมาะสมตามความตองการ เชน ถาตองการผลตออารมณ ชวยใหผอนคลาย อาจใช lavender, ylang ylang, orange, sandalwood, vetiver หรอชวยกระตนอารมณใหสดชน กระปรกระเปรา อาจใช rosemary, bergamot, lemon, mint, lemongrass เปนตน ซงใหผลในการบำรงผว ชวยใหผวนมชมชนดวย

สบเหลว % Texapon N 40 40.0 Aminon 5.0 NaCL 1.0 Propylene ghycol 10.0 นำมนหอมระเหย 1.0 Bronidox L 0.1 Distilled water เตมจนครบ 100.0 วธเตรยม 1. ละลายนำมนหอมระเหยใน Propylene ghycol 2. อน Texapon N 40 เตม Aminon คนใหเขากน 3. ละลาย NaCL ในนำเลกนอย เตมลงในขอ 2 คนจนเขากน 4. เตมขอ 1 ลงไป คนใหเขากน 5. เตมนำทเหลอในสตร นำมนหอมระเหย อาจใช Lavender, rosemary, Ylang Ylang, Lemon, tea tree, patchouli อาจใชเดยว ๆ หรอผสมกนหลายตว (กรณทใชผสมกนหลายตว ควรผสมนำมนหอมระเหยใหเขากนกอนจงนำไปละลายใน Propylene ghycol)

ข. โฟมอาบนำ (foam bath or bubble bath) เปนผลตภณฑทผลตขนเพอใชสำหรบการอาบนำในอาง โดยการตกบนำชวยใหเกดฟองและใชสารชำระลางสงเคราะหในการทำความสะอาด แกไขขอเสยในการเกดคราบไคลของตะกอนโลหะหนกของสบ ชวยปรบสภาพผวใหนมเนยน ทำใหรางกายหอมสดชนและรสกผอนคลาย จงนยมใชนำมนหอมระเหยททำใหเกดการผอนคลาย เชน orange oil, rose oil, lavender oil และผสมสารสกดจากพช เชน hops, sage, chamomile หรอ St’John wert เปนตน

261

ตำราวชาการ สคนธบำบด

สวนประกอบของโฟมอาบนำ มดงน สารทำใหเกดฟอง หรอสารชำระลาง (มปรมาณสงกวา shower bath) ซงนยมใช alkyl ether sulfate, alkyl imidazoline, betaines, alkyl aminobetanies หรอ amine oxides สารอมอลเลยนท นำหอม สารควบคมความหนด สารแตงส สารกนเสย สารทำใหทบแสง และสารเสรมอน เชน นำมนหอมระเหย, สารสกดจากพช เปนตน ผลตภณฑชนดนอาจเรยกวา cream bath, herbal bath หรอ foaming bath oil กได ผลตภณฑชนดนเนนทการเกดฟอง กลนหอมมากเปนพเศษ การมสารอมอลเลยนทชวยบำรงผว และ ไมทำใหเกดคราบไคลตดขอบอาง (scum and bath tub ring) จงตองเลอกสารในการตงตำรบ ใหมคณสมบตเหลานดวย สารชำระลางอาจใช disodium laureth sulfosuccinate, sod ium cocoamphoacetate หรอ disodium lauroamphodipropionate, cocamidopropyl betaine สารเสรมในผลตภณฑกไมตางจาก shower bath นอกจากน มการเตมสารซเควสเตอร เชน citric acid, EDTA, disodium EDTA เพอขจดโลหะ หรออเลคโตรไลทตาง ๆ ปองกนการเกด คราบไคลตดขอบอาง และควรปรบพเอชของตำรบใหเปนกลาง หรอกรดออน นำมนหอมระเหยควรใชในปรมาณสง (1-2%) เพอใหเกดกลนหอมเปนพเศษ อาจเตมวตามน หรอสารสกดจากพช ตวอยางสตรผลตภณฑโฟมอาบนำ มดงน % สตร Sodium lauryl ether sulfate 40.0 Cocamidopropyl betaine 5.0 Opacifier-detergent blend 2.5 PEG-7 glyceryl cocoate 2.5 Cocamidopropyamine oxide 1.5 Essential oil 1.5 Sodium chloride 1.0 Preservative qs Citric acid qs to pH 7 Color qs Water to 100.0

262

Essential oil สามารถเลอกใชใหเหมาะสมตามความตองการ เชนเดยวกบสบเหลว % Texapon N 25 60.0 Cetiol HE 4.0 Comperlan KD 1.0 Sodium chloride 2.0 Essential oil 2.0 Bronidox L 0.2 Water 30.8

ค. นำมนหอมสำหรบอาบนำ (Aromatic bath oils) ผลตภณฑชนดนใชผสมในนำเวลาอาบนำในอางเพอชวยใหเกดฟลมบาง ๆ บนผว ชวยหลอลนผวและปองกนการสญเสยนำจากผว โดยเฉพาะในผวคนแกซงแหงแตกและคนในฤดหนาวเพราะผวหนงชนขไคล (horny layer) สญเสยความชนไปมาก ในวยอายทมากขน เซลลผวหนงทำงานลดลง หนาทในการปองกนการสญเสยความชนของผวจงดอยลง คนทผวหนงมปญหา เชน ตกสะเกด แตกแหงและคน จำเปนตองอาศยสารอมอลเลยนทชวย สวนประกอบของผลตภณฑ คอ นำมนซงทำหนาทเปนสารอมอลเลยนท สารลดแรงตงผวเพอชวยกระจายนำมนและเพมอำนาจการซมสผวของนำมน นำมนหอมระเหย และส Haensch และ Blaich (1962) ไดศกษาพบวาผลตภณฑประเภทนเมอใชจำนวน 4 มลลลตรในนำทใชอาบจำนวน 10 ลตร จะมฟลมของนำมนตดอยบนผวภายหลงอาบนำแมเมอฟอกดวยสบแลวและตดอยบนผวนานถง 3 ชวโมงภายหลงการอาบนำ จงเหมาะในการแกไขสภาพผวแหงไดเชนเดยวกบการใชโลชนทาผว แตขอเสยของผลตภณฑชนดน คอ ลดการเกดฟองของสบ นอกจากน มการศกษาถงการดดซบบนผวสามารถใชสารลดแรงตงผวชวย และการใชนำอนอาบนำจะเพมอำนาจการดดซบของนำมนบนผวดวย แตการใชเวลาอาบนำนานกวา 20 นาท ไมมผลเพมการดดซบของนำมนมากไปกวาน ปจจบนมการใชนำมนอนแทน mineral oil เพอลดความเหนอะหนะผว ไดแก isopropyl myristate, isopropyl palmitate, PEG-12 laurate และ laureth-3 เปนตน นำมนหอมสำหรบอาบนำ สามารถแบงไดเปน 4 ชนด คอ ชนดทลอยเปนฟลมอย เหนอนำ (floating or spreading bath oil) เปนนำมนทเขากบนำไมได ชนดทเกดนำนมขนเมอเตมลงในนำ (dispersible or blooming type) ชนดทเขากบนำไดด (soluble type) และชนดทเกดฟอง (foaming type)

สตร Bubble bath, clear

263

ตำราวชาการ สคนธบำบด

นำมนหอมสำหรบอาบนำชนดลอยเหนอนำ (Floating Aromatic Bath Oils) เปนการใชนำมนตวพาเพอเจอจางนำมนหอมระเหยกอนหยดลงในอางอาบนำ ซงชนดนจะลอยเปนฝาเหนอนำ ไอรอนจากนำอนจะชวยใหนำมนหอมระเหยระเหยออกมา ขณะเดยวกนนำมนตวพาจะเคลอบผวไว ทำใหผวไมแตกแหง ความเขมขนโดยทวไปทใช คอ นำมนหอมระเหย 4% ในนำมนตวพา ซงแรงเปน 2 เทาของนำมนนวดตว โดยทวไปจะใชปรมาณ 1 ชอนชาตอการอาบนำในอาง 1 ครง เลอกผสมนำมนหอมระเหยตาง ๆ ตามคณสมบตทตองการ ในเดกจะใชความเขมขน 1% และใชครงละครงถงหนงชอนชาตอการอาบ 1 ครง ผลตภณฑชนดนเปนนำมนชนดทมความถวงจำเพาะตำ ชวยทำใหเกดกลนหอมในหองนำเวลาอาบดวยเพราะชนของนำมนหอมระเหยทมกลนหอมทลอยอยเหนอนำรอน เกดการระเหย และกลนตวสบรรยากาศ ขอยงยากในการผลตผลตภณฑชนดน คอการเลอกชนดนำมนทมการแผ กระจายด เพอใหลอยแผเหนอนำ และเกดฟลมทบางมาก ไมเหนยวเหนอะหนะตดผวของผอาบ การใชสารลดแรงตงผวทมคา HLB ทเหมาะสม จะชวยแผกระจายนำมนไดด พบวา PEG-40 sorbitan peroleate (Arlatone T) ซงมคา HLB 9.0 เหมาะสมทสด เพราะชวยการละลายนำมน และชวยแผกระจายดวย นำมนทมคาการแผกระจายสงคอ hexadecyl alcohol, hexadecyl stearate และ isopropyl myristate แต mineral oil (light) ซงมคาการแผกระจายตำ กเปนทนยมใช เพราะราคาถก หาซองาย ปลอดภย และเปนสารอมอลเลยนททด นอกจากน มการใชนำมนพชบางชนด เชน olive oil, cotton seed oil, peanut oil, safflower และ castor oil เปนตน lanolin และอนพนธของมน fatty acid และ fatty alcohol ซงทำใหผวนมเนยน การผลตผลตภณฑชนดนใชวธผสมธรรมดา อาจมการกรอง หรอทำใหเยนกอนกรอง เพอใหไดผลตภณฑทใส ตวอยางสตร มดงน % Light mineral oil 46.0 สตร Isopropyl myristate 48.0 Arlatone T 1.0 Essential oil 5.0 % Ritalan (อนพนธของ lanolin) 1.0 สตร Ritachol (อนพนธของ lanolin) 2.0 Isopropyl myristate 20.0 Essential oil 3.0 Arlatone T 1.0 Mineral oil, light 73.0

264

1 2

วธเตรยม 1. ผสมสารทกตวในสตรเขาดวยกนทอณหภมธรรมดา 2. ตงทงไวคางคน จากนนกรองจนใส

นำมนสำหรบอาบนำชนดกระจายในนำ (Dispersing Bath Oils) เปนชนดทหยดลงในนำแลวกระจายดในนำ ตองอาศยตวทำอมลชน เชน ไขแดงsulfated castor oil (turkey red oil) ซงละลายนำได หรอ hydrous lanolin สตร นำมนหอมระเหย ชอนชา Sulfated castor oil 2 ออนซ Hydrous lanolin ชอนชา (อาจไมใส) ควรมการหลอม lanolin และ sulfated castor oil ใหเขากน กอนเตมนำมนหอมระเหย ใชครงละ 1 ชอนชาตอการอาบนำในอาง

ชนดทเกดนำนมขนเมอเตมลงในนำ ชนดนมการใชสารลดแรงตงผวชนดตวทำอมลชน เพอทำใหเกดอมลชนในนำเปนนำนมขนขาว แทนทจะเกดการลอยเปนฝาเหนอนำ ผลตภณฑชนดน นำมนมโอกาสดดซบบนผวมากกวา ชนดลอย สารลดแรงตงผวทใชควรมคา HLB 4.9 ซงทำใหนำมนละลาย หรอเขากบนำไดด ตวท เหมาะสมคอ Brij 93 (polyoxyethylene (2) oleyl ether) มการใชสารอมอลเลยนทและนำมนหอมระเหยในปรมาณสง อาจมการผสมสารสกดจากพชลงไปดวย ตวอยางสตรมดงน % สตร Lantrol (อนพนธของ lanolin) 5.0 PEG 400 dioleate 2.5 Isopropyl myristate 9.5 Mineral oil (viscosity 70) 79.5 D & C green No. 6 (0.25% in isopropyl myristate) 0.5 Essential oil 3.0 วธเตรยม: ผสม oils โดยคนใหเขากน และอนเลกนอย จากนนเตมสและนำมนหอมระเหย

1 2

265

ตำราวชาการ สคนธบำบด

% Mineral oil 65.0 สตร Isopropyl myristate 20.0 Brij 93 10.0 Essential oil 5.0 All Natural Blooming Bath Oil(25)

% A Sweet almond oil 15.96 Sesame oil 63.54 Lanolin oil 5.00 สตร PEG-4-dilaurate 5.00 Oleth-2 10.00 Propyl paraben Vitamin E 0.10 B Arnica extract 0.10 Chamomile extract 0.10 Comfrey extract 0.10 C D & C Green # 6 qs วธเตรยม 1. ผสมสารในขอ A คนเบา ๆ อนท 55 C จน propyl paraben ละลายหมด ทำให

ท 30 C 2. เตมสารในขอ B คนใหทวทำใหเยนท 25 C 3. เตมสารในขอ C จนไดสทตองการ ชนดทละลายในนำ ชนดนมการใชสารลดแรงตงผวในปรมาณสง เพอละลายนำมนและนำมนหอมระเหยทใชแตงกลน ผลตภณฑชนดนไมมผลในการหลอลนผวเพราะไมเหลอฟลมตดบนผว เปนผลตภณฑทชวยทำใหเกดกลนหอมเวลาอาบนำ คลายกบพวกโคโลญจ แตไมมแอลกอฮอลผสมอย ประกอบดวย Essential oil มากถง 5-20% สารลดแรงตงผวทเหมาะสมควรมคา HLB 12-18 ซงเปนชนดไมมประจ ไดแก Brij และ Tween 20, 80 Ceteth-20 เปนตน ตวอยางสตร มดงน

266

% Essential oil 5.0 สตร Tween 20 5-25 Preseravtive qs Water to 100.0 ชนดทเกดฟองในนำ ชนดนอาจจดเปน bubble bath ซงมนำหอมปรมาณมาก หรอเปน soluble bath oil ทมฟอง ซงปกตจะไมมอำนาจหลอลอผว เวลาใชจะเกดฟองในนำทอาบ อาจมการเตมสารเพมความหนด เชน carboxymethyl cellulose, methyl cellulose สารทำใหเกดฟองนน Kalish (1956) แนะนำ ใหใช fatty acid alkyloamides, fatty alcohol sulfates, alkyl aryl sulfonate, polyoxyethylene alkyl phenols และ alkyl polyoxyethylene sulfates การเกดฟองอาจถกกดถาใชนำกระดาง ปองกนไดโดยการเตม polyphosphates หรอสารลดความกระดางของนำ เชน สารคเลต หรอสารซเควสเตอร ลงไปดวย ผลตภณฑชนดนเนนทกลนหอมและการเกดฟองคลายกบ foam bath หรอ bubble bath และมการเตมสารอมอลเลยนทในปรมาณทสงกวา ตวอยางสตรมดงน % Essential oil 5.0 สตร Tween 20 20.0 Sodium lauryl ether sulfate (25% active) 40.0 Coconut diethanolamide 2.0 Preservative qs Water to 100.0 % Texapon N 40 50.0 สตร Cetiol HE 20.0 Isopropyl myristate or palmitate 10.0 Essential oil 3.0 Bronidox L 0.2 Water to 16.8

267

ตำราวชาการ สคนธบำบด

ง. เกลอหอมสำหรบอาบนำ (Aromatic bath salts) เปนผลตภณฑทใชสำหรบการอาบนำในอางอาบนำ เตมลงไปเพอลดความกระดางของนำ ขจด bath oil ซงอาจตดอยตามขอบอาง และขบเหงอ ชวยทำใหผวนม ผอนคลายกลามเนอ และคลายเครยด ประกอบดวยเกลออนนทรยตาง ๆ เกลอทนยมใช คอ sodium chloride, baking soda หรอ borax นอกจากนอาจใช Epson salts (magnesium sulfate) ซงไมไดชวยลดความกระดางของนำ แตชวยคลายความเจบปวด เคลดกลามเนอ เกลอชนดนไมเหมาะกบคนผวแหง มการเตมนำมนหอมระเหยลงในเกลอสำหรบอาบนำเพอประโยชนเพมเตมจากคณคาของนำมนหอมระเหยชนดทเตมลงไป และอาจมการแตงสของผลตภณฑเพอดงดดใจผใช ดงรายละเอยด คอ 1. เกลออนนทรย เปนเกลอทละลายนำไดด สามารถแกความกระดางของนำ ทนยมใช ไดแก 1.1 Sodium sesquicarboante เปนเกลอทนยมใชมากในอเมรกาเพราะละลายนำดมาก ผลกรปเขม ใส นาใช คงตว มการไหลด ไมจบกนเปนกอน แตงสและกลนงาย ทำใหนำ ออนลง ไมระคายตอผว สารละลายของเกลอนในความเขมขน 1% ในนำ มพเอช 9.8 1.2 Sodium carbonate ชนดทเหมาะสมทสด คอชนดไมมนำผลก (anhydrous) มชอเรยกวา calcined soda เปนผงละเอยดมาก ไมดดความชน ราคาถก มความคงตวดเมอเกบไว ทำใหนำออนลง 1.3 Sodium phosphates สารกลมฟอสเฟตมคณสมบตทำใหนำออนไดด แตมความเปนดางสง อาจใชรวมกบ borax สารกลมน ไดแก sodium hexametaphosphate, disodium phosphate, disodium pyrophosphate และ trisodium polyphosphate ขอเสยอกประการของสารกลมน คอทำใหนำขน 1.4 Borax เปนผลกเลก ๆ เปนดางออน มอำนาจการชำระลางออน ๆ แตงส ไดงาย ไมดดความชน แตละลายนำคอนขางยาก 1.5 Sodium bicarbonate เปนผลกสขาว ละลายนำ มพเอช 8.3 มกใชรวมกบ tartaric acid หรอ citric acid ในการทำใหเกดฟองฟ 1.6 Sodium perborate เปนผลกสขาว คงตวในอากาศแหงและเยน เมอสมผสนำจะปลอยกาซ hydrogenperoxide ซงมฤทธฆาเชอโรคได นยมใชสงไดถง 10% รวมกบ sodium sesquicarbonate เพอใหเกดออกซเจนในนำ ภาชนะตองปดสนท 2. สารใหกลนหอม การมกลนหอมสดชน ใหความรสกผอนคลาย เปนจดประสงคหนงของเกลอหอมสำหรบอาบนำ นำมนหอมระเหยทเลอกใชตองเปนชนดททนดาง แสง และสาร ออกซไดเซอร และมกลนตดทนนาน กลนทนยมใช คอ pine, lavender, citrus และ floral การ แตงกลนใชวธฉดพนนำมนหอมระเหยลงบนผลกของเกลออนนทรย อาจใช fumed silica (calcium silicate) ชวยทำใหเกลอคงทนตอนำหอมและเพมคณสมบตการไหลดวย

268

3. สารแตงส สทใชแตงควรเปนสออน ๆ ชนดทละลายนำด ทนตอดาง อาจเตมโดย การฉดพนสารละลายของสลงบนผลกของเกลอ หรอเตมลงในสารละลายเขมขนของเกลอ แลวทำใหตกผลก โดยการระเหยนำออกอยางชา ๆ ตวอยางผลตภณฑเกลอหอมสำหรบอาบนำ มดงน สตร Borax 1 ถวยตวง Sea salt ถวยตวง Baking soda ถวยตวง นำมนหอมระเหย 50 หยด (1/2 ชอนชา) ผสมผงเขาดวยกนกอน จงเตมนำมนหอมระเหยลงไป ใช ถง ถวยตวงตอการอาบนำ 1 ครง หากปวดกลามเนออาจเตม Epson salt ลงไป ถวยตวง % สตร Sodium sesquicarbonate 98.5 ชนด Essential oil 1.0 เกลด Dye 2% 0.5 หรอผง วธเตรยม: ฉดพนสารละลายนำมนหอมระเหยและสลงบนผลกของเกลอ ผสมกน ใน mixing drum นาน 45 นาทจนทว แลวบรรจภาชนะ % สตร Sodium sesquicarbonate 97.5 Mineral salt (NaCl) 1.5 Essential oil 1.0 Color qs

1 2

1 2

1 4

1 2

1 2

269

ตำราวชาการ สคนธบำบด

A B สตร % % Sodium sesquicarbonate - 85.0 Sodium chloride 1.5 - Sodium perborate 5.0 5.0 Sodium borate 10.0 10.0 Sodium bicarbonate 25.0 - Sodium carbonate. H

2O 58.5 -

Essential oil, color qs qs สตรนใหออกซเจนในนำ อาจใชในการอาบนำ หรอใชแชเทาไดดวย นอกจากน การผลตเกลอหอมสำหรบอาบนำในลกษณะผลกซงมการแตงสและกลนแลว อาจผลตในรปของเมด (bath tablet) ซงอาจเปนเมดฟ เวลาละลายนำจะเกดฟองของกาซคารบอนไดออกไซด ชวยทำใหเกลอละลายเรวขน สวนประกอบ คอ เกลออนทรยชนดผลก เชน Citric acid หรอ tartaric acid ผสมกบ sodium carbonate, sesquicarbonate หรอ bicarbonate อาจมการเตมสารเพมฟอง เชน sodium lauryl sulfate นอกจากนอาจใชสารทปลอยกาซออกซเจน ในนำ เชน sodium perborate หรอสารประกอบเชงซอนของ hydrogen peroxide และ urea ผลดของการเกดกาซออกซเจน คอ ทำใหผวรสกสดชน (refreshing of feel) กรณนภาชนะทใชบรรจตองปองกนความชนไดดมาก มฉะนนอาจทำใหนำมนหอมระเหยบางชนดถกทำลายโดยสารออกซไดเซอรได

จ. นำสมสายชหอมสำหรบอาบนำ (Aromatic Bath Vinegar) เปนการใชนำสมสายชแทนนำมนตวพาในการเจอจางนำมนหอมระเหย เหมาะกบผท ผวมน ผวตดเชอรา หรอผวทแพความเปนดางจากสบ นยมใชนำสมสายชจากไวนแดง (red wine vinegar) ตวอยางสตร นำมนหอมระเหย 25 หยด ( ชอนชา) Vinegar 4 ออนซ ผสมนำมนหอมระเหยโดยแชในนำสมสายช 1 สปดาห เขยาทกวน ใช 2 ชอนโตะตอการอาบนำ 1 ครง

1 4

270

ฉ. นำนมทใชหลงการอาบนำ (After bath milk) เปนผลตภณฑโลชนทาผว ซงใชภายหลงการอาบนำ เพอหลอลนผวและประเทองผวให มความนมเนยน ชมชน ผลตภณฑเปนอมลชนชนดซงมเนอเนยนละเอยดคลายนำนม และสาร อมอลเลยนททเลอกใชในสตรควรเปนชนดทเขากบนำได หรอมความมนไมมาก ไมควรเลอกนำมนชนดททำใหเกดความรสกเหนอะหนะ บางครงมการใชแปงนำเพอใหเกดความรสกเยน สดชน และผวนม % สตร 1. Neocol 57-E 1.10 After bath 2. Cetyl alcohol (NF) 1.10 milk 3. Essential oil 0.50 4. Water 46.25 5. Allantoin 0.20 6. Water 45.45 วธเตรยม 1. อนหลอม 1-3 ท 60 C (A) 2. อน 4 และ 5 ท 60 C (B) 3. เตม B ลงใน A ชา ๆ คนเบา ๆ นาน 5 นาท 4. อน 6 ท 45 C และเตมลงในขอ 3 คนเบา ๆ นาน 3-4 นาท หมายเหต แนะนำใหใชนำมนหอมระเหยชนดทกระจายตวไดดในนำ After Bath Oils % สตร Isopropyl myristate 43-48 After bath Mineral oil 40 Oils Lanolin oil 5 PEG-40 sorbitan peroleate 5-10 Essential oil 2 ใชทาหลงอาบนำทนทและลางออก

271

ตำราวชาการ สคนธบำบด

เอกสารอางอง 1. Kathi Keville & Mindy Green (1995). Aromatherapy, A complete Guide to the

Healing Art. The Crossing Press, Fredom. CA. 2. Marcel Lavabre (1990). Aromatherapy Workbook, Healing Arts Press, Rochester,

Vermont. 3. Shirley Price and Len Price (1995). Aromatherapy for Health Professionals, Churchill

Livingstone. 4. Valerie Ann Worwood (2001). Aromatherapy for the beauty therapist, Thomson &

Learning. 5. พมพร ลลาพรพสฐ (2547). สคนธบำบด สำนกพมพโอเดยนสโตร. 6. www. Aromatherapy.com 7. J.B. wilkinson & R.J. Moore (1982). Harry’s Cosmeticology, seventh ed., George

Godwin London, pp 626-629. 8. Dr. J. Stephan Jellinek (1970). Formulation and Function of Cosmetics,

Wiley-interscience, pp 306-310. 9. M.S. Balsam & M.M. Sagarin (1974). Cosmetic, Science and Technology, 2nd ed.,

volume 1, Wiley-interscinence, pp 533-564. 10. W.A. Poucher (1993). Poucher’s Perfumes, Cosmetics and Soaps, vol 3 Cosmetics, 9th

ed., Chapman & Hall, pp 85-90. 11. D.F. Williams and W.H. Schmitt (1996). Chemistry and Technology of the Cosmetics

and Toiletries Industry, 2nd ed., blackie Academic & Professional, pp 263-271. 12. Weilfried Umbach (1991). Cosmetics and Toiletries, development, production and

Ellis Horwood pp 156. 13. Penelope Ody (1995). Home Herbal, A practical family guide to making herbal

remedics for common ailments Dorling Kimdersley Limited, London. Dr.J. Stephan Jellinek (1970). Foumulation and Function of Cosmetics, Wiley-interscience, pp 217-221, 531-537.

14. J.B. Wilkinson and R.J. Moore (1982). Harry’s Cosmeticology, 7th ed., George Godwin, London, pp 92-109.

272

เอกสารอางอง 1. พมพร ลลาพรพสฐ. สคนธบำบด. สำนกพมพโอเดยนสโตร; 2547. 2. พมพร ลลาพรพสฐ. เครองสำอางเพอความสะอาด. สำนกพมพโอเดยนสโตร; 2543. 3. Available from: http:// www. Aromatherapy.com 4. Balsam MS, Sagarin MM. Cosmetic science and Technology. 2nd ed. Wiley-

interscinence; 1974. p. 533-64. 5. Balsam MS, Sagarin MM. Cosmetics, science and technology. 2nd ed. Wiley-

interscience; 1972. p. 503-19. 6. Frank SD, Amelio Sr. Botanicals: A phytocosmetic desk reference. CRC Press; 1999.

p. 302. 7. Grace A. Getting the balance right. SPC; 1994. p. 31-33. 8. Hazel P. Bath & Shower: The next generation. SPC; 1995. p. 23-25. 9. Karen G. Skin care selection. Manuf Chem; 1991. p. 18-21. 10. Kathi K, Mindy G. Aromatherapy: A complete guide to the healing art. The crossing

press, freedom; 1995. 11. Marcel L. Aromatherapy Workbook. Healing Arts Press, Rochester, Vermont; 1990. 12. Mild body scrub, cosmetic & toilet skin formulary. Miranol Co., Ltd.; 1987. p. 158. 13. Penelope O. Home herbal: A practical family guide to making herbal remedies for

common ailments. London: Dorling Kindersley Limited; 1995. 14. Poucher WA. Poacher’s perfumes cosmetics and soaps. 9th ed. Chapman & Hall;

1993. p. 85-90. 15. Poucher WA. Poucher’s Perfumes: Cosmetics and Soaps. Cosmetics. 9th ed. Chapman

& Hall; 1993. p. 393-404. 16. Shirley P, Len P. Aromatherapy for health professionals. Churchill Livingstone; 1995.

SPC reports. Cleaning up. SPC; 1994. p. 36-41. 17. Stephan J. Formulation and function of cosmetics. Wiley-interscience; 1970. p. 306-310. 18. Stephan JJ. Formulation and function of cosmetics. Wiley-interscience; 1970. p. 217-21,

531-37. 19. Valerie AW. Aromatherapy for the beauty therapist. Thomson & Learning; 2001. 20. Weilfried U. Cosmetics and toiletries, development, production and use. Ellis

Horwood; 1991. p. 156.

273

ตำราวชาการ สคนธบำบด

21. Wilfried U. Cosmetics and toiletries development Production and use. Ellis Harwood; 1991. p. 49-65.

22. Wilkinson JB, Moore RJ. Harry’s cosmeticology. 7th ed. London: George Godwin; 1982. p. 626-29.

23. Wilkinson JB, Moore RJ. Harry’s cosmeticology. 7th ed. London: George Godwin; 1982. p. 92-109.

24. William DF, Schmitt WH. Chemistry and technology of the cosmetics and toiletries industry. 2nd ed. Blackie Academic &Professional; 1996. p. 117-22, 290-309.

25. Williams DF, Schmitt WH. Chemistry and technology of the cosmetics and toiletries industry. 2nd ed. Blockier Academic & Professional; 1996. p. 263-71.

274

ผลตภณฑนำมนหอมระเหยทใชกบรางกายในการถนอมผวพรรณ (Aromatic skin care products)

มนษยรจกใชสารจากธรรมชาตในการถนอมผวพรรณมาชานาน ตงแตสมยพระนาง

คลโอพตรา นำมนหอมระเหยถกนำมาใชในการถนอมผวพรรณไดเปนอยางด เพราะโมเลกลของ

นำมนหอมระเหยสามารถแทรกซมผานผวหนงไดด จงมผลเฉพาะทตอผวหนงเองและสวนอนของ

รางกายดวย โดยมผลดงน คอ สามารถแทรกซมสชนหนงแท (dermis) ไดกระตนและสรางเซลล

ผวหนงไดอยางรวดเรว ภายหลงการถกทำลายโดยแสงแดด ไฟไหม บาดแผล ลดรอยเหยวยน

ลดปรมาณเชอแบคทเรย เชอรา ลดการตดเชอในสว บรรเทาอาการแพ อกเสบของผวหนง ควบคม

การหลงไขผวหนง ปรบสมดล สงเสรม หรอเรงการขบของเสยจากขบวนการเมตาโบลซม มฮอรโมนซง

ชวยปรบสมดลของฮอรโมนซงสมพนธกบผวหนง มผลตอจตใจและอารมณ จงชวยลดความเครยด

ซงสมพนธกบอาการทางผวหนงได เปนตน นำมนหอมระเหยแตละชนดมองคประกอบของสารเคม

หลายตว จงใหผลหลายดาน ซงแตละชนดกใหผลทแตกตางกน หรอเหมอนกนได ขนกบชนดของ

โครงสรางทางเคมของสารทเปนองคประกอบ นำมนหอมระเหยบางชนดสามารถลดความมนของผวได

จงเหมาะทจะใชสำหรบผทมผวมน เชน Basil, Bergamot, Cedarwood, Clary sage, Cypress,

Fennel, Eucalyptus, Geranium, Jasmine, Juniper, Lemon, Lemongrass นำมนหอมระเหย

บางชนด มองคประกอบของสารตานอนมลอสระ จงใชชะลอความแก หรอลดรอยเหยวยนของผวได

เชน Geranium, Jasmin, Lavender, Neroli, Patchouli, Rose, Rosemary, Rosewood, Sage,

Ylang-ylang, Sandalwood นำมนหอมระเหยบางชนดตานการอกเสบของผว จงเหมาะทจะใชสำหรบผท

ผวแพงาย เชน Chamomile, Geranium, Lavender, Neroli, Rose, Rosemary เปนตน นอกจากน

นำมนหอมระเหยหลายชนดสามารถยบยงการเจรญของเชอแบคทเรยและเชอราได เชน Basil,

Bergamot, Eucalyptus, Geranium, Pine, Rosemary, Sage, Tea tree, Thyme เปนตน จาก

คณสมบตมากมายดงกลาวน จงมการใชประโยชนจากนำมนหอมระเหยอยางกวางขวางในการดแล

ถนอมผวพรรณ ทงในวงการเครองสำอางและสปาเพอความงามทงหลาย คณสมบตในการถนอม

ผวพรรณของนำมนหอมระเหย ดงแสดงในตาราง

275

ตำราวชาการ สคนธบำบด

นำมน หอมระเหย

ตารางท 5.2 นำมนหอมระเหยชนดตาง ๆ สำหรบการถนอมผวพรรณทตางกน

ผวธร

รมดา

ผวแห

ง

ผวมน

ผวผส

ม

ผวมป

ญหา

ผวแด

งอกเ

สบ

ผวแก

ชรา

ผวทถ

กทำล

ายโด

ยแสง

แดด

ผวทแ

พงาย

คณลกษณะ

ของผวหนง

Basil X Bergamot X X Carrot X X X Cedar X X Chamomile X X X X X X X Cistus X X X Clary sage X X X X X Cypress X Fennel X X X Frankincense X X X X Eucalyptus X X Helicrysum X X X X X X Geranium X X X X X X X Jasmine X X X X X X Juniper X X Lavender X X X X X X X X Lemon X X Lemongrass X X Myrrh X X X Neroli X X X X X X Orange X Palmarosa X X X X X X Patchouli X X X X Peppermint X X Rose X X X X X X X Rosemary X X X X X X X Rosewood X X X X X Sage X X Sandalwood X X X X X Spikenard X X X Tea tree X X Ylang ylang X X X

จาก Aromatherapy – Kathi Keville 1995

276

ตวอยางสตรตำรบในการผสมนำมนหอมระเหยชนดตาง ๆ เขาดวยกนเพอใชในการถนอมผว สตรตำรบในการถนอมผวชนดตาง ๆ ตวอยางสวนผสมของนำมนหอมระเหยในสตรตอไปน สามารถนำไปผสมกบนำมนตวพา (carrier oil) หรอ lotion เพอใชสำหรบมาสค (masks) ประคบ (compresses) ทาบำรง (lotions) นวดตวและหนา (facial and body oils) การหอตว (body wraps) การขดผว (facial and body scrub) หรอผสมในเครองสำอางอกท

ผวอกเสบ (Dermatitis) % ผวเหยวยน (Wrinkles) %

bergamot 10

juniper 5

lavender 10

plamarosa 20

peppermint 5

rosemary 10

sandalwood, Mysore 10

thyme, lemon 30

cedarwood 10

juniper 5

lavender 10

litsea cubeba 10

plamarosa 20

peppermint 10

rosewood 20

thyme, lemon 15

clary sage 5

frankincense 5

myrrh 5

patchouli 5

rose 10

rosemary 20

rosewood 30

geranium 20

ผวแหง (Dry skin) % ผวมน (Oily skin) % ผวแพงาย (Sensitive skin) %

clary sage 10

jasmine 10

palmarosa 30

rosemary 20

rose 10

sandalwood 20

clary sage 10

ylang ylang 20

lavender 10

lemon 30

geranium 20

frankincense 10

chamomile, Roman 5

everlasting 5

jasmine 10

neroli 10

rose 10

rosewood 60

สว (Acne) %

ตารางท 5.3 สตรตำรบในการอบรมผวหนาตาง ๆ

277

ตำราวชาการ สคนธบำบด

การหอพนตวดวยนำมนหอมระเหย (Aromatic Body Wrap) การหอพนตว หรอการทำบอดแรป มกใชเพอการคลายเครยดและทำใหสดชน กระปรกระเปรา ทำไดโดยปผาหมลงบนเตยง ทบดวยผาพลาสตกและวางผาขนหนทบอกท จากนนผสมนำมนหอมระเหยตามสวนผสมทตองการ 10-12 หยด ในนำรอน 8-12 ออนซในขวดสเปรย จากนนพนลงบนผาขนหนใหเปยกทว นอนลงบนผาขนหนแลวหอตวใหรอบ สดลมหายใจลก ๆ ควรทำให หองเงยบ มแสงสลว และเปดเพลงเบา ๆ นอกจากนการบรการในสปา อาจมการใชสมนไพรสดและสารสกดจากพชทมคณคาในการถนอมผวพรรณรวมกบการใชนำมนหอมระเหยกได ซงเปนทนยมอยางมาก เพราะใหความรสกทเปนธรรมชาตมากขน ทงยงชวยในการขบสารพษและบำรงผวพรรณดวย

ผลตภณฑขดผว (Scrub Products) ปจจบนผลตภณฑขดผว (scrub products) ไดรบความนยมมากขนตามลำดบ โดยเฉพาะอยางยงการใชในสปาซงเนนถงปรชญาในการผอนคลาย เปนการใชเพอการดแลผวพรรณ และทำใหรสกเปนหนมสาว นอกเหนอจากการทำความสะอาดผว ผลตภณฑขดผว นอกจากชวยขจดสงสกปรก ฝงแนนและชวยขจดเซลลผวเกาเพอใหผวเรยบเนยนแลว ยงชวยใหการไหลเวยนโลหตด กระตนเซลลผวใหมใหแขงแรงโดยอาศยการถนวดไปมาเบา ๆ บนผว ผลตภณฑขดผวมกประกอบดวยสารขดถ (abrasives) ซงอาจเปนสารทละลายนำได เชน เกลอ นำตาล หรอเปนสารไมละลายนำ เชน polyethylene beads, เปลอกเมลด หรอเมลดธญพช หน pumice เปนตน อาจมการเตมสารปรบสภาพและบำรงผว (conditioner) เชน เกลอแร (minerals) นำมนจากธรรมชาต สารอมอลเลยนท วตามน และสารอาหารตาง ๆ สารขดถถกผสมลงในยาพน (base) ในลกษณะแขวนกระจาย หรอแบบนอนกนกได ดงนน ยาพนทใชตองไมเปนตวทำละลายสำหรบสารขดถ ผลตภณฑขดผวแบงเปน 2 ประเภท ดงน 1. สตรยาพนซงเปนสารเขากบนำได (Aqueous-based scrub formula) ซงอาจอยในรปของเจล (gel like) ครม หรอโลชน (emulsion) หรอเพสต (paste-like) กได นยมใชสารขดถประเภท polyethylene หรอเปลอกเมลด หรอเมลดธญพชผสม หรอแขวนกระจายอยในยาพน (base) ดงกลาวขางตน ประสทธภาพของสารขดถ สารขดถซงมความแขง อนภาคใหญ และรปรางไมแนนอน มกทำใหระคายผว ทำลายผว และกอระคายเคองไดงาย ในทางตรงกนขาม สารขดถซงออนเปนผงละเอยดจะไมเกดผลในการนวดถเพยงพอทจะทำใหเกดความรสกผอนคลาย สารขดถทดควรมความแขงตงแต 0.5-7 (สเกลความแขง 0 หมายถง แขงทสด 10 หมายถง ออนทสด) ขนาดอนภาคตงแต

278

180-420 ไมครอน (ผานแรงเบอร 40-80 mesh) รปรางทรงกลมใหผลดทสดในการขดผว ปรมาณขดถอาจใชตงแต 0.5-10% ในตำรบ การใชสารขดถจากธรรมชาตตองระวงเรองการปนเปอนของจลนทรย ถาจะใหปลอดภย ควรทำการฆาเชอโดยทำไรเชอแบบใชรงสกอนนำมาผสมในผลตภณฑ สารขดถทไดจากธรรมชาตมกไดจากเปลอกผล เปลอกเมลด หรอเมลดธญพชและถว ตาง ๆ เชน เมลดลกทอ (apricot seed) เปลอกอลมอนด (almond shell) เมลดองน (grape seed) เมลดพช (peach seed) เมลดทานตะวน (Sunflower seed) เปลอกเมลดวอลนท (walnut shall) เมลดแตงโม (Watermelon seed) เปลอกเมลดฝาย (cotton seed shell) สารเหลานมความแขง หยาบ ขดถด สารพวกไขแขง เชน almond meal, jojoba wax, jojoba bead ซงไมแตกสลาย ราคา กแพง ไมทนความรอน สารขดถทเปนสารสงเคราะห เชน polyethylene powder, nylon powder, polypropylene powder, cellulose beads และ polystyrene รวมถง Synthetic silica ซงมทงชนดทแตกสลายไดและไมได มรพรน ขนาดอนภาคมตงแต 10-1000 ไมครอน ดดซบความมน/สงสกปรก ไดด ทนความรอน เขากบสารอนในตำรบไดกวาง นอกจากนอาจไดจากหน pumice ซงเปนหนจากภเขาไฟทมรพรน โดยทวไปสารขดถมกมขนาดอนภาค 180-420 ไมครอน (ผานแรงเบอร 40-80 mesh) นยมใชขนาด 300 ไมครอนมากทสด (ผานแรงเบอร 60 mesh) 2. สตรยาพน ซงไมใชนำ หรอไมเขากบนำ (Nonaqueous-based scrub formula) ผลตภณฑขดถลำตว มอ เทา นยมใชสารขดถซงละลายนำได ทนยมใชมากทสด คอ เกลอ (salt) และนำตาล (sugar) ผลตภณฑประเภทนมกใชเพอกระตน บำรงผว ในขณะเดยวกน เกลอทะเลนอกจากประกอบดวย sodium chloride แลว ยงอดมดวยธาตไอโอดน ขนาดและรปรางของเกลอมผลตอประสทธภาพในการขดถและผลการใชของผลตภณฑ นยมใชสารขดถซงมขนาด 20-80 mesh ผลตภณฑทใชขดถใบหนา (facial scrubs) มกใชสารขดถทเลกละเอยดกวา ทใชกบลำตว ผลตภณฑทใชขดถเทามกใชสารขดถทมขนาดหยาบทสด ผลกเกลอรปทรงลกบาศก (cubic) หรอทมรปทรงใกลเคยงกนมกใหผลในการขดถบนผวทด ใหความรสกทด โดยไมระคายเคองผวหนง เกลอทใชอาจเปนเกลอจากทะเลเดดซ (Dead sea salts) เกลอทะเล (sea salts), magnesium sulfate หรอ sodium chloride กได เกลอทะเลและเกลอเดดซมขอด คออดมดวยแรธาตจำเปนมากมาย เกลอจากเดดซประกอบดวย magnesium chloride 31-35% potassium chloride 24-26%, calcium chloride 0.1-0.5% sodium chloride 4.0-6.0% และนำผลก (crystallizing water) 26-30% ซงไดรบการศกษาวจยยนยนผลทางคลนกแลววาใหผลในการรกษาโรคปวดขอชนด osteoarthritis และ rheumatic discomfort และโรคเรอนกวาง (psoriasis) ได นำตาลใหผลในการขดผวทนมกวาเกลอ และสามารถแตงสไดงายกวา แตราคาแพงกวา และไมมแรธาตเปนองคประกอบ จงเปนทนยมใชนอยกวาเกลอ

279

ตำราวชาการ สคนธบำบด

ยาพนซงไมใชนำแบงไดเปน 3 ชนดคอ นำมน (oils) กลยคอล (glycols) และซลโคน (silicone) โดยทสารขดถอาจผสมลงในลกษณะจมแยกชนอย (separate) หรอแขวนกระจาย (suspend) อย ยาพนชนดนำมน (Oil based scrubs) นยมใชนำมนทไดจากพชซงมองคประกอบหลกเปนสารไตรกลเซอรไรด (triglycerides) มการซมสผวทด ใหความชมชนและปกปองผวไดด ไมเหนยวเหนอะหนะ นำมนจากพชมขอเสยคอมสเหลอง เหลองอมเขยว ทำใหแตงสไดยาก และตองระวงเรองการหน (rancid) ควรใสสารกนหน เชน vitamin E, BHT หรอ benzotriazolyl dodecyl-p-cresol เปนตน นอกจากนอาจใชนำมนแร mineral oil นำมนสงเคราะห (synthetic oils) หรอเอสเทอรจากธรรมชาต (natural ester oils) กได ซงมกไมมส ทำใหแตงสและกลนไดงายกวา นำมนทใชอาจใชชนดเดยวหรอผสมกนหลายชนดใหไดคณสมบตตามตองการ ควรเลอกชนดทมความหนดตำ (light or low viscosity) เพอใหแผกระจายดและดดซมผวไดด ไมกอความรสกเหนอะหนะผว ผลตภณฑขดถทใชกบใบหนาควรคำนงถงการเลอกใชนำมนชนดทไมกอสว (non comedogenic) ดวย เชน นำมนเมลดทานตะวน นำมนดอกคำฝอย เปนตน นำมนแรซงเปนนำมน ไมมส ไมมกลน ใหการบำรงผวทด และไมกอสว ควรนำมาใชผสม แตไมควรใชในปรมาณสง เพราะ ไมดดซมสผว และควรเลอกชนดเบาๆ (light mineral oil) เพอมใหเหนอะหนะผว การนำเกลอ หรอนำตาลมาผสมลงในนำมนดงกลาวเหลานมกตกตะกอนแยกชนอยท กนขวด เวลาใชจะตองคนผสมใหเขากนกอน ซงอาจทำใหยงยาก จงมการผสมสารเพมความขนหนดใหกบนำมนเพอใหสารขดถดงกลาวแขวนกระจายอยางทวถงโดยไมตกตะกอนนอนกน ตวอยางเชน fumed silica (Cab-O-sil), ไขแขงจากเปลอกผล Rhus verniciflua เปนตน บางครงอาจมการเตม สารลดแรงตงผว (surfactant) ลงไปชวยปรบเนอและความหนดของผลตภณฑและการทำใหเกดฟอง ตลอดจนความรสกตอผวภายหลงใชผลตภณฑ เชน ความนมเนยน ความชมชน เปนตน โดยทวไปปรมาณสารขดถ (salts / sugar) มกอยระหวาง 40-70% ปรมาณนำมนมกอยระหวาง 30-60% ในตำรบอาจมการเตมส กลน และสารลดแรงตงผวไดตามความเหมาะสม ยาพนชนดกลยคอล (Glycol-based scrubs) สารขดถทเปนเกลอสามารถแขวนกระจาย ไดในกลยคอล หรอสารฮวเมคแทนทอนได เชน glycerin, propylene glycol, และ polyethylene glycols ชนดตาง ๆ (PEG) นำตาลไมเหมาะสมทจะใชยาพนชนดนเพราะละลายไดในกลยคอล ยาพนชนดนเมอสมผสนำ หรอลางดวยนำจะใหความอน ทำใหเกดความรสกทด ขอดอกประการ คอยาพน ชนดนไมมส และคงทนตอการเปลยนแปลง และไมเกดปญหาเรองการหน โดยทวไปนยมใชสารขดถ (เกลอ) ปรมาณ 65-75% ในกลยคอล ปรมาณ 25-35% อาจมการเตมสารเพมความหนดกลม polymers (เชน polyquaternium 10/xanthan gum) ตวทำ

280

อมลชนและสารอมอลเลยนทลงไป ตวทำอมลชนทนยมใช ไดแก glyceryl stearate, polysorbates และสารลดแรงตงผวชนดไมมประจ สารอมอลเลยนททนยมใช ไดแก fatty alcohols, natural and synthetic oils รวมถงสารสกดจากพชดวย กรณนปรมาณสารขดถอาจใชตงแต 50-70% ปรมาณกลยคอลอาจใชตงแต 50-30% การเตมสารอมอลเลยนทและตวทำอมลชนควรเลอกใหเหมาะสม มใหเกดปญหาเรองความหนดเปลยนเมอมการเปลยนแปลงของอณหภมตามฤดกาล ยาพนชนดซลโคน (Silicone-based scrubs) อาจใชสารกลมซลโคนเปนยาพนสำหรบสารขดถ เพอใหผวนมนาสมผสภายหลงใช ควรเลอกซลโคนทมความหนดตำกวา 300 cps เชน dimethicone และ/หรอ cyclomethicone (pentamer) อาจมการเตม dimethicone copolyols ซงละลายนำไดลงไป โดยทวไปปรมาณสารขดถใชตงแต 65-75% ในซลโคน 35-25%

ผลตภณฑนำมนหอมระเหยทใชกบรางกายในการขจดเซลลไลท (Aromatic anticelllulite / Slimming products)

เซลลไลท (Cellulite) เปนคำอธบายถงผวหนงทมการสะสมไขมนในชนใตผวหนงอยางมาก จนทำใหผวแลด เปนคลนคลายผวสม อาจเรยกวา Orange peel skin มกพบบรเวณหนาทอง ชวงแขนทอนบน ตะโพก ตนขา และบนทาย พบในผหญงมากกวาผชาย (ผลจากฮอรโมนเพศ) ในคนมอายมากกวา คนหนมสาว และมกพบในคนอวน แตไมเสมอไป คนผอมอาจมเซลลไลทไดเนองจากปจจยทางกรรมพนธ (พบนอย) ยงถาไมมการออกกำลงกายและไมควบคมอาหารกจะยงมโอกาสเปนมากขน เซลลไลทเปนปญหาอยางหนงทมผลกระทบทชดเจนอยางมาก ทำใหเกดปญหาผวพรรณ และรปรางดนาเกลยด ทำใหผหญงทประสบปญหานขาดความมนใจในตวเองได จากการวเคราะห ทางจตวทยา พบวา การขาดความมนใจในตวเองทำใหเกดปญหาเศราหมองทางอารมณอยางรนแรงได พลอยทำใหหงดหงด และพาลเอากบคนใกลชด ทสำคญอกอยางหนง คอ เซลลไลทเกดจากการสะสมของไขมน จงมผลทำใหไขมนในเลอดสงขนดวย เปนเหตใหเกดการอดตนของหลอดเลอด และ ในปจจบนพบวาสถตของผหญงทเสยชวตดวยโรคหวใจขาดเลอดเพมสงขน นอกจากนแลว เซลลไลท ยงมผลทำลายความแขงแรงของเนอเยอเกยวพน ซงในทสดทำใหการขจดนำเหลองมประสทธภาพ ลดลง (ระบบนำเหลอง เปนระบบขจดไขมนสวนเกนทสำคญดวย) หากการไหลเวยนของนำเหลอง มประสทธภาพนอยลง จะสงผลทำใหการไหลเวยนของระบบเลอดดำมปญหาไปดวย) ดงนน การทเสนเลอดขอดและเทาบวม จงเปนผลพลอยไดทเกดจากเซลลไลทดวยอกประการหนง

281

ตำราวชาการ สคนธบำบด

สาเหตสำคญของการเกดเซลลไลท คอ การรบประทานอาหารมากเกนไป (โดยเฉพาะอยางยงอาหารประเภทไขมน หรอคารโบไฮเดรท) และไมมการออกกำลงกาย ทำใหพลงงานไมไดรบ การเผาผลาญ เกดการสะสมเปนไขมนพอกพนอยในชนเซลลไขมนใตผวหนง (subcutaneous tissue) พอกหนาประมาณ 3-4 เทาของปกต ขณะเดยวกนการพอกพนสะสมทไมเปนระเบยบของเซลลไขมนเหลานถกลอมรอบดวยโปรตนรางแห (reticular protein) ซงเปนเนอเยอทไมมการยดหยน (rigid strands) และไมมการเพมปรมาณ ทำใหไขมนเกดการลนทะลกออกมา จนแลดเปนลกคลนดงกลาวมาแลว การเกดเซลลไลทจะพบมากในเพศหญงมากกวาเพศชาย ซงเกดจากผลของฮอรโมนเพศ นอกจากนยงขนอยกบความแตกตางของโครงสรางของเนอเยอเกยวพน กลาวคอ ในเพศชายเนอเยอเกยวพนในชนหนงแท (dermis) มการกระจายตวอยางเปนระเบยบ แตในเพศหญงมการเรยงตวกนคลายลกฟกระหวางชนหนงแทและชนไขมนใตผวหนง (hypodermis) ทำใหไขมนทสะสมพอกพนแทรกตวอยไดงาย จนทำใหผวเปนลกคลน การสะสมไขมนสวนเกนดงกลาวอาจมผลมาจากความผดปกต ในการทำหนาทของระบบเอนไซม ซงเปนมาแตกำเนด (กรรมพนธ) หรอผลของฮอรโมน ซงไปลดการสลายไขมนของเอนไซมยอยไขมน (lipolytic enzyme) หรอเพมการสงเคราะหเอนไซมซงเรงการสะสมไขมน การทมไขมนเกบสะสมไวในเซลลไขมนน ถามมาก ๆ จะทำใหเกดการพอกพนหนาขนเฉพาะแหง (regional fat deposits) ถาเกดแบบนมาก ๆ จะไปเบยดเนอเยอทอยรอบขาง ทำใหการไหลเวยนโลหตและนำเหลอง (venous and lymphatic microcirculation) ในบรเวณชนหนงแทลดลง จนเกดการอกเสบและบวมไดดวย การใชสารซงสามารถเพมการขบถาย หรอถายเทของเสยเหลานผานทางหลอดเลอดดำและหลอดนำเหลอง (lymphatic capillaries) จะชวยลดการบวมได มการใชสารสกดจากพชซงชวยเพมการไหลเวยนของหลอดเลอดฝอย จะชวยเรงการขบถายของเสยดงกลาวได ทำใหผวเกดการกระชบตงแนนขน การเกดเซลลไลทถอเปนความผดปกตทางการแพทย เพราะเกดการเปลยนแปลงทาง จลกายวภาคในผวหนง ซงสงผลตอความสวยงามของผวดวย กลาวคอ การไหลเวยนของหลอดเลอดฝอยลดลงเนองจากหลอดเลอดฝอยเสอมสภาพ ความหนาและความตงแนน (firmness) ของผวหนงลดลง เนองจากขบวนการเผาผลาญตาง ๆ ลดลง ในขณะทชนของไขมนพอกหนาขนทำใหผวเปนลกคลนอยางชดเจน การบำบดเซลลไลทจงนยมใชสารทสามารถกระตน -adrenergic receptor หรอยบยง

2-adrenergic receptor ทอยบนเซลลไขมน ซงสงผลใหมการยอยสลายไขมนได ตวอยางเชน

cacao beans, kola nuts and tea, caffeine, theophylline เปนตน สารเหลานมผลทางการรกษาอนดวย ดงนน การรบประทานเพอใชสลายไขมน (lipolysis) จงมผลขางเคยงมากและไมปลอดภยตอระบบการทำงานของอวยวะอน จงนยมนำมาใชทาภายนอกเพอผลการละลายไขมนทสะสมใตผวหนงจนเกดเซลลไลทดงกลาว ซงตองมการพฒนาตำรบเพอใหยามการ

ba

282

ดดซมลงลกถงชนไขมนเพอออกฤทธตามตองการ เชน เตรยมในรปไลโปโซม (liposome) นาโนสเฟยร (nanosphere) หรอใชสารชวยการดดซมเพอใหดดซมถงชนเซลลไขมนได เปนตน การขจดเซลลไลทดวยวธตาง ๆ ปจจบนพบวามแนวทางทจะขจดเซลลไลทไดอยางมประสทธภาพ แตจะไดผลดกตอเมอใชหลายวธรวมกน ยงมากวธกจะยงทำใหประสบความสำเรจในการลด ปองกน และกำจดเซลลไลทไดดมากขน ในป 1993 ประเทศฝรงเศสไดจดสทธบตรการใชเทคนคทเรยกวา Endermologie ซงชวยกระตนการไหลเวยนของโลหตและชวยลดการปรากฎของเซลลไลทบนผวได โดยใชลกกลง (rollers) และการดดอยางออนโยน (gentle suctioning) เพอเกดผลของการนวดในระดบลก (deep massage) ในบรเวณทเกดเซลลไลท พบวา มการไหลเวยนของโลหตทดขน การสรางคอลลาเจนและการทำงานกลบเปนปกต มการขบสารพษและของเหลวทคงคางออกมา ทำใหผวหนงเกดการตงตว ไมหยอนยาน ผลคอ ผวทเรยบตงขนในบรเวณนน ซงวธนไดรบการยอมรบโดยคณะกรรมการอาหารและยา (FDA-approved) ในการลดเซลลไลท แมจะเปนผลชวคราวในขณะททำ และเปนเหตทำใหผลตภณฑขจด เซลลไลทเปนทแพรหลายมากขนในเวลาตอมา นอกจากน พบวา การหอพนตว หรอบอดแรปปง (body wrapping) การพอกดวยดนโคลน (body clay mask) และการนวด (massage) จะชวยลดเซลลไลททำใหผวตงเรยบขนได เพราะชวยเพมการขบสารพษของเหลวทคงคาง นอกจากน พบวาการทำอลตราซาวด (ultrasound) รวมกบการใชกระแสไฟออน ๆ (microcurrent) ชวยเพมผลในการขจดเซลลไลทได เทคนคทเรยกวา Sonophoresis เปนเทคโนโลยทใชการสนสะเทอนของเซลลและเนอเยอผวหนง โดยกระตนดวยคลนอลตราซาวด (ความถมากกวา 20 Hertz) วงการความสวยงามจะใชคลนอลตราซาวดซงมความถใกลเคยงกบระดบพลงงานของมนษย เพอเรงการแบงตวของเซลลผวหนง ซอมแซมเนอเยอและกระตนการสลายไขมน นอกจากนยงใชเพอชวยผลกสารสำคญในผลตภณฑทใชทาภายนอก เพอเพมการดดซมเขาสชนเนอเยอทลกลงไปดวย Mesotherapy เปนการฉดสาร หรอตวยา หรอวตามน ซงใหผลในการสลายไขมนเขาไปในชน mesoderm ซงอยระหวางชน dermis กบ subeutaneous ของผวหนง สารเหลาน ไดแก human growth hormone วตามน เกลอแรบางชนด กรดอะมโน (L-methionine) ซงจะชวยเปลยนไขมนทถกเกบกกไว ใหกลายเปนพลงงานและความรอน จงลดการเกดเซลลไลทได วธการขจดเซลลไลททนยมนำมาใชในสปา ไดแก การหอพนตว (body wraps) และการนวดดวยเทคนคทเรยกวา Lymphatic drainage massage

283

ตำราวชาการ สคนธบำบด

การนวดดวยเทคนคทเรยกวา Lymphatic drainage massage ซงการกระตนการทำงานของระบบนำเหลอง จะชวยขจดไขมนในรปของกรดไขมน และของเสย สารพษทคงคางออกจากรางกายได เปนวธการทนยมใชในการนวดสลายไขมนในสปา โดยใชรวมกบนำมนนวดซงผสมนำมนหอมระเหยทมคณสมบตสลายไขมน และกระตนตอมนำเหลอง การหอพนตว (body wraps) เปนวธการทไดรบการยอมรบอยางกวางขวางในอเมรกาและยโรป ในการชวยกระตนการไหลเวยนของระบบนำเหลองไดอยางมประสทธภาพ วธการ คอทาครมหรอผลตภณฑสลายไขมน รวมกบการหอพนดวยฟอยล (foil) เรมจากขอเทา ขยบขนเรอย ๆ หางกนประมาณ 2-5 ซม. จนถงขาหนบและพนตอไปเรอย ๆ จนถงบรเวณหนาทอง ซงสอดคลองกบทศทางการไหลเวยนของนำเหลองนำมนหอมระเหยหลายชนดถกนำมาใชในตำรบทใชขจดเซลลไลทโดยมการนวดรวมดวยเพอเพมการดดซมและการไหลเวยนของโลหต ทำใหไขมนถกละลายออกมาและขจดออกทางกระแสเลอดได พบวา geranium และ fennel ชวยปรบสมดลของฮอรโมน grapefruit ชวยเรง เผาผลาญไขมน cypress และ juniper กระตนการไหลเวยนของโลหต juniper ชวยขบปสสาวะ ดงตวอยางสตร สตรขจดเซลลไลท (Cellulite Formula) Rx. Cypress 10 หยด Geranium 10 หยด Grapefruit 10 หยด Juniper 5 หยด Fennel 5 หยด Carrier 4 ออนซ ตำรบนอาจใชในการอาบนำ หรอนวด นำมนหอมระเหยผสมซงใชในการลดนำหนกในคนอวน อาจไดจากสตรตอไปน Cellulitis ลดนำหนกในคนอวน (Obessity, water retention) % % fennel 10 fennel 10 grapefruit 15 grapefruit 25 thyme red 5 lemon 20 cypress 10 lime 10 birch 10 orange 10 geranium 10 tangerine 10 lemon 20 thyme, red 5 rosemary 20 birch 10 รปแบบทใช: ใชในการอาบนำ, นวด, ประคบ, ขผง, หอตว ควรมการควบคมอาหารรวมดวย

284

นำมนนวดสำหรบขจด Cellulite สตร 1 - Lavender 4 หยด - Juniper 4 หยด - Rosemary 4 หยด - Sesame oil (นำมนงา) 60 มลลลตร สตร 2 - Rosemary 4 หยด - Lemon 4 หยด - Geranium 9 หยด - Sweet almond oil 60 มลลลตร.

ผลตภณฑนำมนหอมระเหยในการถนอมผวหนา (Aromatic facial care products) การใชนำมนหอมระเหยในการถนอมผวหนาเปนทนยมมากเพราะเหนผลชดเจนภายหลงใช โดยเฉพาะเรองของการผอนคลายและลดความตงเครยด ทำใหสดชน กระปรกระเปรา และผวหนาดดขนดวย การใชนำมนหอมระเหยกบผวหนาตองใชในความเขมขนทตำกวาผวกาย นอกจากนยงควรคำนงถงสภาพผวของผใชดวย ถาสภาพผวปกตมกใช 1-2% ผวแพงายใช 0.5-1% ผทเปนสวจะตองดสภาพความรนแรงของสวดวย มกใช 2-3% (หามนวดเพราะจะทำใหสวกระจาย) กรณทผใชมสภาวะความเครยดทางอารมณรวมดวย จะตองเลอกนำมนหอมระเหยซงบรรเทาความเครยดได โดยมกใช 2-3% ในสตรมครรภควรคำนงถงนำมนหอมระเหยทหามใชดวยและใชในความเขมขนตำ (0.5-1%) ผทอยภาวะแพยา ใช 0.251% ผทฉายรงส หรอทำเคมบำบด หามใชนำมนหอมระเหย นำมนหอมระเหยผานผวหนงไดเรวมาก เรยกวา piggy-back effect ทำใหไดผลเรว การผสมสารสงเคราะหลงไปจะทำใหซมผานผวหนงไดชาลง และอาจไมใหผลตามทตองการ พบวา วยหนมสาวตอบสนองตอการบำบดไดดกวาผสงอาย นอกจากน อตราเรวในการไดผล ขนกบปรมาณนำหรอไขมนในเนอเยอผวหนงของแตละบคคลดวย ในการนวดหนาดวยนำมนหอมระเหยนน กรณทตองการผลในการบำรงผวหนา ควรเลอกนำมนตวพาซงมคณคาในการบำรงผวดวย และใชชนดทไดจากธรรมชาตในการเจอจางนำมนหอมระเหย เชน evening primrose, borage seed, red carrot root extract, jojoba, avocado, wheatgerm, camellia และ macadamia เปนตน

285

ตำราวชาการ สคนธบำบด

นำมนหอมระเหยทเหมาะสำหรบผวแหง / ผวมอาย ไดแก Rosewood, Frankinsence, Geranium, Clary sage, Jasmine, Palmarosa, Neroli, Lavender, Rose, Vetiver และ Sandalwood เปนตน นำมนหอมระเหยทเหมาะสำหรบผวมน ไดแก Eucalyptus, Patchouli, Cedarwood, Peppermint, Bergamot, Rosemary, Chamomile, Ylang ylang, Sweet fennel, Frankinsenc, Geranium, Maarin, Juniper และ Lemon เปนตน นำมนหอมระเหยทเหมาะสำหรบผวแพงาย ไดแก Chamomile, Neroli, Geranium, Lavender, Rose, Sandalwood นำมนโหระพา นำมนพรกไทยดำ นำมนยคาลปตส (ใชไดเฉพาะการอบไอนำ) นำมนขง นำมน Marjoram และนำมนเปปเปอรมนท (ควรใชปรมาณตำมาก หลกเลยงรอบดวงตา) เปนตน นำมนหอมระเหยทเหมาะสำหรบผทมสว ไดแก Bergamot, Chamomile, Lemongrass, Neroli, Patchouli, Rosemary, Tea tree, Vetiver, Cedarwood, Geranium, Juniper berry และ Lemon เปนตน การถนอมผวหนาโดยนำมนหอมระเหยมกมขนตอนในการทำดงน คอ ทำความสะอาด (cleansing) บำรงปรบสภาพผว (tonic) ประคบ (compress) นวดหนา (massage oil or cream) มาสค (face mask) บำรงผว (moisturizer) และพกผอน (relax) หรออาจมการอบไอนำ (steaming) กไดแลวแตกรณ

การทำความสะอาด (Cleansing) การใชสารสงเคราะหในการทำความสะอาดผว อาจทำใหผวแหงได โดยเฉพาะถาใชสบ ซงเปนดาง หรอใชสารชำระลางทแรง ๆ พบวาการใชนำมนหอมระเหย หรอ hydrosol (hydrolat) จะชวยลดปญหาดงกลาวนได ดงตวอยางสตรตอไปน สตร นำยาทำความสะอาดสำหรบผวแหง (Dry-Skin Cleansing Solution) Hydrosol หรอ aloe gel ถวยตวง Vegetable oil 1 ชอนชา Glycerin 1 ชอนชา Grapefriut seed extract ชอนชา Rosemary oil 5 หยด

1 4

ผสมสวนผสมทงหมดเขาดวยกน เขยาขวดกอนใช จะเกดฟอง ใชทาบนผวแลวลางออก

1 2

286

สตร นำยาทำความสะอาดสำหรบผวมน (Oily-Skin Cleansing Solution) Hydrosol หรอ witch hazel ถวยตวง Herbal vinegar 1 ชอนชา Glycerin 1 ชอนชา Grapefriut seed extract ชอนชา Echinaceae tincture 1 ชอนชา (กรณเปนสว) Eucalyptus oil 5 หยด

การขดหนา (Facial Scrub) เปนการทำความสะอาดอกรปแบบหนงซงมการผสมผงขดลงไป เชน ผง silica ชนดละเอยด ผงไนลอน หรอเมดพลาสตก polyethylene หรอสารธรรมชาต เชน ผงเปลอกวอลนท (ground walnut shell) เมลดธญพชบด (grain meal) เปนตน เพอหลดลอกเซลลตาย โดยมการขดถขณะใช ทำใหผวหนาเกลยงสะอาด แลดออนเยาวขน (ดรายละเอยดเพมเตมในหวขอ ผลตภณฑ ขดผว) ซงอาจมการเตมนำมนหอมระเหยลงไปเพอเพมคณคาตอผว ดงตวอยางสตร สตร Oatmeal 1 สวน Cornmeal 1/3 สวน Lavender and peppermint oil 1/3 สวน Clary sage (อาจไมใส) บดสวนผสมใหละเอยด นำมาผสมกน เกบในภาชนะปดสนท เวลาจะใชนำมา 1 ชอนชา ผสมนำ หรอ hydrosol ลงไปจนชน ขดถบนใบหนา ลางออกดวยนำอน สตรตำรบนอาจใชมาสคหนาไดโดยทงไวนาน 10 นาท จงลางออก สตร สำหรบวยรน (Herbal Scrub for Teenage Skin) Oatmeal ถวยตวง ดอก lavender อบแหง 1 ชอนโตะ ใบ thyme อบแหง 1 ชอนโตะ ใบ Rosemary อบแหง 1 ชอนโตะ Tea tree oil 5 หยด บดพชแหงใหเปนผงละเอยด เตมนำมนหอมระเหย ผสมใหเขากน เกบในภาชนะปดสนท เมอตองการใชทำใหเปยกดวย Rosewater หรอ aloe แลวขดถบนใบหนาเบา ๆ จงลางออก

1 4

1 2

1 4

287

ตำราวชาการ สคนธบำบด

ผลตภณฑขดหนา เปนผลตภณฑซงไมตางจากครมพอกหนามากนก นยมเตรยมในรปของเพสทเพยงแตเตมสารขดถบางชนดลงไป เชน ผง silica ชนดละเอยด nylon bead หรอ polyethylene bead หรอสารจากธรรมชาต เชน ground walnut shells, grain meal, almond meal หรอ oat meal ผลตภณฑชนดนเวลาใชมการขดถไปมาเบา ๆ บนหนา เพอขดสงสกปรกทฝงแนนออกไป ควรลางหนาดวยนำอนกอน ถผลตภณฑใหทวใบหนา (ยกเวนบรเวณตา) ทงไวประมาณ 30 วนาท จงลางออกดวยนำอน อกครง ผลตภณฑชนดนจะไมใชสารททำใหเกดฟลม และลอกดงออกเชนในครมลอกหนา ดงตวอยาง สตร Particulate Scrub % A Polyethylene beads or oat meal 5.00 Mineral oil, 70 viscosity 20.00 Octyl dodecanol 10.00 Glyceryl stearate 4.00 Ceteareth-12 1.50 Ceteareth-20 1.50 Glyceryl monoleate 1.00 Propyl paraben 0.05 B Deionized water 48.35 Methyl paraben 0.10 C Essential oil 2.50 การบำรงปรบสภาพผว (Tonic) เปนผลตภณฑซงใชทาหนา ภายหลงการลางหนาดวยครม หรอโฟมลางหนา หรอผลตภณฑ ทำความสะอาดใด ๆ ใชเพอขจดนำยาทำความสะอาดสวนเกนออก ชวยกระชบรขมขนซงถกเปดกวางขณะใชผลตภณฑทำความสะอาดในการลางหนา เปนการปรบสภาพผวใหกลบสสภาพเดม เพอปองกน สงสกปรกตาง ๆ มใหลงไปอดตนรขมขน อาจเรยกอกชอวาโลชนปรบสภาพผว (toners or toning lotion) มกผลตในรปของนำยาใสซงประกอบดวยแอลกอฮอลชนดเจอจาง (20-40%) นำ สารฝาดสมาน ซงชวยกระซบรขมขน สารแตงกลนออน ๆ อาจมการแตงสออน ๆ เพอความสวยงามนาใช และเปนเครองบงชความแตกตางระหวางโลชนทาหนากบนำเปลา ปกตมกใชผลตภณฑชนดนตามหลง การลางหนาและกอนการใชครมมอยซเจอรไรเซอร แอลกอฮอลทำหนาทฝาดสมานและฆาเชอโรค อยางออน มฤทธขจดไขมน (degrease) อยางออน ทำใหผวหนาไมเหนอะหนะ การระเหยของ

288

แอลกอออลภายหลงใชทาหนาชวยทำใหเกดความรสกสดชน เยนสบาย อาจมการดดแปลงใชโลชนหลงการโกนหนวด (alcoholic after shave lotion) แทนได ปจจบนพบวามผแพแอลกอฮอลมากขน บางตำรบมการใสแอลกอฮอลมากเกนไปทำใหหนาแหงเพราะดงนำ (dehydrate) ออกจากผวมากไป จงมการผลตโลชนทาหนาประเภทปราศจากแอลกอฮอลซงเปนโลชนชนดออนเปนพเศษ (especially mild) โดยการใชสารฝาดสมานตว อนแทน การเตมสารฝาดสมานควรใชปรมาณทนอยมาก เมอเทยบกบปรมาณทใชในผลตภณฑระงบเหงอ สารเหลาน ไดแก alum (potassium aluminum sulfate), zinc phenol sulfonate และสารจากธรรมชาต คอ withch hazel extract ซงกลนมาจากตน Hamamelis virginiana มสวนประกอบทสำคญ คอ tannin และ tannic acid การใชสารฝาดสมานซงออกฤทธโดยการตกตะกอนโปรตนทปากรขมขนทำใหรขมขนกระชบ หรอเลกลงนน ไมควรใชในปรมาณสงเพราะจะตานฤทธกบอำนาจการทำความสะอาด เนองจากปดรขมขนมากเกนไปและทำใหผวหนาตงเกนไป อาจมการเตม glycerol, glycols และ sorbitol เพอทำใหผวชมชนและไมตง การเตม borax เลกนอยจะชวยเพมอำนาจทำความสะอาด แตทำใหผลตภณฑเปนดางเลกนอย บางครงมการเตมสารฆาเชอโรคประเภท antiseptic เลกนอย เชน boric acid, benzoic acid หรอ p-hydroxy benzoic acid esters สารแตงกลนหรอนำมนหอมระเหย ควรเปนชนดทละลายนำได และเตมในปรมาณทนอยมาก เพอใหเกดกลนหอมออน ๆ เทานน มกมการเตมสารอมอลเลยนทชนดทละลายนำ หรอละลายในแอลกอฮอลเพอปองกนผวหนาแหง จากแอลกอฮอล เชน อนพนธของ ethoxylated lanolin และ glycols เปนตน ปญหาสำคญในการผลตโลชนทาหนาซงเปนของเหลวใส คอ ทำอยางไรจะใหไดผลตภณฑ ทใสตลอด เพราะบางครงอาจมนำมนหอมระเหยแยกชนออกมา ทำใหขนไดภายหลงเกบผลตภณฑ ไวสกระยะหนง การปองกนเหตการณน คอ ใชเทคนคการผลตทดพอ ทำใหผลตภณฑอมตวดวยนำมน หอมระเหยตลอดทกอณหภม ปองกนมใหนำมนหอมระเหยแยกตวออกมาเนองจากการละลายลดลง มวธการ 2 วธคอ 1. การใช clarifying agent ชวย ไดแก magnesium carbonate หรอ talcum เทคนค คอผสมนำมนหอมระเหย กบ magnesium carbonate ในปรมาณทเทากน (โดยนำหนก) แลวจงผสมลงในสารละลายทมแอลกอฮอลผสมอยจำนวนเลกนอย ปลอยทงไวนาน 24 ชวโมง โดยการคนเปนครงคราว จากนนนำมากรองแลวจงเตมแอลกอฮอลทเหลอในสตรลงไป หนาทของ magnesium carbonate จะชวยเพมพนทสมผสระหวางนำมนหอมระเหยกบนำ ทำใหไมมโอกาสแยกตวออกมา ภายหลง 2. การใชตวชวยละลาย (solubilizing agent) ไดแก สารลดแรงตงผวทมคา HLB สง ๆ เทคนคคอผสมนำมนหอมระเหยกบสารลดแรงตงผวทชวยเพมการละลาย ซงนยมใช tween 20 อตราสวนทใชขนกบคณสมบตของนำมนหอมระเหย โดยอยระหวาง 2-5 สวน โดยนำหนก ของ tween 20 ตอนำมนหอมระเหย 1 สวน

289

ตำราวชาการ สคนธบำบด

นอกจากน มขอแนะนำ คอ ภายหลงการเตรยมผลตภณฑเสรจ ใหนำมาตงทงไว 2 สปดาหกอน จากนนกรองอกท แลวบรรจภาชนะทนท หรออาจตงทงไวในตเยนท 0-10 C นาน 24 ชวโมงกอน แลวกรองขณะเยน กอนบรรจภาชนะ ตวอยางสตรโลชนปรบสภาพผว (toners or toning lotion) สตร A B C Skin toners-aqueous % % % Potassium alum 1.0 - 4.0 Zinc sulfate 0.3 1.0 - Glycerin 5.0 - 6.0 Zinc phenolsulfonate - 2.0 - Rose water 50.0 57.0 35.0 Orange flower water - - 35.0 Water 43.7 40.0 20.0 Essential oil, preservative qs qs qs สตร A B C Skin toners-aqueous-alcoholic % % % Denatured ethanol 20.0 35.0 50.0 Water 72.0 58.0 42.0 Propylene glycol 5.0 5.0 2.0 Laneth-10-acetate 3.0 3.0 1.0 Essential oil, preservative qs qs qs สตร % Face lotion Cetiol HE 3.0 Ethyl alcohol 96% 25.0 Glycerin 3.0 Witch hazel extract 3.0 Essential oil, water soluble 0.5 Water 65.5

290

ถาเปนการใชสารจากธรรมชาต มกใช hydrolat หรอ aromatic water และผสมนำมนหอมระเหยลงไป สำหรบการใชในสปา อาจเตรยมขนอยางงาย ๆ เพอใชบรการลกคา ดงตวอยางสตร สตร สำหรบผวมน (Toner of Oily or Problem Skin) Witch hazel ถวยตวง พชสดหรอแหงปนฝอย ถวยตวง Rose water หรอ aloe vera 2 ชอนโตะ Cedarwood oil 5 หยด Lavender oil 5 หยด แชพชใน witch hazel นาน 10 วน กรอง เตม rose water หรอ aloe และนำมนหอมระเหย เขยาใหเขากนดกอนใชแตละครง สตร สำหรบผวแหง (Toner for Dry or Mature Skin) Aloe-vera gel 2 ออนซ Orange – blossom water 2 ออนซ Infused calendula vinegar 1 ชอนชา Helicrysum oil 5 หยด Vitamin E oil 800 IUs ผสมเขาดวยกน เขยาใหเขากนดกอนใช

การประคบ (Compress) ขนตอนนมกนยมใชเพอเตรยมความพรอมผวหนากอนการนวดหนา อาจใชวธการประคบรอน ซงใชความรอนชวยเพมการไหลเวยนของโลหตและเปดรขมขน มกใชกอน หรอหลงนวดดวยนำมนเพอเพมการดดซม หรออาจใชวธการประคบเยน ซงชวยใหรสกสดชน มกใชหลงนวดดวยนำมน หรอกบผวทอกเสบ

การนวดหนา (Facial massage) การนวดหนาทำเพอกระตนการหมนเวยนโลหต ทำใหเซลลผวหนงมการหายใจ และเมตา-โบลซมดขน เปนการปองกนการหมกหมม หรอการอดตนของสารตาง ๆ ซงเปนบอเกดอนหนงของสว และเปนการขจดเซลลผวทตายออกไปดวย อาจใชในรปของนำมนนวด หรอครมนวด ซงมการผสม

1 2 1 2

291

ตำราวชาการ สคนธบำบด

นำมนหอมระเหยเพอผลการบำรงผว และใหเกดความรสกกระตน หรอผอนคลาย แลวแตชนดของนำมนหอมระเหยทนำมาผสม การนวดหนาควรปฏบตภายหลงการทำความสะอาดผว เอาสงสกปรกสวนใหญออกไปแลว เพอปองกนมใหสงสกปรกทอยตามผวบน ๆ แทรกซมเขาใตผวหนงได จากนนเมอเสรจสนการนวดหนา ควรเชดนำมนนวด หรอครมนวดทเหลอออก ตามดวยการใช facial refreshener หรอ skin toner จากนนจงลางหนาตามปกต ผทเปนสวอยไมควรทำการนวดหนาเพราะเทากบเปนการกระจายเชอโรคไปทวใบหนา ทำใหสวอกเสบมากขน

นำมนนวดหนา (Facial massage oil) การนวดหนาดวยนำมนนวดหนา ควรเลอกนำมนตวพาซงมคณคาในการบำรงผวดวย และ ใชชนดทไดจากธรรมชาตในการเจอจางนำมนหอมระเหย เชน evening primrose, borage seed, red carrot root extract, jojoba, avocado, wheatgerm, camellia และ macadamia ดงกลาวแลว นำมนตวพาทใชในสปาสามารถเลอกใชไดหลายเกรด แลวแตแหลงทมา หรอความบรสทธทตองการ ควรคำนงถงคำทระบบนฉลากดงน Pure หมายถง นำมนบรสทธซงไมมการปนปลอม ไมผานขบวนการตาง ๆ ซงทำให สญเสยวตามน แรธาต Organic หมายถง การปลกพชซงไมใชปยเคม ยาฆาแมลง สารเคมกำจดศตรพช หรอสารเรงการเจรญเตบโต ไมมการตดแตงพนธกรรม Natural หมายถง 100% จากธรรมชาต Process Oil หมายถง นำมนซงผานกระบวนการขจด wax, gum, lecithin, กรดไขมนอสระ ส กลน

ครมนวดหนา (Facial massage cream) เปนผลตภณฑทใชทาใบหนาพรอมกบมการนวดเพอกระตนการหมนเวยนโลหต ทำใหเซลลผวหนงมการหายใจและเมตาโบลซมดขน เปนการปองกนการหมกหมม หรอการอดตนของ สารตาง ๆ ซงเปนบอเกดอนหนงของสว และเปนการขจดเซลลผวทตายออกไปดวย นยมเตรยมในรปของครมซงมปรมาณนำมนสง เปนครมชนดครมนวดหนา มคณสมบตบำรงผวเชนกน แตเนองจากมความมนมากจงไมนยมใชประจำวน การนวดหนาควรปฏบตหางกนเดอนละครง ปรมาณนำมนในสตร มมากพอ ทจะขจดคราบไขมนทตดคางบนผวหนาไดดและขจดไดลกดวย เพราะการนวดชวยทำใหครมแทรกซมลงใตผวหนง อาจดดแปลงใช night cream หรอครมลางหนาชนด w/o ซงไมมสารชำระลางในสตรสำหรบนวดหนาได

292

การเตรยมครมนวดหนาไมตางจากผลตภณฑครมทวไปมากนก สงทควรคำนง คอ การใชปรมาณนำมนในสตรคอนขางสง ปจจบนมการพฒนาเทคนคการผลตโดยเลอกใชนำมนทเขากบนำได การใชสารชวยละลายเพอเตรยมผลตภณฑในรปของนำมนนวด และชนดทลางนำออกงาย อาจมการเตมนำมนหอมระเหยทตองการใหเกดผลเสรม เชน กระตนการหมนเวยนของโลหต ลดการอกเสบ ฆาเชอโรค ชวยใหผอนคลาย ชะลอแก เปนตน ตวอยางดงในสตร

ครมนวดหนา สตร % Massage cream o/w Lanette 16 2.0 Cutina MD 12.0 Eumulgin B1 1.5 Eumulgin B2 1.5 Myristol 318 15.0 Paraffin oil, high viscous 30.0 Water 38.0 Essential oil 1.0-2.0 สตร % Massage emulsion o/w Cutina MD 8.0 Eumulgin B1 3.0 Cetiol V 5.0 Paraffin oil, high viscous 18.0 Vaseline white 3.0 Water 63.0 Essential oil 1.0-2.0

293

ตำราวชาการ สคนธบำบด

การมาสคหนา (Facial Mask) การมาสคหนาจะชวยทำความสะอาด ขจดของเสย เพมการไหลเวยนของโลหตและบำรงผวหนาทำใหเยนชม เปนผลดานจตใจและการทำความสะอาด เพราะภายหลงใชใบหนาเกดความอนและกระชบ ผลตภณฑมาสคหนา ประกอบดวยสารททำใหเกดแผนเคลอบคลมผวไว เชน ไขขผง เรซน ดนขาว หรอดนสอพอง สารใหความชมชนผว สารบำรงผว ส กลน และสารกนบด ซงสามารถเตมนำมนหอมระเหยและ / หรอสารจากธรรมชาต รวมทงสารสกดพชทมคณคาในการบำรงผวเขาไปดวย สำหรบการใชในสปา อาจเตรยมขนอยางงาย ๆ เพอใชบรการลกคา มกมการผสม clay oatmeal ผก หรอผลไม นำมนพช นำดอกไมและนำมนหอมระเหยเขาดวยกน ใชทาบนใบหนา ทงไวใหแหงนาน 15 นาท เชดออกดวยฟองนำทเปยก จากนนทาดวยนำดอกไมเพอปดรขมขน ดงตวอยาง สตร มาสคสำหรบคนผวแหง (Mask for Dry Skin) Facial scrub 1 ชอนโตะ Vegetable oil 1 ชอนชา นำผง 1 ชอนชา Rose water หรอ aloe juice 1 ชอนชา Rose oil 1 หยด (หรอ neroli oil) ไขแดง 1 ฟอง (อาจไมใส) ผสมสวนทงหมดเขาดวยกน ทาบนใบหนา ทงไว 5-10 นาท ลางออก นอกจากนอาจใช melon, carrot, avocado, wheatgerm oil ในคนผวแหง หรอ apple, avocado, wheatgerm ในคนสงอาย หรอ apple grape, melon ในผวทแพงายได สตร มาสคสำหรบคนผวมน (Mask for Oily Skin) Clay 1 ชอนโตะ Witch hazel 1 ชอนโตะ Strawberry ปน 1 ผล Spike lavender oil 1 หยด นอกจากนอาจใช cabbage, cucumber, lemon, grape, pear แทน strawberry

294

สตร มาสคสำหรบคนเปนสว (Mask for Acne Skin) Bentonite clay 1 ชอนโตะ Comfrey leaf tea 2 ชอนโตะ / นำ ถวย Elder flower บดละเอยด 1 ชอนชา Strawberry leaves บดละเอยด 1 ชอนชา Lavender oil 1 หยด นอกจากนอาจใช cabbage, grape และ yeast ได สตร รกษาสว (Intensive Treatment for Acne) Rx. Goldenseal root บดเปนผง ชอนชา Tea tree oil ชอนชา ผสมเขาดวยกน แตมบรเวณสว ทงใหแหง 20 นาท ลางออก สตร มาสคสำหรบผวผสม Yogurt 1 ชอนโตะ Apple sauce 1 ชอนโตะ Papaya ปน 1 ชอนโตะ Liquid lecithin 2 หยด Geranium oil 1 หยด ผสมเขาดวยกน ทาใบหนา ทงไว 5 นาท ลางออก

ผลตภณฑพอกและลอกหนา (Face packs and masks) เปนผลตภณฑทใชทาบนใบหนาในลกษณะของเหลว หรอเพสท จากนนปลอยทงไวระยะเวลาหนงจนแหง จดประสงคในการใช คอชวยทำใหผวหนาตงเรยบขนโดยทำใหเกดความกระชบ และเปนการทำความสะอาดผวดวยในตว เปนผลทงดานจตใจและการทำความสะอาดเพราะภายหลงใช ใบหนาเกดความอนและกระชบ เพราะผลจากการกระตนความรสกของความเปนหนมสาวของผวหนา (rejuvenated face) ในขณะท colloidal clays ซงเปนสวนผสมในผลตภณฑจะดดซบเอาความสกปรกและคราบไขมนบนใบหนาเอาไว ขณะเมอผลตภณฑถกกำจดออก เชน การลางเชด หรอการดงลอก เปนแผน สงสกปรกทงหลายบนใบหนารวมทงสวหวปด (blackheads) สวเสยน และเซลลตายทงหลายจะถกกำจดออกไปดวย ผลตภณฑชนดนประกอบดวยสารททำใหเกดแผนเคลอบคลมผวไวได เปนสวนประกอบสำคญ อาจเปน rubber, vinyl resins, hydrocolloids หรอ clays กได ดงรายละเอยด คอ

1 2

1 2 1 4

295

ตำราวชาการ สคนธบำบด

Rubber-based system ผลตภณฑลอกหนามกประกอบดวย rubber latex ซงเมอทาแลวทงไวใหแหงบนใบหนา จะเกดฟลมตอเนองทยดหยนและปองกนนำซมผาน จากผลอนนจะรบกวนระบบหายใจของเซลลผว ทำใหมความรอนเกดขนเปนการเพม หรอกระตนการหมนเวยนของโลหตบนใบหนา เมอภายหลงการดงแผนฟลมออกไมนาน ระบบการหายใจของเซลลผวหนากลบสสภาพปกต ความรสกรอนผาวบนใบหนาจะหายไป อาจมการเตมนำมนหอมระเหยทตองการใหเกดผลเสรม เชน กระตนการหมนเวยนของโลหต ลดการอกเสบ ฆาเชอโรค เปนตน ตวอยางดงในสตร % สตร Latex emulsion 25.0 Sorbitol 5.0 Methyl cellulose (low viscosity) 10.0 Kaolin 3.0 Borax 1.0 Water 56.0 Preservative qs Essential oil 1.0-2.0 อาจใชนำมนหอมระเหย ดงน Chamomile, Lavender, Rose, Tea tree,.rosemary, ylang ylang. geranium

Vinyl-based systems นยมใช polyvinyl alcohol หรอ vinyl acetate เปนตวทำใหเกดฟลมบนใบหนาภายหลงใชตวอยางดงสตร % สตร Veegum 0.5 Kaolin 0.5 Titanium dioxide 0.3 PVA 12.0 Propylene glycol 8.0 Ethanol 20.0 Water 58.7 Essential oil 1.0-2.0

296

วธทำ 1. ละลาย veegum ในนำโดยคนอยางรวดเรว นำอนท 80 C แลวเตม kaolin และ

titanium dioxide ลงไป 2. ผสม PVA กบ propyleng glycol นำอนท 80 C 3. เตม 2 ลงใน 1 นำไปผานเครอง homoginizer 4. ทำใหเยนท 45 C เตม ethanol ลงไปอยางชา ๆ คนใหเขากนด เตม Essential oil

Hydrocolloid-based systems เปนผลตภณฑซงมความหนดสง ภายหลงใชทาบนหนา นำในผลตภณฑระเหยไป ทงแผนฟลมใสยดหยนไดตดอย ความรสกกระชบ หรอตงแนนบนใบหนา เกดจากการหดตวของ gel เมอ สญเสยความชนไป สารททำใหเกดฟลมอาจเปนพวก gum tragacanth, gelatin, carrageenan, sodium carboxymethyl cellulose, acacia, guar gum หรอพวก polyvinylpyrrolidone กได ความยดหยนของฟลมเกดโดยการเตมสารฮวเมคแทนท เชน glycerin, propylene glycol หรอ sorbitol ลงไปดวย ปรมาณสารททำใหเกดฟลมทใชมากนอยตางกน และชนดของสารทใชจะเปนตวกำหนดความหนดของผลตภณฑ ผลตภณฑประเภทนนยมใชมากกวาชนด earth-based system เพราะใชงายและแหงเรวกวา แตอำนาจการดดซบสงสกปรกมนอยกวาพวก clays จงทำความสะอาดได นอยกวา การทำใหผลตภณฑแหงเรวขนอาจใช ethyl alcohol (denatured) เปนตวทำละลายชวยของสารเกดฟลมประเภท methylcellulose, carbopol 934 และ polyvinylpyrrolidone ซงละลายดใน aqueous alcohol แตสารเกดฟลมประเภท hydrocolloid บางชนดเชน acacia จะเกดการ ตกตะกอนเมอใชแอลกอฮอลในปรมาณสง จงควรระวง บางครงอาจมการเตมของแขงทเลกละเอยด (finely divided solids) เชน kaolin และ bentonite ลงไปจำนวนเลกนอย (ไมมากกวา 5%) เพอใหผลตภณฑทบแสง การเตมปรมาณทมากไปจะรบกวนการเกดฟลมทตอเนองบนใบหนา ทำใหฟลมแตก หรอแยกได การเตรยมผลตภณฑชนดนมกมวธการเปนขนตอนดงน คอ ละลายสารกนเสย (preservative) ในนำจนละลายหมด เตมสารฮวเมคแทนทแลวคน ใหเขากน จากนนโปรยสาร hydrocolloid ลงไปชา ๆ พรอมทงคนตลอดเวลา เพอปองกนการรวมตว เปนกอน อาจตองใชความรอนชวยการละลาย เมอสาร hydrocolloid แขวนกระจาย และพองตว เตมทแลว จงลดอตราเรวในการคนลง เพอปองกนการเกดฟองอากาศแทรกในผลตภณฑ

297

ตำราวชาการ สคนธบำบด

% สตร Gum tragacanth 2.2 Glycerin 2.5 Gelatin (white) 2.3 Water 90.5 Zinc oxide 2.5 Essential oil 1.0-2.0 ตำรบนอาจใชนำผง 4.5% แทนทนำ 4.5% ได % สตร PVP K-15 3.0 Methylcellulose (low viscosity) 9.0 Glycerin 7.5 Water 80.5 Insoluble opacifiers, Essential oil qs and preservatives ตำรบนใช PVP K-15 เปนสารทำใหเกดฟลม

Earth-based systems (Argillaceous masks) ผลตภณฑชนดนมกอยในรปของเพสท ประกอบดวย clays ในปรมาณสง การเตรยมผลตภณฑชนดนควรมการฆาเชอโรคดวย ethylene oxide หรอใชสารกนเสยทมประสทธภาพสง เพราะดนทใชมกมการปนเปอนของเชอจลนทรยสง ภายหลงททาผลตภณฑบนหนาและทงไวใหแหง การแหงแขงของดนทำใหเกดความรสกฝาดสมาน bentonite เปนสารทมคณสมบตในการดดซบสงสกปรกไดดมากโดยเฉพาะสงสกปรกทเปนคราบไขมน สารนเปน colloidal clay ทไดจากเถาของภเขาไฟ ในบางพนทในอเมรกา มคณสมบตดดนำดมาก (ประมาณ 15 เทาโดยปรมาตรของตวเอง) การเตมmagnesium oxide จำนวนเลกนอยจะชวยเพมอำนาจในการดดซบนำมากขน ความหนดทไดขนกบความเขมขนของ bentonite ทใชและขนกบพเอชดวย Criffon (1938) ศกษาพบวา bentonite ทความเขมขน 6% มความหนดเทยบเทากบ glycerin และทความเขมขน 20% มความหนดเทากบ lanolin สารตวนมคณสมบตทำใหเยนชมตอผว และมรายงานวาใชในการรกษาโรคผวหนงทอกเสบจากการเปนตมหนอง แผลบาดเจบ และแผลถลอกทเกดจากการเสยดสนาน ๆ ไดด

298

นอกจากน มการใช china clay, colloidal kaolin (ซงเหมาะกบคนผวมนและเปนสว) fuller’s earth (มการดดซบทดกวา ลกกวา kaolin) ดวย จากการศกษาพบวา kaolin เปนสารทเหมาะสม อยางมากในการผลตผลตภณฑชนดนเพราะมความละเอยดมาก นมตอการสมผส ดดซบความชนดและกระจายตวงาย มการเตม kaolin และ zinc oxide หรอ titanium dioxide ในสตรทม bentonite เพอแกขอเสยเรองสทไมขาวไดดวย นอกจากน มรายงานวาการเตม carragheen gum ลงไปจะชวยทำใหผลตภณฑมความคงตวด คอ ฟลมไมแตกเมอแหง อาจมการเตม glycerin เปนตวชวยดวย ผลตภณฑทใชกบคนทมผวหนามน ควรใช kaolin ในปรมาณสง เพอดดซบนำมนไวดวย อาจมการผสมสารจากธรรมชาตและนำมนหอมระเหยทตองการใหเกดผลเสรม เชน กระตนการหมนเวยนของโลหต ลดการอกเสบ ฆาเชอโรค เปนตน การใชผลตภณฑพอกและลอกหนาปกตมกทงไวนาน 10-25 นาทบนใบหนา เพอให นำระเหยจนเกดฟลมทกระชบผวได เมอป ค.ศ.1960 มการใชผลตภณฑชนดนในแงของเครองสำอางชะลอความแก โดยเตม bovine serum albumin ทาทงไวบนใบหนานาน 6-8 ชวโมง เพอใหสารสำคญออกฤทธเตมท จากนนจงลางออก สตร % Face mask for greasy skin Kaolin 80.0 Magnesium carbonate 15.0 Starch 5.0 Tragacanth gum (powdered) 1.0 Water qs Essential oil 1.0-2.0 % สตร All-purpose masks Kaolin 35.0 Bentonite 5.0 Cetyl alcohol 2.0 Sodium lauryl sulfate 0.1 Glycerin 10.0 Nipagin M 0.1 Essential oil qs Water to 100.0

299

ตำราวชาการ สคนธบำบด

สตร % Herbal face mask Cetiol HE 5.0 Hexaplant Richter 3.0 Ethyl alcohol 96% 10.0 Rice starch 15.0 Gelwhite 10.0 Water 57.0 Essential oil 1.0-2.0 ผลตภณฑนำมนหอมระเหยในการถนอมเสนผม (Aromatic hair care products)

เสนผมและทรงผมเปนสงทชวยเสรมบคลกภาพ สภาพผมทเงางามและสะอาดเปนท

ตองการของทกคน ไมวาจะมผมยาว หรอสน หยก หรอตรง การใชพชและนำมนหอมระเหยใน

การถนอมเสนผมเปนสงททำไดไมยาก การใชชวตประจำวนในสงคมปจจบน ซงตองเผชญกบมลภาวะ

สารเคม คลอรนในสระวายนำ การยอมผม ดดผมและแสงแดด มโอกาสทเสนผมจะถกทำลายลง

ดงนน การดแลถนอมเสนผมดวยสารจากธรรมชาตจงเปนทนยม นำมนหอมระเหยทใชในการถนอม

เสนผมในสภาวะตาง ๆ หรอสภาพตาง ๆ ดงแสดงในตาราง

300

นำมน หอมระเหย

ตารางท 5.4 นำมนหอมระเหยชนดตาง ๆ สำหรบการถนอมเสนผมทตางกน

สภาพหรอ ภาวะเสนผม

ผมธร

รมดา

(N

orm

al h

air)

ผม

แหง

(Dry

hai

r)

ผมมน

(O

ily h

air)

รง

แค

(Dan

druf

f) ชว

ยการ

งอกข

องผม

(H

air

grow

th)

ทำคว

ามสะ

อาด

(Clean

sing)

ยอ

มประ

กายผ

ม (H

ighl

ight

s)

หนงศ

รษะอ

กเสบ

(S

calp

der

mat

itis)

Basil X X

Cedar X X X

Chamomile X X X X X X X

Clary sage X X X X

Cypress X X

Fennel X X

Geranium X X X X X

Juniper X X X

Lavender X X X X X X

Lemon X X X X X

Lemongrass X X X X

Myrrh X X X

Orange X

Patchouli X X

Peppermint X X

Rose X X X

Rosemary X X X X X X

Rosewood X

Sage X X

Sandalwood X X X

Spikenard X

Tea tree X X X X X

Thyme X X

Ylang ylang X X

จาก Aromatherapy – Kathi Keville 1995

301

ตำราวชาการ สคนธบำบด

สตรตำรบการถนอมเสนผม สามารถใสในแชมพ ครมนวดผม นำมนใสผม (hair oils) ครม หรอเจลแตงผม (hair creams or gels)

Oily hair % Hair loss, hair growth % Dandruff %

cedarwood 25 sage 25 lemongrass 25 rosemary 25

bay 20 clary sage 10 ylang ylang 20 cedarwood 20 rosemary 20 sage 10

cedarwood 20 patchouli 20 rosemary 20 sage 20 tea tree 20

แชมพสมนไพร (Herbal Shampoo) Rx. Strong herb tea 2 ออนซ Essential oil 30 หยด (1/4 ชอนชา) Sham poo base (ไมแตงกลน) 2 ออนซ Vinegar (อาจไมใส) ออนซ ครมนวดผมสมนไพร (Herbal Hair Rinse) Rx. Essential oil 3-5 หยด Water หรอ herb tea 1 pint Vinegar หรอ lemon juice 1 ชอนโตะ ผสมเขาดวยกน นวดผมหลงสระ ทงไว 2-3 นาท แลวลางออก ถาใชไมหมดใหเกบในตเยน

สตรรกษาหนงศรษะ (Scalp Treatment)

Rx. Essential oil 30 หยด (1/4 ชอนชา) Carrier 2 ออนซ (withc hazel, aloe juice, jojoba oil หรอ neem oil) ผสมใหทว ทาบนหนงศรษะ นวด คลมผมทงไว 1-2 ชวโมง แลวจงสระออกดวยแชมพ ตำรบนชวยขจดรงแค ปองกนผมรวง หรอกระตนใหผมงอกได แลวแตชนดนำมน หอมระเหยทเลอกใช

1 2

ตารางท 5.5 สตรตำรบการถนอมเสนผม

302

การกำจดเหา (Lice Treatment) Rx. Eucalyptus 20 หยด Rosemary 10 หยด Juniper 10 หยด Lavender 20 หยด Geranium 10 หยด Lemon 5 หยด Carrier oil 4 ออนซ ผสมทกอยางเขาดวยกน ทาบนเสนผมทแหง ปดคลมดวยหมวกพลาสตก หอดวยผา อกครงเพอปองกนไอระเหยระคายเคองตอตา ทงไว 1-2 ชวโมง ใสแชมพแลวสระออก ทำซำอก 3 ครง ทก 3 วน ตำรบนถาใชกบเดกควรมการทดสอบความระคายเคอง หรอการแพกอน เพราะนำมนหอมระเหยมความเขมขนสง

สตรชวยเรงการงอกของผม (Hair Growth Formula) Rx. Rosemary oil 50 หยด (1/2 ชอนชา) Aloe vera gel ถวยตวง Apple-cider vinegar 1 ชอนโตะ Wheat germ หรอ jojoba oil 1 ชอนโตะ ผสมเขาดวยกน เขยาใหทวกอนใชนวดบนหนงศรษะนาน 10 นาท ใชทกคนกอนนอน จะเหนไดวา มการนำนำมนหอมระเหยมาใชเพอความงามในการถนอมผวพรรณและเสนผมมากมายและอยางหลากหลายดวยวธการตาง ๆ กนดงกลาวมาแลว ซงในการเลอกใชจะตองคำนงถงสภาพผวและอายของผใชดวย นอกจากน อตราเรวในการไดผลยงขนอยกบปรมาณนำหรอ ไขมนในเนอเยอผวหนงของแตละบคคลดวย ตารางขางลางนจะสรปการใชประโยชนจากนำมนหอมระเหยในดานตางๆ เพอการถนอมผวพรรณและเสนผม

1 2

303

ตำราวชาการ สคนธบำบด

ตารางท 5.6 สรปตวอยางนำมนหอมระเหยทใชในการถนอมผวพรรณ เสนผมและวธใช

อาการ / สภาพผว, ผม นำมนหอมระเหยทใชได วธใช / ตำรบ

สว (Acne) ผววยชรา (Aged skin) ผวแหงแตก (Cracked and chapped skin) รงแค (Dandruff) โรคผวหนงอกเสบ (Dermatitis) ผวแหง (Dry skin) ผนแดงจากการอกเสบของผวหนง (Eczema)

Bergamot, blue chamomile, German chamomile, everlasting, geranium, juniper, lavender, melissa, niaouli, palmarosa, patchouli, peppermint, rosemary, rosewood, sage lavandulifolia, mysore sandalwood, spearmint, tea tree, lemon thyme Carrot seed, clary sage, frankincense geranium, myrrh, patchouli, rose, rosemary, rosewood Benzoin resinoid, patchouli, Mysore sandalwood Cedarwood, patchouli, rosemary, sage lavendulifolia, tea tree Benzoin resinoid, blue chamomile, German chamomile, carrot seed, cedarwood, everlasting, geranium, jasmine enfleurage, juniper, lavender, Litsea cubeba, melissa, palmarosa, patchouli, peppermint, rosemary, rosewood, sage lavandulifolia, spearmint, lemon thyme Clary sage, jasmine enfleurage, palmarosa, rose, rosemary, Mysore sandalwood Bergamot, blue chamomile, German chamomile, cedarwood, juniper, lavender, melissa, patchouli, rose, rosemary, sage lavandulifolia, lemon thyme

ประคบ, mask, lotion, oil ประคบ, mask, lotion, oil, body wrap ประคบ, mask, lotion, ขผง lotion, oil, shampoo ประคบ, mask, lotion, oil (ใบหนาและลำตว) ประคบ, mask, lotion, oil (ใบหนาและลำตว) ประคบ, mask, lotion, oil (ใบหนาและรางกาย)

304

อาการ / สภาพผว, ผม นำมนหอมระเหยทใชได วธใช / ตำรบ

Bay, clary sage, ylang-ylan Cedarwood, rosemay, sage lavandulifolia, ylang ylang Blue chamomile, German chamomile, clary sage, everlasting Cedarwood, clary sage, rosemary Clary sage, geranium, lavender, lemon, Ylang ylang Bergamot, patchouli, sage Blue chamomile, chamomile mixta, Roman chamomile, German chamomile, everlasting, jasmine enfleurage, neroli, rose, rosewood Blue chamomile, German chamomile, everlasting, geranium, lemon, palmarosa, patchouli, rosewood Benzoin resinoid, carrot seed, everlasting, tea tree Carrot seed, clary sage, frankincense, myrrh, patchouli, rose, rosemary, rosewood

Lotion, oil, shampoo Lotion, oil, shampoo ประคบ, mask, lotion, oil, body wrap Lotion, oil, shampoo ประคบ, mask, lotion, oil, body wrap ประคบ, mask, lotion, oil, body wrap ประคบ, mask, lotion, oil, body wrap ประคบ, mask, lotion, oil, body wrap ประคบ, mask, lotion, oil, ขผง ประคบ, mask, lotion, oil

เรงการงอกของผม (Hair growth) ปองกนผมรวง (Hair loss) ผวหนงอกเสบ (Inflamed skin) ผมมน (Oily hair) ผวมน (Oily skin) การอกเสบจากผวมน (Seborrhea) ผวแพงาย (Sensitive skin) ถนอมผวทวไป (Skin care) ผวระคายเคองมผน (Skin irritation, skin rashes) ผวเหยวยน (Wrinkles)

ตารางท 5.6 สรปตวอยางนำมนหอมระเหยทใชในการถนอมผวพรรณ เสนผมและวธใช (ตอ)

305

ตำราวชาการ สคนธบำบด

5.5 การควบคมคณภาพและกฎหมายทเกยวของ ผลตภณฑนำมนหอมระเหยสวนใหญจดเปนเครองสำอางทวไปโดยตองไมม สวนผสมของสารทจดเปนสารควบคมพเศษและสารควบคม ตามพระราชบญญตเครองสำอาง พ.ศ. 2535 ไดใหนยามของเครองสำอางในมาตรา 4 ดงน • วตถทใชทา ถ นวด โรย พน หยอด ใส อบ หรอกระทำดวยวธอนใด ตอสวนหนง

สวนใดของรางกาย เพอความสะอาด สวยงาม สงเสรมใหสวยงาม รวมตลอด เครองประทนผวตาง ๆ

• วตถดบทใชในการผลตเครองสำอาง • วตถทถกกำหนดโดยกฎกระทรวง ตามพระราชบญญตเครองสำอางไดจดแบงเครองสำอางเปน 3 ประเภท คอ เครองสำอางควบคมพเศษ เครองสำอางควบคม และเครองสำอางทวไป สำหรบตวอยางเครองสำอางทวไป เชน • แชมพไมมสารขจดรงแค • ครมนวดผม • โลชนทาผวทไมมสารกนแดด • ครมแตงผมทวไป • ผลตภณฑทาเปลอกตา • ดนสอเขยนคว • เครองสำอางทาแกม • ลปสตก • แปงทาหนา • ครมรองพน • สบ สำหรบผทจะทำผลตภณฑนำมนหอมระเหยทดมคณภาพควรจะมความรตามทกฎหมายกำหนด 3 ดานคอ 1. ความรเกยวกบนำมนหอมระเหย 2. มาตรฐานของผลตภณฑ 3. มาตรฐานสถานทผลต

306

1. ความรเกยวกบนำมนหอมระเหย ตองมความรทวไป ขอบงใช ขอหามใช ขอกำหนดคณภาพ ความเปนพษ ขอควรระวง ขอกำหนดคณภาพ รปแบบและขนาดทนำไปใช

2. มาตรฐานของผลตภณฑ วตถปนเปอนในเครองสำอาง ไดแก • วตถทมไดตงใจ หรอพงประสงคใหมในผลตภณฑ • วตถทหามใชตามประกาศกระทรวงสาธารณสขฉบบท 9 ทกำหนดในขอยกเวน • ปรมาณเชอจลนทรยในเครองสำอางควบคม ยกตวอยางเชน - ตะกว (Lead, Pb) กำหนดใหเครองสำอางทกชนดมปรมาณไดไมเกน 20 สวน

ในลานสวน - การปนเปอนของสารปรอท ไดไมเกน 0.5 สวนในลานสวน - การปนเปอนของสารหน (arsenic) ปนเปอนไดไมเกน 5 สวนในลานสวน - การปนเปอนของแบเรยม ในรป barium sulfate และ lake & pigments ทม เกลอแบเรยม ซงม soluble barium ในรปของ barium chloride ไดไมเกน รอยละ 0.05 - การปนเปอนของเชอจลนทรย • โดยทวไป เครองสำอางเปนผลตภณฑทไมไดกำหนดใหปราศจากจลนทรย แตจะ

กำหนดปรมาณการปนเปอนไว ตาม มอก.152-2539 และตองไมพบจลนทรยททำใหเกดโรค

• ตามประกาศกระทรวงฯ ฉบบท 10,11,12 และ 13 กำหนดปรมาณการปนเปอนของ จลนทรยในเครองสำอางควบคม ผาอนามย ผาเยนกระดาษเยน แปงฝนโรยตว แปงนำ

ขอกำหนดของปรมาณจลนทรย คอ ตองมไมเกน 1000 โคโลน/1 กรม และตองไมมกอโรค เชน Clostridium spp, Staphylococcus spp, Salmonella, Pseudomonas aeruginosa, Coliform bacteria, Escherichia coli - วตถเจอปนในเครองสำอาง ไดแก วตถกนเสย ส และนำหอม

307

ตำราวชาการ สคนธบำบด

3. มาตรฐานสถานทผลต เกณฑการผลตทดตองมมาตรฐาน ดงตอไปน • บคลากร • อาคารสถานท • การสขาภบาล • อปกรณและเครองมอ • วตถดบและวสดการบรรจ • การดำเนนการผลต ไดกลาวแลวในตอนตนวา สคนธบำบด เปนศาสตรแหงการใชประโยชนจากนำมน หอมระเหยในการสดดมและผานทางผวหนง เพอเสรมสขภาพและความงาม ซงสามารถจดเปนหนงในการแพทยทางเลอก (Alternative medicine) โดยเสรมการรกษาดวยวธอน (Complementary medicine) และเปนศาสตรทนยมนำมาใชในสปา โดยรวมกบการนวด สดดม แชอาบ ในลกษณะของการผอนคลายความเครยด ปวดเมอยกลามเนอ ปวดศรษะ หรอเพอเสรมความงาม เปนตน ผลตภณฑนำมนหอมระเหย ซงมองคประกอบหลกเปนนำมนหอมระเหยนน มการผลตในรปแบบตาง ๆ เพอประโยชนตอสขภาพและความงาม ในปจจบนนการใชนำมนหอมระเหยยงไมมกฎหมายควบคมอยางเฉพาะเจาะจง เพราะนำมนหอมระเหยสามารถจดเปนกงยากงเครองสำอาง ทำนองเดยวกบเวชสำอาง ดงนน ผลตภณฑนำมนหอมระเหยในปจจบนอาจถกจดเขาเกณฑของสมนไพร หรอเครองสำอางกได แลวแตจดประสงคของการนำไปใช หากเปนการใชเพอเสรมสขภาพในการแพทยทางเลอก นำมน หอมระเหยนาจะถกจดเปนสมนไพร เพราะสกดไดจากพช กฎหมายตลอดจนการควบคมคณภาพ จงเขาเกณฑของผลตภณฑสมนไพร ซงมกฎหมายบงคบอย หากใชเพอเสรมความงามกจะเขาเกณฑ เครองสำอาง ซงม พ.ร.บ. เครองสำอางกำหนดไว อยางไรกตาม ในการใชประโยชนจากนำมน หอมระเหยดานการบำบดรกษาในการแพทยทางเลอก (Therapeutic aromatherapy) นน ควรอยในความดแลของบคลากรทางการแพทย หรอนกสคนธบำบด (Clinical aromatherapist) ซงไดรบการอบรมมาอยางด ตลอดจนมความร ความชำนาญ ในการเลอกนำมนหอมระเหยอยางถกตองตอบคคลทมาบำบดไดอยางมประสทธภาพ เพอมใหเกดผลเสยตามมา เพราะอาจไดรบผลขางเคยงทเกดจากการใชนำมนหอมระเหยบางชนดทไมเหมาะสมกบบคคลนนได ผลตภณฑนำมนหอมระเหยทพบทวไปในทองตลาดเปนผลตภณฑทใชในการบรรเทาอาการแบบงาย ๆ หรอในลกษณะของเครองสำอาง เพอประโยชนตอสขภาพและความงาม เชน ยาดม บาลมบรรเทาปวดเมอย สเปรยฆาเชอ สเปรยปรบอากาศ นำมนนวดตวเพอคลายกลามเนอ หรอ คลายเครยด สบ สบเหลว เจลอาบนำ เกลอขดผว ครมขดผว โคลนพอกตว เปนตน ในการผลต

308

ผลตภณฑเหลานควรมการควบคมการผลตและควบคมคณภาพดวย เชน ผลตตามมาตรฐานการผลต ทด (GMP) วตถดบ สถานทผลต เครองมอทใช ตลอดจนบคคลากร ตองมการกำหนดตามมาตรฐานแลวแตระดบการผลต เชน มาตรฐานผลตภณฑชมชน (มผช) ในกรณทผลตในระดบชมชน และมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม (มอก) ในกรณทผลตในโรงงานอตสาหกรรม เปนตน ซงมาตรฐานเหลานมกมขอกำหนดทวไป 7 หมวด ไดแก 1. ขอบขาย: เปนการกำหนดสงทกฎหมายครอบคลมในตวผลตภณฑอย 2. บทนยาม: เปนการกำหนดคำจำกดความ หรอความหมายของตวผลตภณฑ 3. คณลกษณะทตองการ: เปนการกำหนดลกษณะทพงประสงคของผลตภณฑ เชน

ประมาณรอยละของสารทกำหนดใหมได ประมาณปรมาณเชอจลนทรยทอาจปนเปอน ในผลตภณฑ และเสถยรภาพตอการเกบรกษา ส กลน ตองไมเปลยน ไมแยกชน เปนตน

4. การบรรจ: เปนการกำหนดภาชนะบรรจท เหมาะสมสำหรบผลตภณฑ สภาพ การปดผนกซงปองกนการปนเปอนจากสงภายนอก ตลอดจนปรมาตรสทธ หรอ นำหนกสทธตองไมนอยกวาทระบไวบนฉลาก

5. เครองหมายและฉลาก: กำหนดรายละเอยดทควรมบนฉลาก เพอแสดงถงผลตภณฑ เชน ชอเรยก ปรมาตรสทธหรอนำหนกสทธ เดอน ป วธใชและขอควรระวง ชอผทำหรอสถานททำ พรอมสถานทตง หรอเครองหมายการคาทจดทะเบยน ในกรณทใชภาษาตางประเทศ ตองมความหมายตรงกบภาษาไทยทกำหนดไว

6. การชกตวอยางและเกณฑตดสน: กำหนดปรมาณตวอยางทตองนำมาทดสอบและเกณฑการยอมรบในผลการทดสอบตาง ๆ

7. การทดสอบ: กำหนดการทดสอบลกษณะทวไป และการทดสอบทเฉพาะเจาะจงสำหรบผลตภณฑนน ๆ

ประเภทของผลตภณฑชมชนซงมในรายการกำหนดของมาตรฐานผลตภณฑชมชน (มผช) ทเกยวของกบผลตภณฑนำมนหอมระเหย ไดแก สบกอน สบเหลว แชมพ ครมนวดผม ผลตภณฑ ลางหนา ผลตภณฑนวดหนา ผลตภณฑพอกหนา ผลตภณฑขดหนา ผลตภณฑกำจดสว นำมนนวดตว เกลอขดผว นำอบ นำปรง เปนตน ซงสามารถดรายละเอยดไดท www.tisi.go.th นอกจากน มสงทตองคำนงถงเพมเตมเกยวกบผลตภณฑ คอ • ผลตภณฑถกตองตามกฎหมาย • ผลตภณฑมความปลอดภยในการใช

309

ตำราวชาการ สคนธบำบด

• ผลตภณฑมคณภาพเปนทเชอถอ • กรณกลาวอางวามสวนประกอบของสารอนใด ตองมสวนประกอบของสารนนจรง ตามทแจงไว

มาตรฐานการผลตทด (GMP) สำนกงานอาหารและยา (อย) ไดดำเนนการสงเสรมสนบสนนใหผผลตเครองสำอาง นำหลกเกณฑทดในการผลต (Good manufacturing practice: GMP) มาใชเปนแนวทางในการผลต ตงแตป 2537 โดยเกณฑนจะกลาวถงสขลกษณะตาง ๆ ของสถานทผลต เครองมอและอปกรณ การผลต กรรมวธการผลตและการควบคมคณภาพการผลต การสขาภบาล บคลากรผปฏบตงาน ซงแบงเปน 6 หมวด คอ • บคลากร • สถานทผลต • การสขาภบาล • อปกรณและเครองมอตาง ๆ • วตถดบและวสดการบรรจ • การดำเนนการผลต - กระบวนการผลต - การบรรจ ตองเปนไปตามมาตรฐานขนตำทกำหนดไว

310

เอกสารอางอง 1. กำพล ศรวฒกล. เซลลไลท ศตรตวรายของผหญง. เอกสารการประชมเชงปฏบตการ เรอง Anticellulite, Whitening and Aromatherapy. คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลย

ขอนแกน; 2547. 2. พมพร ลลาพรพสฐ. เครองสำอางเพอความสะอาด. โอ.เอส พรนตงเฮาส; 2545. 3. พมพร ลลาพรพสฐ. เครองสำอางธรรมชาต ผลตภณฑสำหรบผวหนง. คณะเภสชศาสตร

มหาวทยาลยเชยงใหม; 2543. 4. พมพร ลลาพรพสฐ. สคนธบำบด. โอ. เอส พรนตงเฮาส; 2547. 5. มาตรฐานผลตภณฑชมชน (มผช). http://www.tisi.go.th/otop/otop1.html 6. มาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม (มอก). http://www.tisi.go.th/standard/catalog1.html 7. สำนกงานคณะกรรมการอาหารและยา กระทรวงสาธารณะสข. คมอผลตภณฑ เครองสำอาง

เพอเศรษฐกจชมชน; 2543. 8. สำนกงานคณะกรรมการอาหารและยา. พระราชบญญตเครองสำอาง พ.ศ. 2535. Availablefrom:http://www.fda.moph.go.th/fdanet/html/product/cosmetic/

cosmetic/dat/act.htm. 9. Carini M. Pre-prints from XIVth IFSCC Congress. Barcelona, Spain; 1986. p.1573-582. 10. Charles F. The naturals: A literature and patent review. Cosmet & Toilet. 1987: 102

(6); 37-39. 11. Curri SB. Cellulite and fatty tissue microcirculation. Cosmet & Toilet. 1993; 108(4): 51-64. 12. Donald, Mac V. The Rising Spa Market. 2001; 38(11): 78-91. 13. Fulton JE. Comedogenicity and irritancy of commonly used ingredients in skin care

products. J.Soc. Cosmet Chem. 1989; 40: 321-333. 14. Henson H. The SPA Market. Aflordable Ambiance. 2002; 39 (12): 55-62. 15. James Ziming Sun, James W. Formulating scrubs cosmet & toilet magazine. Parr; 2003. p. 35-39. 16. Kathi K, Mindy G. Aromatherapy: In a complete guide to the healing art. The Crossing Press, Fredom. CA; 1995.

311

ตำราวชาการ สคนธบำบด

17. Loden M, Bengtsson A. Mechanical removal of the superficial portion of the stratum corneum by a scrub cream: Methods for the objective assessment of the effect. J. Soc. Cosmet Chem. 1990; 41: 111-121.

18. Poucher WA. Puncher’s perfumes, cosmetics and soaps. Cosmetics. 9th ed. Chapman & Hall; 1993.

19. Ronald M, Salvo Di. Controlling the appearance of cellulite. Cosmetic & Toilet Magazine. 1995; 110: 50-59.

20. Shirley P, Len P. Aromatherapy for health professionals. Churchill Livingstone; 1995. 21. Stephan JJ. Formulation and function of cosmetics. Wiley-interscience; 1970. p. 206-36. 22. Wilfried U. Development production and use. Cosmetics and Toiletries. Ellis Horwood; 1991. 23. Wilkinson JB, Moore RL. Harry’s cosmeticology. 7th ed. London: George Godwin;

1982. p. 53-62, 74-81, 276-283. 24. Williams DF, Schmitt WH. Chemistry and technology of the cosmetics and toiletries

industry. 1996. p. 1-15, 117-23. 25. พระราชบญญตเครองสำอาง พ.ศ. 2535. สำนกงานคณะกรรมการอาหารและยา. http://www.fda.moph.go.th/fda-net/html/product/cosmetic/cosmetic/dat/act.htm 26. คมอผลตภณฑเครองสำอาง เพอเศรษฐกจชมชน สำนกงานคณะกรรมการอาหารและยากระทรวง

สาธารณะสข พ.ศ 2543 27. มาตรฐานผลตภณฑชมชน (มผช). http://www.tisi.go.th/otop/otop1.html 28. มาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม (มอก) http://www.tisi.go.th/standard/catalog1.html 29. พมพร ลลาพรพสฐ. สคนธบำบด. สำนกพมพโอเดยนสโตร; 2547. 30. พมพร ลลาพรพสฐ. เครองสำอางเพอความสะอาด. สำนกพมพโอเดยนสโตร; 2543. 31. Available from: http:// www. Aromatherapy.com 32. Balsam MS, Sagarin MM. Cosmetic science and Technology. 2nd ed. Wiley-interscinence; 1974. p. 533-64. 33. Balsam MS, Sagarin MM. Cosmetics, science and technology. 2nd ed. Wiley-interscience; 1972. p. 503-19. 34. Frank SD, Amelio Sr. Botanicals: A phytocosmetic desk reference. CRC Press; 1999.

p. 302.

312

35. Grace A. Getting the balance right. SPC; 1994. p. 31-33. 36. Hazel P. Bath & Shower: The next generation. SPC; 1995. p. 23-25. 37. Karen G. Skin care selection. Manuf Chem; 1991. p. 18-21. 38. Kathi K, Mindy G. Aromatherapy: A complete guide to the healing art. The crossing

press, freedom; 1995. 39. Marcel L. Aromatherapy Workbook. Healing Arts Press, Rochester, Vermont; 1990. 40. Mild body scrub, cosmetic & toilet skin formulary. Miranol Co., Ltd.; 1987. p. 158. 41. Penelope O. Home herbal: A practical family guide to making herbal remedies for

common ailments. London: Dorling Kindersley Limited; 1995. 42. Poucher WA. Poacher’s perfumes cosmetics and soaps. 9th ed. Chapman & Hall;

1993. p. 85-90. 43. Poucher WA. Poucher’s Perfumes: Cosmetics and Soaps. Cosmetics. 9th ed. Chapman

& Hall; 1993. p. 393-404. 44. Shirley P, Len P. Aromatherapy for health professionals. Churchill Livingstone; 1995.

SPC reports. Cleaning up. SPC; 1994. p. 36-41. 45. Stephan J. Formulation and function of cosmetics. Wiley-interscience; 1970. p. 306-310. 46. Stephan JJ. Formulation and function of cosmetics. Wiley-interscience; 1970. p. 217-21, 531-37. 47. Valerie AW. Aromatherapy for the beauty therapist. Thomson & Learning; 2001. 48. Weilfried U. Cosmetics and toiletries, development, production and use. Ellis

Horwood; 1991. p. 156. 49. Wilfried U. Cosmetics and toiletries development Production and use. Ellis Harwood;

1991. p. 49-65. 50. Wilkinson JB, Moore RJ. Harry’s cosmeticology. 7th ed. London: George Godwin;

1982. p. 626-29. 51. Wilkinson JB, Moore RJ. Harry’s cosmeticology. 7th ed. London: George Godwin;

1982. p. 92-109. 52. William DF, Schmitt WH. Chemistry and technology of the cosmetics and toiletries

industry. 2nd ed. Blackie Academic &Professional; 1996. p. 117-22, 290-53. Williams DF, Schmitt WH. Chemistry and technology of the cosmetics and toiletries

industry. 2nd ed. Blockier Academic & Professional; 1996. p. 263-71.

313

ตำราวชาการ สคนธบำบด

บทท 6

การประยกตใชนำมนหอมระเหย

ในศาสตรการแพทยทางเลอก

ดร.จงกชพร พนจอกษร

โครงรางเนอหา

6.1 การแพทยแผนไทย

6.2 การแพทยอายรเวท

6.3 การแพทยแผนจน

6.4 การแพทยทางเลอกแผนอน ๆ

314

315

ตำราวชาการ สคนธบำบด

การประยกตใชนำมนหอมระเหยในศาสตรการแพทยทางเลอก

ดร. จงกชพร พนจอกษร กอนอนขออธบายความเปนมาในเรองการใชนำมนหอมระเหยตงแตอดตจนถงปจจบน มนษยมชวตอยกบธรรมชาตตงแตอดต กลนจงเปนอะไรทมอทธพลตอชวตมนษยเปนหมนเทา หรอเทยบกบความรสก รสชาต หรอการชมรส โดยเฉพาะเปนตวบงชถงความปลอดภย อนตรายตาง ๆ ทงจากสตวและอน ๆ ตลอดจนการดงดดทางเพศ แมแตเดกแรกคลอดยงสามารถจำมารดาตวเองได จากกลน จากรปภาพบนผนง ทงตงแต 18000 BC พบวา มคน (ice-age man) ทอยชายแดนระหวาง Austria และ Italy ปกคลมรางกายดวย Thyme พบวาคนเจบปวยนนจะมกลนไมได แตคนทมสขภาพดจะสะอาด และกลนสะอาด พบวา สตรเวลาไมสบายกจะกนพชและมสขภาพดขน จงเรมมการศกษาเปนวชา Herbology และเรมนำมาใชกนบดในอาหาร และชวยยอยอาหาร และปรงรสใหอรอย และเมอ เอาพชไปเผา พบวา มกลนหอม และเรมมการใช Resin ตลอดจนพชแหง ๆ มาเผา นอกจากนยงพบวาพชนนเปนของขวญจากผสราง เปนความลบทผสรางสรางขนมาใหกบมนษยเพอใชในการดแลสขภาพ ใหแขงแรง ในสมยอยปตเจรญรงเรองมาก มการสรางปรามดและอนๆ ตงแต 4500 BC มการทำ balsam perfume oils และ scented barks และ resin และม Aromatic Vinegars, Wine และ Beer ทำเพอบชาพระเจา และมการเกบสตรไวสำหรบผปวยและ Hay fever ในโบสถสมยนนจะเปนหองปฏบตการของผทรงศลใชสมนไพรทมคณคาและดอกไม ตาง ๆ โดยนำเขาจากทตางๆ เชน Somalia มาเลเซย อนเดย และจน พบวา เอาเมลด Caraway และ Anise มา เอารากของ Angelica (โสม) และ Blue orchid และเปลอกไม เชน Cedar wood และ Oypress เอา resin จาก Frankincense และ Myrrh พบวา เขาไดใชมากกวา 100 ชนด และเอามาทำกลน เชน Artemisia สำหรบ Isis, Marjoram สำหรบ Oriris มการทำนำหอมตามอาชพ ตามเวลา เชา เยน Meditation, love ซงจะมการไดกลนเหมอนการไดฟงเพลง Queen Hatshepsut 1490-1468 BC มการ promote นำหอม และ bold eye makeup ซงเปนสมาคมกนกบ Egyptians ชาวอยปตเชอวานำมนหอมระเหยสามารถกนบดได เอามาใชในการทำมมม ทก ๆ embalmes พบวา จะมการเกบไวทสมองและตาง ๆ ทกนไป อยใน solution ของ sodium carbonate และใชอาบดวยนำมนหอมระเหย และเอาไปจมกบ Aromatic Resins หลงจากนน 31 เดอน เอาไป Wrap ดวย resin ซงม Cedar wood oil และ Myrrh ถาเปนกษตรยจะอยนาน แตถาเปนคนธรรมดาจะแชแคไมกชวโมง ซงสามารถเกบศพไวไดจนถงปจจบน ชดแรกของ Mummies ถกเอาไปองกฤษ และฝรงเศส โดยชบ alcohol และทาดวย Solution เหมอนยา เพอปองกนเชอโรคเขาไปทำลาย

316

และในอยปตยงใชนำมนหอมระเหยในการทำอาหาร เชน Anise, Coriander, Caraway ใสใน Millet และขนมนำ เพอชวยยอยอาหาร ใชหวหอมกบอาหารเนอ และพบวาใชกบมมม ทก ๆ มมมในปรามดของ Cheops (4500 BC) ทก ๆ เชามการใช Clove, Garlic เพอดแลสขภาพ ในชวงการกอสราง Cleopatra กจะใชกลนกบรางกายในการทำใหมเสนหทำให Marc Antony หลงใหลเธอมากกวาความสวยงามทเธอม ในขณะเดยวกน ทอนกมการพฒนาการใชนำมนหอมระเหย เชน Mesapotamia, India และจน มการผลตเครองหอมและใหความรเกยวกบการใชประโยชน เรมมการสกดโดยใชดนเผา ท Persia ประมาณ 2500 BC ใน Babylon มการผลต 57,000 pounds ของ Frankincese ทก ๆ ป Assyria ทก ๆ ปมการเผา frankincense 60 ตน/ป และใน Israel มการดดกลนหอมของ Frankincense จนทำใหมกลนหอมทงตว ในอนเดย Ayurveda นำมนหอมระเหยจะมความสำคญมากในความเชอของการดแลสขภาพ ใชทงสดและแหง และ Tea และทำเปนผง และปนเปนกอนเปนยา และใชนำสมนไพรสด การสกดนำมนหอมระเหยใชทงสดและแหงและการบบเยน ใชเครองสกดเปน Ceramic หรอเปน Pottery stills 3-4 พนปทแลว และยงใชจนถงปจจบนน และมการนำพชจากตะวนออกและตะวนออกกลางไปปลกในอนเดย อยปต อาฟรกา จนอาหรบเขาไปมอทธพลในอนเดยเมอพนปทแลว ทำใหเกดการเปลยนแปลงการใชนำมนหอมระเหย มการทำ attars ในการทำ Co-distillation กบ Jasmine โดยผสมรวมกบ heavy essential oil เชน sandal wood โดยให heavy essential oil จบกลนทเบากวา พบวามหลายๆเมองทเปนเมองเลก ๆ ทสำคญในการผลตนำมนหอมระเหย และ จนปจจบน การออกแบบเครองสกดกยงมการใชอยถงเมอ 3000 ปผานไปแลวกตาม กรก และ โรมน ใชเปน Aromatherapy โดยนำเอานำมนจากอยปตและอนเดย ในการใชนำมนหอมระเหยในการบำบด เปนนำหอมและเปนสารหอมทใชประโยชนอน ซงไมมมาตรฐาน ในตอนนน Hippocrates ใชนำมนหอมระเหยบำบดโดยการนวด ผลต frankincense ในการใชจด ใหรมหองเพอความหอม โดยขนสงจาก Arabia มา Rome Perfume แปลวา “by smoke” กหมายถงการจดเปนธปนนเอง ดงนน ในการทำเปน การคาเรมดวยการขายนำหอม โดยใชสตรจากอยปตเปนครงแรกชอ “Kyphi” ตงแต 1500 BC มองคประกอบถง 16 ชนดของสมนไพร ทยโรป พบวาในยคมด เรมมการใช aromatics มากขน เรมมการเปนยามากขนแทนทใชเพอบชาพระเจาเทานน และจะออกมาในรป Herbal Tea, Herbal Infused oils, Medicated beers, Medicated wines บรนด และ Herbal tinctures

317

ตำราวชาการ สคนธบำบด

Middle ages พบวา มการระบาดของกาฬโรค มคนตายมากมาย นำมนหอมระเหยจงใชในการฆาเชอ ในตอนนนพบวามนใชเปนทงยาและนำหอมและยงเปนตวกระตนภมคมกนดวย ชวงนน มการใชไมสน pine, cypress จดเพอรมฆาเชอกาฬโรคในบานและบนถนนหนทางตาง ๆ ททนสมยในเวลาตอมา มการใชใน Arabian physician และ avicena (1000 AD) มการผลตนำมนหอมระเหยในมหาวทยาลยใน spain และมการนำวธการสกดนำมนแบบนไปใชในยโรป ในป 1200 AD พบวาในเยอรมนนมการสกดนำมนถง 47 ชนด จะเปนพชทรจกกนด ซงชวงแรกมการสกดจาก Far East ตะวนออกกลางและ Africa สวนใหญการสกดนำมนหอมระเหยจากทาง Northern จะเปน Mint, Rosemary, Chamomile และตอมากมกระจายกนทวไป ตอมามอนามยดขน ทำใหโรคตดเชอนอยลง จงทำใหมการใชนำมนหอมระเหยนอยลง ชวง ค.ศ.1900 นำมนหอมระเหยจะมบทบาทสงสดเปนยา มการเรมตน Pharmacology และ allopathic Medcine Dr.Rene Mourice Gattefosse เปนนกเคมชาวฝรงเศส ซงทำงานในบรษทของครอบครว เขาเปน Perfume Laboratory มการระเบดเกดขนใน Lab เขาไดจมมอลงใน Lavender oil และพบวาไมมอาการปวดและไมมแผลเปน เขาไดทำงานวจยและทำการศกษาคณสมบตในการบำบดรกษาตามหลกวทยาศาสตร และตงชอวาการบำบดดวยนำมนหอมระเหย โดยเขยนหนงสอเลมแรกในป 1937 และไดเปดโรงเรยนสอนเกยวกบ สคนธบำบด ทเมองเลอองค ซงมนกเรยนรนแรก 3 คน คอ Jean Valnet, Marguerite Maury และ Arnould Toylor มหมอชาวฝรงเศส คอ Dr.Jean Valnet ไดตดตามการทำงานของ Dr.Renc ในชวงสงครามโลกครงท 2 ซงพบวาในชวงนนใชเปน Antiseptic และในป 1964 เขาไดพมพหนงสอ Aromatherapy Treatment of Illresses by the Essence of Plants และใหการอบรมถง 1,000 คน ทเปนนกกายภาพบำบดชาวฝรงเศส และเปนทยอมรบในฝรงเศส เปนครงแรกทมการนำมาใชในทางเภสชกรรมทองถนและมการประกนชวตยอมจายใหได ในรสเซยมการวจยเรอง stimulation of liver digestive processes by rose oil สวนอตาลทำการวจยเรองผลทางจตวทยาของนำมนหอมระเหยในเรองของการเปน Anti Virus ใชเหมอนยา มการศกษาเลกนอยกบ Virus ลกศษยของ Dr.Rene คอ Marguerite Maury มการพฒนาการใชนำมนหอมระเหยในการนวดบำบดและ skin care ในองกฤษ สวน Dr.Martin Joakin Henglien เปนลกศษยของ Dr.Arnould Toylor เปนศษยรนเดยวกนกบ R.Tisserand และลกศษยของ Dr.Martin ทมชอเสยงอกทาน คอ Th.Vogel

318

ในสหรฐอเมรกา มสมาคมนำมนหอมระเหยในป 1987 โดย Vctoria Edwards, Kurt Schnaubelt และ Marcelle Lavabre ซงเขาและ Robert Tisserand ไดมบทบาทสงมากในการกระจายความรเกยวกบ Aromatherapy ในสหรฐอเมรกา มการขยายผลการใชมากมาย ซงทำใหคนในอเมรกาจะระวงเรองการใชยาสมยใหม ทำใหนำมนหอมระเหยมความสำคญมากขนในการใชดแลสขภาพ และมโอกาสดไดมสวนในการถกเลอกไปใชดแลสขภาพแทนสมยปจจบน สวน Dr.Martin Henglein จะมบทบาทในการเรยนการสอนในยโรปทใชภาษาเยอรมน เปนคนแรกทเขยนตำราเรอง สคนธบำบด เปนภาษาเยอรมน และกอตงโรงเรยน ISAO (The International school of Aromatology and Osmology) ท Munich Germany และไดมอบหลกสตรให ดร.จงกชพร พนจอกษร นำมาเปนตนแบบเพอใชเผยแพรสคนธบำบด ทประเทศไทย ตงแต ป 2537 ปจจบนททราบกนแลววา การทจะมสขภาพดไดนน มปจจยหลายอยางมารวมกน ในทางกลบกน เมอมสขภาพไมด กตองหาองคประกอบหลาย ๆ อยางมารวมกนในการมาใชบำบด หรอดแลรกษาสขภาพ ซงเราเรยกกนวาแพทยองครวม (Holistic Medicine) แพทยทางเลอกหลายวธสามารถใชรวมกน เพอใหเกดผลสมฤทธในทางการรกษาอยางดทสด ดวยเหตนเองจงทำใหการใชนำมนหอมระเหย ในการบำบดนนเปนเหมอนยาดำแทรกไปทกรายการของการแพทยทางเลอก เปนทยอมรบอยแลววาจรง ๆ สคนธบำบด (Aromatherapy) เปนศาสตรทเรยกไดวาเปน Truly Holistic Therapy เพราะวาสามารถบำบดไดทงการเปนยาฆาเชอใชปรบทางดานกายภาพ (Physical) เปลยนแปลงทางเคมภายในรางกาย (Phamacurtical) และปรบสภาพความรสก (Emotion) หรอจตใจ (Mind) ซงบางทานพดถงเรองของจตวญญาณดวย (Spiritual) อยางไรกตาม ดวยเหตนจากการศกษาเรองนำมนหอมระเหย จงขอแยกแยะเปนความสมพนธและการประยกตใชในแตละศาสตรอยางชดเจน ดงน

6.1 นำมนหอมระเหยประยกตใชกบการแพทยแผนไทย แพทยแผนไทย แยกเปนประเดนหลก 2 อยางดงน 6.1.1 เภสชกรรมไทย แผนไทย 6.1.2 เวชศาสตรแผนไทย 6.1.1 นำมนหอมระเหยประยกตใชกบเภสชแพทยแผนไทย เมอพดถงนำมนหอมระเหย กคงจะนกไดวาเปนวตถธาตซงสามารถสกดไดจากพช (พชวตถ) และสตว (สตววตถ) เชน กำยาน จนทนเทศ กระวาน กานพล จนทนชะมด จนทนทนา จนทนขาว เรว กะเพรา พรกไทย จนทนหอม กฤษณา มะกรด ขง พรกหอม ตะไคร ตะไครหอม ขา มหาหงค เทยนทง 9 เกสรท 9 โกฐทง 9 ในยาไทย ทงหมดทกลาวมานมกลนหอม ใชในตำรบยาไทย เปนพชวตถ แตทใชในตำรบยาไทยเปนสตววตถ เชน ชะมดเชด อำพน หรออน ๆ

319

ตำราวชาการ สคนธบำบด

ในทางการบำบดจรง ๆ แลว สรรพคณทางยาของเภสชวตถทกลาวมาสามารถบงชดวา เกดจากสวนตวยาใดในพช หรอองคประกอบใดในพช ยกตวอยาง เชน หลายตวขางตนเปนองคประกอบของยาหอมไทย ซงโดยวธการเดมจะบดและปรงหรอเขาตำรบ เวลารบประทานชงดมกบนำรอน ผลการบำบดจะไดผลเรว หรอชาขนกบการละลายยากบนำรอนและสดเขาสลมหายใจ ซงในแงของการใชนำมนหอมระเหยสามารถผสมยาหอมออกมาในรปเปนนำพรอมหยดลงนำรอน ดมหรอสดดมได เนองจากนำมนหอมระเหยสามารถเขาสรางกายเราได 3 ทาง ทางการหายใจ รบประทาน และทาเขาทางผวหนง ดวยเหตนเองจงเปนโอกาสดของเภสชกรทปรงยา สามารถทจะปรบปรงคณภาพและรปแบบ หรอตำรบยาใหมได จากเดมเคยบดผง (ตากแหง-บด) ซงสญเสยคณภาพไปพอสมควร และในการเกบรกษาตองใชเนอทมากและเสอมสภาพเรวกวาเมอเปรยบเทยบกบการเอาพชมาสกดนำมนหอมระเหย และขอดอกประการในการปรบ หรอประยกตนำมนหอมระเหยมาใชนน การเกบวตถดบใชสถานทเลก ๆ ได และเกบไวไดคงนานกวาการเกบพชแหง ขอดอกขอสามารถปรบรปแบบผลตภณฑใหทนสมยและทนตอความนยมของตลาดโลกได นอกจากจะใชดม อาจใชดมและทาได ซงทำใหเหมาะสมตามสถานการณ เพราะบางครงผปวยอาจกลนยาไมได แตดมได หรอใหเขาสรางกายทางผวหนงได ดวยเหตนจงสามารถนำเอานำมนหอมระเหยไปประยกตใชในการตงตำรบยาไทยใหทนสมยใหมและมคณภาพสมำเสมอขนกวาเดม เพราะแยกเอาเฉพาะสวนทออกฤทธของยามาใช และตรวจเชคคณภาพ ควบคมคณภาพใหไดมาตรฐาน ตงแตการผลตวตถดบ จนถงการสกดและการนำไปทดสอบสรรพคณไดเหมอนยาตำรบปจจบนได ในทางเภสชกรรมไทยจะพดและแยกแยะพชและสตววตถตามรสชาตและกลนบางเลกนอย แตในการแยกชนดของกลน มนก สคนธบำบดชาวเยอรมน Dr.Martin Joackim Henglein ไดทำงานวจยกบคนไขชาวฝรงเศสมากกวา 30,000 คน ในโรงพยาบาลทบำบดโดยธรรมชาต ทางตอนใตของประเทศฝรงเศส และไดสรปไวในตำราเรยนการสอน Aromatherapy ISAO (International School of Aromatology and Osmology) ท มวนค ประเทศเยอรมนน และนำไปแสดงผลงานในการประชม The International Symposium of Essential oils ทนครเบอรลน ประเทศเยอรมนน ในป พ.ศ. 2532 ตอมาโรงเรยนนำมนหอมระเหยเพอสขภาพ ดนแดง กรงเทพฯ ไดรบหลกสตรการเรยนการสอนจาก ISAO และประยกตใชในการสอน ทประเทศไทย ตงแตป พ.ศ. 2540 และไดมการศกษาเพมเตมเรองการใชพชนำมนหอมระเหยทเปนของไทยในการดแลสขภาพแบบไทย นอกจากน ในการศกษาทางเภสชศาสตรแผนไทย ยงสามารถนำนำมนหอมระเหยของพชยาไทยมาใชประกอบเปนตวอยางในทางการศกษาเภสชจลนศาสตรและพษจลนศาสตรได ซงโดยเฉพาะในเรองการดดซมยาและสารพษเขาสรางกาย ซงการศกษาจะศกษาเรองการดดซมสารผานเยอหมเซลล ซงนำมนหอมระเหยจะชวยใหเขาใจไดงาย เชน การเคลอนทแบบธรรมดา (Passive Diffusion) ซงทำใหเหนได เขาใจได โดยการแพรกระจาย (Simple Diffusion) หรอสารทแพรกระจายทมโมเลกลเลก

320

และโมเลกลใหญ แตละลายไดในไขมน เชน นำมนหอมระเหย ผานเขาสเซลลโดยผานองคประกอบของเยอหมเซลลทเปนไขมน (ไมผานทางรขมขน) การดดซมสารผานระบบทางเดนอาหาร พบวาจะตองเปนสารทละลายไดดในไขมน ซงนำมนหอมระเหยจะมคณลกษณะเชนน จะเขาสนำเหลองและกระแสโลหตไดเลย ทำใหเหนความสามารถในการเขาสรางกายและเยยวยาไดด นอกจากน นำมนหอมระเหย ยงสามารถซมผานทางระบบทางเดนหายใจ ผานกระแสโลหต สถงลม และจามไอออกได หรอหายใจออกได นอกจากนยงผานเขาสลมบดซสเตม ไปทำใหเกดระบบการสงการทตอมไรทอ ใหผลต Hormone ตาง ๆ ออกมาตามแตจะถกสงการไป และรางกายกจะจดการตามหนาทของ Organ นน ๆ นอกจากนยงมการดดซมผานผวหนง นำมนหอมระเหยจะสามารถใชได เพราะวาสารทละลายไดดในไขมนซมผานผวหนงเขาไปในรางกาย และทำใหเกดฤทธ หรอความเปนพษได เมอซมถงชนลาง Dermis จะซม ตอไปยงนำเหลองและกระแสโลหต ซงจากลกษณะพเศษของนำมนหอมระเหยเมอเทยบกบพชยา ทบด นำมนหอมระเหยจะซมเขาสรางกายไดดและเขาไดทกทางทตองการไดอยางด จงเปนการทำใหสามารถประยกตใชยาตามความเหมาะสมจากหลกเกณฑการนำยาไปใชและความรในการบำบดแบบแผนไทย เพอใหเกดประสทธผลสงสด นำมนหอมระเหยจะสามารถใชเปนตวชวยในการศกษาความเปนฤทธและความเปนพษของยาไทยไดอยางด (เฉพาะทมนำมนหอมระเหย) ดงนน การศกษานำมนระเหยในเชงลกจะชวยใหเขาใจสรรพคณของยาไทย และสรางความเชอมนในยาไทยไดมากขน นำมนหอมระเหยจะชวยอธบายเรองกลไกการออกฤทธของยาไทยไดในเชงทางวทยาศาสตร เชน นำมนหอมระเหยชวยใหเกดการผอนคลาย เชน การสดดมกลนกหลาบจะทำใหเกดความรสก มความสข เพราะวาเมอสดดมนำมนหอมกหลาบเขาไปจะไปทำให Limbic System สงการให Pituitary gland หลง Hormone ชอ Encepholine ออกมา ซงทำใหผอนคลายมความสขได หรอแมกระทงในกลมของ Rosemary oil, Peppermint oil กสามารถจะเขาสรางกาย และทำให Limbic System สงการไปท Pituitary gland สงการตอไปยง Adrenal gland ใหผลต Enzyme Epinephrine ออกมาทำให Energizer ได (ไมมภาพ) หรอแมแตกลม Lavender oil, Majoram oil กสามารถทำใหเกดการสงการใหตอมใตสมองผลตสารชอ Serotonine ทำใหเกดการมความจำดขน (ไมมภาพ) เหลาน สามารถนำมาประกอบกบความรเภสชกรรมไทย ใชรวมกบยาตำราไทยในการฟนฟสขภาพได อยางด หรอแมแตกลมคนไขทวยทองทงผหญงและผชาย ซงกลมนถาใชยาแผนไทย กจะมสวนประกอบกลมกระชาย ซงจรง ๆ แลวนำมนหอมระเหยจะมสวนชวยตรงนได ตามหลกทางวทยาศาสตรพอทจะใชอธบายไดตาม (ไมมภาพ) ซงนำมนกระชาย หรอมะล กหลาบ กระดงงาไทย จะเขาไปมบทบาทในการทำใหปรบสมดลฮอรโมนเพศได ตามกลไกทเกดผลไดตามหลกวทยาศาสตร เนองจาก Essential oil ไปมบทบาทตอการสราง Hormone ได จงมผลตอการสลายและสราง Enzyme ในรางกายไดเชนกน ซง

321

ตำราวชาการ สคนธบำบด

มผลตอเรองเภสชจลนศาสตร เรองเกยวของกบกลไกการออกฤทธยาและปฏสมพนธของยา การเสรมฤทธและการตานฤทธยาได ในการศกษาเรองนำมนหอมระเหยจะทำใหเขาใจถงกลไกการดดซมยาสมนไพรทอยในรปนำมนหอมระเหย ซงตามหนาทนนการปฏสมพนธทางเภสชจลนศาสตรทพบบอยเกยวกบการเปลยนแปลง ของการขจดสารออกจากรางกาย ซงเกยวของกบกระบวนการเปลยนแปลงยา (Metabolism) การถายยา (Excret) ออกจากรางกาย ในแงของการสลายสารพษ (Detoxified) ออกจากรางกาย ไปเกยวของกบการฟนฟสขภาพแบบไทย อบสมนไพร อาบนำสมนไพร และรบประทานยาสมนไพร เพอใชสรรพคณทางยาสมนไพร แตใชสกดเอานำมนมาประกอบการใช เพอใชไดอยางสะดวกและไดมาตรฐานและ ไดผลดสมำเสมอ จากการศกษาเรองนำมนหอมระเหยจนเขาใจดจะสามารถนำมาใชประโยชนในการตงตำรบยา ซงจรง ๆ แลว ยาโบราณมการตงตำรบความรในเรองการเสรมฤทธ หรอการตานฤทธ อยางด มตงตวยาหลกและตวยาเสรมฤทธ หรอออกฤทธไปในทางเดยวกน เชน พกดตรกฎก เปน พกดวสนต-ฤด (ฤดฝน) ประกอบดวย เหงาขงแหง เมลดพรกไทย และดอกดปล เปนสมนไพรทมรสเผดรอน มนำมนหอมระเหยทมสารเทอรปนเปนองคประกอบ และพรกไทยกบดปลยงมอลคาลอยด พเพอรน (Piperine) เปนองคประกอบอกดวย ซงถามความรอยางดทงเรองนำมนหอมระเหย และยาแผนไทยกจะทำใหสามารถหยบประโยชนมาใชเสรมฤทธกนไดสรรพคณดขน ฉะนน ในทางเภสชแผนไทยและเรองนำมน หอมระเหยนนเปนเรองทมความสมพนธกนอยางใกลชด และเปนเรองของการนำประโยชนจากสมนไพร มาใชในการบำบดเชนเดยวกน 6.1.2 นำมนหอมระเหยประยกตใชกบเวชศาสตรแผนไทย สมมตฐานของโรคในคมภรวสทธมรรค วาผทเปนโรคจะมอาการแสดงของธาต 4 พการ หมายถง ผนแปร หรอผดแปลกแตกตางไปจากธรรมชาตหรอปกตทตงของโรค สมฏฐานของโรค ประกอบดวยสมฏฐานมากมาย เชน ธาตสมฏฐาน รางกายประกอบดวย 4 ธาต ดน นำ ลม ไฟ ความเจบปวยตาง ๆ มเหตจากการแปรปรวนของธาต ซงแปร ปรวนได 3 ลกษณะ ไดแก กำเรบ หมายถง การเพมขนของคณลกษณะแหงธาตนนในระบบของรางกาย หยอน หมายถง การลดลงของคณลกษณะแหงธาตนน พการ หมายถง การเปลยนแปลงผดปกตไปจากธรรมดาของธาตนน ในภาวะทธาตในรางกายกำเรบ หยอน พการ ในแตละธาตนนจะใหความสำคญ กบธาตบางประการททำใหเกดความเจบปวยบอย ๆ ในคมภรธาตบรรจบกลาวไววา ธาตดนนนจะเกด แปรเปลยนเองไมได เมอใดธาตลม ธาตนำ และธาตไฟเกดแปรเปลยนไป ธาตดนจะพลอยเปนไปดวย

322

ในการใชนำมนหอมระเหยนนจะใชไดตามธาตเจาเรอนซงพจารณาจากสรรพคณของ พชวตถและนำมนหอมระเหยทสกดได เพอนำมาใชปรบสมดลของธาตเจาเรอนใหสมดลจะไดม สขภาพด แตอยางไรกตามยงขาดการทำงานวจยทางแพทยแผนไทยสนบสนน ซงเปนเรองทควรทำ อยางยง ซงไดกลาวแลวขนตนวา Dr.Martin ไดทดสอบกบคนไขและแนะนำการใชนำมนหอมระเหยไว เบองตน แมแต อตสมฏฐาน 3 ฤด กมาจากสภาวะแวดลอมกระทบธาตในรางกาย ทำใหไมสบาย อายสมฏฐานบคคล ฝนแตละวย เจบปวยไมเหมอนกน ซงหมายถงโรคในแตละวยนนแตกตางกน เนองจากมความรอน ความเยนของธาตในรางกายแตกตางกน สวนกาลสมฏฐานในแตละชวงเวลา ของวนกจะมอณหภมแตกตางกน เปนชวงทจะมผลตอธาตในรางกายตางกน ดงนนจงสามารถนำความรเรองสรรพคณของนำมนหอมระเหยมาประยกตใชใหเหมาะสมกบอาการทมาจากสมฏฐานทไดพจารณา หรอแมแตประเทศสมฏฐานกมอทธพลตอโรคในรางกาย ซงการบำบดกตองพจารณา ทำอยางไรใหสมดลของธาต ซงจากวยกอาจจะเกดจากการเปลยนแปลงฮอรโมนในรางกายทำใหสขภาพเปลยนไป ดงไดกลาวมาแลวเรองการเปลยนแปลงของฮอรโมนในวยทอง นำมนหอมระเหยมสวนสำคญยง โดยเฉพาะกลมทชวยปรบสมดลฮอรโมน เชน กหลาบ มะล กระดงงา กระชายไทย โรสวด เจอราเนยม พมเสนตน ดอกสม ซงสามารถไปมผลปรบฮอรโมนในสวนทไปกระตนการทำงาน Adrenal gland ใหผลตฮอรโมนชดเชยการทำงานของรงไขทไมทำงานแลว (ดแผนภม) ซงจะมผลทำใหมสขภาพผวดขน การใชไขมนและคารโบไฮเดรตเหมาะสม (ควบคม เมตาบอลสซมของคารโบไฮเดรตและไขมน) ไมมคลอเลสเตอรอล และตลอดจนอารมณดขนดวย มลเหตของโรคตามความเชอแพทยแผนไทย นำมนหอมระเหยมสวนในการใชกบการปรบและบำบดได นนคอ เรองของอาหาร การรบประทานอาหาร เนองจากพชนำมนหอมระเหยเปนพชทใชในการประกอบ

323

ตำราวชาการ สคนธบำบด

อาหาร ดงนน จงมความสมพนธอยางใกลชดในการนำพชนำมนหอมระเหยมาใชในการบำบดโรคได ใหมการรบประทานอาหารตามธาตเจาเรอน เพอใชในเชงปองกนการเกดโรค หรอแมแตเกดโรคแลวกใหพจารณาเรองอาหารทรบประทานกอนเกดโรค เพอจะไดหลกเลยงในโอกาสตอไป นำมนหอมระเหยมบทบาทในเรองอาหารและเครองดมเปนอยางมาก เพราะอาหารไทย มสวนสำคญทใชเครองเทศทำใหมรสชาตด และชวยใหมสขภาพดได ซงเปนทรจกดในตางประเทศ โดยเฉพาะตมยำ มองคประกอบของตะไคร ขา ใบมะกรด มะนาว กระเทยม พรก ซงเราสามารถพดไดวา ลวนเปนพชทใชนำมนหอมระเหยทงสน ทงชวยกระตนการอยากรบประทานอาหาร ชวยฆาเชอโรค อาจตดมากบสวนอน เชน กระเทยม ขา มะกรด และยงมความสามารถในการใหผลดเรองการรกษาได เชน โรคกระเพาะอกเสบ จากขมน ขบปสสาวะ ลดการระคายเคองตาง ๆ ปรบสมดลนำยอย ชวยใหเกดการยอยสลายทด เชน Eugenol ชวยใหมนำยอยดขน และชวยลดการอกเสบระบบยอยอาหาร (เหงอกและปวดฟน) ลดการแขงตวของเลอด เชน ตะไคร และขบลมไดอกดวย โดยรวมแลว องคประกอบในอาหารไมวาจะตมยำ แกงเขยวหวาน แกงเผด หรอแกงเลยง มการใชพชสมนไพรทงสน เชน กระชาย ชวยขบนำนมและสมดลฮอรโมนเพศได สวนแมงลกกจะชวยขบลมไดด การใสโปยกก อบเชย ลกจนทน ในการทำพะโล กเปนสวนหนงในการทำใหอาหารบดเนาชาลง และยงเรยกนำยอย Bile acid ไดด ชวยใหเกดการยอยไขมนจากหมสามชน หรอขาหมทมมนเยอะได ในเรองเครองดม สมนไพรใชดมม ตะไคร มะนาว สม กหลาบ ซงใชทงสดและใชในรปของนำมนหอมระเหยได ในตางประเทศกมใชมานาน ในแผนไทยปจจบน เรามการใชใบเตย ตะไคร สม มะนาว มะตม ในการดมเปนเครองดมมากขน ซงโบราณเรามการใชกำยาน (Benzoin) ใสในสวนของขนมหวาน ซาหรม ลอดชอง และอบในขนมบาบน ลกชบ สมปนน กลบลำดวน เรไร และอน ๆ ทำใหมกลนหอมหวาน นารบประทานยงขน สวนนเปนเรองทสามารถใชได ปจจบน มการใชนำผงผสมกบนำมนหอมระเหยเพอชงดม เพอเปนเฟลเวอร ใสใน เครองดมและขนมหวานตาง ๆ ได หรอแมแตในนำดมทงรอนและเยน จงเปนวธการผสมผสานนำมน หอมระเหยเขากบชวตประจำวน และใชในเชงปองกนและบำบดไดสำหรบแพทยแผนไทยตามวธการ ทเหนสมควร การจดแบงรสยาของแพทยแผนไทย แบงไดดงน คอ ยารสประธานและรสยอย รสประธาน ม รสเยน รสรอน และรสสขม รสยอย ม 10 รส รสฝาด หวาน เมาเบอ ขม เผดรอน มน หอมเยน เคม เปรยว รสจด

324

1. ยารสเยน เปนยาแกพษไขตาง ๆ ซงนำมนหอมระเหยทใชแกพษไขกมมากมาย เชนตะไคร การบร ยคาลปตส มะกรด เสมดขาว ตะไครหอม มนท เจอราเนยม ลาเวนเดอร ขง โรสแมร ททร ซงจะชวยใหลดไขได

ในยาไทย ใชยากวาดแสงหมก เมอพจารณาจากพชวตถแลว พบวาม จนทนชะมด ลกกระวาน จนทนเทศ ใบพมเสน ลกจนทน ดอกจนทน กานพล ใบสนพราหอม หวหอม ใบกะเพรา พมเสน ซงทงหมดทกลาวมาสามารถสกดเปนนำมนหอมระเหยไดทงสน ดงนนอาจจะสามารถใชนำมนหอมระเหยจากพชยาดงกลาวนไดในอนาคต

2. ยารสรอน เปนยาทปรงดวยสมนไพรรสรอน เชน ตรกฎก เบญจกล หสคณ เชน ยาประสะกานพล ยาธรณสนตฆาฏ ยาไฟประลยกลย แกลม ขบลม แกทางโลหต แกสตรเพงคลอด ซงถาพจารณาตำรบยาประสะกานพล มเทยนดำ เทยนขาว โกฐสอ โกฐกระดก กำมะถนเหลอง การบร รากไครเครอ เปลอกเพกา เปลอกขอาย ใบกระวาน ลกกระวาน ลกผกชลาว แฝกหอม วานนำ หวกระชาย เปราะหอม รากแจง กรงเขมา เนอไม รากขาวสาร ลกจนทน ขมนชน ขงแหง ดปล ไพล เจตมลเพลงแดง สะคาน ชะพล พรกไทย เปลอกซก กานพล ซงลวนแตสกดนำมนหอมระเหยไดทงสน ซงปกตในการใชนำมนหอมระเหยขบลม กจะมพรกไทย กระวาน กานพล ขง ดปล กะเพรา มนท ขมน ไพล ตะไคร กระชาย เปราะหอม ตะไครหอม พรกหอม ลกผกช แฝกหอม เทยนดำ เทยนขาว โกฐสอ กระวาน ลกจนทน อยในตำรบของนำมนหอมระเหยทขบลมไดอยแลว

3. ยารสสขม ไดแก ยาปรงรสดวยสมนไพรรสสขม เชน กฤษณา เทยนตาง ๆ โกฐ ตาง ๆ กะลำพก ขอนดอก ชะลด อบเชย ชะเอมเทศ เนอไม ชะมดเชด ชะมดเชยง ซงทกลาวมาลวนสกดเปนนำมนหอมระเหยไดทงสน ดวยเหตน จงกลาวไดวานำมนหอมระเหยกบตำรบแผนไทยตางกนทวธสกดและเขาตำรบ หรอปรงยาและวธรบประทานเพราะวานำมนหอมระเหยใชสดดมและทา หรอรบประทานไดเชนเดยวกน

4. ยารสฝาด สวนใหญเปนเปลอกและผลไม มแทนนกเอซคมาก ใชแกทองรวง ซงนำมนหอมระเหยทใชแกอาการทองรวง กจะมนำมนดอกสม ขง

ยารสฝาดจด แกทองรวง สมานลำไสอกเสบ เปนแผลทกระเพาะอาหาร ยาไทย ลกเบญกาน เปลอกมงคด นำมนหอมระเหยใชนำมนขมนชน ขมน

5. สมนไพรทมรสหวาน บำรงหวใจ บำรงโลหต บำรงรางกาย บำรงประสาท ตบ ปอด ทำใหสดชน แกเสนเอนพการ นำมนหอมระเหยทใชกจะเปนกลมดอกมะล กหลาบ ลาเวนเดอร เจอราเนยม ดอกสม โรสวด กำยาน วานลลา พดซอน ลลาวด สายนำผง พกล บนนาค สารภ จำป

325

ตำราวชาการ สคนธบำบด

6. ยาสมนไพรทรสเมาเบอ แกไซนส รดสดวง ระงบประสาท นอนหลบสบาย ขบพยาธ นำเหลองเสย ผนคน ลดความดนโลหต เพมความดนโลหต แกกลากเกลอน นำมนหอมระเหยทใชกมหลายตว เจอราเนยม แกรดสดวง กระดงงา กระเทยม กะเพรา ไพล ขมน ขา แกกลากเกลอน และขบเหงอ ขบพยาธ ลาเวนเดอร วานนำ ขา ขมน ไพล โกฎจฬาลำภา ดาวเรองหมอ ดาวเรอง ยคาลปตส

7. ยาสมนไพรรสเผดรอน ใชกบไขทมพษรอน แกธาตพการและโรคสตร แกรดสดวงทวาร โรคตบ โลหตจาง หดตะมอย ทองเสย โรคผวหนง โรคทางเดนอาหาร ซงจะม Essential oil และ Oleoresin เปนองคประกอบ กลมนกจะมนำมนหอมระเหยมากมาย เชน ไพล กะชาย ตะไครหอม ขา พรกหอม กระวาน ใบคนทสอ ชะพล การพล การบร พรกไทย กระเทยม

8. ยาสมนไพรทมรสมน แกดซาน เสมหะพการ ซงนำมนหอมระเหยทมสรรพคณ ใกลเคยง เชน กานพล กะเพรา ชะพล แกเสมหะ มนต ยคาลปตส โรสแมร ลาเวนเดอร โปยกก เทยนสตบศย ขง

9. ยาสมนไพรรสหอมเยน บำรงอวยวะสำคญของรางกาย จะมทคลายกนกบนำมนหอมระเหย เชน กฤษณา ขอนดอก ชะลด แฝกหอม หญาฝรน ดอกการะเกด ดอกสารภ ดอกบนนาค นำดอกไม เตยหอม ดอกลำเจยก แกนจนทน แกนกะลำฟก แกนจนทนา แกนจนทนชะมด แกไข ดอกจำปา ชะมด ชะมดเขยว (มะล พกล กรงเขมา: แกไข) มะลวลย การะเกด กหลาบ แกออนเพลย แกเสมหะ ใชกระดงงา ซงนำมนหอมระเหยกใชในสรรพคณเดยวกน

10. ยาสมนไพรมรสเคม รสหอมเยน บำรงอวยวะสำคญของรางกาย และแกออนเพลย แกลม แกเสมหะ ในสวนนำมนหอมระเหยทใชแกสรรพคณเดยวกนกจะมหลายตว ใบกระชาย: ขบโลหต ใบหอม: แกหวด ไขมนอดตนในเสนเลอด ใชในสรรพคณเดยวกน

11. ยาสมนไพรมรสเปรยว แกทองอดเฟอ ยาระบายออน ๆ นำมนหอมระเหย ไดแก กระวาน กานพล มะกรด สม มะนาว

12. ยาสมนไพรทมรสจด ขบปสสาวะ บำรงไต แกกระหายนำ เรม พษง ถอนพษ ถาเปนนำมนหอมระเหยในสรรพคณเดยวกนทใชไดม แฝกหอม ตะไคร ใบเตย คารโมไมล ดาวเรอง ดาวเรองหมอ Chrysanthemum ดอกกระดาษ วานนำ

326

ในการแบงยาตามรส และแบงยาตามกลนนน ในตำรบยาไทยไมมชดเจนดงทกลาวมาแลว ขางตน แตอาศยการเทยบเคยงสรรพคณ และขนอยกบจะใชเปนสมนไพร หรอใชเปนนำมนหอมระเหยถาใชเปนนำมนหอมระเหย อาจตองใชรสชาตของหญาเปนแนวคด และใชสรรพคณของยาเปนตวกำหนดประกอบดวย ดงไดอธบายไวขางตนเปนแนวทางในการพจารณา ประกอบกบทางแผนไทยเรามการแบงธาตเจาเรอน ซงจะมหลกเกณฑทไดนำเสนอไปแลวขางตน

นำมนหอมระเหยในคมภรธาตววรณ การเกดอาการโรค เกดแตธาตทง 4 ภนนะ ตามคมภรววรณ ธาตดนและธาตไฟ เปนทตงของการเกดโรคเกยวกบภมคมกนและโรคระบบฮอรโมน ธาตลมและธาตนำเปนทตงของโรคมะเรง การกำเรบ หยอน พการของธาตดน เกดการเสอมของการทำหนาทของระบบตาง ๆ ของรางกาย ธาตไฟจะเกดการบวม ธาตลมจะเกดโรคระบบไหลเวยนเลอด ธาตนำเกดระบบทางเดนอาหารและขบถาย นอกจากน การกำเรบ หยอน พการ ของธาตทง 4 ในฤด 6 ตามคมภรน อธบายวา การเปลยนสภาพอากาศ ตามฤดกาลจะทำใหเกดอาการเจบปวยตาง ๆ ทสมพนธกบธาตไฟควบคมระบบยอยอาหาร ความรอน ในรางกาย หลกการบำบดเทยบเคยงอาการโรคและใชสรรพคณของนำมนหอมระเหย ใชหลกการบำบดตามอาการ นำมนหอมระเหยสามารถใชกระตนภมคมกนและโรคระบบฮอรโมนไดหลายชนด หรอบางชนดของนำมนหอมระเหยยงชวยยบยงการเจรญของเซลลมะเรงดวย เชน นำมนขมนและนำมนหอมระเหยบางชนดลดอาการบวมได และชวยกระตนการไหลเวยนโลหตไดด เชน Rosemary oil, Lavender oil, Peppermint oil, Patchouli oil, Rose wood oil, Lemongrass oil, Ginger oil, Clove oil และบางชนดชวยใหระบบทางเดนอาหารทำงานดและขบถายไดด เชน Holy Basil oil, Ginger oil, Lemongrass oil, Cadamom oil, Clove oil, Lavender oil และ Rosemary oil ในคมภรชวตารกบอาการโรคลม มสาเหต 2 ประการ ลมอนบงเกดโทษใหพนาศและอาการใหโทษ 8 ประการ รวมทงลมอมพฤกษ อมพาตโบราณ ใชหลกการธาตทง 4 ธาตลมเปนปญหาและเกยวของกบการกนอาหาร เปนตนตอของปญหา กนอาหารไมถกกบธาตและไมถกกบโรค แผนโบราณ จะอธบายปะปนกนระหวางประสาทกบระบบไหลเวยนโลหตและระบบทางเดนอาหาร เดมทจะใชยาหอมรกษา ซงนำมนหอมระเหยหลายตวใชในยาหอม เชน กำยาน การบร พมเสน จนทนชะมด จนทนเทศ ลกจนทน โกฐตาง ๆ เทยนตางๆ รวมทงเกสรทง 5 ลวนสามารถสกดเปนนำมนหอมระเหยไดทงสน ซงไดกลาวมาแลว ลมอมพฤกษ อมพาตโบราณเมอเทยบกบปจจบนจะเกดจากการมเลอดไปเลยงสมอง หรอประสาทไมด อาจเกดจากเสนเลอดแตก ตบ ตน สาเหตจากความดนสง ในการใชนำมนหอมระเหย

327

ตำราวชาการ สคนธบำบด

กเลอกใชนำมนหอมระเหยกลม Lavender, Geranium, Rose, Jasmine และ Ylang ylang ได สวนไขมนในเลอดสงกจะม Rosemary oil ชวยลด ถาการทำงานของกลามเนอภายในเสนเลอดไมด นำมนหอมระเหยหลายชนดชวยในการคลายกลามเนอเรยบได การเปราะแตกงายของเสนเลอดกจะตองมการบำรงและปรบสมดลของกลามเนอเรยบโดยมสวนชวยสมดล Metabolism ได กลม Muscle Tonic ซงรวมทง Blood และ Nerve Tonic ไดดวย นอกจากนยงมลมพษ 6 จำพวก และลมอนมพษ 6 จำพวก เมอเทยบกบวทยาศาสตร กจะงายสำหรบทจะใชนำมนหอมระเหยไปบำบด เชน ลมกาฬสงคล อาจเกดจากเชอเขากระแสเลอด เลอดเปนพษ กจะทำใหสามารถใชกลม Detoxified ได ลมชวหาสดมภ หมดสต อาจมเสนเลอดในสมองตบตน กใชนำมนหอมกลมทมผลตอการคลายกลามเนอเรยบ ทำใหระบบการไหลเวยนโลหตดขน ลมมหาสดมภ หาวนอน หวนไหวอยแตในใจ นำมนหอมระเหยทใชควรเปนกลม Calming เชน Sandalwood, Jasmine และ Rosewood oil สามารถนำไปใชได ลมตตยาวโรธ มอเทาเยน ปวดตงแตหวแมเทาถงหวใจ อาจจะเปนเพราะกลามเนอหวใจ ขาดเลอด นำมนหอมระเหยกลม Stimulate Blood Circulation และบำรงหวใจจะใชไดด เชน Eucalyptus, Rosemary, Rose ลมอนทรธน เหมอนไขรากสาด เพอพกเหมอนผเขา อาจเกดจากเลอดเปนพษ ตดเชอ ในกระแสเลอด ซงอาการนใชนำมนหอมระเหยกลมลดไข และ Antiseptic ตาง ๆ ตามลกษณะพช และธาตเจาเรอนได ลมบาดทะจต จบไขดจอยางสนนบาต ละเมอ จตระสำระสาย อาจเกดจากเสยแรธาต แคลเซยม โซเดยม ทำใหมอาการทางสมอง ในการใชนำมนหอมระเหย กจะมนำมนหอมระเหยทปรบสมดลธาตเจาเรอนทไปกระตนตอมใตสมองใหผลตฮอรโมน Serotonine ออกมา จะมสวนไปสงการ ใหเกดการดดซมแคลเซยมเขาส Nerve Cell ไดด ซงจะมผลดใหอาการทางสมองดขน บำรงสมอง หรอเพม Neurotransmited ไดดขน ลมพทธยกษ อาจเกดจากสมองอกเสบ ตดเชอรนแรง นำมนหอมระเหยทมผลตอการ ฆาเชอกจะนำมาใชในการแกไขได ลมจำพวกใดบงเกดขนในเสน การนวด ประคบ และกนยาแกลมในเสนจงหาย พวกน ใชนำมนหอมระเหยผสมนำมนนวดนวดได และในกลมประคบ ถาไมมสมนไพรสด กจะใชนำมน หอมระเหยหยดในสำลหอประคบได หรอในการรบประทาน ขบลม หรอ ดมกได เชนเดยวกน ถาลมใดบงเกดแตโลหต ใหใชนำมนหอมระเหยสดดม รบประทาน และนวด กสามารถ เขาสกระแสโลหตเพอแกไขไดเชนกน

328

ถาลมพวกใดทเกดในผวหนา การทากชวยแกไขไดด หรอสดดม หรอรบประทานดวยกดมาก แตการรบประทานตองระวงเรองความเขมขน ตองมผรในการกำกบ หรอตามคำแนะนำจากผผลตทไดมการรบรองแลว สนนบาตโลหต อาการบวมทงตว อาจเกดจากไต หวใจ และซดมาก ใชนำมนหอมระเหย กลมบำรงไต และหวใจได อสรนธญญาณธาต 4 ลกษณะ 1. ลกษณะสมาธาต อาการไมอยากอาหารอน แนนเฟอ พะอดพะอม ควรบำรง

เตโชธาต นำมนหอมระเหยกมกลมทกระตนนำยอยใหอยากอาหาร เชน กลม Citrus Note มะนาว สมสมาธาต ตวรอน สวงสวาย บรโภคอาหารไมมรส กนมากแลว ไมอวน พบปญหาพวกคอหอยพอก เบาหวาน กลมนำมนหอมระเหยแนะนำบำรงธาตเจาเรอนและเบาหวานกม Eucalyptus และหวหอมจะชวยลดเบาหวานได

2. ลกษณะวสมาธาต เตโชธาตกำเรบ แปรปรวน แนนอระ หนกตว อยากรบประทานอาหารบอย ๆ เพราะถายบอย ๆ ใหยาแกในกองวาโยกอน แลวจงใหเตโช การใชนำมนหอมระเหยกลมทสามารถปรบสมดล Metabolism สมดลยอยอาหารไมเรวและชาไป ทำใหไมหวบอย

3. ลกษณะฏกธาต เตโชธาตกำเรบแรงกลา ยอยเรวมาก รบประทานอาหารไมรจกอม รบประทานเยอะ ภายในออนเพลย สวงสวาย ใหยาเยนขม ลดดวยอาหารทรสเยน นำมนหอมกควรจะเปนกลมบำรงธาตไฟ ปรบสมดลการยอยอาหารและอาการออนเพลยใหกลบสมดล (Energizer)

4. ลกษณะมนทาธาต เสมหะสมฏฐานกำเรบแรงกลา เตโชธาตถดถอย อจจาระเหลว ทองเฟอ ใหยารสสขม แกเหมอนยาหอมชกำลง ถาเปนนำมนหอมระเหยกเปนกลมธาตดนและนำบำรงกำลงและหวใจ แลวจงตามดวยรสเผดรอน เตโชธาต หรอนำมนหอมระเหยกเปนกลมบำรงธาตไฟ

ลมบงเกดในพทธะปตตะโรค 4 จำพวก 1. หทยวาตะ มกมนตง ปากหนก ใจลอย ชอบอยคนเดยว ใจนอย ไมอยากอาหาร

หวเราะและรองไห เปนอาการทางจต กลมนใชนำมนหอมระเหยชวยกลมหวใจ และทำใหสดชนได ดแลตามธาตเจาเรอน

2. ลมสตกกราตะ เจบเหมอนเอามดมาเชอด และเหลกมาแทงแปลบปลาบไปทงกาย ใจสน เจบอก เหมอนหวใจขาดเลอด เสนเลอดตบ นำมนหอมระเหยทแกอาการ ดงกลาวนกจะชวยแกไขอาการได เพราะเกดจากอาการของกลามเนอเรยบ นำมน

329

ตำราวชาการ สคนธบำบด

หอมระเหยจะชวยใหเกดการขยายออกได ซงมนำมนกลมบำรงหวใจและชวยคลายกลามเนอ เชน Antisplasmodic และบำรงเลอดและหวใจดวย

3. ลมอศฎากาศ เกดใจลอย ไมมสต ระสำระสาย รอนมาก ผวหนงแดง ซบผอม หมดสต ไมรตว อาการทางสมอง ตองใชนำมนหอมระเหยกลมบำรงประสาท และทำใหมสมาธ เชน พวก Peppermint, Mint

4. ลมสมนา เกดแกกองอมพฤกษ ไมรรส มอาการเลอดออกในสมอง สมองขาดเลอดไปเลยง ซงนาจะเปนกลมของนำมนหอมทบำรงสมองและทำใหเลอดหมนเวยนไดด

จากโรคลมทงหมดทกลาวมาจะเกยวของกบหลายระบบ เชน ระบบประสาท ระบบเลอด ระบบกลามเนอ ระบบอารมณ ลมดงกลาวเปนตามความเขาใจแผนปจจบน ดงน :- 1. Vertigo (อาการบานหมน) 2. Palpitation (อาการใจสน) 3. Emotional Stress (อารมณเครยด) 4. Headache (ปวดศรษะ) จากการพดถงสรรพคณของนำมนหอมระเหยขางตนในบทอนกจะชวยทำใหสามารถเลอกนำมนหอมระเหยมาใชในการแกอาการดงกลาว ซงมความสมพนธกบโรคลมในแพทยแผนไทยไดอยางด หรออาจจะแบงสาเหตไดเปนกลมใหญ ๆ คอ 1. สาเหตจากสมอง ไดแก เลอดไปเลยงสมองไมพอ เกดอาการ Vertigo, Cerebral

insufficienecy, Syncope 2. สาเหตทางจตใจและอารมณ ไดแก Anxiety, Depression 3. สาเหตจากหวใจ ไดแก Palpitation, Angina, Arrythmia 4. สาเหตจากระบบทางเดนอาหาร ไดแก Nausia, Vomiting, Morning Sickness 5. สงอน ๆ ภายในผว ไดแก ปวดเกนไป แนนเกนไป รอนเกนไป (Heatstroke) ถาลกษณะอาการอยางนยาโบราณใชยาหอมไทย ดงนน ถาเปนนำมนหอมระเหยกจะใชไดเชนกน ซงในยาหอมทไดกลาวแลว ลวนเปนพชนำมนหอมระเหยทงสน การพฒนายา ยาหอม ในรปแบบของนำมนหอมระเหยจงนาพฒนาอยางยง

330

โรคในการแพทยแผนปจจบนทสมพนธกบโรคในคมภรชวตาร 1. โรคของระบบไหลเวยนโลหตและโรคเลอด 1.1 ชอค (Shock) เนอเยอตาง ๆ รบเลอดไปเลยงไมพอ จากการไหลเวยนโลหต

ลมเหลว หวใจ สมอง ไต ขาดเลอด รายแรงตอชวต ชอคจากปรมาตรของเลอดลดลง เกดการสญเสยเลอด หรอสาเหตอน

ชอคจากระบบประสาท ระบบประสาทอตโนมต และศนยควบคมหลอดเลอด หลอดเลอดทวรางกายขยายตว ทำใหความดนเลอดตำ หรอเกดจากตดเชอ หรอโลหตเปนพษ

ชอคเกดจากหวใจ กลามเนอหวใจตาย ขาดเลอด เจบหวใจตบ หรอจากอาการแพ ภาวะไวเกน แพทงสารธรรมชาตและเคม

ชอคตามระบบตอมไรทอ ตอมหมวกไตฝอ ใชยา steroid นาน ๆ หรอเกดจากโรคแอดดสน อาการจะซม สบสน กระหายนำมาก ผวซดคลำ ปสสาวะแทบไมมเลย และตายในทสด

1.2 ความดนโลหตสง ทงบนและลาง 140-90 มลลเมตรปรอท โดยมากผปวย มความดนคอนขางสง

สาเหต: อาจจะเปนพนธกรรม (ปฐมภม) ลองปรบสมดลธาตเจาเรอนดวยนำมนหอมระเหยทลดความดนโลหต พวกทเปนแบบทตยภม มสาเหตไดรบยาบางอยางโรคไต ตงครรภ หลอดเลอดแดงตบ โรคตอมไรทอ ตะกวเปนพษ แกอาการตามสาเหต ใชนำมนหอมระเหยชวยแกปญหาทตนเหตได

สวนผสงอาย พบความดนบนสงอยางเดยว อาจเกดจากหลอดเลอดแดงแขง อนน นาจะใชนำมนหอมระเหยได สวนพวกทมความดนโลหตสงชวคราว ลดอาการ เชน ไข เครยด โกรธ ดวยการใชนำมนหอมระเหยไดทงสน ใชนำมนหอมระเหยทมระบสรรพคณในบทท 2

2. โรคหวใจขาดเลอด (Ischemic heart Lisease) 2.1 กลามเนอหวใจตาย ตบตนของหลอดเลอดแดง 2 ลกษณะ 2.1.1 ขาดเลอดชวขณะ 2.1.2 กลามเนอหวใจตาย สาเหต: การตบตนของหลอดเลอดทเลยงกลามเนอหวใจ เนองจากไขมนเกาะ เรยกวา

atherosclerosis ผสมกบความเสอมของรางกายตามวย หรอสบบหรจด ภาวะไขมนในเลอดสง เบาหวาน อวน ขาดการออกกำลงกาย

331

ตำราวชาการ สคนธบำบด

อาการ: เจบจกแนนทกลามหนาอก ราวไปทไหลซาย มาทคอ ขากรรไกร หลงและแขนขา

การปองกน: ระวงอยาอวน ลดบหร ลดอาการความดนโลหตสง เบาหวาน ดงนนในอาการทงหมดนจะตองสามารถใชนำมนหอมระเหยไปชวยไดตามอาการดงกลาว 2.2 โรคหวใจเตนผดจงหวะ สาเหต: พบในโรคหวใจรมาตก โรคหวใจขาดเลอด คอพอก อาการ: ใจสน ออนเพลย ใจสน เหนอยงาย อาการดงกลาวกจะใชนำมนหอมระเหยในการดแลได แกทสาเหต 2.3 หวใจวาย/ลมเหลว สาเหต: มาจากขาดเลอด พการ เชอโรค ดมสรา เบาหวาน ปอดเรอรง คอพอก

เปนพษ โลหตจาง เหนบชา ใชนำมนหอมระเหยแกตามอาการ คมภรกษยกบนำมนหอมระเหย 1. กษยเสน (กษยลม) ทองลนขนลนลง อาหารไมยอย เมอเทยบกบแผนปจจบน คอ

มกรดในกระเพาะมาก ลำไสอกเสบ ใชนำมนหอมระเหยแกอาการดงกลาวได เชน ขมน ตะไครบาน ขง เรว กระวาน

2. กษยราก ลมรอน ใหอาเจยน ลมเปลาลนอยในทอง กรดในกระเพาะอาหารมาก แผลในกระเพาะอาหาร (Peptic ulcer) ลำไสอดตน (Gut Obstruction) มการตดกบของสงให (Gut adhesions) ใชนำมนหอมระเหยแกตามอาการน ตามสรรพคณนำมนหอม

3. กษยเหลก หวเหนาและทองนอยนนแขงดจแผนหน บรโภคอาหารมได ปวดดงจะขาดใจตาย เพศชายอาจเกดจากการอกเสบตรงลำไส ไสเลอน ไสตงอกเสบ ตอมลกหมากโต กระเพาะปสสาวะอกเสบ เพศหญงกมดลกอกเสบ pelvic inflammation กระเพาะปสสาวะอกเสบ แกโดยใชนำมนหอมระเหยกลมลดการอกเสบและขบแกส

4. กษยป ปวดทองนอย เจบตามลำไส แผนปจจบนวา มกรดในกระเพาะอาหารมาก มแผลในกระเพาะอาหาร Peptic ulcer มพยาธในระบบทางเดนอาหาร แกโดยใชนำมนหอมระเหยไดหลายชนดเชนกน ดจากบทท 2

5. กษยจก จกแดกดงจะขาดใจ นอนควำหงายกปวด อาจเปนแผลในกระเพาะอาหาร ตบออนอกเสบ แผลลำไส ใชนำมนหอมระเหยแกตามอาการทปรากฏได ดจากสรรพคณของนำมนตามบทท 2

6. กษยปลาไหล หวเหนา ทวารหนก ทวารเบา ขดอจจาระ ปสสาวะ ใหอจจาระเหลองดงขมน เมอยขบทกขอกระดก โรคปจจบนอาจเปนถงนำดอกเสบ ลำไสใหญอกเสบ

332

อาจเปนฝมะเรงกได หรอโรคพยาธลำไส หรอพยาธในตบ ใชนำมนหอมระเหยรกษาตามสาเหตของโรคได

7. กษยปลาหมอ ปวดไปททองนอย ขดอจจาระและปสสาวะ เกยวของกบระบบขบถาย และปสสาวะ ใชนำมนหอมระเหยแกอาการตามนได

8. กษยปลาดก เกดแกโลหตและนำเหลองระคนกน ทำใหหอบ สะอก พบในหญง มครรภแก 7-8 เดอน อาจจะมเนอคารงไข ถงนำในชกมดลก เนองอกในมดลก โรคมดลกและรงไข ใชนำมนหอมระเหยแกตามอาการ

9. กษยปลา ปวดขบทรวงอกดงจะขาดใจตาย ผวซดเผอด ผอมแหงลง เปนมะเรงปอด เนองอก (Tumor) หรอ TB แกตามอาการได โดยใช Essential oil เชน Rose แก TB

10. กษยลนกระบอ โลหตเปนลม ตวแขงชายโครงดานขวา นอนไมหลบ กนอาหารไมได ถากษยแตกจะทองโต ซมไปสวนอน ถงถงนำดอกเสบ มะเรงตบ ตบแขง รกษาดวยนำมนหอมระเหยทกระตนนำด

11. กษยเตา คายเสมหะ ตดชายโครงซายขวา ผวเหลอง โลหตตกทวารหนก ทวารเบา อาจเกยวกบมะเรงถงนำด ซบผอม หรอมะเรงตบ แกตามอาการโดยใชนำมนหอมระเหย Detoxified ตบ ถงนำด

12. กษยดาบ ยอดอกแขงดงแผนศลา เยนไมได รอนคอยสงบ รบประทานอาหารไมไดลงหวเหนาแลวจะแยมาก รกษาไมได โรคกระเพาะ กระเพาะอาหารเปนแผล กระเพาะทะล ใชนำมนหอมระเหยเยยวยากระเพาะอาหาร เชน ขมนชน

13. กษยทน ทบมายอดอก เวลารบประทานอาหารจะอาเจยน หายใจไมคอยตลอด แนนทองนอย กระเพาะอาหารอกเสบ (Gastritis) ทางเดนอาหารอกเสบ อาจม เนองอก หรออกเสบหลอดอาหาร แกโดยใชนำมนหอมระเหยกลมลดอาการอกเสบ

14. กษยเลอด ลมตะครวขนมาแตหวแมเทา ปวดขบ สะดงทงตว เสยดชายโครง นวดใหคลายเสน แลวกนยา ภาวะขาดธาตอาหาร แคลเซยมตำ เกรงเปนตะครว อาจขาดวตามน มอาการทางประสาท เสนเลอดตบ นวดแลวดขน ใชนำมนหอมระเหยนวด และเลอกใหตรงธาต เพอปรบการเขาออกของ Ca++ สเซลลประสาทไดดขน (ใหไปกระตน Serotomin นนเอง)

15. กษยเชอก ขนตงแตหวเหนาหยงถงหวใจ แขงดจเหลก จกเสยด ขดปสสาวะอจจาระดำเปนมน บรโภคอาหารไมได บางทหนาว นวดจงคอยคลายลงหนอยหนง นวดใหตงเตง จะยอตวไมได อาจถงโรคนว กระเพาะปสสาวะอกเสบ อาจเปนมะเรง แกตามอาการของโรคโดยใชนำมนหอมระเหยได

333

ตำราวชาการ สคนธบำบด

16. กษยเพลง จกษแดง เจบยอดอก หนาบวม ทองบวม เทาบวม ตวเยน รอนใน ดงเพลง จบเสนปตฆาต ปวดขบเปนกำลง พะอดพะอม ทองขน ผายลมใหแนน อาจเกดจากไต หวใจซด พยาธปากขอ ใชนำมนหอมระเหยตามอาการแตละอยางได

17. กษยนำ เกดจากโลหต นำเหลอง เสมหะ ปวดขบถงยอดอกดงใจจะขาด ลามขนไปดงฝมะเรงทรวงอกและฝปลวก เกดจากมดลก ปกมดลกอกเสบ เรอรง หรอกระเพาะปสสาวะอกเสบ มะเรงตาง ๆ ทองเชงกราน แกดวยการดอาการและเลอกนำมนหอมระเหยใหเหมาะตามอาการทปรากฏ

18. กษยลม ลม 6 จำพวก ในไส นอกไส ทวสรรพางคกาย อทรวาต อทธงคมาวาตา ใชนำมนหอมระเหยแกอาการลมตาง ๆ ได สดดม ทา และรบประทานขบลมได

นำมนหอมระเหยกบคมภรเกยวกบโรคของสตร คมภรเกยวกบประจำเดอนและปญหาประจำเดอน สตรตางจากบรษ 2 ประการคอ ตอมเลอดและนำนมสำหรบเลยงบตร มบคคล 2 แบบเมอมประจำเดอนมา บางคนกสบายด บางคนมอาการผดปกต ทางแผนไทยเรยก ระดปกตโทษ และระดทจรตโทษ 1. ระดปกตโทษ 1.1 ลกษณะทางโลหตระดอนบงเกดแตหทย ระสำระสาย คลงไคลใหลหลง โกรธงาย ปากเขยว ตาเขยว ถงอาการหวใจวายได ซงอาการเหลานจะใชนำมนหอมระเหยในการปองกน ในชวตประจำวนตามธาตเจาเรอนได เพอลดอาการตาง ๆ 1.2 ลกษณะโลหตระดอนบงเกดมาแตดและตบ มนเมา ซบเซา สะดงหวาดไหว อาการแผนปจจบนเปนโรคเลอดผดปกต โลหตจาง มการเปลยนแปลงฮอรโมน ภมตานทานตำ ตดเชองาย ดงนน การใชนำมนหอมระเหยกจะชวยปรบฮอรโมนได และ Stimulate ภมตานทานได เลอกตามลกษณะธาตเจาเรอนทแนะนำในบทท 2 1.3 ลกษณะโลหตระดอนบงเกดมาแตเนอ ทำใหรอนในผวเนอ แดงดงลกตำลงสก เปนยอดผด คนทงตว ไมรนแรงถงตาย ทางแผนไทยเรยกลมพษ (Urticaria) เกดความเครยดขน จงเกดอาการน ดงนน นำมนหอมระเหยกลมลดเครยดและผนคนจะชวยไดด 1.4 ลกษณะโลหตระดอนบงเกดมาแตเสนเอน จะเจบตวทวสรรพางคกาย สะบดรอน สะบดหนาว ปวดศรษะ เมอมระดจะหายไป แผนปจจบนเรยก Pre-Menstrual tension ใชนำมนหอมระเหยแกปวดทาเพอบรรเทาอาการและลดไขได แกปวดศรษะได 1.5 ลกษณะโลหตระดอนบงเกดแตกระดก เมอยกระดกทกขอ เจบเอว เจบหลง ทางแผนปจจบน ปวดกระดกและขอเปนอาการ Pre-menstrual tension ไมถงตาย ใชนำมนหอมระเหย แกอาการได

334

แพทยแผนปจจบนจะแนะนำเรองอาหารการกน ลดนำตาล กาแฟ สรา กนผลไมสด เพม Vit B6, Vit C และ Zinc และหมอจะให Progesterone ดวย 2. ระดโลหตทจรตโทษ 2.1 โลหตชาตโทษ 2 ประการ 2 จำพวก 2.1.1 อาย 14-15 ป ระดมาไมปกต มาแลวหายไป การรกษาจะปรบธาตบรบรณ เกดจากการถายทอดมาจากพนธกรรม เมอมสามจะดขน นำมนหอมระเหยใชกลมปรบสมดลฮอรโมนเพศได 2.1.2 หญงไมมสาม แตโลหตสมบรณด พบวา เมอแตงงานมสามแลวระดหายไป ทำใหทองจก ทองพอง เนอชาซด อดโรย สามมากดวยกามคณ สตรมอาจทนทานได ใชยาประจโลหตและบำรงธาตบำรงกามใหกน ในกลมนำมนหอมระเหยใชกลมปรบสมดลฮอรโมนเพศได 2.2 โลหตระดกบกองธาต 4 ความไมสมดลธาต4 ทำใหเกดปญหาและมาจากพฤตกรรม เชน ฤดกาล กาลเวลา ยายถนทอย ทำใหมผลตอการผดปกตของประจำเดอน จะตอง รบประทานอาหารใหสมดลธาต นำมนหอมระเหยกเชนเดยวกน ตองปรบสมดลใหรางกายแขงแรงกจะทำใหระบบประจำเดอนปกตได 2.2.1 โลหตอนเกดแตกองอาโปธาต สตรยงไมแตงงาน ระดทออกมาม เมอกมน คาว โลหตบางใส ปวดทอง แกดวยนำมนหอมปรบสมดลธาตนำ แกปวดประจำเดอนได เชน Lavender, Geranium, Ylang ylang และ Jasmine 2.2.2 โลหตอนเกดแตกองเตโชธาต สตรมสามแลวหรอไมม จะมอาการตงทงตว ระดเปนฟอง สเหลอง อาเจยน เหมนอาหาร หนาว จกแดก ใหปรบสมดลดวยนำมนหอมระเหยธาตไฟ เชน Rosemary oil และ Rosewood oil 2.2.3 โลหตอนเกดแตกองวาโยธาต สตรทมสามหรอไมม ทองจะขนอดพอง จกเสยด ตวรอน คลนเหยน ระดสนำออกดำอนจางใหปวด ใชนำมนหอมธาตลม ปรบสมดลฮอรโมนไมใหปวดระด เชน Neroli oil, Bergamot oil 2.2.4 โลหตอนเกดแตกองปถวธาต สตรทมสามหรอไมมกด จะเมอย ทกขอลำกระดก รอนแสบจกเสยด ทองขนเปนกำลง ระดสดำแดง สขาวเหลองระคน มกลนคาว ปวดในอทรเปนกำลง ใหใชนำมนหอมระเหยกลมธาตดนปรบสมดลฮอรโมนได เชน Patchouli oil, Sandal wood oil 3. ปญหาประจำเดอนผดปกต 3.1 ประจโลหต บำรงธาตไฟ บำรงโลหต ใชยาธาตทง 4 เสมอกน นำมน หอมระเหยใช Rose oil สวน Rose oil จะใชไดทกธาตเจาเรอนเพอปรบสมดลฮอรโมนเพศได รวมทงแกปวดประจำเดอนได

335

ตำราวชาการ สคนธบำบด

3.2 ประจำเดอนผดปกตถงตายได มโลหตเปนกอนอยททองนอย ทรวงอก บางทจกยอดอก เปนกอนเนองอก แกไขโดยวธผาตดอยางเดยว ตามหมอแผนปจจบน 3.3 หญงระดไมมาเมอครบกำหนด ระดแหง ใหแตงเอาบำรงธาตไฟ แลวแตงยาบำรงโลหต แลวแตงยาขบโลหต นำมนหอมระเหยกใชบำรงตามธาตได เชนกน 3.4 ขดระด มระดมาแลว แตกลบหายไป จะไมมแรง จกขนมา นวดกคอยหายไป กลายเปนฝในมดลก เรยก กษยดาลเภา ซงกอนเนองอกในมดลกอาจลามไปกระเพาะปสสาวะ ปสสาวะไมออก ใชวธแผนปจจบน 3.5 ระดเนา มระดไมสะดวก โลหตจะมกลนเนา จกเสยด สะบดรอน สะบดหนาว เมอยขบทวสรรพางคกาย บวมหนาและเทา เจบหวเหนา หนาคลำหมอง นมดำ เจบบนเอวและตะโพก ปวดศรษะ ตาเหลอง ตาแดง ตองปกถงมะเรงมดลกหรอปากมดลก การใชนำมนหอมระเหยแกได เฉพาะอาการปวด โดยบรรเทาอาการปวด 4. ปญหาหลงคลอด แกบตรคลอดไมออก รกไมออก อยไฟไมได โลหตจาง โลหตตก ระดขด ระดเนา อาการเหลานเกดขน ตองแกตามอาการแตละอยาง การใชนำมนหอมระเหยชวย ปรบสมดลรางกายใหแขงแรง แกกลมอาเจยน ลมตขน ขบลมใหโลหตไหลเวยนด ปรบใหประจำเดอนปกต คลายเครยดไดสำหรบคนหลงคลอด และชวยใหขบนำนมไดดอกดวย ใชนำมนหอมระเหยใน หมออบไอนำ ทา ดม รบประทานได เพอใหเกดการปรบสมดลรางกาย จตใจใหดขน โดยเฉพาะกลมคลอดยากและมปญหาเรองปวดประจำเดอน

คมภรเกยวกบนำนมมารดาและโรคในสตรทพบบอยสมพนธกบนำมนหอมระเหย การบำรงนำนม การใหนมแกทารก จะชวยใหทารกไมขาดอาหาร ไมเปนโรคอวน และ ไดรบฮอรโมนและเอนไซมควบคมการเจรญเตบโตของอวยวะ และทำใหอวยวะทำงานตามระบบ และยงไดภมคมกนโรคและสารตอตานเชอโรค ลดการเกดภมแพและโรคเบาหวาน ผลดกบแมทำใหมดลก หดตวด เขาอเรว ขบนำคาวปลาไดด จาก Hormone Oxytoxin รปรางแมกลบคนสสภาพปกตไดเรว นำมนหอมระเหยจะชวยกระตนการผลตนำนมใหดขน และทำใหระบบตาง ๆ ของแมเขาสระบบปกต แขงแรงและสมบรณ ตองรบประทานอาหารใหเกดการสมดลและแขงแรง และยงใชดแล เดกแรกเกด เชน ลมกำเรบ โลหตกำเรบ ปถวธาตและเสมหะ อาโปกำเรบ เหลานแกตามอาการได โดยใชนำมนหอมระเหยดแลเดกแรกเกดไดตามคำแนะนำแตละชนดของนำมนหอมนน ๆ

336

โรคสตรทพบบอยในปจจบน 1. ปกมดลกอกเสบ / เยอบมดลกอกเสบ เกดจากการตดเชอจากชองคลอดหลายสาเหต

นำมนหอมระเหยสามารถใชทำนำยาลางเฉพาะท ฆาเชอได และดแลสวนนกอนมอาการ และยงชวยลดการอกเสบได

2. ปวดประจำเดอน (Dysmenorrhea) อาจเกดจากการผดปกตของรงไข หรอมดลก การผดปกตฮอรโมนเพศสำหรบเดก ๆ สวนอาย 25 ปขนไป เกดจากมดลกผดปกต มดลกอาจมเนองอก และมดลกอกเสบ นำมนหอมชวยแกปวดประจำเดอนได

3. ประจำเดอนขาด (Amenorrhea) อาจตงครรภ เนองอกรงไข ตอมหมวกไตผดปกต ตอมใตสมองผดปกต ความกงวลจากจต การใชนำมนหอมระเหยชวยปรบเรองความผดปกต ตอมหมวกไต ตอมใตสมองได และยงแกความกงวลทางจตไดดวย ดงนนจะมบทบาทในเรองนได

4. ดยบ (Dysfunction uterine bleeding) ภาวะเลอดออกจากโพรงมดลก พบใน วยใกลหมดประจำเดอนเกดความผดปกต ภาวะฮอรโมนเอสโตรเจนมากกวาปกต เลอดออกมากะปรบกะปรอย ตองปรบสมดลฮอรโมนโดยใชนำมนหอมระเหยได

5. เนองอกมดลก (Myoma uteri) เนองอกชนดไมรายแรง จะปวดมเลอดออกมาก ขณะมประจำเดอน ใชนำมนหอมระเหยแกปวดได

6. เยอบมดลกงอกผดท (Endometriosis) เยอบมดลกหนาตามผลฮอรโมน รงไข บบตว เศษเนอจะหลดไปเกาะทตาง ๆ เชน ลำไส รงไข ทำใหปวดทองมากขณะมประจำเดอน นำมนหอมระเหยชวยลดอาการปวด

7. การแพทอง (Morning Sickness) จะออนเพลย หนามด วงเวยน คลนไส อาเจยน นำมนหอมระเหยอาจชวยลดอาการวงเวยน อาเจยน คลนไสได

8. ครรภเปนพษ (Toxemia of Pregnancy) บวม ความดนโลหตสง ปวดศรษะ ตามว คลนไส อาเจยน บวมเทา บวมหนา หมดสตได

9. แทงบตร (Abortion) นำมนหอมอาจชวยได เชน กลมดอกไมชวยปรบสมดลรางกายแขงแรงและบำรงครรภได

โรคสตรอน ๆ นำมนหอมระเหยไมสามารถใชได นอกจากนยงมคมภรเกยวกบโรคซางเดก โดยสามารถเทยบเคยงกบแผนปจจบนและใชนำมนหอมระเหยแกตามอาการได และสำหรบเดกโต 5 ขวบขนไปกจะมคมภรเกยวกบโรคตานโจร ซงความสมพนธกบนำมนหอมระเหยกสามารถพจารณาตามอาการโรคและเลอกใชแกอาการตามโรค นน ๆ ซงตานโจรเกดจากอาหารสกปรกทปนเปอนเชอโรค หนอนพยาธ ดงนน การใชนำมนหอมระเหยกลมฆาเชอโรคและขบพยาธกจะชวยแกอาการได

337

ตำราวชาการ สคนธบำบด

คมภรเกยวกบฝและความสมพนธกบนำมนหอมระเหย 1. ฝในคมภร ไพจตรมหาวงศ 1.1 ฝยอดเดยว มกขนในคอ ตนคาง ตนห ถานำแดงเกดเมอดและโลหต

นำเหลองเกดเมอลม นำขาวเกดเมอเสมหะ มอยหลายประเภท ใชนำมน หอมระเหยแกอาการดงกลาวได

1.2 ฝยอดเดยวในรปแบนควำ เกดเมอลม กำเดา ระคนกน ขนกระหมอม ในศอก รกแร ไหล ใชนำมนหอมระเหยลดอาการอกเสบและฆาเชอได

1.3 ฝภายใน (วณโรค) นำมนหอมระเหยฆาเชอไดและชวยใหมสขภาพแขงแรง 2. ฝในคมภรทพยมาลา วณโรคภายใน 10 ประการ: แผนโบราณเรยกวณโรควากลมฝเหมอนกน ดอาการเปนเนองอกชนดรายแรง ในแผนปจจบนเรยก มะเรง (Cancer) ซงเรอง

มะเรงกสามารถใชนำมนหอมระเหยบรรเทาปวดได โรคผวหนง เรยก คชราด กลากเกลอนมทงทเปนดอกและหด สวนกลากเกลอน

และโรคเรอนอน ๆ เหลานกใชนำมนหอมระเหยฆาเชอ ตามแตวาเปนเชออะไร สวนในแผนปจจบนมฝหลายแบบ เชน - แผลพพองตมใส เปนหนอง - ชนดลกตดเชอถงหนงแท - แผลแสบตดเชอจากแผลถลอก - ไขทรพษเชอไวรส พบในปาก คอ ตมรอยโรคเปนแผลบมลก - อสก อใส ไวรสเชนกน เกดแผลพพอง อาจมแทรกซอนจากแบคทเรยได - เรม Herpes ตาง ๆ มกเกดบรเวณรมฝปาก อวยวะเพศ เมอมความเครยดกจะเกด - วณโรคจากแบคทเรย - โรคเรอนตดตอเรอรง เปนแบคทเรย เขาทางผวหนา และลมหายใจ การใชนำมนหอมระเหยฆาเชอและสรางภมตานทาน ใชในการลดความเครยด แกเรม ใชทงทาและสดดม ดคำแนะนำตามสรรพคณนำมนหอมบทท 2

คมภรมจฉาปทขนทกากบนำมนหอมระเหย เปนคมภรเกยวกบระบบทางเดนปสสาวะ ไดแก ไต ทอปสสาวะ กระเพาะปสสาวะ และอวยวะสบพนธทงหญงและชาย

338

เทยบกบโรคแผนปจจบน ทลาวสา เปนความผดปกตของโรคระบบทางเดนปสสาวะ การตดเชอของไต ทอปสสาวะ กระเพาะปสสาวะ เกดนวในทางเดนปสสาวะ องคสตร เปนโรคเกยวกบอวยวะเพศชาย นำปสสาวะเหลองมาก แสดงวามปญหาตบ ตบอกเสบ ถาขนขาวแสดงวาตดเชอ ถาเปนเลอดแสดงวาเปนนว ไตอกเสบ หรอมะเรง ถาดำแสดงวามปญหาเมดเลอด นำตาลมากแสดงวาเปนเบาหวาน ปสสาวะมาก หรอนอยแสดงถงภาวะการขาดนำ นำมนหอมระเหยมบทบาทตอการฆาเชอในระบบดงกลาวทงภายนอกและภายใน การขบปสสาวะ การอกเสบของอวยวะตาง ๆ ชวยลดการอกเสบได และชวยลดเบาหวานได ทำใหรางกาย มสมดลในระบบตาง ๆ ทำใหแขงแรงได

คมภรอตสารกบนำมนหอมระเหย การกนอาหารมผลดตอการกอโรคและตอการรกษาโรคมานาน หลกทฤษฎธาต การเสย สมดลธาต การกนอาหารทไมถกกบธาตและไมถกกบโรค ทำใหเกดปญหาตงแตเลกนอยจนรนแรง การรกษาในอดต มการรกษาตงแตอาการยงอยในชวงเรมจะหายงาย แตถงขนรกษายาก อาจถงตายได ผปวยเกดจากการเสยเกลอแร การตดเชอเขากระแสเลอด ม 2 ประเภท คอ อตสารโบราณกรรม 5 อตสารปจจบนกรรม 6 โบราณกรรมคอเรอรงมา ปจจบนกรรม คอโรคทเกดใหม โบราณมกจะหนกกวาปจจบนกรรม 1. อตสารโบราณกรรม 1.1 อมธาตอตสาร เกดจากเตโชธาตหยอน เอาอาหารมได พะอดพะอม แดกขน

แดกลง กระหายนำ คอแหงจนถงทรวงอก ปากแหง ถายจนนบเพลามได เปนภาวะการขาดนำ ใชนำมนหอมระเหยทหยดอาการถายทอง แกทองเสย และปรบสมดล ชวยยอยอาหารและขบลม

1.2 ปลณณธาตอตสาร ถายลงเปนนำชาชานหมาก นำแตงโม จกแดกเปนกำลง แนนลำคอ กนขาวมได ระบวาเกดแตกองลม ขากธาตลม เหมอนลำไสอกเสบ ใชนำมนหอมระเหยชวยสมดลธาตลมและหยดการถาย

1.3 รตตธาตอตสาร เกดแตกองปถว ถายมากเปนไมถวน อจจาระแดงดำโลหตเนา และเสมหะระคน บางทเขยวดงใบไม ธาตดนผดปกต นาจะนกถงมะเรงในลำไสหรออกเสบ ใชนำมนหอมระเหยลดการอกเสบและแกปวดและลดการถายลง

1.4 บศกายธาตอตสาร กองอาโปธาต บรโภคอาหารผดปกตผดสำแดง อจจาระเหมน เหมอนซากศพ ทองขนปะทะอยหนาอกใหแนน อาเจยน ลมปลวใหเหมนอาหาร ขาดนำตาล กนอาหารไมได หนามด ชอค ใชนำมนหอมระเหยทชวย

339

ตำราวชาการ สคนธบำบด

ใหรบประทานอาหารได และชวยไมใหแนนหนาอก ลดการอาเจยน เปนการบรรเทา ถาไมไดเปนมะเรง

1.5 กาฬธาตอตสาร กาฬพพธ - เกดขวตบ กาฬภพทธ - เกดในนำเหลอง กาฬสมทร - กระหายนำ ตวเยน ทองเดนธรรมดา กาฬบตร - เกดแตหวใจ ลามลงมาจนหวตบ กาฬสงคล - เกดแตขวด อจจาระ ปสสาวะเหลอง ใชนำมนหอมระเหย บำรงตบ นำด และลดการกระหายนำ แกทองเดน ปรบสมดลธาตตาง ๆ 2. อตสารปจจบนกรรม 6 อทรวาตอตสาร สนทรวาตอตสาร ปสสยาวาตอตสาร กจฉยาวาตอตสาร โกฐฐาสย

วาตอตสาร อตราวาตอตสาร 2.1 อทรวาตอตสาร ขนเมอสะดอนนพอง ทองขน ปวดมวน กนยาหาย ถกเยน

กลบมาปวดทองใหม ผดปกตลำไส ปวดทอง ทองขน ใชนำมนหอมระเหย ชวยแกปวดทองและทองขนได

2.2 สนทรวาตอตสาร กระหมอมยงไมปด ลมอโธคมาวาตออน ทำใหไสพอง ทองใหญ เปนมกเลอด ปวดมวน มวน คอ ทองโต ตบ มาม โต ธาลสสเมย ทองโตจากมนำในชองทอง ใหคำนงถงบด แกโดยการใชนำมนหอมระเหย ฆาเชอบดได และปรบสมดลนำในทอง

2.3 ปสสยาวาตอตสาร กนอาหารมได อาเจยนมสเขยว เหลอง ปรา 5 ประการ จากการกนอาหารไมสะอาด ทองรวงอยางแรง ใชนำมนหอมระเหยแกอาเจยนและทองเสยเพราะฆาเชอได

2.4 โกฐฐาสยาวาตอตสาร เกดตามลำไส อาหารไมยอย เกดบดเนาในลำไส แกโดยใชนำมนหอมระเหยชวยยอยของเชอระบบทางเดนอาหาร

2.5 กจฉยาวาตอตสาร เกดกบพวกไส เกดจากคอลงไปทวารหนกเบา ลงทอง เหมนคาว แตไมปวดมวน ไหลออกมาเอง กลนไมอย จะตองเปนนำมน หอมระเหยทฆาเชอ ลดการปวดมวนทอง ลดการถายลง

2.6 อตราวาตอตสาร เกดจากวาโย 16 จำพวก อาการปวดมวน เปนมกเลอด เหมอนบด ทองเดน 11 ประเภท ตางกนทหลกการธาตทง 4 ใชนำมน หอมระเหยลดอาการปวดมวนและลดการถายลง

340

นอกจากน การนวดและประคบมบทบาทตอการรกษาโรคแบบแผนไทยซงสรรพคณของลกประคบจะชวยใหลดบวม ลดการอกเสบของกลามเนอ เอน หรอชวยกระตนการไหลเวยนของโลหตไดอยางด ตลอดจนทำใหปลายประสาทไดรบการฟนฟ นอกจากนยงทำใหอาการฟกชำดำเขยวทเลาลง และยงมสวนทไดรบจากการสดดม ทำใหระบบตาง ๆ ในรางกายสมดลดวยอยางด

นำมนหอมระเหยกบการนวด 1. การกด การใชหวแมมอกดลงบนสวนของรางกาย ชวยคลายกลามเนอ เลอด

จะออกจากหลอดเลอดบรเวณนน และเลอดจะมาเลยงบรเวณนนมากขน ทำใหระบบไหลเวยนโลหตด และถาเราใชนำมนหอมระเหยตามคณสมบตทคดเลอกแลวเพอแกโรคตาง ๆ โดยทาทหวแมมอและกด กจะทำใหเกดสรรพคณรวมกนได ลดอาการบวมชำทกด แรง ๆ ดวย

2. การคลง เปนการคลงกลามเนอ ซงใชนำมนหอมระเหยผสมตามวตถประสงค คลงไปดวย กจะชวยใหเกดผลสมฤทธตามตองการ

3. การบบ เพอเพมการไหลเวยน อาจทานำมนหอมระเหยแลวจงบบ กจะชวยใหการไหลเวยนโลหตดยงขนได ลดอาการชำทเกดจากการบบแรงได

4. การดง ใชนำมนหอมระเหยทากอน แลงจงดง เพอใหเกดการคลายปมได งายขน อกทางหนงจะชวยลดอาการฉกขาดจากเอนกลามเนอได

5. การบด การออกแรงหมนตอกลามเนอ ควรทานำมนหอมระเหยกอน แลวจง ออกแรงบด จะชวยใหไดประสทธภาพเพมขนตามสรรพคณนำมนหอมระเหย

6. การดด เพอใหขอตาง ๆ เคลอนไหวไดด ถาเลอกนำมนหอมระเหยทบำรงขอตามสรรพคณยาได

7. การทบ การสบและต เปนการกระตนกลามเนอ ซงถาทานำมนเฉพาะทกจะชวยใหไดสรรพคณเสรมกนได

8. การเหยยบ อาจพลาดได ควรทานำมนหอมเพอกนการกดทบทแรงไป และชวยใหลดอนตรายลงไดบาง

341

ตำราวชาการ สคนธบำบด

6.2 การประยกตใชนำมนหอมระเหยกบการแพทยอายรเวท “อย” (Ayus) และ “วด” (Vid) หมายถง ชวตกบความร อายรเวท เปนศาสตรแหงชวต ซงมหาฤาษแหงอนเดยลวงรมาเปนพนปแลว 2500 ปทผานมาไดมการบนทกไว พบวา หลกอายรเวทตงอยบนพนฐานจกรวาล ซงเปนความเชอ ในเรองพลงจกรวาล ซงปจจบนไดนำความรมาใช อายรเวททำใหเรารวารางกายเปนจลภาค จกรวาลนน ยงใหญ ทำใหตระหนกถงความสมพนธระหวางโลกภายในและภายนอก หรอจลภาคและมหาภาคนนเอง อายรเวท จะมความเชอวาถารางกายเรามความสมดลของพลง 3 ประการ คอ วาตะ (Vata) ปตตะ (Pitta) และ คะฟา (Kapha) เชอพลงทงสามนมความสำคญยงตอชวต และการนำเอาพลงทงสามมาประสานกนอยางราบรน จะไดเสรมสรางสขภาพรางกาย อารมณ และความเจรญเตบโตทางจตวญญาณไดอยางเตมท ดงนน ทำใหมองเหนวาอายรเวทมงประเดนความสนใจไปยงสาเหตแหงโรคภยไขเจบมากกวาสนใจกบอาการนนเอง การรกษาจงมงประเดนตวบคคลมากกวาอาการของโรค วธการน ไดรบการพสจนมาหลายศตวรรษแลว และมการปรบใชกนทวโลก ถอเปนแมแบบแหงการแพทย หลกของอายรเวท หมายถง เมอบคคลใดกตามสามารถสรางความสมดลใหเกดขนกบองคประกอบภายนอกและภายในได เขาจะบรรลถงซงความสำเรจปจจยลบ สรป อายรเวทถอไดวาเปนการผสมระหวางหลกการทางดานวทยาศาสตรกบปรชญา ทบงบอกรายละเอยดทกขนตอนของสภาวะทางดานรางกาย ความคด อารมณ และจตวญญาณ อนเปนปจจยสำคญแหงความเปนผมสขภาพด รปธรรมนนเกดขนมาจากพลงแหงชวต 3 ประการ คอ วาตะ ปตตะ และ คะฟา รวมพลงทง 3 เรยกวา “โดชา” เปนพลงทเราไมอาจมองเหนได แตทำงานประสานอยกบการทำหนาทของรางกาย การทำงานของพลงทง 3 ตองสมดล ถาไมสมดล จะเกดปญหาสขภาพ มนษยเรานนม องคประกอบสำคญยง 2 ประการ คอ 1. สารทรางกายกกเกบไวได ไดแก แรธาต หรอเรยกวา “คาตส” เชน พลาสมา เลอด

กลามเนอ ไขมน กระดก ไขกระดก 2. แรธาตทไมอาจกกเกบได เรยก “มาลาส” เปนสงไรประโยชน เชน อจจาระ ปสสาวะ

และเหงอ นอกจากน เรายงม อคน ซงเปนธาตทควบคมกระบวนการเปลยนรปของสงทเรารบเขาไปในรางกาย และทำใหสงนนกลายเปนสวนหนงของรางกายเรา ทงยงทำหนาทในการบนทก ความจำเกยวกบประสบการณตาง ๆ เพราะฉะนน การสรางความสมดลและมสขภาพสมบรณใหเกดขน

342

กบทงระบบโดยรวม คอหลกการขนพนฐานของการบำบดดวยหลกอายรเวท และชใหเหนวาอายรเวทนนมความเกยวของกบรางกาย คนจะถกควบคมดวยไตรโดชา และอยางนอยถกควบคมดวยพลง ไตรโดชา ในอตรามากนอยแตกตางกนไป สวนใหญ 1-2 พลงเสมอ โดชา ความหมาย คอ สวนผสมของพลงงานทเราเรยกวา องคประกอบทง 5 ธาต ทมความแขงแกรง สภาวะของธาตทไหลเลอนได ชองวางทธาตผานเขาไปอยได สภาวะของธาตทเปนอากาศ พลงในการเปลยนรปธาตจากสภาวะหนงไปสอกสภาวะหนง วาตะ เปนสวนผสมของอากาศกบชองวาง รบผดชอบการเคลอนไหว รางกาย ความคด ประสาทสมผส และกระบวนการขจดของเสย ปตตะ เปนสวนผสมระหวางไฟกบนำ มนจงรบผดชอบเรองความรอน การสรางสใหม ขนมาทดแทนของเกาทตกลง การสรางพลงงาน รวมไปถงระบบการบดยอยทงหลายทมในรางกาย คะฟา เปนสวนผสมระหวางดนกบนำ รบผดชอบตอความมนคงดานรางกาย โครงสรางของเรอนราง และสรางสมดลใหเกดขนกบของเหลวทมอยในรางกาย คณสมบตของพลง วาตะ แหง หนาวเยน เบา ไมคงท ขบเคลอนเบาบาง เรว ปตตะ เปนมน รอน เบา มงมน ของเหลว เปนกรด ปราดเปรยว คะฟา เปนมน หนาวเยน หนก มนคง เหนยวหนด หนาทบ เซองซม ถารางกายแหง มพลงวาตะสง อาจจะมาจากทองผก ถารางกายมความรอนสง มพลงปตตะสง พษไข ความรอนใจ ความโกรธ ถามความหนกเกดขน แสดงวาคะฟาเพมขน อวนขน การบวมเนอตว สภาวะแวดลอมทำใหพลงตางๆเปลยนแปลงไป โดยหลกการเดยวกน อทธพลของโดชา ทมคณสมบตตรงขาม ยอมจะชวยใหเกดสมดลขนได จงกลายมาเปนหลกการของการบำบดรกษา ตามหลกอายรเวท และเคลดลบของการทจะมวธการเลอกอยางถกตอง เพอสงเสรมสขภาพและ ความงามของรางกาย ในการใชนำมนหอมระเหยกบหลกอายรเวทจงมหลกการในการพจารณานำมนหอม ระเหยโดยใชบคคลเปนหลกเชนเดยวกน แลวจงเลอกใชนำมนเพอเอาไปปรบสมดลใหมสขภาพทดขนตามสถานการณ การเลอกนำมนหอมระเหยเพอนำไปใชในการแกปญหาสขภาพของโดชาบกพรองของแตละ Dosa นนแตกตางกน เพราะตามหลกอายรเวทพดถง Dosa ทำใหเกดโรคตางกน ดงนนตามคำแนะนำตอไปนเปนตวอยางได เชน

343

ตำราวชาการ สคนธบำบด

1. Vata 1.1 Prana Vata การหายใจมปญหา การกลนอาหารมปญหา และการคด สามารถ

ใชนำมนหอมระเหยในกลม Sandal wood, Colamus, Rosamary, Myrtte, hyssop, Cardamon, Orange, Neroli, เพราะจะแก Worry anxiety insomnia asthma tension dry caush tuberculasis, dehydration shortnese of breath, poo memory, irregular heart beat loss of voice ซงตองพจารณาธาตเจาเรอนของผปวยดวย จะไมมผลขางเคยง วธใช คอ สดดม และหยดลงในจมก Compresses ใสในอาหารและชา

1.2 Udana Vata มปญหาปอดและหลอดลม ทำใหรางกายเครยด ตองใชสมองมากมาย ตองปลอยอารมณใหสบาย ๆ และยกโทษใหทกอยาง ถามอาการ Dry eyes, Sorethroat, Tonsillitis, ขาดความเชอมน ออนแอ Fatique, ปวดห, Speech dyects, Cauces, ตนเตนผดปกต และไอแหง ๆ นำมนหอมระเหยทแนะนำ คอ Chamomile, Anise, ใชสดดม Compresses, gargle

1.3 Samana Vata การเคลอนยายอาหารลงสกระเพาะอาหารและลำไสเลกและ Metabolism อาการทปรากฏ เคลอนชามาก ไมยอย ทองเสย มแกซ ไดรบอาหารนอย ไมมพลง และ dehydrate นำมนหอมระเหยทแนะนำ Cumin, Turmeric, Ginger, Basil, Cloves, Nutmeg, Dill, Valerian การใช Compresses, อาหาร และเครองดม และควรดธาตเจาเรอนดวย

1.4 Apana Vata การมปญหากบกระเพาะปสสาวะ กากอาหาร ระบบประจำเดอน การมประจำเดอน และการเกดอาการไมสมดล Constipation, Diarrhea diabetes menstruation, low back pain, stillbirth difficult birth แนะนำ Essential oil ดงน Ginger oil, Garlic, Cinnamon, Lime, Lemon, Onion, Parsley, Basil การใชคลายขางตน

1.5 Vyana Vata จะมปญหากบระบบประสาท และระบบการไหลเวยนโลหต และการขบสารพษและประสาทสมผส อาการโรคขอลน, arthritis, resvousness, การเตนหวใจผดปกต, การไหลเวยนโลหตนอย การเคลอนไหวรางกายยาก แนะนำนำมนหอม Myrrh, Camphor, Cardamon, Cinnamon, Eucalyptus, Valerian ใชอาบ นวด เปนอาหาร และดม

2. Pitta ซงจะ responsible ตอ metabolism, การยอยอาหาร enzymes Hormones เคมในรางกาย การสราง การเปลยนแปลง ความเขาใจ และทศนคต

344

2.1 Pachaka Pitta การยอยอาหาร ความเปนกรด เปนดาง, enzyme ตาง ๆ ความไมสมดลเกดอาการ ulcers, heartburn อาหารไมยอย กนอาหารไดมาก นำมนหอมระเหยทควรใชปรบสมดล Coriander Cumin, Turmeric, Fennel, Dill, Peppermint, Aloe vera ใชรบประทานและ Stomach somprese

2.2 Ranjaka Pitta จะเกยวของกบตบ ถงนำด มาม ซงทำหนาทผลตเมดเลอดแดงและทำลายสารพษตาง ๆ และการเผาผลาญสารอาหารในรางกาย จะมอาการ โกรธงาย ผวอกเสบงาย ตบมปญหา และเลอดมปญหา low blood pressure นำมนหอมระเหยทแนะนำ คอ Rose, Sandal wood, Chamomile, Lemon balm, Tumeric, Rose wood, Rosemary, Ginger, Eucalyptus

2.3 Sadaka Pitta เกยวของกบหวใจ consciousness ความกลาหาญ clear thinking และความคด อาการทพบมกจะเปน heart attack ตดสนใจไมได โกรธงาย เศราโศก เสยใจ และลมงาย ใชนำมนหอมระเหยกลม Cardamon, Rose, Sandal wood, Rose wood, Rosemary, Clove, Ginger

2.4 Alochaka Pitta เกยวกบตา การมองเหน และเกยวของกบ pineal gland ความผดปกตมกจะเกดขน คอ โรคตา, Visual problems ตาแดง และโกรธงาย นำมนหอมระเหยทแนะนำ Camphor, Chrysanthemum, Fennel, Rosemary, Chamomile ใช Cool compress over eyelids หรอใชกลม Floral water ได

2.5 Bhrajaka Pitta จะเกยวของกบผวพรรณและเกยวของกบความรสก ถาสมดล จะทำใหผวพรรณสดใส และแสดงออกไดทผว สวนใหญจะมความผดปกตจากการโกรธ อกเสบงาย ผนแดง Cancer และ skin disorder ได ใชนำมนหอมระเหยกลม Rosemary, Rose wood, Chamomile, Tea tree, Clove, Ginger, Camphor, Broneol ได

3. Kapha สวนใหญจะเกยวของกบ Tissue และ Structure จะมผวท firm หรอ flexibility และเกยวของกบนำและความเยนในรางกาย 3.1 Bodhaka Kapha จะเกยวของกบการยอยอาหาร parotid gland และการ

ไดรบรส อาการทปรากฏมกจะเปนอาการทมปญหากบอาหาร อาหารไมยอย เบาหวาน ไมมรสชาต นำมนหอมระเหยทแนะนำ คอ Calamus, Fennel, Ginger, Pepper, Vanilla, Benzoin, Lavender, Longpepper

345

ตำราวชาการ สคนธบำบด

3.2 Avalambaka Kapha ในหวใจและปอดและมความเกยวพนไปถงหลง และความยดหยนของรางกาย อาการทพบมกจะเปนเกยวกบการปวดหลง หอบหด อาหารไมยอย นำมนหอมระเหยทใชจะม Cardamon, Calamus, Ginger, Vetiver, Sandal wood

3.3 Slesada Kapha จะเกยวของกบ joints ทงรางกาย การเคลอนไหว การบวมของขอและมนำทตามขอ อาการทปรากฏเปนอาการตามขอตอตาง ๆ มอาการปวดเวลาทมการเคลอนไหว นำมนหอมระเหยทแนะนำ Patchouli, Sandal wood, Vetiver, Lavender, Ylang ylang, Benzoin, Cypress, Juniper, Calamus, Plai, Ginger, Hot compress, Massage, Bath, Saunas

3.4 Tarpaka Kapha จะเกยวของกบ Sinuses, Cerebral, Spinal fluid, Spinal cord, นำหลอเลยงลกตา และนำมก, ในขอตอ, อาการทปรากฏเปนไซนส, ปวดศรษะ ไมไดกลน และแพงาย นำมนหอมระเหยทแนะนำ Basil, Camphor, Lavender, Fennel, Anise, Star Anise, Jasmine, Patchouli, Benzoin, Sandal wood, Cedar wood

การเปรยบเทยบหลกอายรเวท กบ สคนธบำบดทางตะวนตก (Western Aromatherapy) Traditional Western ใชทำสมนไพรและนำมนหอมระเหย และใชตามสรรพคณของพชนน ๆ ในหลกการใช เชน มอาการโรคเปนอาหารไมยอย จะพบบอย จะใชพชทเปนทรจกในการบำบดรกษา ใน Case น จะจดเปนกลม Carminatives จะใชระบบททงสมนไพรและนำมนหอมระเหยทมผลรวมกน ซงไดใชกบสตรและคนมาเปนพนปแลว ซงจะใชหลกของสรรพคณเปนหลก ใหแกอาการโรค แตไมสามารถใชไดตรงกบผปวย ซงถาไมไดคำนงถงผปวย หรอคน จะทำใหกอผลอาการปวยอยางอน ขนมาได ยกตวอยางเชน Pitta (fire) person ถาดตามตำราสมนไพรทจะแกอาการอาหารไมยอยและมผล Carminative จะมมากมายชนดพช เชน Coriander หรอ Oregano ถาเปนอายรเวทจะเลอก Carminative เพราะวาจะ Cooling แต Coriander, Oregano จะเปน Carminative ท heating ซงตวในการเลอกนำมนหอมระเหยสำหรบหลกอายรเวทจะคำนงถงคนและโรคไปพรอม ๆ กน และ รวมถงอากาศและความชน หรอสภาพแวดลอมตองคำนงถงดวย ซงความหมายกคอ ตองคำนงถงนำมนหอมระเหยทดสำหรบ Vata, Pitta และ Kapha types ดวยนนเอง

346

ในทางอายรเวทมการแบงนำมนหอมระเหยออกตามลกษณะ ดงน :- Heating / Cooling ซงนำมนหอมระเหยจะมลกษณะทใหความเยน ความรอน และเปนกลางแกรางกายได อาจจะม Top เปน Coolest และตอนกลาง เปน Neutral และ Warming ท Bottom ซงถาแบงตาม Top, Middle และ Bottom กจะมเปนกลม 3 กลม เชน Chamomile จะเปน Cooling, Lavender จะเปน Neutrality, Thyme กจะ Hot Chamomile + Peppermint กจะเยน เชนใช Lavender กบคนไขจะ Cool down และถาหนาวอย Apply Lavender จะ warm ขน เรยกไดวา Balancer ได เพอใหกลบมาเปน Neutral หรอ Thyme + Clove จะรสกรอน หรออน Cold-electronegative, Hot-electropositive The Colour spectrum กใชไดในการใชเชด ถามสแดง สม เหลอง สแดงท Bottom และ orange, yellow, green ตรงกลาง (Neutral) และ blue at the Top ซง essential oil หลายชนดจะอยบนเสน ดงกลาวน Oregano, Thyme ท Bottom very red ซงจะม Lemon a yellow tone, Lavender, Roman chamomile และ Clay sage จะม tone สเขยว และ blue chamomile อยท Top ซงจะมสนำเงนเขม Moisturizing / Drying เราสามารถแบงนำมนหอมระเหยเปน wet and dry นำมนหอมระเหยจะมความเปน polar สง และละลายดกบนำ ถาเทลงในนำจะละลายไปไดด เรยกวาเปนพวกทเปน hydrophilic ถากลมทม polarity ไมสง จะผสมไมได ถาเปนกลม Non-polar จะไมผสมรวมกบนำ และจะลอยนำ แตจะผสมกบนำมนพชได ซงจะเรยกวา lipophilic ถาจะจด Wet Dry เรองนำมนหอมระเหย กจะไดดงน Geranium, Rose และ Neutral oil เชน Lavender, Clary sage, Romance Chamomile, Basil, Anise และ Tarragon และ Dry กจะเปน Citrus และ Pine ซงถาเอามารวมกนกจะเปน 2 line ไมมภาพ Essential oil cold – wet จะดตอ Kapha energiric ถา cold-dry จะดกบ Vata energetic ในแงขององคประกอบทางเคมของ essential oil มากกวา 150 ชนด จะมผลตอรางกาย และมความแตกตางทางดานยาและการรกษา เชน sage มสรรพคณเปน diaphoretic, expectorant nervine และ astringent

347

ตำราวชาการ สคนธบำบด

เราแบง group ของ essential oil ดงน :- Aldehydes group จะ anti-inflammatory, Calming, Sedative anti-viral ใชเปน preservative และ ถานำมนมสามกลมนเยอะ จะเปนอะไรทมผลตอการควบคม Kapha Producing (cold-wet) สวนใหญ จะเปนพวก Lemongrass lemon balm, Citronella, eucalyptus และพวก Eucalyptus citriodora Ketonic group จะรกษา wound และ mucolytic และ กระตนการเกดเซลลใหม และดสำหรบ skin care เชน Camphor, และม Rosemary, Sage, Eucalyptus, Hyssop จะเปน cold-wet และ kapha จะทำใหอบอนขน Alcoholic group ฆาแบคทเรย energizing, Vitolizing, anti-viral, diuretic-paucreas ผลต 31 ชนดของ Alcohol ใชใน Metabolism เชน linalool ใน essential oil และ terpineol จะเปน terpene alcohols เปน germicidal และ non-toxic Essential oil เหลานม Rose, Petitgrain, Rose wood, Peppermint, Myrtle, Rea tree, Sandal wood, Patchouli และ Ginger จรงๆแลว alcohol จดวาเปน wet และจะ heating ออน ๆ จะ stimulate pitta แตไมรนแรง Phenolic group เปนกลมทมความสมพนธกบ alcohol ฆาเชอ bacteria ไดดและ Stimulate immune และ invigorating, warming ทำใหเกดปญหาผวพรรณได และ toxic กบตบออน ถาให % สง ๆ ใชกบ lip balms และ แกไอ เชนพบใน Clove, Cinnamon, Thyme, Oregano, Savory, Cumin และชวย heating ได จะใหมพลงชวย Promote Pitta (hot and wet) Terpenes group จะ stimulating, skin irritants, anti viral เชน pine oil และทมมาก สวนใหญ ไดแก Lemon, Orange, Bergamot, Black pepper, Nutmeg, Angelica (hot- dry) จะไมขนกบ Dosha ใด ๆ แตจะ irritating to Pitta และ Vata เพราะจะทำใหแหง เนองจาก Terpene เปน molecule เลกมาก จงซม หรอเขาสจมกไดเรว ระเหยเรวมาก

348

Sesquiterpenes group จะม chain ยาว จะขนและ longlasting (ตดทนนาน) พบวา มากกวา 2000 ชนดของ sesquiterpene ทสกดไดจากพชกลม รากไม และ พชทงตน ในกลม วงศ Compositae และ เชน Blue chamomile, Immortelle, Tansy, Yarrow , Tagetes, จะใชเปน anti-phlogistic (moves fluids), anti-inflammatory, sedative, anti-viral, anti-carcinogenic, bactoriostatic และ immune stimulant (cold-dry) produce yata energy และพบวาถาม Alcohol เกาะอย จะเยนนอยลง จะเปน anti-inflammatory Estersic group Ester จะเปนกลางของ essential oil และอยสวนบนเลกนอย จะสราง Alcohol และ Acid anti fungal, sedative, calming, spasmolytic, fungicidal และ anti-inflammatory balancer หรอ Harmonizers ชวยใหเกด energetic ม เชน Roman chamomile, Lavender, Clary sage Petitgrain และ Bergamot Lactones group เปน Ester group ม carbon ring เปน anti-inflammatory เชน arnica Ethers group จะ Harmonizing กบ Nervous system เปน antiseptic, stimulant, expectorant, spasmolytic และ diuretic ม Cinnamon, Clove, Anise, Balsil, Tarragon, Parsley, Sassafrass very sweet fragrance จะ more healing กวา esters และใชสำหรบทก dohas (ดแผนภม)

349

ตำราวชาการ สคนธบำบด

แผนภมท 1

แผนภมท 2

350

ในทางอายรเวทมการแนะนำใหใช Essential oil กบอาหาร ใช 2 วตถประสงค เพอเพมการยอยอาหาร และ preservation และ antibacterial properties เชน allspice, angelica ใสใน soups, anis ใชใน flavour ใช cool the liver basil ใสใน soups และแตงจานอาหาร Cardamon ใสในขนมหวาน คกก กาแฟ 1 หยด/ cup of coffee Cinnamon ใสใน cookies; paucakes, soft drinks, tea, yogurt 1 หยด Black pepper ใน soups 1 หยด Clove ใน calus, pics, cookies, teas Coriander soups, curries Cumin curries, breads Dill ใส salad dressing, soups Fennel ใสในของหวานและ soups Ginger ใสใน soft drink, teas, soups Grapefruit drinks, pancakes Juniper one drop/cup saverferant Lavender soups Lemon drinks, ขนมหวาน cakes, pancakes Lemon grass ในอาหารไทย curries Marjoram soups, salad Nutmeg yogurt, food Orange drink, ขนม pancakes Parsley soups, ขนมนำ cheeses, salad dressing Peppermint ขนมหวาน cookies, drink, candies Rosemary sauces strews Sage poultry salad, soups Tangerine drinks, ขนมหวาน candies Thyme soup, stew Turmeric curries, sauces Vanilla candies, pancakes

351

ตำราวชาการ สคนธบำบด

6.3 การประยกตใชนำมนหอมระเหยในศาสตรการแพทยแผนจน ในการใชนำมนหอมระเหยเพอสขภาพนน แพทยแผนจนจะมการบำบดโรคหลายวธ เชน 6.3.1 การกดจดสะทอนฝาเทาแบบจนนนสามารถใชนำมนหอมระเหยเขาไปรวมบำบด ตงแตการแชเทา เพอทำความสะอาดเทา การสเปรยเทาดวยนำมนหอมระเหยเพอดบกลนเทา และ ฆาเชอโรค ตลอดจนสามารถใชนำมนหอมระเหยในการนวดและกดจดสะทอนฝาเทา ตามความจำเปนตามความบกพรองของรางกาย เชน ชวยขบปสสาวะ ไมเกรน ปวดเมอย กลามเนอ เอน ทำใหตบ ไต และลำไสทำงานไดอยางด ซงผทมความชำนาญเรองกดจดสะทอนฝาเทาทมความรงเรอง นำมนหอมระเหยจะสามารถใชรวมกบการนวดเทาดงกลาวได 6.3.2 การฝงเขม การฝงเขมเปนการแพทยแผนจนทมชอเสยงมานาน และในการใชเขมนน หมอแผนจนไดใชนำมนหอมระเหยในการแชเขม ซงสามารถฆาเชอและสามารถนำพานำมนหอมระเหยเขาสรางกายผปวยได ซงการทจะทำเชนนได ตองมความรทงสองศาสตรเปนอยางด ซงจะทำใหไดผลดเปนอยางมากตอการรกษา 6.3.3 การใช Aromatherapy กบ Chinese Herbal Medicine ปกตคนจนจะนยม ดมนำชา และกลายเปนของคกนกบการดำรงชวตในปจจบนของคนจน ในยาจนจะมพชสมนไพรทมนำมนหอมระเหย ซงหลกการกเพอปรบสมดลรางกายนนเอง โดยปกตชาวจนเชอวาถาคนปวยมอาการเยน จะมอาการของ rheumatism ปวดมากขน จะตองรบประทานอาหารทอบอน แตถามไขกจะตองลดไขดวยยาเยน รสชาดเปรยวและขมจะมผลดตอตบ ซงจะเปนผลดตอการ Cooling Problems ในทฤษฎยาจน ตบจะมผลเกยวพนกบระบบประจำเดอนผดปกต จะทำใหมอาการปวดประจำเดอนและถาเลอดรอน จะมผลตอผวมอาการแพและแผลเรอรงของผวหนง ซงอาการทงหมดสามารถใชนำมนหอมระเหยรกษา และโกฐตาง ๆ และยงมดอกเกกฮวย และยงม Honey suckle, ดอกพวงไขมก ใบหมอนและลกหมอน และเทยนสตบศย พรกหอม ลำใย มนท และอน ๆ อกมากมาย 6.3.4 นอกจากน ในการใชเพอการอยไฟหลงคลอด คนจนจะใชทงยารบประทาน การอยไฟ และการอาบนำสมนไพร ซงจะมการใช Atemesia ตมนำอาบ และในชวตประจำวน คนจนยงใชสมนไพรในการแชอาบเพอผวพรรณทสวยงาม และทำใหการไหลเวยนโลหตด และยงใหเกดการขบสารพษออกทางผวหนงได และการใชสมนไพรในการอบตวนน คนจนกมการใชมาเปนเวลานานแลว โดยเฉพาะสำหรบคนปวยในการบำบดรกษา ดงนนสามารถใชนำมนหอมระเหยเขาไปแทนทตรงสวนนได โดยไมตองใชพช และสำหรบคนจนกจะมการทำอาหารในการบำบดโรค คนจนใชขง พรกไทย และอบเชย อน ๆ อกมากมาย หรอแมกระทงการบร กมการใชในตำรบยาจนมาเปนพน ๆ ปแลว ดงนน จงเรยกไดวาสตรยาจน การบำบดหรอดแลสขภาพของคนจนผกพนกบสมนไพร จงสามารถใชนำมนหอมระเหยของสมนไพรชนดนน ๆ แทนตามสรรพคณทตองการได

352

6.4 การประยกตใชนำมนหอมระเหยในศาสตรการแพทยทางเลอกอน ๆ 1. การใชนำมนหอมระเหยกบการบำบดทางจต เปนเรองของจตวทยา สามารถใชควบคกบการใหคำแนะนำคนไขจดนำมนหอมระเหยเพอคลายเครยด และผอนคลายอารมณ และตลอดจนสามารถกระตนความจำได ตองมความรงเรองจตวทยาบำบดและสรรพคณนำมนหอมระเหยจะสามารถนำไปประยกตใชได 2. นำมนหอมระเหยกบ Magneto Therapy สามารถใชควบคกนได โดยการทาหรอจดนำมนหอมระเหยขณะทบำบด โดยใช Magnetic ซงมาเฉพาะจด หรอทงตว หรอทำการ Diffusion ใหมกลนและบำบดดวย Magnetic ไดดวย จะทำใหไดผลดยงขน 3. การใชนำมนหอมระเหยกบการทำสมาธ ปกตการทำสมาธนนจะใหเขาสความสงบไดอยางรวดเรว โบราณจงมการจดธปทม กลนหอม เชน จนทนหอม กำยาน และ Frankeinceuse และอน ๆ แตปจจบนมการสกดนำมนหอมระเหยจากพช จงสามารถนำนำมนหอมระเหยมาใชจดในเตานำมนหอม หรอใหเกดการกระจายกลน ในหองตามความเหมาะสมของแตละบคคล และทสำคญ นำมนหอมระเหยยงสามารถทำใหมความรสกผอนคลาย สงบลง มอารมณด และมสมาธดเปนพเศษ จงเหมาะอยางยงในการนำมาใชรวมกบการทำสมาธอยางไดผลด 4. การใชนำมนหอมระเหยรวมกบการควบคมอาหาร เนองจากนำมนหอมระเหยสกดไดจากพชสมนไพร ซงสามารถนำมาผลตเปนอาหาร ในการใชอาหารบำบดนน ปจจบนไดใหความสนใจในเรองการรบประทานอาหารตามธาตเจาเรอน และเปนวธการในการปรบสมดลรางกายใหมสขภาพรางกายแขงแรง ฟนฟจากไข และสมบรณไดอยางรวดเรว จงมหลกการเลอกนำมนหอมระเหยใหเหมาะสม ทงอาหารทรบประทาน และรวมถง เครองดมทมคณคาในการบำบดดวย ดวยเหตนเองจงสามารถจะคดเลอกนำมนหอมระเหยไปใชในแงเปนเครองเทศในการปรงแตงรสอาหาร และยงเปนตวสำคญในการออกฤทธ เชน อาจจะชวยลดความอวน ชวยยอยอาหาร และใหเรยกนำยอยได และยงใหรสกอม และรสชาดทดชวยใหมความสข ในการรบประทานอาหาร และยงสามรถใชทำขนม ลกอม ทงเพอการบำบดและเพอสขภาพไดมากมาย การบำบดนน หวใจอยทโภชนศาสตรดวยเชนกน ดงนน การใชนำมนหอมระเหยรวมกบโภชนาการนนเปนศาสตร ทเปนหลกในการดแลสขภาพขนพนฐานทควรใหความสำคญอยางยง โดยทวไปในการรบประทานอาหาร เชน กลมเนอสตว จงมการใหดมเครองดมหลงอาหาร เพอชวยยอย เชน มนท เปปเปอรมนท เปนตน สวนในอนเดยจะมการใหกลม Cumin, Fennel ใหรบประทานตามหลงจากทกนอาหารเสรจแลว กมความประสงคชวยยอยนนเอง

353

ตำราวชาการ สคนธบำบด

ในทางปฏบต การใชนำมนหอมระเหยเปน Flavour นนมมานานมากแลว แตราคาอาจสงกวาราคาการสงเคราะห จงทำใหปจจบน Flavour มการใชสารสงเคราะหเปนสวนใหญ ซงอาจจะตองระวงกนมากขน เพราะอาจจะมสารเคมทรางกายไมพงประสงค และอาจกอใหเกดอนตรายตอสขภาพไดอกดวย ตางจากนำมนหอมระเหยทเปนธรรมชาตซงไมมผลเสยตอรางกายเชนนน แตกตองมความรและความชำนาญในการเลอกใช และรวาควรใชอยางไร และปรมาณเทาไหร จงจะเหมาะสม เพอความปลอดภยนนเอง 5. การใชนำมนหอมระเหยกบการทำโยคะ การทำโยคะเปนวธการในการออกกำลงกายทนยมอกอยางหนงทเหมาะสำหรบ ผสงอาย เพอจะไดใหเกดการไหลเวยนโลหตและการปรบสมดลรางกายในเรองกลามเนอเยน และ การฝกลมหายใจและสมาธรวมกนเพอใหเกดประโยชนในการทำใหสขภาพด ซงสามารถใชนำมนหอมระเหยรวมกบการดแลสขภาพโดยวธการนไดอยางกลมกลน เพราะจะไดมสมาธ มความสดชน และ มอารมณด รวมทงมพลงทดดวย

354

เอกสารอางอง 1. จงกชพร พนจอกษร. นำมนหอมระเหยเพอสขภาพชนตน. โรงเรยนนำมนหอมระเหยเพอสขภาพ,

ดนแดง; 2540. 2. เฉลยว ปยะชน. อายรเวทศาสตรแหงชวต. สำนกพมพ บรษท มตชน จำกด (มหาชน); 2544. 3. ศขรน. อายรเวทศาสตรแหงชวต. สมทรปราการ: สำนกพมพเรอนบญ; 2546. 4. ศรศกด สนทรไชย และคณะ. วทยาศาสตรในการแพทยแผนไทย 6-15. มหาวทยาลยสโขทย

ธรรมาธราช; 2547. 5. สเชาว เพยรเชาวกล. ตำราศาสตรแหงเทา. หจก.เอม เทรดดง; 2543. 6. Hayfield, Robin. Homeopathy for common oilments. New Delhi: New Age Books;

1993. 7. Jennie H. Scoters of aromatherapy. London: Dorling Kindersly Limited; 2001. 8. John D. Chinese Herbs. Rutland, Japan: The Charles E. Tuttle Company. Inc.; 1997. 9. Light M, Bryan M. Ayurueda and aromatherapy. Delhi: Motilal Banarsidass

publishers; 1998. 10. Melanie S. Ayurvedic beauty care. Delhi: Motilal Banarsidau publishers; 2002. 11. Null, Gary. Healing your Body Naturally: Alternative Treatments to illness. USA:

Gary Null; 1997. 12. Null, Gary. The complete encyclopedia of natural healing. U.S.: Kensington Book;

1998. 13. Ody, Deneolpe. Secret of chinese herbal medicine. China: Hong Kong Graphics and

Printing Limited; 2001. 14. Peters, David, Anne W. The complete guide integrated medicine. London: Dorling

Kingersley Limited; 2000. 15. Rizzi-Fisches, Susanne. The Complete Incense Book. New York: Sterling Publishing

Co., Inc.; 1998. 16. Rodolphe B. The healing power of essential oils. Delhi: Molilal Banarsidass

publishers; 1999. 17. Simpson, Liz. The book of chakra healing. New Delhi: New Age Books; 1998. 18. Tang W, Eisenbrand G. Chinese drugs of plant origin. Springer-Verlag, Berlin,

Germany; 1992.

355

ตำราวชาการ สคนธบำบด

19. Vennels F, David. Bach flower remedies for beginners. New Delhi: B. Jain Publishers (P) Ltd.; 2002.

20. Vora, Devendra. Health in your Hands. Navncet Publication (INDIA) Limited; 2001.