1

Äýëõèéí Ýð¿¿ëÌýíäèéí

Áàéãóóëëàãà

Ýð¿¿ë Ìýíäèéíßàì

ͯÁ-ûíÕ¿¿õäèéí Ñàí

WHO/MON/01.5. AÝÕ: ÀÍÃËÈ ÕÝËÝÝÐ

Õ¿¿õäèéí ªâ÷íèéÖîãö Ìåíåæìåíò

Òàíèëöóóëãà

2

Õª

ÖÌ

Õ¯

¯Õ

ÄÈ

ÉÍ

ªÂ

×Í

ÈÉ

ÖÎ

ÃÖ

ÌÅ

ÍÅ

ÆÌ

ÅÍ

Ò

WHO/MON/01.5.AÝÕ: ÀÍÃËÈ ÕÝËÝÝÐ

Õ¯¯ÕÄÈÉÍ ªÂ×ÍÈÉÖÎÃÖ ÌÅÍÅÆÌÅÍÒ

ÒÀÍÈËÖÓÓËÃÀ

Îð÷óóëñàí: Á.ÝíõæèíÃ.Íàðàíãýðýë

Õÿíàñàí: Ä.Ìàë÷èíõ¿¿

ÄÝÌÁ ÝÌß Í¯ÁÕÑ

2003

3

ÀÃÓÓËÃÀ

ªÌÍªÕ ̄ à ................................................................................................................ 5

ÎÐØÈË ...................................................................................................................... 7

ªÂ×ÒÝÉ Õ¯¯ÕÝÄÒÝÉ ÀÆÈËËÀÕÓÉ ..................................................................... 9

ÑÓÐÃÀËÒÛÍ ÇÎÐÈËÃÎ ............................................................................................ 10

ÑÓÐÃÀËÒÛÍ ÀÐÃÀ ǯÉ, ÌÀÒÅÐÈÀË ..................................................................... 10

ÝÌÍÝË Ç¯ÉÍ ÒÎÕÈÐÎÕ Õ¯ÑÍÝÃÒ ÑÎÍÃÎÕ ....................................................... 11

¯ÃÈÉÍ ÒÀÉËÁÀÐ ÒÎËÜ .......................................................................................... 13

4

ÒÎÂ×ÈËÑÎÍ ¯ÃÈÉÍ ÒÀÉËÁÀÐ

ÕªÖÌ-èéí ñóðàõ áè÷ã¿¿äýä äàðààõ òîâ÷èëñîí ¿ã¿¿ä áàéãàà òóë çºâõºí“Òàíèëöóóëãà” ñóðàõ áè÷èãò òàéëáàðûã áè÷èæ äàðààëàí ¿çýõ áóñàä

ñóðàõ áè÷èãò äàâòààã¿é áîëîé.

ÀÖÕ Àìüñãàëûí öî÷ìîã õàëäâàðÂà Âèðóñò ãåïàòèò, àðûí òîî íü õýä äýõ òóíã çààíà.ÄÎÕ Äàðõëàëûí îëäìîë õîìñäîëÄÝÌÁ Äýëõèéí ýð¿¿ë ìýíäèéí áàéãóóëëàãàͯÁÕÑ Íýãäñýí ¿íäýñòíèé áàéãóóëëàãûí õ¿¿õäèéí ñàíÑàà1 Ñààãèéí âàêöèí, àðûí òîî íü õýä äýõ òóíã çààíà.Ѫ Ñóóëãàëò ºâ÷èíÑÕÕÒ Ñàõóó-Õºõ¿¿ë Õàíèàä-Òàòðàíãèéí âàêöèí,

àðûí òîî íü õýä äýõ òóíã çààíà.ÕÕÕ Õàìàð õîäîîäíû õàéìñóóðÕÄÕ տíèé äàðõëàà õîìñäëûí âèðóñÕªÖÌ Õ¿¿õäèéí ºâ÷íèé öîãö ìåíåæìåíòØÑÄ Øèíãýí ñýëáýõ äàâñØÓÝ Øèíãýí óóëãàõ ýì÷èëãýýØÓÝÁ Øèíãýí óóëãàõ ýì÷èëãýýíèé áóëàíØÕÑ Ø¿¿ñýí õóóðàé ñ¿¿ÝÌÀ Ýð¿¿ë ìýíäèéí àæèëòàí (ýì÷, ñóâèëàã÷)ÝÌÁ Ýð¿¿ë ìýíäèéí áàéãóóëëàãàÝÌß Ýð¿¿ë ìýíäèéí ÿàì

5

ªÌÍªÕ ¯Ã

Äýëõèéí àëèâàà óëñ îðíû õºãæëèéí øàëãóóðóóäàä õ¿¿õäèéí ýð¿¿ë ìýíäèéíòóñëàìæ ¿éë÷èëãýýíèé ÷àíàðûã èëòãýõ ¿ç¿¿ëýëò-íÿëõñûí áîëîí, 5 õ¿ðòýëõ íàñíûõ¿¿õäèéí ýíäýãäýë áàéäàã. Ìàíàé óëñ 1990-ýýä îíû ¿åýñ ýõëýí Àìüñãàëûí Öî÷ìîãõàëäâàðòàé (ÀÖÕ) òýìöýõ áîëîí Ñóóëãàëò ªâ÷íèéã õÿíàõ, Äàðõëààæóóëàëòûíªðãºæ¿¿ëñýí Õºòºëáºð, Õºõººð Õîîëëîëòûí áîäëîãûã ýð÷èìæ¿¿ëýõ çýðýãõºòºëáºð¿¿äèéã õýðýãæ¿¿ëñíèé ¿ð ä¿íä õ¿¿õäèéí ýíäýãäëèéí çîíõèëîõ øàëòãààí áîëæáóé ºâ÷í¿¿äèéí òóñëàìæ, ¿éë÷èëãýý ñàéæèð÷ ìîíãîë îðîí íÿëõñûí ýíäýãäýë ºíäºðòýéîðíóóäûí ýãíýýíýýñ äóíä çýðãèéí ýíäýãäýëòýé îðíû ýãíýýíä îðñîí áèëýý. Ãýâ÷ äýýðõõºòºëáºð¿¿ä ºâ÷òýé õ¿¿õäèéí íýã ë ºâ÷íèéã àâ÷ ¿çäýã, áóñàä õàâñàðñàí ýìãýã¿¿ä, ñóóðüºâ÷í¿¿äèéã íýãýí çýðýã õàìàð÷ ÷àääàãã¿é ó÷ðààñ õ¿¿õäèéã öîãö áàéäëààð ýì÷ëýõ,ýð¿¿ëæ¿¿ëýõýä õàíãàëòã¿é áàéäàã. Îäîî ìàíàé óëñàä 5 õ¿ðòýëõ íàñíû õ¿¿õäèéíýíäýãäëèéí çîíõèëîõ øàëòãààíóóä íü àìüñãàëûí öî÷ìîã õàëäâàð, õàòãàëãàà,ïåðèíàòàëü-íÿðàé ¿åèéí ýìãýã¿¿ä áîëîí ñóóëãàëò ºâ÷èí áàéñààð áºãººä íàñ áàðñàíõ¿¿õäèéí 40-60 ãàðóé õóâü íü ðàõèò, öóñ áàãàäàëò, òóðààë çýðýã ñóóðü ºâ÷í¿¿äòýé áàéäàãíü ºâ÷òýé õ¿¿õäýä ¿ç¿¿ëýõ òóñëàìæ ¿éë÷èëãýýã öîãö á¿ðäìýë áîëãîõ øààðäëàãàòàéãõàðóóëæ áàéíà. Ñ¿¿ëèéí ¿åèéí ñóäàëãààãààð ýíäñýí õ¿¿õä¿¿äèéí 20 ãàðóé õóâü íü ãýðýýðíàñ áàðñàí áàéãààãààñ ¿çýõýä ýöýã, ýõ÷¿¿äèéí òóñëàìæ õàéõ, ãýðýýð àñðàõ ìýäëýã ìóóáàéãààãààñ ¿¿äýëòýé ãýæ ä¿ãíýæ áàéãàà. Èéì áàéäàë íü ìàíàé àíõàí øàòíû ýð¿¿ëìýíäèéí àæèëòíóóä ýöýã, ýõ÷¿¿äýä çºâëºãºº ºãºõ, çààæ ñóðãàõ òàë äýýðýý õàíãàëòã¿éàæèëëàæ áàéãààòàé õîëáîîòîé þì. Ýð¿¿ë ìýíäèéí àæèëòíóóäàä ýíý òàëûí ñóðãàëòÿâóóëàõ, ºäºð òóòìûí àæèëäàà íýâòð¿¿ëýõýä íü òóñëàëöàà ¿ç¿¿ëýõ, áàéíãûí õÿíàëòòàâèí àæèëëàõ òîãòîëöîîã á¿ðä¿¿ëýõ íü íèéãìèéí ýð¿¿ë ìýíäèéí òóëãàìäñàíàñóóäëóóäûí íýã áîëîîä áàéíà. Äàÿàð÷ëàëûí ýíý ¿åäýõ Ìÿíãàíû õºãæëèéí çîðèëòîä2015 îíä íÿëõñûí ýíäýãäëèéã äýëõèé íèéòýýð 1990 îíû ¿ç¿¿ëýëòýýñ ãóðàâíû õî¸ðîîðáóóðóóëíà ãýæ çààæ, óëñ îðîí á¿ð ýíý çîðèëòûã áèåë¿¿ëýõèéí òºëºº àæèëëàæ ýõýëëýý.Ìîíãîë óëñûí Çàñãèéí ãàçàð 2002 îíä áàòàëñàí “Õ¿¿õäèéí õºãæèë õàìãààëëûãñàéæðóóëàõ ¿íäýñíèé õºòºëáºð 2002-2010” íü Ìÿíãàíû õºãæëèéí çîðèëòûã áèåë¿¿ëýõýäçîõèõ õóâü íýìðýý îðóóëàõ þì. Ýíý çîðèëòûã õýðýãæ¿¿ëýõýä ýð¿¿ë ìýíäèéí àæèëòàíòàíû îðîëöîî ÷ èõýýõýí ÷óõàë áèëýý.

Õ¿¿õäèéí ºâ÷íèé Öîãö Ìåíåæìåíò (ÕªÖÌ) ñòðàòåãè íü õ¿¿õäýä ¿ç¿¿ëýõ àíõàíøàòíû òóñëàìæèéã ñàéæðóóëàõàä ýð¿¿ë ìýíäèéí áàéãóóëëàãûí äýìæëýã, ýì÷ ñóâèëàã÷,ýð¿¿ë ìýíäèéí àæèëòíóóäûí ýì÷ëýõ îíîøëîõ óð ÷àäâàð, ýöýã ýõ, ãýð á¿ë õàìò îëíûõ¿¿õýä àñðàí õàìãààëàõ ìýäëýã ÷àäâàðûã ñàéæðóóëàõ àñóóäëûã öîãö áàéäëààðáàãòààñàí õºòºëáºð þì. Ìîíãîë óëñ 1999 îíîîñ ÕªÖÌ-èéã ººðèéí îðîíä íýâòð¿¿ëýõøèéäâýð ãàðãàñíààñ õîéø 2001 îíä ÕªÖÌ-èéí ýðò õýðýãæèëòèéí ¿ð ä¿íã õýëýëöýæºðãºæ¿¿ëýõ ¿åäýý îðîîä áàéíà. Îäîîãèéí áàéäëààð Ìàíàé óëñûí õýìæýýíä 16 àéìàãÕªÖÌ-ä õàìðàãäààä áàéãààãèéí çàðèì íü ýðò õýðýãæèëòèéí, çàðèì íü ºðãºæ¿¿ëýõ ¿åäýýÿâæ áàéãàà þì. Äýëõèéí ýð¿¿ë ìýíäèéí áàéãóóëëàãà, ͯÁ-ûí Õ¿¿õäèéí ñàíãààñ ýíýõ¿¿õºòºëáºðèéã õýðýãæ¿¿ëýõýä àñàð èõ òåõíèêèéí áîëîí ñàíõ¿¿ãèéí äýìæëýã ¿ç¿¿ëäýãáºãººä Äýëõèéí çºí-Ìîíãîë, Íîðâåãèéí òóñëàìæèéí áàéãóóëëàãóóä Áóëãàí, Äóíäãîâü,Äàðõàí-Óóë, Ñýëýíãý àéìãóóä, Ñîíãèíîõàéðõàí, Áàÿíç¿ðõ, ä¿¿ðã¿¿äèéí Ýì÷, ýìíýëãèéíàæèëòíû ýìíýëç¿éí ñóðãàëòóóä, ýöýã ýõ õàìò îëíû õ¿¿õýä àñðàí õàìãààëàõ äàäàëçóðøëûã ñàéæðóóëàõ ¿éë àæèëëàãààã ñàíõ¿¿æ¿¿ëæ áàéíà.

ÕªÖÌ-èéí ýìíýë ç¿éí óäèðäàìæèä ñóðàëöàæ äàäëàãàæñàíààð ÀÖÕ, Ñóóëãàëò,õàëóóðàëò, ÷èõíèé ºâ÷èí áîëîí ñóóðü ºâ÷í¿¿äòýé õ¿¿õäèéí àíõàí øàòíû òóñëàìæ

6

¿éë÷èëãýýíä ÷àíàðûí ººð÷ëºëò ãàðãàæ, ýõ÷¿¿äèéã õ¿¿õäýý çºâ õîîëëîõ ÷àäâàðòàé,òóñëàìæ õàéõ áîëîí ãýðèéí ýì÷èëãýý õèéõ ìýäëýãòýé áîëãîõ çîðèëòóóäûã àìæèëòòàéøèéäâýðëýõ áîëíî.

Ýíýõ¿¿ ñóðàõ áè÷ã¿¿ä íü òîõèðóóëãà õèéí, ýõ õýëíýý îð÷óóëæ òà á¿õýíä òîëèëóóëæáàéãàà ãóðàâ äàõü óäààãèéí õýâëýë áºãººä ýíýõ¿¿ “Òàíèëöóóëãà”-ààñ ãàäíà “2 Ñàðààñ 5Õ¿ðòýëõ Íàñíû ºâ÷òýé Õ¿¿õäèéã ¿íýë, Àíãèë”, “Ýì÷èëãýýã Òîãòîî”, “Õ¿¿õäèéã Ýì÷èë”,“Ýõýä Ǻâ뺔, “Äàâòàí ̄ çëýã”, “7 Õîíîãîîñ 2 Cap Õ¿ðòýëõ Íàñíû ºâ÷òýé Íÿðàé Õ¿¿õäèéíÌåíåæìåíò” ãýñýí îðîëöîãñäîä çîðèóëñàí 7 ñóðàõ áè÷ã¿¿äèéã òà ýìíýë ç¿éí ñóðãàëòûíòóðøèä ¿çýæ ñóðàëöàõ áîëíî. Ñóðãàëòàíä îðîëöîã÷ òà ñóðàõ áè÷ã¿¿äèéí àëäàà îíîîãñàéòàð ø¿¿í òóíãààæ ñàíàë çºâëºãººãºº õàðàìã¿é ºãºõ àâààñ ÕªÖÌ-èéã õýðýãæ¿¿ëýõ¿éëñýä èõýýõýí òàíû îðóóëæ áóé íýãýí ç¿éëèéí õóâü íýìýð áîëíî.

Ñóðàõ áè÷ã¿¿äýä îðñîí òîâ÷èëñîí ¿ãèéí æàãñààëòûã ýíý íîìûí ýõýíä îðóóëñíûãáîëãîîíî óó.

Õ¿¿õäèéí àíàãààõûí ìýðãýæëèéí ñàëáàð çºâëºëèéí äàðãà,Àíàãààõûí øèíæëýõ óõààíû äîêòîð,Äýä ïðîôåññîð Í.Æàðãàëñàéõàí

7

ÎÐØÈË

Óóøãèíû õàòãàëãàà, ñóóëãàëò ºâ÷èí, õóìõàà, óëààíáóðõàí, õîîë òýæýýëèéíäîðîéòîë çýðýã íü 5 õ¿ðòýëõ íàñíû õ¿¿õäèéí ýíäýãäëèéí øàëòãààíû 70 ãàðóé õóâèéãýçýëæ áàéíà. Àìáóëàòîðèéí íºõöºëä àæèëëàæ áóé ýð¿¿ë ìýíäèéí àæèëòíóóä èéì ºâ÷òýéõ¿¿õä¿¿äèéã ýì÷ëýõ, ýäãýýð ºâ÷í¿¿äòýé õîëáîãäîëòîé ýíäýãäëèéí äèéëýíõýýñ ñýðãèéëýõá¿ðýí áîëîìæòîé, õÿëáàð, ¿ð ä¿í ñàéòàé àðãà áàðèëóóä áàéäàã áèëýý. Äýýðõ ºâ÷í¿¿äèéíîíîøëîãîî, ýì÷èëãýýíèé òóñ òóñäàà áàéñàí àðãà áàðèëûã áîëîâñðóóëàõ, òîäîðõîéëîõçýðýãò ÄÝÌÁ, ͯÁÕ Ñàíòàé õàìòðàí îð÷èí ¿åèéí ìýäýý, ìýäýýëýëëèéã àøèãëàñàí þì.¯¿íèé äàðààãààð ýð¿¿ë ìýíäèéí àæèëòíóóäàä ºâ÷òýé õ¿¿õýäòýé àæèëëàõ öîãö àðãàáàðèëûã çààæ ñóðãàõ ñóðãàëòûí ìàòåðèàë áîëîâñðóóëàâ.

Ýð¿¿ë ìýíäèéí àæèëòíóóä àæèë àìüäðàëûíõàà òóðøèä õ¿¿õäýä çîíõèëîíòîõèîëäîõ ºâ÷èí ýìãýãèéã îíîøëîõ, ýì÷ëýõ ìýäëýã, äàäëàãà, òóðøëàãàòàé áîëñîíáàéäàã. Èõýíõäýý òýä àëèâàà íýãýí ºâ÷íèé ýñðýã, æèøýýëáýë óëààíáóðõàí, ñóóëãàëòºâ÷íèé ýìíýëç¿éí òàëààð òóñ òóñäàà ÿâàãäñàí ñóðãàëòóóäàä îðîëöîæ ìýäëýã îëñîíáàéäàã áºãººä ò¿¿íèéãýý íýãòãýõ, õîîðîíä íü óÿëäóóëàõàä àæèë äýýðýý ãàðñàí õîéíîáýðõøýýëòýé áàéäàã. Íýã áóñ õýä õýäýí õàâñàðñàí ºâ÷òýé õ¿¿õäýä ýì÷èëãýý, ¿éë÷èëãýý¿ç¿¿ëýõäýý óëàì èõ áóäèëäàã áàéíà. Ýíý îëîí õàâñàðñàí ºâ÷íèé àëèéã íýí òýðã¿¿íäýì÷ëýõ øààðäëàãàòàéã ìýääýãã¿é ÷ áàéæ áîëîõ þì. Öàã õóãàöàà, ýì, áýëäìýëèéíõîìñäîëîîñ øàëòãààëàí õ¿¿õäýä áàéãàà á¿õ ýìãýãèéã èëð¿¿ëýõ, ýì÷ëýõ áîëîìæã¿é áàéõòîõèîëäîë èõ áèé. ªâ÷èí ýìãýã¿¿ä áèå áèåíäýý îëîí òºðëèéí íºëººëºë ¿ç¿¿ëäýã. Æèøýýíü, îëîí óäàà äàâòàãäàõ ñóóëãàëò ºâ÷èí õîîëëîëòòîé õîëáîîòîé ýìãýã ººð÷ëºëò¿¿äèéã¿¿ñãýäýã, ñóóëãàëò ºâ÷èí íü ìºí óëààíáóðõíû îëîíõ òîõèîëäîëä äàãàëäàæ áàéäàã áºãººäìàø õ¿íä õýëáýðýýð ÿâàãääàã. Èéì ÷ ó÷ðààñ ºâ÷òýé õ¿¿õäýä ¿ð ä¿íòýé ýì÷èëãýý¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëýõèéí òóëä èëýð÷ áàéãàà á¿õ ºâ÷ëºë, ýìãýãèéã àíõààðàëäàà àâ÷ àæèëëàõíü èõ à÷ õîëáîãäîëòîé.

8

Ýð¿¿ë ìýíäèéí àæèëòàí íü ýíýõ¿¿ ñóðãàëòûí ÿâöàä çààãäàõ ýìíýëç¿éí öîãö àðãàáàðèëûã àøèãëàí ººðèéí ¿çýæ áàéãàà ºâ÷òýé õ¿¿õäýä áàéãàà á¿õ ºâ÷èí, ýìãýã¿¿äèéãîðõèëã¿é èëð¿¿ëýõ áîëîìæòîé. Ñóðãàëòàà ä¿¿ðãýñíèéõýý äàðààãààð ìàø õ¿íä ºâ÷òýé,ýìíýëýãò ÿàðàëòàé õýâò¿¿ëýõ øààðäëàãàòàé õ¿¿õäèéã ò¿ðãýí øóóðõàé òîäîðõîéëæ÷àääàã áîëíî. ßàðàëòàé õýâò¿¿ëýõ øààðäëàãàã¿é ºâ÷òýé õ¿¿õäýä çààâàð, çºâëºìæèéíäàãóó ººðºº áèå äààí ýì÷èëãýý õèéõ áîëíî. Ýöýã, ýõ, õ¿¿õýä àñðàìæëàã÷äàä çºâëºãºººãºõ òàëààð çºâëºìæ¿¿äýä ìºí ºã¿¿ëñýí áàéãàà.

ªâ÷òýé õ¿¿õäèéí öîãö ìåíåæìåíòèéí çºâëºìæ¿¿äýä ñóóëãàëò ºâ÷èí, àìüñãàëûíöî÷ìîã õàëäâàð, äàðõëààæóóëàëò çýðãèéí òàëààðõ ºìíº áàðèìòàëæ áàéñàí ÄÝÌÁ-ûíçºâëºìæ¿¿äèéã íýãòãýí îðóóëñàí. Ýíýõ¿¿ ñóðãàëòûí ¿åä ºâ÷èí íýã á¿ðò ÷èãëýãäñýí òóñãàéóäèðäàìæóóäûã íýãòãýí ºâ÷òýé õ¿¿õäèéã èë¿¿ ¿ð ä¿íòýé ýì÷ëýõ áîëîìæòîéã ýð¿¿ëìýíäèéí àæèëòíóóä õàðàõ áîëíî.

Ýìíýëç¿éí óäèðäàìæóóäàä ýð¿¿ë ìýíäèéí àæèëòíóóä àíõíû ¿çëýãò, ýñâýë äàâòàí¿çëýãò èðæ áóé ºâ÷òºíòýé õýðõýí àæèëëàõûã çààñàí áàéãàà. Óäèðäàìæóóäàä õ¿¿õäýäçîíõèëîí òîõèîëäîõ ºâ÷èí, ýìãýã¿¿äèéí èõýíõèéã îðóóëñàí áàéãàà. Äàâòàí ¿çëýãýýðèðæ ¿ç¿¿ëäýã çàðèì àðõàã ºâ÷èí, õîâîð òîõèîëäîõ ºâ÷èíòýé õ¿¿õä¿¿äýä ¿ç¿¿ëýõ íàðèéíìýðãýæëèéí òóñëàìæ ¿éë÷èëãýýíèé òàëààðõ àñóóäëûã îðóóëààã¿é. Ýíýõ¿¿ ñóðãàëòàíäîñîë, ãýìòýëòýé õîëáîãäîëòîé ò¿ðãýí òóñëàìæèéí àñóóäëóóäûã ìºí îðóóëààã¿é.

Ýíýõ¿¿ ñóðãàëòàíä ÄÎÕ-ûí òàëààð òóñãàéëàí äóðüäààã¿é áîëîâ÷ ÕÄÕÂ-òýéõ¿¿õä¿¿äýä õàìãèéí ýëáýã òîõèîëäîõ ºâ÷í¿¿ä áîëîõ ñóóëãàëò ºâ÷èí, àìüñãàëûí öî÷ìîãõàëäâàðóóäûí ýìíýëç¿éí àñóóäëûã õºíäºæ áàéãàà. Õýðýâ ÕÄÕÂ-òàé õ¿¿õýä äýýðäóðüäñàí çîíõèëîí òîõèîëäîõ ºâ÷èí, ýìãýãèéí àëèíòàé ÷ áàéñàí ýìíýë ç¿éí õóâüäáóñàä õ¿¿õä¿¿äòýé àäèë îíîøëîãîî, ýì÷èëãýý õèéëãýíý. Õýðýâ õ¿¿õäýä õèéæ áóé ÕªÖÌ-èéí æèøèã ýì÷èëãýý ¿ð ä¿í ºãºõã¿é áîë, òóðààëä îðâîë, ýñâýë îëîí äàõèí ºâ÷èëæýìíýëýãò èðýýä áàéâàë ýìíýëýãò õýâò¿¿ëæ íàðèéí ìýðãýæëèéí ýì÷èëãýý, ¿éë÷èëãýý¿ç¿¿ëýõ, îíîø òîäðóóëàõ áîëíî.

Ýöýã, ýõ÷¿¿ä ºâ÷òýé õ¿¿õäèéã öàã àëäàëã¿é ýð¿¿ë ìýíäèéí àæèëòàíä àâ÷èð÷òîõèðñîí ýì÷èëãýý õèéëãýñýí òýð ¿åä ë ÕªÖÌ-èéí ýìíýë ç¿éí æèøèã óäèðäàìæóóä õ¿íàìûí ýð¿¿ë ìýíäýä õàìãèéí èõ ¿ð íºëºº ¿ç¿¿ëýõ áîëîëöîî á¿ðäýõ þì. Õýðýâ õ¿¿õäýýºâ÷èëñºí áàéõàä ãýðèéíõýí íü ººðñ人 ýì÷ëýõ ãýæ öàã àëäàõ, ºâ÷èíã íü õ¿íäð¿¿ëýõ, óð÷àäâàð ìóóòàé ýð¿¿ë ìýíäèéí àæèëòàíä ¿ç¿¿ëáýë àëèâàà õ¿¿õýä ýíäýõ áîëîëöîîòîé.ªºðººð õýëáýë ýöýã, ýõ, õ¿¿õýä àñðàìæëàã÷äàä õ¿¿õäèéí ýð¿¿ë ìýíäèéí òàëààð ìýäëýãîëãîõ íü òóõàéí áàã, ñóì, àéìàã, ä¿¿ðýã, õîò, óëñûí õýìæýýíä õ¿¿õäèéí ýíäýãäëèéãáóóðóóëàõàä õàìãèéí èõ ¿ð íºëººòýé õ¿÷èí ç¿éë¿¿äèéí íýã áîëæ áàéãàà þì.

9

ªÂ×ÒÝÉ Õ¯¯ÕÝÄÒÝÉ ÀÆÈËËÀÕÓÉ

Àíãèëàë, ýì÷èëãýýíèé ¿éë ÿâöûã ãàðäàí ¿éëäýõ çààâàð æóðìûí õàìò õ¿ñíýãòýíäýýð äàðààëóóëàí ¿ç¿¿ëñýí áàéíà. Õ¿ñíýãò¿¿ä äýýð äàðààõ ¿å øàòóóäûã òýìäýãëýñýíáàéãàà:

Õ¿¿õýä, íÿðàéã ¿íýëªâ÷íèéã àíãèëÝì÷èëãýýã òîãòîîÕ¿¿õäèéã ýì÷èëÝõýä çºâëºÄàâòàí ¿çëýã õèé

Ýíýõ¿¿ ¿å øàòóóä íü òàíû îäîîãèéí àðãà áàðèëòàé àäèë. «Õ¿¿õýä, íÿðàéã àíãèë»ãýäýã íü ìýä¿¿ëýã àâàõ, ¿çëýã õèéõèéã õýëäýã. «ªâ÷íèéã àíãèë» ãýäýã íü òóõàéí ºâ÷èíãõ¿íä, õºíãºíººð íü àíãèëàõ øèéäâýð ãàðãàõûã õýëíý. ªºðººð õýëáýë òà òóõàéí ºâ÷èíäòîõèðîõ àíãèëëûã ñîíãîõ áîëíî. «Àíãèëàë» ãýäýã íü ÿìàð íýãýí òîäîðõîé îíîø áèøþì. Íýã àíãèëàëä îðñîí õýñýã ýìãýãèéí ýì÷èëãýý íýã þì.

Õ¿ñíýãò¿¿ä äýýð àíãèëàë òóñ á¿ðò òîõèðñîí ýì÷èëãýýã ä¿ðñëýí ¿ç¿¿ëñýí áàéãàà.Ýíý õ¿ñíýãòýí äýýð òóõàéí àíãèëàëä òààðàõ «ýì÷èëãýýã òîãòîîíî». Æèøýý íü, ÌÀØÕ¯ÍÄ ÕÀËÓÓÐÀËÒ ªÂ×ÈÍ àíãèëàëä îðñîí õ¿¿õä¿¿ä ìýíýí, ¿æèë çýðýã ºâ÷òýé áàéæáîëîõ þì. ÌÀØ Õ¯ÍÄ ÕÀËÓÓÐÀËÒ ªÂ×ÈÍ àíãèëàëä òîõèðñîí ýì÷èëãýý íü ýäãýýðºâ÷í¿¿äèéí àëèíä íü ÷ òààð÷ áàéãàà.

«Ýì÷èë» ãýäýã íü ýìíýëãèéí áàéãóóëëàãàä õèéõ ýì÷èëãýý, ýìèéí æîð áè÷èæ ºãºõ,áîëîí ãýðèéí ýì÷èëãýý, ýõýä ýì õýðõýí óóëãàõûã çààõ. «Ýõýä çºâ뺻 ãýäýã íü õ¿¿õäýýõýðõýí õºõººð õîîëëîæ áàéãààã ¿íýëýõ, ýõýä õ¿¿õäèéí õîîë òýæýýëèéí òàëààð çºâëºõ,õýçýý ýðãýæ ¿ç¿¿ëýõ òàëààð òàéëáàðëàõ.

2 ñàðòàéãààñ 5 íàñòàé ºâ÷òýé õ¿¿õäèéã àíãèëàõ, ýì÷ëýõ ÿâöûã äîîðõ 3 õ¿ñíýãòäýýð ä¿ðñýëñýí áàéãàà:

* ªÂ×ÒÝÉ Õ¯¯ÕÄÈÉà ¯ÍÝË, ÀÍÃÈË* Õ¯¯ÕÄÈÉà ÝÌ×ÈË* ÝÕÝÄ ÇªÂ˪

7 õîíîãîîñ 2 ñàð õ¿ðòýëõ ºâ÷òýé íÿðàéí ýìíýë ç¿éí õ¿ñíýãò¿¿ä äýýðõýýñ ººð þì.Ò¿¿íèéã «7 ÕÎÍÎÃÎÎÑ 2 ÑÀÐ Õ¯ÐÒÝËÕ ªÂ×ÒÝÉ ÍßÐÀÉà ÀÍÃÈË, ÝÌ×ÈË» õ¿ñíýãòäýýð ä¿ðñëýí ¿ç¿¿ëýâ.

Ýð¿¿ë ìýíäèéí àæèëòíóóä õ¿¿õäýä çºâ ýì÷èëãýý õèéõýä òóñ áîëîõ õýëáýðýýðõ¿ñíýãò¿¿äèéã áîëîâñðóóëñàí þì. Ýíýõ¿¿ ñóðãàëòûí ¿åä òà äýýðõ õ¿ñíýãò¿¿äèéãàøèãëàæ ñóðàõ áºãººä ºâ÷òýé õ¿¿õýäòýé àæèëëàõ ýìíýëç¿éí äàäëàãà õèéõ áîëíî.Ñóðãàëòûí äàðààãààð òà ýäãýýð õ¿ñíýãò¿¿äèéã õàðæ ñóðñàí ç¿éë¿¿äýý ýðãýæ ñàíàõ,ºâ÷òýé õ¿¿õýäòýé àæèëëàõ ¿åäýý àøèãëàõ áîëîìæòîé þì.

10

ÑÓÐÃÀËÒÛÍ ÇÎÐÈËÃÎ

Ýíý ñóðãàëò ºâ÷òýé õ¿¿õýäòýé àæèëëàäàã ýì÷, ñóâèëàã÷ áîëîí áóñàä ýð¿¿ëìýíäèéí àæèëòíóóäàä çîðèóëàãäñàí þì. Ýð¿¿ë ìýíäèéí àíõàí øàòíû òóñëàìæ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëäýã áàã, ñóì, ä¿¿ðýã, õîòûí ýð¿¿ë ìýíäèéí áàéãóóëëàãóóäûíàìáóëàòîðèóäàä õèéõ ýì÷èëãýý ¿éë÷èëãýýíèé æèøèã óäèðäàìæóóäûã çààæ ñóðãàíà. Ýíýáîëîí äàðààãèéí ìàòåðèàëä àìáóëàòîð ãýæ äýýðõ áàéãóóëëàãóóäûã õóðààíãóéëàí íýðëýõáîëíî.

Ýìíýëç¿éí õ¿ñíýãò¿¿äèéã àøèãëàí ºâ÷òýé õ¿¿õýäòýé àæèëëàõûã òà ñóðíà. ¯¿íä:

ªâ÷íèé øèíæ òýìäã¿¿ä, õîîëëîëòûí áîëîîä äàðõëààæèëòûí áàéäëûã ¿íýëýõ,ªâ÷íèéã ¿íýëýõ,Ñîíãîñîí àíãèëëûí äàãóó ýì÷èëãýýã òîãòîîõ, ýìíýëýãò õýâò¿¿ëýõ ýñýõèéã

øèéäâýðëýõ,Ýìíýëýãò õýâò¿¿ëýõèéí ºìíºõ ÿàðàëòàé çàðèì ýì÷èëãýýã öàã àëäàëã¿é õèéæ

ã¿éöýòãýõ (òóõàéëáàë, ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã ýìèéí ýõíèé òóíã ºãºõ, À, Ä àìèíäýì, öóñàíäàõü ÷èõðèéí õýìæýý áóóðàõààñ ñýðãèéëýõ ãýõ ìýò).

Çàðèì ýì÷èëãýýã ýð¿¿ë ìýíäèéí áàéãóóëëàãàä õèéæ ã¿éöýòãýõ, æèøýý íüøèíãýí ñýëáýõ ýì÷èëãýý, À, Ä àìèíäýì, äàðõëààæóóëàëò

Ãýðòýý ýì õýðõýí ºãºõèéã ýõ÷¿¿äýä çààæ ñóðãàõ, òóõàéëáàë ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýãýì óóëãàõ, áà

Ýõýä õ¿¿õäèéí õîîëëîëòûí òàëààð çºâëºõ, õýçýý ýðãýæ èðýõèéã õýëýõ.Äàâòàí ¿çëýãò èðñýí õ¿¿õäýä äàõèí ¿íýëãýý õèéõ.

ÑÓÐÃÀËÒÛÍ ÀÐÃÀ ǯÉ, ÌÀÒÅÐÈÀË

Ýìíýë ç¿éí õ¿ñíýãòýýñ ãàäíà òàíä äîîðõ 7 ñóðàõ áè÷èã ºãíº:

2 Ñàðààñ 5 Õ¿ðòýëõ Íàñíû ªâ÷òýé Õ¿¿õäèéã ¯íýë, ÀíãèëÝì÷èëãýýã ÒîãòîîÕ¿¿õäèéã Ýì÷èëÝõýä Ǻâëº7 Õîíîãîîñ 2 Ñàð Õ¿ðòýëõ Íàñíû ªâ÷òýé Íÿðàé Õ¿¿õäèéí ÌåíåæìåíòÄàâòàí ̄ çëýã

Ñóðàõ áè÷ã¿¿ä ýìíýëç¿éí àíãèëàë, ýì÷èëãýýíèé ¿å øàòóóäûã ñóðàëöàõàä òóñëàõäàñãàëóóäòàé. Èõýíõ äàñãàëóóä ºâ÷òýé õ¿¿õäèéí ýìíýëç¿éí øèíæ¿¿äèéã ä¿ðñýëæ àñóóëòòàâèíà. Çàðèì äàñãàëóóä íü ôîòî çóðãèéí öîìîã, ä¿ðñ áè÷ëýãèéã àøèãëàíà. Òà ñóðàõáè÷ãèéã óíøèõ, äàñãàëûã ã¿éöýòãýõ çýðãýýð àæèëëàíà.

Áàðàãöààãààð õàãàñ ºäðèéã 9 ºäðèéí òóðøèä îéðîëöîîõ ýìíýëýãò äàäëàãà õèéæºíãºð¿¿ëíý. Äàäëàãà õèéõ ¿åäýý òà ºâ÷òýé õ¿¿õäèéã ¿íýëýõ, àíãèëàõ, ýì÷ëýõ, ýõ÷¿¿äýäçºâëºãºº ºãºõ çýðýã àæèëáàðóóäûã õèéõ áîëíî. Äàäëàãûí õè÷ýýë¿¿ä äýýð òà ñóðàõáè÷ã¿¿äýýñ àâñàí ìýäëýãýý áàòàëãààæóóëàõ áîëîìæòîé áîëíî. Òà øààðäëàãàòàé ¿åäýýàñóóëò òàâüæ, óäèðäàìæ àâàõ áîëîìæîîð õàíãàãäàíà. Ñóðãàëòûí ýöýñò òà æèøèãóäèðäàìæèéí õ¿ðýýíä ºâ÷òýé õ¿¿õýäòýé àæèëëàõ ÷àäâàðûã á¿ðýí ýçýìøñýí áàéõ áºãººäººðèéí àæèë äýýð àøèãëàõ áîëîëöîîòîé áîëíî.

11

Ñóðãàã÷ áàãø òàíü ñóðàõ áè÷ã¿¿äèéí äàñãàëóóä äýýð àæèëëàõ, á¿ëãýýð áîëîíãàíöààð÷èëñàí ÿðèëöëàãûã óäèðäàí ÷èãë¿¿ëæ áàéõ áîëíî. Ýìíýëç¿éí äàäëàãûíõè÷ýýëèéí ¿åä ñóðãàã÷ áàãø òàíü òàíä õÿíàëò òàâèí àæèëëàíà. Òà ººðèéí ñóðãàã÷ áàãøèäàñóóëò ÷ºëººòýé òàâüæ, ÿðèëöàíà óó.

ÝÌÍÝËǯÉÍ ÒÎÕÈÐÎÕÕ¯ÑÍÝÃÒ ÑÎÍÃÎÕ

Èõýíõ àìáóëàòîðò ¿ç¿¿ëæ áóé õ¿¿õä¿¿äèéã á¿ðòãýõ òîãòîëöîî áàéäàã: ºâ÷íººðèðñýí ¿¿, äàðõëààæóóëàëòàíä èðñýí ¿¿, ººð øàëòãààíààð èðñýí ãýõ ìýò. Ýõ ºâ÷òýéõ¿¿õäèéã àâ÷èðàõ ¿åä òà òýð õ¿¿õäèéí íàñûã ìýäýæ òîõèðñîí õ¿ñíýãòèéã ñîíãîæ àíãèëàõ,ýì÷ëýõ áîëíî. Çàðèì ýð¿¿ë ìýíäèéí áàéãóóëëàãóóäàä õ¿¿õäèéí íýð, íàñ, õ¿éñ, æèí,áèåèéí õàëóóíûã óðüä÷èëàí òýìäýãëýýä ýì÷ äýýð îðóóëäàã. Õýðýâ òàíàé á¿ðòãýë èíãýæÿâàãääàãã¿é áîë ýõýýñ õ¿¿õäèéí íýð, íàñ çýðãèéã àñóóõ øààðäëàãàòàé.

ßìàð íàñíû á¿ëýãò òóõàéí õ¿¿õýä áàãòàõûã òîãòîî:

7 õîíîãîîñ 2 ñàð õ¿ðòýëõ íàñíû íÿðàé2 ñàðààñ 5 õ¿ðòýëõ íàñíû õ¿¿õýä

Õýðýâ õ¿¿õýä 2 ñàðààñ 5 õ¿ðòýëõ íàñíû á¿ëýãò áàãòàæ áàéâàë òà “2 ñàðààñ5 õ¿ðòýëõ íàñíû ºâ÷òýé õ¿¿õäèéã ¿íýë, àíãèë, ýì÷èë” õ¿ñíýãòèéã ñîíãî. 5 õ¿ðòýëõ íàñíûãýäýã íü 5 íàñíûõàà îéíä õ¿ðýýã¿é õ¿¿õýä ãýñýí ¿ã þì. Æèøýý íü, ýíý íàñíû á¿ëýãò4 íàñ 11 ñàðòàé, 5 íàñíûõàà îéä àðàé õ¿ðýýã¿é õ¿¿õýä îðîõ áîëíî.

2 ñàð õ¿ðñýí õ¿¿õýä “7 õîíîãîîñ 2 ñàð õ¿ðòýëõ” á¿ëýãò áóñ “2 ñàðààñ 5 õ¿ðòýëõíàñíû” á¿ëýãò õàìààðíà.

Õýðýâ õ¿¿õýä 2 ñàð àðàé õ¿ðýýã¿é áîë íÿðàé ãýæ òîîöíî. 7 ÕÎÍÎÃÎÎÑ 2 ÑÀÐÕ¯ÐÒÝËÕ ÍÀÑÍÛ ªÂ×ÒÝÉ ÍßÐÀÉà ¯ÍÝË, ÀÍÃÈË, ÝÌ×ÈË õ¿ñíýãòèéã àøèãëàíà.

ªâ÷òýé Õ¿¿õäèéã ¯íýë, Àíãèë õýìýýõ äàðààãèéí ñóðàõ áè÷èãò òà 2 ñàðààñ 5õ¿ðòýëõ íàñíû ºâ÷òýé õ¿¿õäèéã ¿íýëæ, àíãèëàõûã ñóðàõ áîëíî. ̄ ¿íýýñ áàãà íàñíû íÿðàéãõýðõýí ýì÷ëýõèéã ªâ÷òýé Íÿðàé Õ¿¿õäèéí Ìåíåæìåíò íîìíîîñ ñóðíà.

12

13

¯ÃÈÉÍ ÒÀÉËÁÀÐ ÒÎËÜ

14

15

¯ÃÈÉÍ ÒÀÉËÁÀÐ

Àì ãýìòýõ: àìàí äîòîð áà õýëýí äýýð 캺ãºíöðèéí õàëäâàðûíøàëòãààíòàé øàðõ áóþó öàãààí òîëáî ¿¿ñýõ

Àìáóëàòîðèéí ºâ÷òºí: ýìíýëãèéí áàéãóóëëàãàä õýâòýæ (øºíº) ýì÷ë¿¿ëýõøààðäëàãàã¿é ºâ÷òºí

Àì¸áèàç: àì¸áûí öóñàí ñóóëãàëò; E.histolytica-ààð ¿¿ñãýãäñýí öóñàíñóóëãàëò

Àìüñãàë äàðàíãóéëàãäàõ: ýìèéí íºëººãººð áîëîí õ¿íä ºâ÷íèé óëìààñ ìàø ºíãºö, óäààíàìüñãàëàõ

Àìüñãàëûí äèñòðåññ: óóøãèíä õàíãàëòòàé àãààð îðîõã¿éãýýñ òàâã¿éòýõ

Àíãèë: õ¿¿õäèéí ºâ÷íèé øèíæ¿¿ä äýýð ¿íäýñëýí ºâ÷íèé òºðºë áà õ¿íäõºíãºíèéã òîãòîîõ

Àíõíû ¿çëýã: ÿìàð íýã ºâ÷èí áóþó áýðõøýýëèéí óëìààñ ýð¿¿ë ìýíäèéíàæèëòàíä õ¿¿õýä àíõ èðæ ¿ç¿¿ëýõ

Àðõàã: ºâ÷èí óäààí õóãàöààãààð ¿ðãýëæèëæ, ¿å ¿å äàõèõ

Àñïèðàöè: øèíãýí ç¿éë àìüñãàëûí çàì ðóó îðîõ

Áîëçîëò ýìãýã òºðºã÷èéíõàëäâàð: õ¿íèé äàðõëàëûí òîãòîëöîî õýâèéí ¿åä ºâ÷èí ¿¿ñãýõ÷àäâàðã¿é áè÷èë áèåòýýð ¿¿ñãýãäñýí õàëäâàð. ÄÎÕ çýðãèéí¿åä äàðõëàë ñóëàðñíààð áîëçîëò ýìãýã òºðºã÷èéí õàëäâàðòºðòºæ áîëíî. Æèøýý íü: ýð¿¿ë õ¿íä õýâèéí ¿åä õàëäâàðûíøàëòãààí áîëäîãã¿é áè÷èë áèåò¿¿ä àìíû õºíäèéä áàéäàã áàõàðèí äàðõëàà ñóëòàé õ¿íä òýð áè÷èë áèåò¿¿ä àìíû øàðõëàà¿¿ñãýäýã.

Áººëæèëòèéí ýñðýã ýì¿¿ä: Ẻëæèëòèéã íàìäààõ ýì¿¿ä

Áóãëàà: èäýý àãóóëñàí õºíäèé

ÁÖÆ: òºðñíèé äàðàà õèéäýã ñ¿ðüåýãèéí ýñðýã âàêöèí. ( BacilleCalmette-Guerin)

 ãåïàòèòûí âèðóñ: ýëýãíèé ¿ðýâñýë ¿¿ñãýäýã ÿíç á¿ðèéí âèðóñèéí íýã; ýíý âèðóñíü áàñ ýëýãíèé õîðò õàâäðûí øàëòãààí áîëäîã. Ýíý âèðóñöóñààð àìàðõàí õàëäàõ òóë ç¿¿, ùïðèö àðèóí áàéõ ¸ñòîé.

Ãåìîãëîáèí: óëààí ýñèéã ¿¿ñãýäýã áà õ¿÷èëòºðºã÷èéã 纺âºðëºäºã, òºìºðàãóóëñàí óóðàã

Ãëþêîç: Øèíãýí Ñýëáýõ Äàâñ áà ñóäñààð ñýëáýõ øèíãýíèé íàéðëàãàíäîðäîã ÷èõýð

Ãèïåðíàòðèåìè: öóñàí äàõü íàòðèéí õýìæýý èõñýõ (õýò ºòãºð¿¿ëýã)

ÿéöýä òºðñºí: æèðýìñíèé 37 äîëîî õîíîãîîñ èë¿¿ õóãàöààãààð òýýãäýæòºðñºí õ¿¿õäèéã õýëíý.

Äóòóó òºðºõ: æèðýìñíèé 37 äîëîî õîíîãîîñ áàãà õóãàöààãààð òýýãäýæ òºðºõ

ÿðâýëçýõ õºäºë㺺íèé ýñðýã ýì¿¿ä: ãýäýñíèé áóë÷èíãèéí ¿éë àæèëëàãààã ñóëðóóëæ ãýäñýíäýõ àãóóëàìæèéã ãýäýñíèé õºíäèéí äàãóó õºäëºõèéã áàãàñãàõ¿éë÷èëãýýòýé ýì¿¿ä

Ãóÿíû òàðààãóóð ñóäàñ: õºëèéí ãîë òàðààãóóð ñóäàñ. Ýíý ñóäàñíû ëóãøèëòûã öàâèíäòýìòýð÷ áîëíî (ãóÿíû äîòîð äýýä òàëä)

Ãóÿíû õóðààãóóð ñóäàñ: õºëèéí ãîë õóðààãóóð ñóäàñ. Ýíý íü ÿã ãóÿíû òàðààãóóðñóäàñíû äîòîð òàëä áàéðëàäàã.

Ãýðèéíõíèé õîîë: ãýðèéíõíèé èääýã åðäèéí õîîë

Äàâòàí ¿çëýã: ýì÷èëãýýíèé ¿ð ä¿íã õÿíàõ, äàðààãèéí ýì÷èëãýýã òîãòîîõ,ýìíýëýãò õýâò¿¿ëýõ øààðäëàãàòàé ýñýõèéã ¿çýõèéí òóëäòîâëîæ, äàõèí ¿çýõ ýð¿¿ë ìýíäèéí àæèëòíû ¿çëýã

16

Äàðõëàà äàðàíãóéëàãäàõ: äàðõëàëûí òîãòîëöîî ñóëàð÷ áèåèéí ºâ÷èí ýñýðã¿¿öýõ ÷àäâàðáóóðàõ

Äàðõëàë òîãòîëöîî: ºâ÷íèé øàëòãààëàã÷ õ¿÷èíòýé òýìöýõ òóñãàé ýñ¿¿ä áà ýñðýãáèåèéã ¿¿ñãýí áèåèéí ºâ÷èí ýñýðã¿¿öýõ ÷àäâàðò òóñàëäàãòîãòîëöîî

Äàðõëààæóóëàëòûí áàéäàë: õ¿¿õäèéí ºìíº íü õèéëãýñýí äàðõëààæóóëàëòûã øààðäëàãàòàéäàðõëààæóóëàëòûí õóâààðüòàé õàðüöóóëàõ.Äàðõëààæóóëàëòûí áàéäàë íü õ¿¿õýä äàðõëààæóóëàëòûãõèéëãýõ íàñàíäàà õèéëãýñýí ýñýõ ýñâýë îäîî ÿìàðäàðõëààæóóëàëò øààðäëàãàòàé áàéãààã òîäîðõîéëäîã.

Äàõèí ¿íýëýõ: ýíý ñóðãàëòàíä õýðýãëýñíýýð, õ¿¿õäèéí ñàéæðàëûã ¿çýõèéíòóëä òîäîðõîé ºâ÷í¿¿äèéí øèíæèéã äàõèí ¿çýõ ¿çëýã

Äàõèí á¿ðýí ¿íýëýõ: Õýðýâ ñàéæèðñàí áà áàñ ÿìàð íýã øèíý ºâ÷èí áàéâàë ¿íýëýõáà àíãèëàõ çîðèëãîîð ¯ÍÝË, ÀÍÃÈË áàãàíûí äàãóó äàõèí¿íýëýõ ¿éë ÿâö

Äàðõëàëûí Îëäìîë Õîìñäîë: Õ¿íèé äàðõëàë õîìñäëûí âèðóñèéí õàëäâàðûí õàìãèéí õ¿íäáà ñ¿¿ë÷èéí ¿å øàòàíäàà äàðõëàëûí òîãòîëöîî ýðñ ìóóäàæ,ºâ÷òºíä ÿíç á¿ðèéí øèíæ òýìäýã, ºâ÷èí èëýðäýã. (ñóóëãàëò,õàëóóðàõ, òóðàõ, óóøãèíû õàòãàëãàà ãýõ ìýò)

Äóòàãäàë: õîìñäîõ, äóòàãäàõ, æèøýý íü: À àìèíäýìèéí äóòàãäàë ãýäýãíü õ¿íèé áèåä À àìèíäýì áàãàñàæ äóòàãäàõ

Çàíãèðàõ: ñ¿¿ çîãñîíãèøñîíîîñ õºõ ÷èíýð÷ õàâäàí, õàòóóð÷, ºâäºõ

Ǻâëº: ýõýä çºâëºõ áà çààõ ÿðèëöëàãûí õýñýã. ¯¿íä: àñóóõ, ýõèéíõàðèóëòûã ñîíñîõ, ìàãòàõ áà òîõèðîõ çºâëºãºº ºãºõ, àñóóäëûãøèéäýõýä òóñëàõ áà îéëãîñîí ýñýõèéã øàëãàõ çýðýã áàãòàíà.

Ǻâëºìæ: äàãàæ áèåë¿¿ëýõ ¸ñòîé çºâëºãºº áà çààâàð÷èëãà

Ǻâõºí õºõººð õîîëëîõ: õ¿¿õäýä çºâõºí õºõíèé ñ¿¿ ºãºõ áà õîîë, óñ áîëîí áóñàä øèíãýííýìæ ºãºõã¿é áàéõ (øààðäëàãàòàé ýì, àìèíäýì¿¿äýýñ áóñàä )

Çóëàé: íÿðàé õ¿¿õäèéí òîëãîéí ÿñíóóäûí óóëçâàð äàõü ÿñã¿é õýñýã

Èäýâõòýé õîîëëîõ: õ¿¿õýä õîîëëîõîä òóñàëæ äýìæèõ, æèøýý íü: õ¿¿õäýý õîîëëîõ¿åä íü õàìò ñóóõ áà õîîëîî õàëáàãàäàæ èäýõýä íü òóñëàõ

Èäýýò öýâð¿¿: èäýý àãóóëñàí, óëààâòàð ºíãºòýé àðüñàí äýýðõ õºíäèéòòóóðàëò

Èë÷ëýã èõòýé: ìàõ, òîñ çýðýã èë÷ëýã èõòýé øèìò áîäèñóóä õîîë õ¿íñýíä èõàãóóëàãäàõ

Êâàøèîðêîð: õîîë õ¿íñýíä óóðàã äóòàãäñàíààñ ¿¿ññýí óóðàã-èë÷ëýãèéíäóòàãäëûí òóðààëûí õýëáýð. Êâàøèîðêîðòàé õ¿¿õäýä õàâàí¿¿ññýíýýñ ìº÷í¿¿ä áýëöãýð õàðàãääàã. Õ¿¿õäèéí ¿ñ øèíãýí,àðüñ õóóðàé, ãóóæèëòòàé áàéäàã.

Êîïëèêèéí òîëáî: óëààí áóðõíû ýõýí ¿åä çàâüæíû äîòîð òàëä ¿¿ññýí æèæèã,òîãòìîë áèø, òºâ人 öàãààí, öàéâàð óëààí ºíãºòýé òîëáî.Ýäãýýð íü þì óóõ, èäýõýä ñààä áîëîõã¿é, ýì÷èëãýýøààðäëàãàã¿é.

Ëàêòîç: ñ¿¿íèé ÷èõýð

Ìàðàçì: óäààí õóãàöààãààð óóðàã áà èë÷ëýã äóòàãäñàíààñ ¿¿ñäýã óóðàã-èë÷ëýãèéí òóðààëûí õýëáýð. Ìàðàçìòàé õ¿¿õýä ÿã “ÿñ, àðüñ”øèã õàðàãääàã.

Ìýíýí: òàðõè, íóãàñíû á¿ðõ¿¿ë áà íóãàñíû øèíãýíä õàëäâàð îðñíîîñ¿¿ñýõ àþóëòàé ºâ÷èí

ͺñººò õýñýã: õºõíèé òîëãîéí ýðãýí òîéðíû àðüñíû õ¿ðýí áîð õýñýã

Íýìýãäýë õîîë: 4-6 ñàðòàé õ¿¿õäýä õºõíèé ñ¿¿í äýýð íýìæ ºã÷ áóé õîîë. 6ñàðòàéãààñàà õ¿¿õýä á¿ð óðãàìëûí òîñòîé õ¿¿õäèéí áóäàà,ìàõàí òàòàø, íîãîî áóþó çàãàñ çýðýã òýæýýëëýã, ÷àíàðòàé õîîëèäýõ ¸ñòîé.

17

Îíîøëîãîîíû øèíæèëãýý: ºâ÷íèé øàëòãààí áà òºðëèéã òîãòîîõûí òóëä õèéõëàáîðàòîðèéí áà ðåíòãåí çýðýã áàãàæèéí òóñãàé øèíæèëãýý

Îíîø ýì÷èëãýýíèé æèøãèéí öîãö ¿éë ÿâö: ºâ÷òºíèé á¿õ øèíæ òýìäã¿¿äèéã àíõààðàí õàìðóóëæýì÷ëýõ ¿éë ÿâö

Îðîí íóòãèéí: ãàçàð ç¿éí áàéðëàëûí õóâüä îéð áàéõ ãýñýí ¿ã. Æèøýý íü: îðîííóòàãò õýðýãëýäýã õîîë ãýäýã íü òóõàéí íóòàãò áàéäàã õîîë,õ¿íñ þì.

ªâ÷èí: øèíæ¿¿ä äýýð ¿íäýñëýæ àíãèëàãäñàí òóñãàé ºâ÷èí áà ºâ÷íèéá¿ëýã, æèøýý íü “ÌÀØ Õ¯ÍÄ ÕÀËÓÓÐÀËÒ ªÂ×ÈÍ “. Ýíýàíãèëàëä ìýíýí, ¿æèë çýðýã ºâ÷èí áàãòäàã.

ªâ÷èí ýìãýã: ýì÷èëãýýã ñîíãîõûí òóëä ¿íýëæ, àíãèëàõûí ¿íäýñ áîëñîíøèíæ¿¿ä

ªíäãºâ÷íèé õîðò õàâäàð: ýìýãòýé õ¿íèé ºíäãºí ýñ áîëîâñîðäîã áýëãèéí áóë÷èðõàé -ºíäãºâ÷íèé õîðò ÿâöòàé õàâäàð

ªºðòºº èòãýõ èòãýë: çîðèëãîäîî õ¿ðýõ áîëîìæèéã ìýäðýõ ìýäðýìæ

¯íýëýõ: îëäñîí ìýäýýëëèéã ¿íýëæ, ä¿ãíýëò ãàðãàõ. Ýíý ñóðãàëòàíäàñóóæ, àæèãëàæ, ñîíñ÷, òýìòýðñíèé äàðàà õ¿¿õäèéã ¿íýëíý.

Ñàà 1,2,3,4: ñààãèéí óóõ âàêöèí. Õàëäâàðò ñààãààñ ñýðãèéëýõèéí òóëäòºðºõºä, 2,3,4 ñàðòàéä, 2 íàñòàéä òóñ òóñ óóëãàäàã

Ñåïòèöåìè: öóñíû õàëäâàð (¿æèë)

Ñòàöèîíàð: ºâ÷òºí õýâòýæ ýì÷ë¿¿ëýõ îðòîé, õàíãàëòóóäòàé, õ¿íä õ¿¿õäèéãýì÷ëýõ ýð¿¿ë ìýíäèéí áàéãóóëëàãà

Ñòàöèîíàðèéí ºâ÷òºí: ñòàöèîíàðò õýâòýæ òýíäýý ýì÷èëãýý õèéëãýí õîîëëîæ áóéºâ÷òºí

Ñóãàíû õàëóóí: õàëóóí õýìæèã÷ýýð ñóãàíû õîíõîðò õýìæñýí áèåèéí õàëóóí

Ñóäñàíä òàðèõ: õóðààãóóð ñóäñàíä øóóä òàðèà õèéõ

Ñóóëãàëòûí ýñðýã ýì¿¿ä: ãýäýñíèé ã¿ðâýëçýõ õºäºë㺺íèé ýñðýã ýì¿¿ä çýðýã ñóóëãàëòûãçîãñîîõ áà áàãàñãàõ ¿éë÷èëãýýòýé ýì¿¿ä. Ýäãýýð ýì¿¿äèéãñóóëãàëòòàé õ¿¿õäýä õýðýãëýäýãã¿é. Çàðèì íü àþóëòàé áàéäàã.

ÑÕÕÒ: ñàõóó, õºõ¿¿ë õàíèàä, òàòðàíãààñ ñýðãèéëýõ âàêöèí. Á¿ðýíäàðõëàà òîãòîîõûí òóëä 4 óäàà òàðüäàã: 2, 3 áà 4 ñàðòàéä, 2íàñòàéä

Òºâ ìýäðýëèéí òîãòîëöîîíû öî÷ìîã ºâ÷èí: òàðõèíû ñàà, õàëäâàðò ñàà áà ãýìòëèéí ¿ëäýöìýäðýëèéí ººð÷ëºëò¿¿ä (áàéíãûí)-ýýñ áóñàä ýïèëåïñè áàòàðõè, íóãàñíû ò¿ð çóóðûí ºâ÷í¿¿ä áàãòàíà.

Òºðºõ ¿åèéí æèí áàãà áàéõ: ýõèéí óìàé äîòîðõè õºãæèë äóòóóãààñ áîëîí äóòóó òºðñíººñ(õóãàöààíààñ ºìíº ) æèí áàãàòàé òºðºõ. 2500 ã-ààñ áàãà æèíòýéòºðñºí õ¿¿õýä áàãà æèíòýéä òîîöîãäîíî.

Óãæààð õîîëëîõ: ñ¿¿ çýðãèéã óãæíû øèëýíä õèéæ óãæèõ. Õ¿¿õäèéã óãæààðõîîëëîõã¿é áàéõ õýðýãòýé.

Óæèã: ¿ëäýõ áóþó ¿ðãýëæëýõ ÿâö

Óëààí áóðõíû õ¿íäðýë: óëààí áóðõàí ºâ÷íèé ÿâöàä áîëîí äàðàà ¿¿ñýõ õàëäâàð áààñóóäëóóä. Óëààí áóðõíû çàðèì õ¿íäðýëèéã äóðüäâàë:ñóóëãàëò, óóøãèíû õàòãàëãàà, õÿõòíàà àìüñãàë, àìíû øàðõëàà,÷èõíèé áà í¿äíèé õàëäâàð. Õîâîð òîõèîëääîã õ¿íäðýë áîëòàðõèíû ¿ðýâñýë.

Óóðàã: õýâèéí ºñºõºä øààðäàãäàõ àìèí õ¿÷ë¿¿äýýñ òîãòñîí õîîëõ¿íñýí äýõ á¿òýýãä¿¿í. Ìàõ, çàãàñ, ºíäºã, ñ¿¿, øîø çýðýã íüóóðãààñ òîãòñîí õ¿íñíèé á¿òýýãä¿¿íèé æèøýý ìºí.

Óóðàã-èë÷ëýãèéí òóðààë: õîíîãèéí õîîëîíä óóðàã áà èë÷ëýã äóòàãäñàíààñ, îëîí äàõèíºâ÷èëñíººñ ¿¿ññýí áàéäàë

¯å ¿å òàòàõ: ¿å ¿å òàòàí óíàõ

¯íýëýõ: îëäñîí ìýäýýëëèéã ¿íýëæ, ä¿ãíýëò ãàðãàõ. Ýíý ñóðãàëòàíäàñóóæ, àæèãëàæ, ñîíñ÷, òýìòýðñíèé äàðàà õ¿¿õäèéã ¿íýëíý.

18

Ôîëàò: ôîëèéí õ¿÷èë, áîäèñ äóòëûí öóñ áàãàäàëòûí ýì÷èëãýýíäõýðýãëýäýã àìèíäýì

Ôîëàòûí ýñðýã ýì¿¿ä: ôîëàòûí ýñðýã ¿éë÷èëãýýòýé ýì¿¿ä. Êîòðèìîêñàçîë(òðèìåòîïðèì-ñóëüôàìåòîêñàçîë) áîë ôîëàòûí ýñðýã ýìýíäîðíî.

Õàâàí: àðüñàí äîîð øèíãýí õóðñíààñ õàâàãíàõ. Õàâàí èõýâ÷ëýíõºëèéí äîîä õýñýãò, çàðèìäàà ººð õýñýãò áàéðëàäàã.

Õàãàñ øèíãýí õîîë: øºëòýé õîîë

Õàëóóí áóóðàõ (ãèïîòåðìè) áèåèéí õàëóóí áàãà áîëîõ (Ñóãàíû õàëóóí 35,5°Ñ-ààñ, øóëóóíãýäýñíèé õàëóóí 36°Ñ-ààñ áàãà áîëîõ)

Õàëóóðàëò: ýíý ñóðãàëòàíä õàëóóðàëòàíä:- õàëóóðñàí ìýä¿¿ëýãòýé ( ýõèéí ºã¿¿ëñíýýð)- áèåíä íü õ¿ðýõýä õàëóóí áàéõ- ñóãàíû õàëóóí 37,5°Ñ ( 99,5°F ) áóþó èõ, øóëóóí ãýäýñíèé

õàëóóí 38°Ñ ( 100,4°F ) áóþó èõ áàéõûã õàìðóóëëëàà.

ªíäºð õàëóóðàëò: ñóãàíû õàëóóí 38,5°Ñ-ýýñ èõ áàéõ

Õàìàð-õîäîîäíû õàéìñóóð: ºâ÷òíèé õàìðààð îðóóëààä õîäîîäîíä õ¿ðýõ ãóóðñ. Õàìàð-õîäîîäíû õàìñóóðûã õ¿íä øèíãýí àëäàëòòàé ºâ÷òºíäõóðààãóóð ñóäñààð ýì÷èëãýý õèéõ áîëîìæã¿é ¿åä ØÑÄ-íûóóñìàë ºãºõºä áà þì èäýæ ÷àäàõã¿é õ¿íäýâòýð òóðààëòàéõ¿¿õäèéã õîîëëîõîä õýðýãëýäýã

Õàíààã¿é òîñíû õ¿÷ë¿¿ä: õ¿¿õäèéí òàðõè, í¿äíèé õºãæèëòºíä øààðäàãäàõ òîñëîã.Ýäãýýð òîñíû õ¿÷ë¿¿ä íü ¿íýýíèé ñ¿¿ áà èõýíõ ñ¿¿ îðëóóëàã÷èäáàéäàãã¿é.

Õàðèëöààíû óð ÷àäâàð: ýíý ñóðãàëòàíä ýõ÷¿¿äýä çºâëºãºº ºãºõ áà çààõàä õýðýãëýõ óð÷àäâàð. ¯¿íä. ÀÑÓÓÕ, ÑÎÍÑÎÕ, ÌÀÃÒÀÕ, ǪÂËªÕ ÁÀÎÉËÃÎÑÎÍ ÝÑÝÕÈÉà ØÀËÃÀÕ çýðýã áàãòàíà.

Õàðøèë: õàðøèëä ºðòºìòãèé õ¿ì¿¿ñ õàðøèëòºðºã÷äèéã àìüñãàëæ,èäýæ, òàðèóëæ, õ¿ðýëöñýíýýñ õàðèó óðâàë áàéäëààð íàéòààõ,òóóðàëò ãàðàõ, áóþó àìüñãàë ñààäòàé áîëîõ çýðýã øèíæ¿¿äèëðýõ

Õîîë áîëîâñðóóëàëò: áèå ìàõáîäîä õîîë õ¿íñèéã áîëîâñðóóëæ, øèìýãä¿¿ëæ,øèíãýýõ ¿éë àæèëëàãàà

Õîîë òýæýýëèéí áàéäàë: òóðààë, öóñ áàãàäàëòûí òîäîðõîé øèíæ¿¿äòýé áóþó èéìøèíæ¿¿äã¿éã õàðóóëñàí çýðýã. Ýíý ñóðãàëòàíä õ¿¿õäèéí õîîëòýæýýëèéí áàéäëûã Õ¯ÍÄ ÒÓÐÀÀË ÁÓÞÓ Õ¯ÍÄ ÖÓÑÁÀÃÀÄÀËÒ, ÖÓÑ ÁÀÃÀÄÀËÒ ÁÓÞÓ ÒÓÐÀÀË (æèí áàãà), ÖÓÑÁÀÃÀÄÀËÒÃ¯É ÁÓÞÓ ÒÓÐÀÀËÃ¯É ãýæ àíãèëäàã

Õîîëëîëòûã ¿íýëýõ: Õ¿¿õäèéí åðäèéí õîîëëîëò áà ºâ÷íèé ¿åèéí õîîëëîëòûí òóõàéîëæ ìýäýõèéí òóëä àñóóëò àñóóõ àæèëëàãàà (Àñóóëòóóä íüǪÂ˪ õ¿ñíýãòýíä áè÷èãäñýí áàéãàà)

Õîîëëîëòûí áýðõøýýë: Õ¿¿õäèéí åðäèéí õîîëëîëò áà ǪÂ˪ õ¿ñíýãòýíä áè÷èãäñýíõîîëíû çºâëºãººíèé õîîðîíäûí ÿëãàà áà õºõººð õîîëëîõáýðõøýýë¿¿ä, óãæààð õîîëëîõ, èäýâõòýé õîîëëîõã¿é áàéõ,ºâ÷íèé òóðøèä ñàéí õîîëëîõã¿é áàéõ çýðýã áóñàä àñóóäëóóä

Õîîëíû äóðøèë: Èäýõ äóð õ¿ñýë

Õîðò ÿâö: òàðõàõ, äààìæðàõ õàíäëàãàòàé áà ¿õýëä õ¿ðãýäýã

Õºõëºã óðãàöàã: ãàâëûí ÿñíû ÷èõíèé àðûí õýñýã

Õºõíèé õîðò õàâäàð: õºõºíä ¿¿ññýí õîðò õàâäàð

Õºõíèé ñ¿¿ îðëóóëàã÷: õºõíèé ñ¿¿ã¿é ¿åä áîëîí ò¿¿í äýýð íýìæ ºãºõ ñ¿¿ áóþó ñ¿¿íõîëèìîã. Æèøýý íü: äàðààõ áàéäëààð áýëòãýñýí ¿íýýíèé ñ¿¿îðíî: õàãàñ àÿãà (100 ìë) áóöàëãàñàí öýâýð ñ¿¿í äýýð àÿãàíû¼ áóäààíû ø¿¿ñ (50 ìë) áà 2 öàéíû õàëáàãà (10 ãðàìì) ÷èõýðõèéíý.

19

Õºõºíä äàõèí ñ¿¿ îðîõ: õºõíèé ñ¿¿ òàòàðñíû äàðàà äàõèí ñ¿¿ îðæ õºõ¿¿ëæ ýõëýõ

Õºõ¿¿ë õ¿¿õýä: ýíý äàìæààí õýðýãëýñíýýð, 12 õ¿ðòýëõ ñàðòàé õ¿¿õýä

Íÿðàé õ¿¿õýä: ýíý ñóðãàëòàíä õýðýãëýñíýýð, 1 äîëîî õîíîãòîéãîîñ 2 ñàðõ¿ðòýëõ íàñíû õ¿¿õýä

Õóðààãóóð ñóäñààð øèíãýí ñýëáýõ: õóðààãóóð ñóäñàíä øèíãýíèéã ¿ðãýëæë¿¿ëýí óäààí ñýëáýõ

Õ¿íä ºâ÷íèé àíãèëàë: ýíý ñóðãàëòàíä õýðýãëýñíýýð, ÿàðàëòàé àíõààðàõ áàñòàöèîíàðò èëãýýõ áóþó õýâò¿¿ëýõ øààðäëàãàòàé ìàø õ¿íäºâ÷í¿¿ä. Õ¿íä ºâ÷íèé àíãèëëóóä íü ¯ÍÝË, ÀÍÃÈË áàãàíàíäÿãààíààð áóäàãäñàí áàéãàà.

Õ¿íèé Äàðõëàë Õîìñäëûí Âèðóñ: ÄÎÕ ¿¿ñãýäýã âèðóñ.

Õ¿¿õäèéí áóäààíû àãøààìàë: õ¿¿õäèéí áóäààã ÷àíàæ, ñ¿¿ íýìæ áýëòãýñýí íýìýãäýë õîîë.Õàðèí îâü¸îñîîð áóþó ìàø øèíãýí áýëòãýñýí õ¿¿õäèéíáóäààíû àãøààìàë íü øèì òýæýýë ìóóòàé áàéõ òóë ÷àíàðòàéõîîëëîõûí òóëä çààâðûí äàãóó áýëòãýâýë çîõèíî.

Õ¿÷èëòºðºã÷èéí äóòàãäàë (ãèïîêñè): ýðõòí¿¿äýä î÷èõ õ¿÷èëòºðºã÷èéí õýìæýý áàãà áîëîõ

Õýâëèé: õîäîîä, ãýäýñíèé ºìíºä õàíà

Õýâëèéí: õýâëèé äîòîð

Õýâòýõèéí ºìíº: ýìíýëýãò õýâò¿¿ëýõèéí ºìíºõ ¿å

Õýâò¿¿ëýõ: ýíý ñóðãàëòàíä õýðýãëýñíýýð, ºâ÷òºíèéã ¿ðãýëæë¿¿ëýíøèíæëýõ áà òóñëàìæ ¿ç¿¿ëýõýýð ñòàöèîíàðò ÿâóóëàõ

Õýðýãöýý: çàéëøã¿é øààðäëàãà. Ýð¿¿ë ìýíä ñàéí áàéõàä øààðäàãäàõ¿íäñýí àìèí äýì áà ýðäýñ áîäèñóóä (òºìºð çýðýã)

Õýñýã ãàçðûí õàëäâàð: áèåèéí çºâõºí íýã õýñýã ãàçàð áàéðëàñàí õàëäâàð. Æèøýý íü:í¿äýíä áóþó àìàíä

Öàõèì (äèæèòàë) öàã: öàã õóãàöààã ç¿¿ãýýð áèø õàðèí òîîãîîð õàðóóëæ èëýðõèéëäýãöàã

Öîãö: íýãòãýñýí, á¿ðäýë áàéäàë

Öîõèóëàëò (øîê): õ¿íäýýð áèå ñóëàð÷, óõààí áàëàðòàõ áóþó óõààí àëäàõ, ¿åìº÷ õºð÷, ñóäàñíû ëóãøèëò õóðäàí, ñóë áîëîõ àþóëòàéáàéäàë. Øîê íü øèíãýí èõ àëäàëòòàé ñóóëãàëò, öóñ àëäàëò,ò¿ëýãäýëò, ¿æëèéí øàëòãààíààð ¿¿ñäýã.

Öóñíû ÷èõýð áàãàñàõ (ãèïîãëèêåìè): öóñàí äàõü ÷èõýð ìàø áàãà áîëîõ.

Öýýæ õîíõîëçîõ: Õ¿¿õýä àìüñãàë àâàõ ¿åä öýýæíèé äîîä õýñýã (äîîäõàâèðãàíóóä) äîòîãø òàòàãäàõ. 2 ñàðààñ 5 õ¿ðòýëõ íàñíûõ¿¿õäýä õýðýâ öýýæ õîíõîëçîõ øèíæ òîä áà ¿çëýãèéí òóðøõàðàãäàæ áàéâàë ýíý íü ÓÓØÃÈÍÛ Õ¯ÍÄ ÕÀÒÃÀËÃÀÀ ÁÀÌÀØ Õ¯ÍÄ ªÂ×ÍÈÉ øèíæ áîëíî.

Öýýæ õ¿÷òýé õîíõîëçîõ: öýýæ ìàø ã¿í áà òîä õàðàãäàæ õîíõîëçîõ. Íÿðàé õ¿¿õäýä áàãàçýðýã öýýæ õîíõîëçîõ íü õýâèéí, õàðèí öýýæ õ¿÷òýé õîíõîëçîõíü õ¿íä ºâ÷íèé øèíæ þì.

Øàëãàõ àñóóëòóóä: çºâëºãºº ºãñíèé äàðàà õýí íýãíèé îéëãîñîí ýñýõèéã øàëãàõáîëîí äàõèí þó òàéëáàðëàõ õýðýãòýé áàéãààã îëæ ìýäýõàñóóëòóóä. Ýõýä õîîëëîëòûí òàëààð çºâëºñíèé äàðàà ýð¿¿ëìýíäèéí àæèëòàí “Òà õ¿¿õýääýý ÿìàð õîîë ºãºõ âý ?” ãýæ àñóóæáîëíî.

Øàðëàõ: àðüñ, ñàëñò, í¿äíèé öàãààí øàð ºíãºòýé áîëîõ

Øàðõëàà: ºâäºëòòýé, èë øàðõ

Àìíû øàðõëàà: àìàí äîòîð áà óðóóë, õýëýí äýýð ¿¿ññýí øàðõ. Ýäãýýð íüóëààíáóðõíû ¿åä ¿¿ñ÷ áîëîõ áà óëààí ýñâýë öàãààí ºíãºðººðõó÷èãäñàí áàéæ áîëíî. Ýäãýýð øàðõíóóä íü õ¿¿õäèéã èäýæóóõàä ñààä áîëíî.

Øèìò áîäèñ: óóðàã, ýðäýñ áîäèñ, àìèíäýì çýðýã ºñºõºä áà ýð¿¿ë áàéõàäòóñëàõ õîîë õ¿íñýíä àãóóëàãäàõ áîäèñóóä

20

Øèìò áîäèñóóäààð áàÿëàã: ¿íäñýí øèìò áîäèñóóäààð áàÿëàã áàéõ ãýñýí ¿ã. Ýíý íü óóðàã,àëü áîëîõ èõ àìèíäýì áà ýðäýñ áîäèñ àãóóëñàí áàéíà.

Øèíãýí àëäàõ: áèåýñ óñ áà ýðäýñ àëäàãäàõ

Øèíãýí Ñýëáýõ Äàâñ: ÄÝÌÁ-ûí çºâëºì溺ð òîõèðóóëñàí ÷èõýð áà äàâñíû õîëèìîã(1 ëèòðò ãðàììààð): íàòðè õëîð 3,5; ãóðâàí íàòðèò öèòðàò,äèãèäðàò 2,9 ýñâýë áèêàðáîíàò 2,5; õëîðò êàëè 1,5 áà ÷èõýð20,0 ã.

Øèíæëýí ìàãàäëàõ: òîäîðõîé ñàëáàðûí óð ÷àäâàðûí ºíäºð ò¿âøèíä øàëãàíä¿ãíýõ

Øèíæ¿¿ä: ýíý ñóðãàëòàíä õýðýãëýñíýýð, ýð¿¿ë ìýíäèéí àæèëòàí õàðæ,ñîíñîæ áà ìýäýð÷ èëð¿¿ëñýí ýð¿¿ë ìýíäèéí òàëààðõ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä. Øèíæ¿¿äèéí æèøýý íü: àìüñãàëûí òîî îëøðîõ,öýýæ õîíõîëçîõ, í¿ä õîíõîéõ, õ¿ç¿¿íèé õºøèíãº, ÷èõíýýñ áóëàããîîæèõ ãýõ ìýò

Øèíæ¿¿ä (ñèìïòîì): ýíý ñóðãàëòàíä õýðýãëýñíýýð, õàíèàëãà, ñóóëãàëò, ÷èõíèéºâ÷èí çýðýã ýõèéí àæèãëàñàí ýð¿¿ë ìýíäèéí àñóóäëóóä

Ãîë øèíæ¿¿ä: ýíý ñóðãàëòàíä õýðýãëýñíýýð, ýð¿¿ë ìýíäèéí àæèëòàíõ¿¿õäèéã ¿çýæ ¿íýëýõ ¿åä ýõýýñ çààâàë àñóóõ øààðäëàãàòàéøèíæ¿¿ä. ¯ÍÝË, ÀÍÃÈË áàãàíàä 4 ãîë øèíæ¿¿ä áè÷èãäñýíáàéãàà: Õàíèàëãàëò áóþó àìüñãàë ñààäòàé, ñóóëãàëò,õàëóóðàëò áà ÷èõíèé ºâ÷èí.

Øóóíû ñóäàñíû ëóãøèëò: øóóíû ãîë ñóäàñ áîëîõ øóóíû òàðààãóóð ñóäàñ äýýð òýìòðýõýäìýäðýãäýõ ëóãøèëò

Ýâýðëýã öîîðîõ: í¿äíèé õàìãèéí ãàäíà òàëûí òóíãàëàã á¿ðõ¿¿ë (ýâýðëýãá¿ðõ¿¿ë) öîîðîõ

Ýìãýãòºðºã÷: ºâ÷èí ¿¿ñãýã÷ áèåò áà áè÷èë áèåò¿¿ä

Ýìíýëýã: äèñïàíñåð, ñóìûí ýìíýëýã, ýð¿¿ë ìýíäèéí òºâ áóþó ýìíýëãèéíàìáóëàòîðèéí òóñëàìæ ¿ç¿¿ëäýã õýñýã çýðýã ýð¿¿ë ìýíäèéíàíõàí øàòíû áàéãóóëëàãà

Ýïèçîä: ºâ÷íèé òîõèîëäëóóä

Ñóóëãàëòûí ýïèçîä: ñóóëãàëòûí òîõèîëäëóóä

Ýð¿¿ë ìýíäèéí àíõàí øàòíû áàéãóóëëàãà: ýð¿¿ë ìýíäèéí òºâ, ýìíýëýã, ñóìûí ýìíýëýã áóþóýìíýëãèéí àìáóëàòîðèéí õýñýã çýðýã õ¿í àìä ýìíýëãèéíòóñëàìæ ¿ç¿¿ëýõ ýð¿¿ë ìýíäèéí òîãòîëöîîí äàõü àíõíûòóñëàìæèéã ãîë÷ëîí àíõààðäàã áàéãóóëëàãà.

Ýð¿¿ë àõóéí: õàëäâàðààñ ñýðãèéëæ àðèóí ñàâ ñóóëãà õýðýãëýõ, ãàð àðèóíáàéõ

Ýñðýã çààëò: òîäîðõîé ýì÷èëãýý, àæèëëàãàà áóþó ýìèéã õýðýãëýæ áîëîõã¿éíºõöºë áàéäàë

Ýõ áàðèã÷: ýõ àìàðæèõ ¿åä õ¿¿õäèéã ýõ áàðüæ àâäàã áà ýìíýëãèéí áóñàäòóñëàìæ ¿ç¿¿ëäýã ýìíýëãèéí àæèëòàí

ßàðàëòàé: õ¿¿õäèéí àìü íàñûã àâðàõàä ÷óõàë, äàðóé àíõààðàëøààðäàãäàõ ãýñýí óòãà àãóóëíà.

ßàðàëòàé õýâò¿¿ëýõ: ºâ÷òºíä òýð äàðóé íýìýëò òóñëàìæ àâàõààð ò¿¿íèéãñòàöèîíàðò èëãýýõ

ßðàãëàæ àìüñãàëàõ: Íÿðàé õ¿¿õýä àìüñãàë ãàðãàõ ¿åä ñîíñîãäîõ áîãèíî, 纺ëºí÷èìýý. Àìüñãàëàõäàà ÿðàãëàõ íü íÿðàé õ¿¿õäèéí àìüñãàëñààäòàé áàéãàà ¿åä òîõèîëääîã.