Book 6 хөцм

1

Äýëõèéí Ýð¿¿ëÌýíäèéí

Áàéãóóëëàãà

Ýð¿¿ë Ìýíäèéíßàì

Í¯Á-ûíÕ¿¿õäèéí Ñàí

WHO/MON/01.5. AÝÕ: ÀÍÃËÈ ÕÝËÝÝÐ

Õ¿¿õäèéí ªâ÷íèéÖîãö Ìåíåæìåíò

1 Äîëîî Õîíîãîîñ2 Ñàð Õ¿ðòýëõ Íàñíû

Íÿðàé Õ¿¿õäèéíÌåíåæìåíò

2

Õª

ÖÌ

Õ¯

¯Õ

ÄÈ

ÉÍ

ªÂ

×Í

ÈÉ

ÖÎ

ÃÖ

ÌÅ

ÍÅ

ÆÌ

ÅÍ

Ò

WHO/MON/01.5.AÝÕ: ÀÍÃËÈ ÕÝËÝÝÐ

Õ¯¯ÕÄÈÉÍ ªÂ×ÍÈÉÖÎÃÖ ÌÅÍÅÆÌÅÍÒ

1 Äîëîî Õîíîãîîñ2 Ñàð Õ¿ðòýëõ Íàñíû Íÿðàé

Õ¿¿õäèéí Ìåíåæìåíò

Îð÷óóëñàí: Ç.Ãýðýëìàà

Õÿíàñàí: Ä.Ìàë÷èíõ¿¿

ÄÝÌÁ ÝÌß Í¯ÁÕÑ

2003

3

ÀÃÓÓËÃÀ

ÎÐØÈË ................................................................................................................................... 5

1.0 ÍßÐÀÉ Õ¯¯ÕÄÈÉÍ ªÂ×ÍÈÉÃ ¯ÍÝË, ÀÍÃÈË ........................................................... 61.1 ÍßÍÃÈÉÍ ÕÀËÄÂÀÐ ÁÀÉÆ ÁÎËÇÎØÃ¯ÉÃ ØÀËÃÀ ........................................ 7

ÄÀÑÃÀË À (A) ....................................................................................................... 101.2 ªÂ×ÈËÑªÍ ÍßÐÀÉ Õ¯¯ÕÝÄ Á¯ÐÒ ÍßÍÃÈÉÍ ÕÀËÄÂÀÐÛÃ ÀÍÃÈË ............ 111.3 ÑÓÓËÃÀËÒÛÃ ¯ÍÝË ............................................................................................ 121.4 ÑÓÓËÃÀËÒÛÃ ÀÍÃÈË .......................................................................................... 13

ÄÀÑÃÀË Á ............................................................................................................. 151.5 ÄÀÐÀÀ ÍÜ ÕÎÎËËÎËÒÛÍ ÁÝÐÕØÝÝË ÁÓÞÓ ÒÓÐÀÀËÛÃ

(ÁÀÃÀ ÆÈÍÃ) ØÀËÃÀ ......................................................................................... 181.5.1 Õîîëëîëòûí Òóõàé Àñóóæ, Íàñàíä Òîõèðîõ Æèíã Òîäîðõîéë ................. 181.5.2 Õºõººð Õîîëëîëòûã ¯íýë .......................................................................... 20ÄÀÑÃÀË Â (C) ....................................................................................................... 23ÄÀÑÃÀË Ã (D) ....................................................................................................... 24

1.6 ÕÎÎËËÎËÒÛÃ ÀÍÃÈË ......................................................................................... 251.7 ÄÀÐÀÀ ÍÜ ÍßÐÀÉÍ ÄÀÐÕËÀÀÆÓÓËÀËÒÛÍ ÁÀÉÄËÛÃ ØÀËÃÀ ..................... 261.8 ÐÀÕÈÒÛÍ ÑÝÐÈÉËÝËÒ ...................................................................................... 271.9 ÁÓÑÀÄ ªÂ×ÍÈÉÃ ¯ÍÝË ...................................................................................... 27

ÄÀÑÃÀË Ä ............................................................................................................. 282.0 ÒÎÕÈÐÎÕ ÝÌ×ÈËÃÝÝÃ ÑÎÍÃÎ ................................................................................. 30

2.1 ÍßÐÀÉÃ ÝÌÍÝËÝÃÒ ßÀÐÀËÒÀÉ ÕÝÂÒ¯¯ËÝÕ ÝÑÝÕÈÉÃ ÒÎÃÒÎÎ .............. 302.2 ÝÌÍÝËÝÃÒ ßÀÐÀËÒÀÉ ÕÝÂÒ¯¯ËÝÕ ØÀÀÐÄËÀÃÀÃ¯É

ÍßÐÀÉ Õ¯¯ÕÄÈÉÍ ÝÌ×ÈËÃÝÝÃ ÒÎÃÒÎÎ ...................................................... 302.3 ÕÝÂÒ¯¯ËÝÕÝÝÑ ªÌÍªÕ ßÀÐÀËÒÀÉ ÝÌ×ÈËÃÝÝÃ ÒÎÃÒÎÎ ....................... 302.4 ÕÝÂÒ¯¯ËÝÕÝÝÑ ªÌÍªÕ ßÀÐÀËÒÀÉ ÝÌ×ÈËÃÝÝÃ ÕÈÉ .............................. 302.5 ÍßÐÀÉ Õ¯¯ÕÄÈÉÃ ÝÌÍÝËÝÃÒ ÕÝÂÒ¯¯ËÝÕÝÝÐ ßÂÓÓË ............................. 31

3.0 ªÂ×ÈËÑªÍ ÍßÐÀÉÃ ÝÌ×ÈË, ÝÕÝÄ ÇªÂËª ............................................................ 333.1 ¯¯ÑÃÝÃ×ÈÉÍ ÝÑÐÝÃ ÒÎÕÈÐÎÕ ÝÌÈÉÃ ÓÓËÃÀ ............................................. 333.2 ÀÍÒÈÁÈÎÒÈÊÈÉÍ ÝÕÍÈÉ ÒÓÍÃ ÁÓË×ÈÍÄ ÒÀÐÜ ......................................... 34

ÄÀÑÃÀË Å ............................................................................................................. 353.3 Õ¯¯ÕÄÈÉÃ ÝÌ×ÈË Õ¯ÑÍÝÃÒÈÉÍ ÄÀÃÓÓ ÑÓÓËÃÀËÒÛÃ ÝÌ×ÈË ................ 363.4 ØÀÀÐÄËÀÃÀÒÀÉ ÁÎË ªÂ×ÒÝÉ ÍßÐÀÉ Õ¯¯ÕÝÄ Á¯ÐÈÉÃ ÄÀÐÕËÀÀÆÓÓË 363.5 ÕÝÑÝÃ ÃÀÇÐÛÍ ÕÀËÄÂÀÐÛÃ ÃÝÐÒÝÝ ÝÌ×ËÝÕÈÉÃ ÝÕÝÄ ÑÓÐÃÀ ............. 373.6 ÕªÕ¯¯ËÝÕ ÇªÂ ÁÀÉÐËÀË, ÕªÕªª ÇªÂ ¯ÌÕ¯¯ËÝÕÈÉÃ ÝÕÝÄ ÑÓÐÃÀ ..... 38

ÄÀÑÃÀË Æ (G) ..................................................................................................... 413.7 ÍßÐÀÉ Õ¯¯ÕÄÈÉÃ ÃÝÐÒÝÝ ÀÑÐÀÕÛÃ ÝÕÝÄ ÇªÂËª .................................... 42

ÄÀÑÃÀË Ç ............................................................................................................. 43ÕÀÂÑÐÀËÒ: 1 Äîëîî Õîíîãîîñ 2 Ñàð Õ¿ðòýëõ Íàñíû

Íÿðàé Õ¿¿õäèéí ¯ÇËÝÃÈÉÍ ÌÀßÃÒ ......................................................... 45

4

5

ÎÐØÈË

Òà ýíý ñóðàõ áè÷ãýýñ íýã äîëîî õîíîãîîñ õî¸ð ñàð õ¿ðòýëõ íÿðàé õ¿¿õäèéí ºâ÷íèéìåíåæìåíòýä ñóðàëöàíà. Ñóðãàëòûí ÿâö íü òàíû óðüä ñóðàëöñàí 2 ñàðààñ 5 õ¿ðòýëõ íàñíûºâ÷òýé õ¿¿õýäòýé àæèëëàõòàé ìàø òºñòýé. ¯íýëãýýíèé á¿õ ¿å øàòóóä íýã õ¿ñíýãòýíä áàãòàíà:

¯íýë Àíãèë Ýì÷èë Ýõýä çºâëº Äàâòàí ¿çëýãÍÿðàé õ¿¿õäèéí ºâ÷íèéã àíãèëàõäàà òýäíèé ºâºðìºö îíöëîãèéã çààâàë òîîöîõ ¸ñòîé.

Òýä íÿíãèéí õàëäâàðààð ºâ÷èëæ ò¿ðãýí çóóð íàñ áàðæ áîëíî. Íÿðàé õ¿¿õäýä èõýâ÷ëýíõºäºëãººíèé èäýâõ õîìñäîõ, õàëóóðàõ áóþó áèåèéí õàëóóí áóóðàõ çýðýã çºâõºí åðºíõèé øèíæèëýðäýã. Öýýæíèé õàíà íèìãýí ó÷èð öýýæ çººëºí õîíõîëçîõ íü õýâèéí ¿çýãäýë þì. Èéìýýñ íÿðàéõ¿¿õäèéã ¿íýëæ, àíãèëæ, ýì÷ëýõ íü çàðèì òàëààðÿëãààòàé. ÍßÐÀÉ Õ¯¯ÕÝÄ õ¿ñíýãòýíä íÿðàéã ¿íýëæ,àíãèëæ, ýì÷ëýõ ºâºðìºö øèíæ¿¿äèéã òóñãàñàí.

Ýíý õ¿ñíýãòèéã íýã äîëîî õîíîã õ¿ðòýëõ íàñíûíÿðàé õ¿¿õäýä àøèãëàõã¿é. Àìüäðàëûí ýõíèé äîëîîõîíîãò íÿðàé õ¿¿õýä èõýâ÷ëýí òºðºëòòýé õîëáîîòîéõ¿íäðýë¿¿ä áîëîí ºâºðìºö ìåíåæìåíò øààðäàõýìãýãýýð ºâ÷èëäºã1 . ªâ÷òýé íÿðàé õ¿¿õýäòýé àæèëëàäàãýìíýëãèéí àæèëòàí á¿ð òºðºëò, ò¿¿íèé õ¿íäðýë¿¿äèéãìýääýã áàéõ øààðäëàãàòàé. Èéìýýñ íÿðàé õ¿¿õäèéíºâ÷íèé ìåíåæìåíòèéí ñóðãàëò íü ýõ áàðèõûí áóñàäñóðãàëòòàé õàìò ÿâàãääàã.

Íÿðàé õ¿¿õäýä çîðèóëàãäñàí òóñãàé ¿çëýãèéíìàÿãò áàéäàã. Ýíý íü áóñàä õºõ¿¿ë áîëîí áàãà íàñíûõ¿¿õäèéíõòýé õýìæýýãýýð èæèë áîëîâ÷ íÿðàé õ¿¿õäèéã¿íýëýõ ºâºðìºö øèíæ¿¿äèéã òóñãàñàí. (Õàâñðàëòàíäìàÿãòûí íýã õóâü áèé.)

2 ñàðààñ 5 õ¿ðòýëõ íàñíû õ¿¿õýäòýé àæèëëàõ ¿åäñóðñàí çàðèì ç¿éëñ íÿðàéä ìºí àøèãëàãäàíà. Ýíý ñóðàõáè÷èã íÿðàé õ¿¿õýäòýé àæèëëàõàä øààðäàãäàõ øèíýìýäýýëýë, óð ÷àäâàðóóä îëãîõîä ÷èãëýíý.

ÑÓÐÃÀËÒÛÍ ÇÎÐÈËÒÓÓÄ:

Ýíý ñóðàõ áè÷èã äîîðõ çîðèëòóóäûã òàéëáàðëàõ áà òýäãýýðèéí çàðèìààð äàäëàãàæèõáîëîìæ îëãîíî. (çàðèìààð íü ýìíýëýãò äàäëàãàæèíà):

* íÿðàé õ¿¿õäýä íÿíãèéí õàëäâàð áàéæ áîëçîøã¿éã ¿íýëæ, àíãèëàõ* ñóóëãàëòòàé íÿðàé õ¿¿õäèéã ¿íýëæ, àíãèëàõ* õîîëëîëòûí áýðõøýýë áîëîí òóðààëûã (áàãà æèíã) øàëãàõ, õºõººð õîîëëîëòûã ¿íýëýõ,

õîîëëîëòûã àíãèëàõ* íÿðàé õ¿¿õäèéã ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã óóõ ýì áîëîí áóë÷èíä òàðüäàã àíòèáèîòèêîîð ýì÷ëýõ* ñóóëãàëòûã øèíãýí ºã÷ ýì÷ëýõ* Õýñýã ãàçðûí õàëäâàðûã ãýðòýý ýì÷ëýõèéã ýõýä çààõ* Õºõºº õºõ¿¿ëýõ çºâ áàéðëàë, çºâ ¿ìõ¿¿ëýõèéã ýõýä ñóðãàõ* Íÿðàé õ¿¿õäèéã ãýðòýý õýðõýí àñðàõûã ýõýä ñóðãàõ

1Íÿðàé õ¿¿õä¿¿ä á¿òýëò, óðãèéí óñ óðüòàæ ãàðñíààñ ¿¿äñýí ¿æèë, óðãèéí õàëäâàð áîëîí òºðºëòèéí ãýìòýëòýé áàéæáîëíî. Ò¿¿í÷ëýí óóøãèíû õºãæèë äóòìàãààñ àìüñãàëûí õÿìðàëòàé áàéæ áîëíî. Àìüäðàëûí ýõíèé äîëîî õîíîãò øàðëàëòìºí ºâºðìºö ýì÷èëãýý øààðäàíà. Ýäãýýð á¿õ øàëòãààíààñ íýã äîëîî õîíîãîîñ õî¸ð ñàð õ¿ðòýëõ íàñíû ºâ÷òýé íÿðàé õ¿¿õäýäàâàõ àðãà õýìæýý çàðèì òàëààð ÿëãààòàé áàéäàã.

Äîëîî õîíîã õ¿ðòýëõ íàñíû ºâ÷òýé íÿðàéí áîëîí òºðºõèéí àðãà õýìæýýíèé ñóðãàëòûí òàëààðõ ìýäýýëëèéã ÄÝÌÁ-ûí Ãýð Á¿ëèéí Ýð¿¿ë Ìýíäèéí Õýëòñýýñ àâ, Æåíåâ, Ùâåéöàðü.

6

1.0 ÍßÐÀÉ Õ¯¯ÕÄÈÉÍ ªÂ×ÍÈÉÃ ¯ÍÝË, ÀÍÃÈË

Íÿðàé õ¿¿õäèéí ºâ÷íèé çîâèóðûã ýõýýñ àñóóíà. Ýíý àñóóäëààð àíõàí áîëîíäàâòàí ¿ç¿¿ëæ áóéã òîãòîîíî. Õýðýâ äàâòàí ¿çëýã áîë äàâòàí ¿çëýãèéí òóñãàé çààâðóóäûíäàãóó àæèëëàíà. Ýäãýýð òóñãàé çààâðóóä íü ÍßÐÀÉ Õ¯¯ÕÝÄ õ¿ñíýãòèéí äîð áàéðëàõäàâòàí ¿çëýãèéí í¿äí¿¿äýä áèé. Äàâòàí ¿çëýã ñóðàõ áè÷èãò ýäãýýð òóñãàé çààâðóóäûãçààñàí.

Õýðýâ àíõíû ¿çëýã áîë õ¿ñíýãò äýõ øàòëàëûí äàðààëëûã ìºðäºíº. ªâ÷òýé íÿðàéõ¿¿õäèéã àíõíû ¿çëýãèéí ¿åä ¿íýëæ, àíãèëàõ øàòëàëûã ýíý õýñýãò çààíà:

* Íÿíãèéí áîëçîøã¿é õàëäâàðûí øèíæ¿¿äèéã øàëãà. Äàðàà íü èëð¿¿ëñýíøèíæ¿¿ääýý òóëãóóðëàí íÿðàé õ¿¿õäèéã àíãèë.

* Ñóóëãàëòûí òàëààð àñóó. Õýðýâ õ¿¿õýä ñóóëãàëòòàé áîë øèíæ òýìäã¿¿äýýñõàìààð÷ ¿íýë. Íÿðàéí øèíãýí àëäàëòûã àíãèë. Óæèã áîëîí öóñàí ñóóëãàëòòàéáàéâàë ìºí àíãèë.

* Õîîëëîëòûí áýðõøýýë áîëîí òóðààëûã (áàãà æèíã) øàëãà. Õºõººð õîîëëîëòûí¿íýëãýý ýíä îðæ áîëíî. Äàðàà íü õîîëëîëòûã àíãèë.

* Íÿðàéí äàðõëààæóóëàëòûí áàéäëûã øàëãà.* Áóñàä õ¿íäðýë¿¿äèéã ¿íýë.

Òà íÿðàéã ÿàðàëòàé õýâò¿¿ëýõ øàëòãààí èëð¿¿ëñýí ÷ ¿íýëãýýã ¿ðãýëæë¿¿ëíý.Õàðèí õºõººð õîîëëîëòûí ¿íýëãýý öàã øààðääàã òóë îðõèæ áîëíî.

1.1 ÍßÍÃÈÉÍ ÕÀËÄÂÀÐ ÁÀÉÆ ÁÎËÇÎØÃ¯ÉÃ ØÀËÃÀ

Ýíý ¿íýëãýýã ºâ÷èëñºí íÿðàé õ¿¿õýä á¿ðò õèéõ áà íÿíãèéí õàëäâàðûí, íýíÿëàíãóÿà õ¿íä õàëäâàðûí øèíæ òýìäã¿¿äèéã ýðæ õàéíà. Íÿðàé õ¿¿õýä óóøãèíûõàòãàëãàà, ¿æèë, ìýíýí çýðýã íÿíãèéí õ¿íä õàëäâàðààð ºâ÷èëæ ìàø ò¿ðãýí íàñ áàðæáîëíî.

Íÿðàé õ¿¿õäèéã òàéâàí áàéëãàæ, õ¿ñíýãòèéí äàðààëëààð ¿íýëýõ íü ÷óõàë. Ýõíèé4 øèíæ¿¿ä áîëîõ àìüñãàë òîîëîõ, öýýæ õîíõîëçîõ, õàìðûí óãàëç ñàðòàëçàõ, ÿðàãëàõûãàæèãëàõ ¿åä õ¿¿õýä çàéëøã¿é òàéâàí áàéõ øààðäëàãàòàé áºãººä óíòàæ áàéæ ÷ áîëíî.

Äàðààãèéí õýäýí øèíæèéã ¿íýëýõèéí òóëä õ¿¿õäèéã ºðãºæ õóâöñûã òàéëàí á¿õáèåèéí àðüñûã ¿çýæ, áèåèéí õàëóóíûã õýìæèíý. Ýíý ¿åä õ¿¿õýä èõýâ÷ëýí ñýðíý. ̄ ¿íèéäàðàà õ¿¿õýä óíòàà áóþó óõààíã¿é ýñýõèéã õàðæ áîëîõ áà õ¿¿õäèéí õºäºëãººíèéãàæèãëàíà.

ÍßÐÀÉ ßÌÀÐ ÇÎÂÈÓÐÒÀÉÃ ÝÕÝÝÑ ÀÑÓÓ

• Ýíý ºâ÷íººð àíõíû áóþó äàâòàí ¿çëýã áîëîõûã òîãòîî.- Õýðýâ äàâòàí ¿çëýã áîë ýíý õ¿ñíýãòèéí äîîð áóé çààâðóóäûã àøèãëà.- Õýðýâ àíõíû ¿çëýã áîë íÿðàéã äîîðõ äàðààëëààð ¿íýë.

7

ÍßÍÃÈÉÍ ÕÀËÄÂÀÐ ÁÀÉÆ ÁÎËÇÎØÃ¯ÉÃ ØÀËÃÀ

ÀÑÓÓ: ÀÆÈÃËÀ, ×ÀÃÍÀ, ÒÝÌÒÝÐ:- Íÿðàé Àìüñãàëûã íýã ìèíóòàíä òîîë. ÍßÐÀÉõ¿¿õýä Îëøèðñîí áîë äàõèí òîîë. Õ¯¯ÕÝÄòàòñàí Öýýæ õ¿÷òýé õîíõîëçîõûã àæèãëà. ÒÀÉÂÀÍóó? Õàìàð ñàðòàëçàõûã àæèãëà. ÁÀÉÕ

ßðàãëàæ àìüñãàëàõûã àæèãëà, ÷àãíà. ¨ÑÒÎÉÇóëàé ÷èíýðñýíèéã àæèãëà, òýìòýð.×èõ áóëàãòñàí ýñýõèéã àæèãëà.Õ¿éã àæèãëà:

- Óëàéñàí áóþó èäýýòýé áàéíà óó?- Óëàéëò àðüñ ðóó òýëñýí ¿¿?

Õàëóóíûã õýìæ. (Ýñâýë õàëóóðñàí áóþó áèåèéí õàëóóíáóóðñàí ýñýõèéã òýìòýð÷ ¿ç.)Àðüñíû èäýýò öýâð¿¿ã àæèãëà.

- Òýäãýýð íü îëîí áóþó õ¿íä áàéíà óó?Íÿðàé óíòààðñàí áóþó óõààíã¿é ýñýõèéã õàð.Íÿðàéí õºäºëãººíèéã àæèãëà.

- Õºäºëãººí õýâèéíõýýñýý áàãà áàéíà óó?

Øèíæ òýìäýã á¿ðèéã õýðõýí ¿íýëýõèéã äîð òàéëáàðëàâ.

Õ¿¿õýä òàòñàí óó? ãýæ ÀÑÓÓ.Ýíý àñóóëòûã ýõýýñ àñóóíà.ÀÆÈÃËÀ: Àìüñãàëûã íýã ìèíóòàä òîîë. Îëøèðñîí áîë äàõèí òîîë.Àìüñãàëûí òîîã õºõ¿¿ë áîëîí áàãà íàñíû õ¿¿õäýä òîîëäîãòîé àäèë òîîë. Íÿðàé

õ¿¿õýä èë¿¿ ò¿ðãýí àìüñãàëäàã. Ýð¿¿ë íÿðàé õ¿¿õäèéí àìüñãàëûí äàâòàìæ íýã ìèíóòàíä50-ñ äýýø áàéõ íü ýëáýã áîëîâ÷ 60 áà ò¿¿íýýñ äýýø áàéõ íü íÿðàéí àìüñãàë îëøèðñíûãèëýðõèéëíý.

Õýðýâ àìüñãàëûí òîî àíõ òîîëîõîä 60 áà ò¿¿íýýñ äýýø áîë äàâòàí òîîëíî. Íÿðàéíàìüñãàëûí äàâòàìæ æèãä áóñ ó÷èð ýíý íü ÷óõàë þì. Íÿðàé õ¿¿õýä àìüñãàëàà õýäýíñåêóíä çîãñîîæ äàðàà íü ò¿ðãýí ò¿ðãýí àìüñãàëäàã. Õýðýâ õî¸ð äàõü óäààä àìüñãàëûíòîî 60 áà ò¿¿íýýñ äýýø áîë íÿðàéí àìüñãàë îëøèðñîíä òîîöíî.

Öýýæ õ¿÷òýé õîíõîëçîõ øèíæèéã ÀÆÈÃËÀ.Õºõ¿¿ë áîëîí áàãà íàñíû õ¿¿õäèéí öýýæ õîíõîëçîõûã àæèãëàäàãòàé àäèë àæèãëà.

Ãýâ÷ íÿðàéí öýýæíèé õàíà çººëºí ó÷èð öýýæ áàãà çýðýã õîíõîëçîõ íü õýâèéí þì. Öýýæõ¿÷òýé õîíõîëçîõ ¿åä öýýæ ã¿íçãèé õîíõîëçîæ, õàðàõàä àìàðõàí òàíèãäàíà. Öýýæ õ¿÷òýéõîíõîëçîõ íü óóøãèíû õàòãàëãààíû øèíæ áºãººä íÿðàé õ¿¿õäýä íîöòîé õ¿íä øèíæ þì.

Õàìàð ñàðòàëçàõûã ÀÆÈÃËÀ.Õàìàð ñàðòàëçàõ ãýäýã íü íÿðàé õ¿¿õýä àìüñãàë àâàõ ¿åä õàìðûí óãàëç

òýëýãäýõèéã õýëíý.

}

Àìüñãàë àâàõ ¿åä õàìðûí óãàëç ñàðòàëçàæ áàéíàÕàìðûí óãàëç õýâèéí

8

ßðàãëàæ àìüñãàëàõûã ÀÆÈÃËÀ, ×ÀÃÍÀ.Àìüñãàë ãàðãàõàä çººëºí, áîãèíî àâèà ñîíñîãäîõûã ÿðàãëàæ àìüñãàëàõ ãýíý.

Àìüñãàë ñààäòàé ¿åä ÷ ÿðàãëàñàí àìüñãàë ¿¿ñäýã.

Çóëàé ÷èíýðýëòèéã ÀÆÈÃËÀ, ÒÝÌÒÝÐ.Íÿðàé õ¿¿õäèéí òîëãîéí ÿñíóóäûí óóëçâàðààð îðøèõ ÿñã¿é õýñãèéã çóëàé ãýíý.

Íÿðàéí òîëãîéã áîñîî áàéðëàëä áàðèíà. Õ¿¿õýä óéëààã¿é áàéõ ̧ ñòîé. Äàðàà íü çóëàéãàæèãëàæ, òýìòýð÷ ¿çíý. Õýðýâ çóëàé äýýø îâîéæ ÷èíýðñýí áîë õ¿¿õýä ìýíýíãýýðºâ÷èëñºí áàéæ áîëíî.

Õýâèéí çóëàé ×èíýðñýí çóëàé

×èõíýýñ áóëàã ãàð÷ áóé ýñýõèéã ÀÆÈÃËÀ.

Õ¿éã ÀÆÈÃËÀ - óëàéñàí áóþó èäýý ãàð÷ áàéíà óó? Óëàéëò àðüñ ðóó òýëýõ¿¿?

Õ¿éí ¿ç¿¿ð áàãà çýðýã óëàéñàí áóþó õ¿éíýýñ èäýý ãàð÷ áàéæ áîëíî. (õ¿é èõýâ÷ëýííýã äîëîî õîíîãòîéä öºãëºäºã.) Õ¿éí óëàéëò õèð çýðýã òàðõñàíààñ ºâ÷íèé õ¿íä, õºíãºíòîäîðõîéëîãäîíî. Õýðýâ óëàéëò õýâëèéí õàíà ðóó ò¿ðæ îðñîí áîë (çóðàãò ¿ç¿¿ëñíýýð)õ¿íä õàëäâàð ãýæ ¿çíý.

ÒÝÌÒÝÐ: Õàëóóíûã õýìæ (ýñâýë õàëóóðñàí áóþó áèåèéí õàëóóí áóóðñíûãòýìòýð÷ ¿ç).

Àìüäðàëûí ýõíèé 2 ñàðä õàëóóðàëò (ñóãàíû õàëóóí 37.5 õýìýýñ äýýø ýñâýëøóëóóí ãýäýñíèé õàëóóí 38 õýìýýñ äýýø) õîâîð òîõèîëääîã. Õýðýâ íÿðàé õ¿¿õýä õàëóóð÷áàéâàë íÿíãèéí õ¿íä õàëäâàð áàéæ áîëçîøã¿é þì. Íýìæ õýëýõýä õàëóóðàëò íü íÿíãèéíõ¿íä õàëäâàðûí öîðûí ãàíö øèíæ òýìäýã ÷ áàéæ áîëíî. Õàëäâàðûí ¿åä íÿðàéõ¿¿õäèéí áèåèéí õàëóóí 35.5 õýìýýñ (øóëóóí ãýäñýíä 36 õýìýýñ) äîîø áóóð÷ áîëíî.Áèåèéí õàëóóí áóóðàõûã ãèïîòåðìè ãýíý.

Õýðýâ õàëóóíû øèë áàéõã¿é áîë õ¿¿õäèéí õýâëèé äýýð áîëîí ñóãàíä ãàðàà òàâüæõàëóóðñàí áóþó õýâèéí áóñ õºðñíèéã òîäîðõîéëíî.

9

ÀÆÈÃËÀ: Àðüñààð èäýýò òóóðàëòóóä áàéãàà ýñýõ, òýä îëîí áóþó õ¿íä ¿¿?Õ¿¿õäèéí á¿õ áèåèéí àðüñûã ¿ç. Àðüñíû èäýýò òóóðàëòóóä ãýæ óëààí òîëáî á¿õèé

èäýý àãóóëñàí öýâð¿¿ã õýëíý. Õýðýâ àðüñààð èäýýò òóóðàëòóóä ãàðñàí áîë îëîí, öººíèéãòîãòîîíî. Òîì õýìæýýòýé, ýðãýí òîéðîí íü óëàéñàí èäýýò òóóðàëòûã õ¿íä ãýíý. Îëîíáîëîí õ¿íä èäýýò òóóðàëò íü íÿíãèéí õ¿íä õàëäâàðòàéã èëýðõèéëíý.

ÀÆÈÃËÀ: Íÿðàé õ¿¿õýä óíòààðñàí áóþó óõààíã¿é áàéíà óó?Íÿðàé õ¿¿õýä èõýíõ öàãàà óíòàæ ºíãºðººäºã áºãººä ýíý íü ºâ÷íèé øèíæ áèø þì.

Ýð¿¿ë íÿðàé õ¿¿õýä, ýõ áóþó ýìíýëãèéí àæèëòíóóä ò¿¿íä õàíäàí ÿðèõàä, ñýð¿¿í ¿åäýý÷ õºõ¿¿ë áîëîí áàãà íàñíû õ¿¿õä¿¿ä øèã òýäýí ð¿¿ èõýâ÷ëýí õàðöàà òºâëºð¿¿ëäýãã¿é.

Óíòààðñàí áàéäàëòàé íÿðàé õ¿¿õýä ñýðýõ ¸ñòîé ¿åäýý ÷ ñýðæ ÷àäàõã¿é. Òýðñààòëûí áàéäàëòàé áàéæ áîëîõ áºãººä ò¿¿íèé òàéâàí áàéäëûã àëäàãäóóëñàí ÷ ñýðýõã¿éáàéæ áîëíî. Õýðýâ ¿çëýãèéí ¿åä õ¿¿õýä ñýðýõã¿é áîë õ¿¿õäýý ñýðýýõèéã ýõýýñ õ¿ñ. Ýõíü õ¿¿õýäòýéãýý ÿðèõ áóþó çººëºí ñýãñðýõ, ýñâýë òàíûã àëãàà òàøèõàä õ¿¿õýä ñýðæáóé ýñýõèéã àæèãëàæ õàð. Ñýð¿¿í áàéäàë ¿ðãýëæèëæ áóéã àæèãëà.

Íÿðàé õ¿¿õýä óõààíã¿é áîë îãò ñýðæ ÷àäàõã¿é áºãººä õ¿¿õäýä õ¿ðýõ, ò¿¿íä õàíäàæÿðèõàä õàðèó ¿ç¿¿ëýõã¿é.

ÀÆÈÃËÀ: Íÿðàéí õºäºëãººí ÿìàð áàéíà? Õºäºëãººí åðäèéíõýýñ áàãàññàíóó?

Îéðîîñ àæèãëàõàä, õýâèéí ¿åä ñýð¿¿í áàéãàà íÿðàé õ¿¿õýä íýã ìèíóòàíä ãàðõºëºº íèëýýä õýäýí óäàà õºäºëãºæ, òîëãîéãîî õýä õýä ýðã¿¿ëäýã. ¯íýëãýýíèé ÿâöàäõ¿¿õäèéí õºäºëãººíèéã àæèãëà.

Ñóðãàã÷ áàãø òàíü íÿðàé, õºõ¿¿ë áîëîí áàãà íàñíû õ¿¿õäèéí àìüñãàëûíòîî îëøèðñíûã òîãòîîõ ñóðãóóëèëò õèéëãýíý.

10

ÄÀÑÃÀË À (A)

Õýñýã 1 — Ä¿ðñ áè÷ëýãèéí äàñãàë

Íÿðàé õ¿¿õäèéí òóõàé ä¿ðñ áè÷ëýã ¿çíý. Ýíý êèíîíä íÿðàé õ¿¿õäýä íÿíãèéíõàëäâàð áàéæ áîëçîøã¿éã õýðõýí ¿íýëýõèéã ¿ç¿¿ëýõ áà øèíæ òýìäã¿¿äèéã æèøýýãýýðõàðóóëíà.

Õýñýã 2 — Ãýðýë çóðãóóä

Öîìãèéí 60-62 äóãààð çóðãóóäûã àæèãëà. Çóðàã á¿ðèéí äîîðõ òàéëáàðûã óíø.

Çóðàã 60: Íÿðàéí ýð¿¿ë õ¿éÇóðàã 61: Õýâëèéí àðüñ ðóó ò¿ðæ îðñîí óëàéëòòàé õ¿éÇóðàã 62: Àðüñíû èäýýò îëîí öýâð¿¿

63 - 65 äóãààð çóðãóóäûã àæèãëà. Íÿðàé õ¿¿õýä á¿ðèéí õ¿éí áàéäëûã ¿íýëæòýìäýã òàâü.

Ä¿ðñ áè÷ëýã áà ãýðýë çóðãóóäûí òàëààð á¿ëãèéí õýëýëöëýã õèéíý.

Çóðàã 63

Çóðàã 64

Çóðàã 65

Õ¿é ÕýâèéíÓëàéñàí áóþó

èäýýòýé

Óëàéëò õýâëèéíàðüñ ðóó ò¿ðæ

îðñîí

11

1.2 ªÂ×ÈËÑªÍ ÍßÐÀÉ Õ¯¯ÕÝÄ Á¯ÐÒ ÍßÍÃÈÉÍÕÀËÄÂÀÐÛÃ ÀÍÃÈË

Õ¿¿õäýä áàéãàà øèíæ òýìäã¿¿äèéã õ¿ñíýãòýíä áàéãàà øèíæ¿¿äòýé õàðüöóóëæ,òîõèðîõ àíãèëëûã ñîíãî. Õýðýâ õ¿¿õäýä äýýä ýãíýýíýýñ àëü íýãýí øèíæ òýìäýã áàéâàëÍßÍÃÈÉÍ Õ¯ÍÄ ÕÀËÄÂÀÐ ÁÀÉÆ ÁÎËÇÎØÃ¯É ãýæ àíãèëíà. Ýäãýýð øèíæ¿¿äèéí àëüíü ÷ áàéõã¿é áîë íÿíãèéí õàëäâàðààð àíãèëàãäàõã¿é. Ýíý õ¿ñíýãòýýñ çºâõºí íýã àíãèëëûãñîíãîíî.

ØÈÍÆ¯¯Ä: ÀÍÃÈËÀË: ÝÌ×ÈËÃÝÝ:(Õýâòýõèéí ºìíºõ ÿàðàëòàé ýì÷èëãýýã òîä õàðààð áè÷íý.)

Äàðààõ øèíæ¿¿äýýñ íýã íü áàéâàë:• Òàòàõ• Àìüñãàë îëøðîõ (1 õîðîìä 60 áóþó

îëîí)• Öýýæ õ¿÷òýé õîíõîëçîõ• Õàìàð ñàðòàëçàõ• ßðàãëàæ àìüñãàëàõ• ×èõíýýñ áóëàã ãîîæèõ• Çóëàé òºìáèéõ• Õ¿é óëàéæ àðüñ ðóó òýëýõ• Õàëóóðàëò (37.5°C* áóþó äýýø) ýñâýë

õàëóóí áóóõ ( 35.5°C* áóþó õ¿éòýí)• Àðüñàíä îëîí, õ¿íä èäýýò öýâð¿¿òýé• Óíòààðñàí áóþó óõààíã¿éÕºäºëãººí åðäèéíõººñ áàãà.

ÍßÍÃÈÉÍ Õ¯ÍÄÕÀËÄÂÀÐ ÁÀÉÆ

ÁÎËÇÎØÃ¯É

- Àíòèáèîòèêèéí ýõíèé òóíãáóë÷èíä òàðü.

- Öóñíû ÷èõýð áàãàñàõààññýðãèéëæ ýì÷èë.

- Ýìíýëýãò î÷èõ çàìä õ¿¿õäýýÿàæ äóëààí àâ÷ ÿâàõûãçºâëº.

- Ýìíýëýãò ßÀÐÀËÒÀÉõýâò¿¿ë. **

• Õ¿é óëàéñàí áóþó èäýý ãàðñàí.Àðüñíû èäýýò öýâð¿¿òýé

ÕÝÑÝÃÃÀÇÐÛÍ ÍßÍÃÈÉÍ

ÕÀËÄÂÀÐ

- ¯¿ñãýã÷èéí ýñðýã òîõèðîõýìèéã óóëãà.

- Õýñýã ãàçðûí õàëäâàðûã ãýðýýðýì÷ëýõèéã ýõýä çààæ çºâëº.

- Íÿðàéã ãýðýýð àñðàõûã ýõýäçààæ çºâëº.

- 2 õîíîîä äàâòàí ¿ç¿¿ë.

ÍßÍÃÈÉÍ Õ¯ÍÄ ÕÀËÄÂÀÐ ÁÀÉÆ ÁÎËÇÎØÃ¯É

Ýíý àíãèëàëä áàéãàà øèíæ òýìäã¿¿äòýé íÿðàé õ¿¿õýä õ¿íä ºâ÷òýé áàéæ áîëîõáà íàñ áàðàõ ýðñäýë èõ áàéäàã. Õ¿¿õýä óóøãèíû ¿ðýâñýë, ¿æèë, ìýíýíòýé áàéæ áîëíî.Ýäãýýð õàëäâàðóóäûã íÿðàé õ¿¿õäýä ÿëãàí ñàëãàõàä õýö¿¿ áºãººä èíãýæ ÿëãàí ñàëãàõ ÷øààðäëàãà áàéäàãã¿é þì.

ÍßÍÃÈÉÍ ÕÀËÄÂÀÐ ÁÀÉÆ ÁÎËÇÎØÃ¯ÉÍ àëü íýã øèíæ èëýðñýí íÿðàé õ¿¿õäèéãýìíýëýãò ÿàðàëòàé èëãýýíý. Ýìíýëýãò ÿàðàëòàé èëãýýõèéí ºìíº àíòèáèîòèêèéí ýõíèéòóíã áóë÷èíä òàðèõ áà öóñíû ÷èõýð áàãàñàõààñ ñýðãèéëýõ ýì÷èëãýýã õèéíý.ªâ÷òýé íÿðàéõ¿¿õäèéã äóëààí áàéëãàõûã ýõýä çºâëºõ íü ìàø ÷óõàë. Íÿðàé õ¿¿õýä áèåèéí äóëààíààõàäãàëàõ ÷àäâàðã¿é áàéäàã. Çºâõºí áèåèéí õàëóóí áóóðàõ íü íÿðàé õ¿¿õäèéã ¿õýëäõ¿ðãýæ áîëíî.

ÕÝÑÝÃ ÃÀÇÐÛÍ ÕÀËÄÂÀÐ

Èéì àíãèëàëòàé íÿðàé õ¿¿õýä õ¿é áóþó àðüñíû õàëäâàðòàé áàéíà.¯¿ñãýã÷èéí ýñðýã òîõèðîõ ýìèéã ãýðò íü 5 õîíîã óóëãàíà. Ìºí õýñýã ãàçðûí

õàëäâàðûã ãýðòýý ýì÷èëæ, àñàð÷ ñóâèëíà. 2 õîíîãèéí äàðàà õ¿¿õäèéã äàâòàí ¿çýæ,áèåèéí áàéäàë ñàéæèðñàí ýñýõèéã õÿíàíà. Íÿðàé õ¿¿õäýä íÿíãèéí õàëäâàð ò¿ðãýíäààìæèð÷ áîëíî.

12

1.3 ÑÓÓËÃÀËÒÛÃ ̄ ÍÝË

Õýðýâ ýõ íü íÿðàé õ¿¿õäèéã ñóóëãàæ áàéíà ãýâýë ñóóëãàëòûã ¿íýëæ, àíãèë. Õºõíèéõ¿¿õäèéí áààñíû òîî îëîí, øèíãýí áàéäàã íü ñóóëãàëò áèø þì. Ñóóëãàëò ºâ÷íèé ¿åäáààñíû òîãòîö, òîî åðäèéíõýýñ ººð÷ëºãääºã ó÷èð õºõíèé õ¿¿õäèéí ýõ ñóóëãàëòûã òàíüæìýäýõ áîëîìæòîé. ̄ íýëãýý íü õºõ¿¿ë áîëîí áàãà íàñíû õ¿¿õäèéí ñóóëãàëòûí ¿íýëãýýòýéòºñòýé áîëîâ÷ öººí øèíæ òýìäã¿¿äèéã øàëãàäàã. Íÿðàé õ¿¿õýä öàíãàñíûã ºëññºíººñÿëãàõàä õýö¿¿ ó÷ðààñ öàíãàõ, õîâäîãëîí óóõ øèíæèéã ¿íýëýõã¿é.

ÄÀÐÀÀ ÍÜ ÀÑÓÓ:Íÿðàé ñóóëãàæ áàéíà óó?

ÕÝÐÝÂ ÒÈÉÌ ÁÎËÀÑÓÓ:

· Õýð óäààí?

· Áààñàíä íü öóñáàéíà óó?

ÀÆÈÃËÀ, ÒÝÌÒÝÐ:

· Íÿðàéí åðºíõèé áàéäëûã àæèãëà.Íÿðàé õ¿¿õýä:

Óíòààðñàí áóþó óõààíã¿é?Òàéâàí áóñ áà öî÷ðîìõîé?

· Í¿ä õîíõîéñíûã àæèãëà.

· Õýâëèéí àðüñíû õóíèàñ àðèëàõ íü:

Ìàø óäààí (2 ñåêóíäýýñ èõ)?Óäààí?

13

1.4 ÑÓÓËÃÀËÒÛÃ ÀÍÃÈË

Íÿðàé õ¿¿õäèéí ñóóëãàëò õºõ¿¿ë áîëîí áàãà íàñíû õ¿¿õäèéí ñóóëãàëòòàé èæèëõýíàíãèëàãäàíà. Õ¿¿õäýä èëýð÷ áóé øèíæ òýìäãèéã õ¿ñíýãòýíä òóñãàãäñàí øèíæ¿¿äòýéõàðüöóóëæ øèíãýí àëäàëòûí íýã àíãèëëûã ñîíãî. Õýðýâ, õ¿¿õýä 14 õîíîãîîñ óäààíõóãàöààãààð ñóóëãàæ áàéãàà áóþó áààñ íü öóñòàé áîë íýìýãäýë àíãèëëûã ñîíãî.

Óæèã ñóóëãàëòûã íÿðàé õ¿¿õäýä ãàíö àíãèëæ áàéãààã àíõààð. Óæèã ñóóëãàëòûí¿åä íÿðàé õ¿¿õýä ººðèéíõºº àìüäðàëûí èõýíõ õóãàöààíä ñóóëãàæ áàéãàà ó÷èð ýìíýëýãòõýâò¿¿ëýõ ¸ñòîé.

Õýðýâ íÿðàé öóñàí ñóóëãàëò ãýæ àíãèëàãäñàí áîë ò¿¿íèéã ÿàðàëòàé ýìíýëýãòõýâò¿¿ë. Öóñàí ñóóëãàëò íÿðàéä ìàø õîâîð òîõèîëääîã, áààñàíä öóñ èëðýõ íü øèãåëëûíõàëäâàð áèø ÷ áàéæ áîëäîã. Ìýñ çàñàë øààðäàãääàã çàðèì ºâ÷íèé ¿åä íÿðàéí áààñàíäöóñ èëýðäýã ó÷ðààñ ýìíýëýãò ÿàðàëòàé õýâò¿¿ëýõ õýðýãòýé.

Äàðààõ øèíæ¿¿äýýñ õî¸ð íüáàéâàë:

• Óíòààðñàí áóþó óõààíã¿é• Í¿ä õîíõîéõ• Àðüñíû õóíèàñ ìàø óäààí

àðèëàõ.

ØÈÍÃÝÍ ÈÕÀËÄÀËÒ

- Õýðýâ ÍßÍÃÈÉÍ Õ¯ÍÄ ÕÀËÄÂÀÐÃ¯É áîë: - Øèíãýí èõ àëäàëòûã ýì÷èë.

(Â òºëºâëºãºº)ÁÓÞÓ

- Õýðýâ ÍßÍÃÈÉÍ Õ¯ÍÄ ÕÀËÄÂÀÐ ÁÀÉÆÁÎËÇÎØÃ¯É áîë:- Çàìä íü óóëãàõ ØÑÄ-íû óóñìàë ýõýä ºã÷

ýìíýëýãò ßÀÐÀËÒÀÉ õýâò¿¿ë.Õºõºº ¿ðãýëæë¿¿ëýí õºõ¿¿ëýõèéã ýõýä çºâëº.

Äàðààõ øèíæ¿¿äýýñ õî¸ð íüáàéâàë:

• Òàéâàí áèø öî÷ðîìõîé• Í¿ä õîíõîéõ• Àðüñíû õóíèàñ óäààí

àðèëàõ

ØÈÍÃÝÍÀËÄÀËÒ

- Øèíãýí àëäàëòàíä øèíãýí áà õîîë ºã. (Á Òºëºâëºãºº)- Õýðýâ ÍßÍÃÈÉÍ Õ¯ÍÄ ÕÀËÄÂÀÐ ÁÀÉÆ

ÁÎËÇÎØÃ¯É áîë:- Çàìä íü óóëãàõ ØÑÄ ýõýä ºã÷ ýìíýëýãò

ßÀÐÀËÒÀÉ õýâò¿¿ë.Õºõºº ¿ðãýëæë¿¿ëýí õºõ¿¿ëýõèéã ýõýä çºâëº.

Øèíãýí àëäñàí áóþó èõøèíãýí àëäñàíã àíãèëàõøèíæ õàíãàëòòàé áóñ.

ØÈÍÃÝÍÀËÄÀËÒÃ¯É

- Øèíãýí ºã÷ ãýðýýð ýì÷èë.(À òºëºâëºãºº)

Ñóóëãàëò 14 õîíîã áóþóò¿¿íýýñ îëîí õîíîã¿ðãýëæèëñýí.

ÓÆÈÃ ÑÓÓËÃÀËÒ- Õýðýâ øèíãýí àëäàëòòàé, ÍßÍÃÈÉÍ Õ¯ÍÄ

ÕÀËÄÂÀÐÃ¯É áîë, ýìíýëýãò ÿâóóëàõààñ ºìíºøèíãýí àëäàëòûã ýì÷èë.

- Ýìíýëýãò õýâò¿¿ë.

• Áààñ öóñòàéÖÓÑÀÍ

ÑÓÓËÃÀËÒ - Ýìíýëýãò ßÀÐÀËÒÀÉ õýâò¿¿ë.

14

Íÿðàéí ¯çëýãèéí Ìàÿãò àøèãëàõ

Íÿðàéí ̄ çëýãèéí Ìàÿãòûí õýñãèéã äîð õàðóóëàâ. Äýýä õýñýã íü ªâ÷òýé Õ¿¿õäèéí¯çëýãèéí Ìàÿãòòàé òºñòýé. Äàðààãèéí õýñã¿¿ä íü ÍßÍÃÈÉÍ ÕÀËÄÂÀÐ ÁÀÉÆÁÎËÇÎØÃ¯É áà ÑÓÓËÃÀËÒÛÃ ¿íýëæ, àíãèëàõ òóõàé þì. Íÿðàé õ¿¿õäýä “àþóëòàéåðºíõèé øèíæ¿¿ä” òóñãàéëàí áàéõã¿é áàéãààã àíõààð. Äîîðõ æèøýýã õàð. Æàìö ãýäýãõ¿¿õäèéã ¿íýëæ, àíãèëñàí õýñãèéã õàðóóëæ áàéíà.

ÍßÍÃÈÉÍ ÕÀËÄÂÀÐ ÁÀÉÆ ÁÎËÇÎØÃ¯ÉÃ ØÀËÃÀ

• Íÿðàé õ¿¿õýä òàòñàí óó?• Àìüñãàëûí òîî íýã ìèíóòàä _55_ Îëøèðñîí áîë äàâò.

____ Àìüñãàë îëøèðñîí óó?• Öýýæ õ¿÷òýé õîíõîëçîõûã àæèãëà.• Õàìàð ñàðòàëçàõûã àæèãëà.• ßðàãëàæ àìüñãàëàõûã àæèãëà, ÷àãíà.• Çóëàé ÷èíýðýëòèéã àæèãëà, òýìòýð.• ×èõ áóëàãòñàí ýñýõèéã àæèãëà.• Õ¿éã àæèãëà. Óëàéñàí áóþó èäýýòýé áàéíà óó?

Óëàéëò àðüñ ðóó òýëñýí ¿¿?• Õàëóóðàëò (37,5°C áóþó èõ, áàðèõàä õàëóóí) áóþó õàëóóíõàëóóí áàãàññàí (35.5°C áóþó áàãà, áàðèõàä õ¿éòýí)• Àðüñíû èäýýò öýâð¿¿ã àæèãëà.

- Òýäãýýð íü îëîí áóþó õ¿íä áàéíà óó?• Íÿðàé óíòààðñàí áóþó óõààíã¿é ýñýõèéã õàð.• Íÿðàéí õºäºëãººíèéã àæèãëà.


ÍßÐÀÉ ÑÓÓËÃÀÆ ÁÀÉÍÀ ÓÓ? Òèéì _√√√√√__ ¯ã¿é _____• Õýð óäààí __3__ ºäºð • Íÿðàéí åðºíõèé áàéäëûã àæèãëà. Íÿðàé:• Áààñàíä öóñ áàéíà óó? Óíòààðñàí áóþó óõààíã¿é?

Òàéâàí áóñ áà öî÷ðîìõîé?• Í¿ä íü õîíõîéñíûã àæèãëà.• Õýâëèéí àðüñíû õóíèàñ àðèëàõ íü:

Ìàø óäààí (2 ñåêóíäýýñ èõ)? Óäààí óó?

ÍÝÃ ÄÎËÎÎ ÕÎÍÎÃÎÎÑ 2 ÑÀÐ Õ¯ÐÒÝËÕ ÍßÐÀÉ Õ¯¯ÕÄÈÉÍ ¯ÇËÝÃÈÉÍ ÌÀßÃÒÍÝÐ: Æàìö Íàñ: 3 äîëîî õîíîã Æèí: __3___ êã Áèåèéí òåìïåðàòóð ___37__°C

Õ¿¿õýä ÿìàð çîâèóðòàéã ÀÑÓÓ: ______Ñóóëãàíà, áèåýð òóóðàëò ãàðñàí_______ Àíõíû ¿çëýã ? _√√√√√__ Äàâòàí ¿çëýã ? ____

¯ÍÝË (Áàéãàà á¿õ øèíæèéã äóãóéë) ÀÍÃÈË

ÕýñýãÃàçðûí

ÍÿíãèéíÕàëäâàð

Øèíãýíàëäàëò

15

ÄÀÑÃÀË Á

Òà ýíý äàñãàëààð Íÿðàéí ¯çëýãèéí Ìàÿãòàä ¿íýëãýýíèé ¿ð ä¿íã áè÷èõ äàäëàãàõèéíý. Òà íÿíãèéí áîëçîøã¿é õàëäâàð, ñóóëãàëòûã àíãèëàõ áîëíî.

Áàãøààñàà Íÿðàéí ¯çëýãèéí Ìàÿãò 6 øèðõýãèéã àâ. Ìºí õ¿ñíýãòýí òîâõèìîëûíÍßÐÀÉ Õ¯¯ÕÝÄ õ¿ñíýãòèéã àøèãëà.

Òîõèîëäîë á¿ðèéã àíãèëàõäàà:1. ¯çëýãèéí ìàÿãòàä íÿðàéí íýðèéã áè÷.2. Òîõèîëäëûí òóõàé ºãºãäñºí ìýäýýëëèéã óíø. Õ¿¿õäèéí íàñ, æèí, õàëóóí,

çîâèóðûã áè÷. ”Àíõíû ¿çëýã” ãýäãèéã òýìäýãëý. (Ýíý äàñãàëûí á¿õ õ¿¿õýä àíõ óäàà ¿ç¿¿ëæáàéãàà ãýæ òîîöíî.)

3. Ìàÿãòàä ¿íýëãýýíèé ¿ð ä¿íã áè÷.4. Íÿíãèéí áîëçîøã¿é õàëäâàð, ñóóëãàëòûã àíãèë.5. Äàðààãèéí òîõèîëäîëä øèëæ.

Òîõèîëäîë 1: Íàâ÷àà

Íàâ÷àà 3 äîëîî õîíîãòîé, 3.6êã æèíòýé, ñóãàíû õàëóóí íü 36.5îÑ. Ò¿¿íèé àìüñãàëñààäòàé áîëñîí ó÷èð ýìíýëýãò àâ÷èðñàí. Ýìíýëãèéí àæèëòàí ýõëýýä íÿíãèéí õàëäâàðáàéæ áîëçîøã¿éã øàëãàñàí. Ýõ íü Íàâ÷ààã òàòààã¿é ãýæ õýëñýí. Ýìíýëãèéí àæèëòàíõ¿¿õäèéí àìüñãàëûã òîîëîõîä 1 ìèíóòàä 74 óäàà áàéñàí ó÷èð äàâòàí òîîëñîí. Õî¸ðäàõü óäààãèéí òîîëîëòîîð àìüñãàë 1 ìèíóòàä 70 áàéâ. Íàâ÷ààãèéí öýýæ çººëºíõîíõîëçîæ, õàìàð ñàðòàëçàæ áàéâ. Ò¿¿íèé çóëàé ÷èíýðýýã¿é, àìüñãàëàõäàà ÿðàãëàõã¿é.

×èõ áóëàãòààã¿é, õ¿é õýâèéí,àðüñ èäýýò òóóðàëòã¿é.Õ¿¿õýä òàéâàí, ñýð¿¿í,õºäºëãººí íü õýâèéí. Íàâ÷ààñóóëãààã¿é.

Òîõèîëäîë 2: ÑàðóóëÑàðóóë 5 äîëîî

õîíîãòîé, 4 êã æèíòýé. Ò¿¿íèéñóãàíû õàëóóí 37îÑ.Ñàðóóëûí áèåýð òóóðàëòãàðñàí ó÷èð ýõ íü ýìíýëýãòàâ÷èðñàí. Ýìíýëãèéíàæèëòàí íÿíãèéí õàëäâàðáàéæ áîëçîøã¿éã øàëãàñàí.Ýõ íü Ñàðóóëûã òàòààã¿é ãýæõýëñýí. Ñàðóóë 1 ìèíóòàíä 55óäàà àìüñãàëæ áàéâ. Ò¿¿íèéöýýæ õîíõîëçîîã¿é, õàìàðñàðòàëçààã¿é, ÿðàãëàæ

àìüñãàëàõã¿é. Ñàðóóëûí çóëàé ÷èíýðýýã¿é. ×èõíýýñ áóëàã ãàðààã¿é áà õ¿é õýâèéí.Ýìíýëãèéí àæèëòàí ò¿¿íèé á¿õ áèåèéí àðüñûã ¿çýõýä óëààí òóóðàëò ãàðñàí áàéñàí áà

16

ºãçãººð, öººí òîîíû èäýýò öýâð¿¿òýéáàéâ. Ñàðóóë ñýð¿¿í, óíòààðñàí áóñ,ò¿¿íèé õºäºëãººí õýâèéí áàéâ. Òýðñóóëãààã¿é.

Òîõèîëäîë 3: Ýðäýíý

Ýðäýíý ÿã 2 äîëîî õîíîãèéí ºìíºòºðñºí. Ò¿¿íèé æèí 2.5êã. Ñóãàíû õàëóóííü 36.50 Ñ. Ýõ íü Ýðäýíèéã ãýðòýý, äóòóóòºðñºí, ò¿¿íèé áóñàä õ¿¿õä¿¿äýýñõàìààã¿é æèæèã áàéñàí ãýâ. Õ¿¿õäèéí õ¿éõàëäâàðòàé áàéãààä ýõèéí ñàíàà çîâæáàéâ. Ýðäýíèéã òàòààã¿é ãýæ ýõ íü õýëñýí.Ýìíýëãèéí àæèëòàí ò¿¿íèé àìüñãàëûãòîîëîõîä àìüñãàë 1 ìèíóòàíä 55 áàéâ.Ò¿¿íèé öýýæ õîíõîëçîîã¿é, õàìàðñàðòàëçààã¿é, ÿðàãëàæ àìüñãàëàõã¿é.Ýðäýíèéí çóëàé ÷èíýðýýã¿é. ×èõíýýñáóëàã ãîîæîîã¿é. Ò¿¿íèé õ¿éí ¿ç¿¿ð áàãàçýðýã óëàéæ, æààõàí èäýý ãàð÷ áàéâ. Ýìíýëãèéí àæèëòàí ò¿¿íèé áèåä ¿çëýã õèéõýäèäýýò òóóðàëòóóä áàéãààã¿é. Òýð ñýð¿¿í, îð÷èíäîî õàðüöààòàé. Ò¿¿íèé õºäºëãººíõýâèéí. Ñóóëãààã¿é.

Òîõèîëäîë 4: Æàðãàë

Æàðãàë 7 äîëîî õîíîãòîé, 3 êã æèíòýé. Ò¿¿íèé ñóãàíû õàëóóí 36.40Ñ. Ñóóëãàñàíó÷èð ýõ íü ýìíýëýãò àâ÷èðñàí. Ýìíýëãèéí àæèëòàí ýõëýýä ò¿¿íä íÿíãèéí õàëäâàð áàéãààýñýõèéã ¿íýëñýí. Ò¿¿íèéã òàòààã¿é ãýæ ýõ íü õýëñýí. Òýð ìèíóòàíä 58 àìüñãàëæ áàéâ.Æàðãàë ýõèéíõýý ãàð äýýð óíòàæ áàéñàí áºãººä ºëãèéã çàäëàõàä ñýðñýí. Ò¿¿íèé öýýæçººëºí õîíõîëçîæ áàéñàí, ãýõäýý õàìàð ñàðòàëçàõã¿é, ÿðàãëàæ àìüñãàëàõã¿é. Çóëàé÷èíýðýýã¿é. ×èõíýýñ áóëàã ãîîæîîã¿é.Ò¿¿íèé õ¿é óëàéãààã¿é, èäýý ãàðààã¿é. Õ¿¿õäèéíöàâü îð÷ìîîð òóóðàëòòàé áîëîâ÷ èäýýò öýâð¿¿ã¿é. Æàðãàë óéëæ, ãàð, õºëºº õºäºëãºæáàéñàí.

Ýìíýëãèéí àæèëòàí Æàðãàëûã ñóóëãàæ áàéãàà ýñýõèéã àñóóõàä, ýõ íü ò¿¿íèéã 3õîíîãèéí ºìíººñ ñóóëãàæ ýõýëñýí. Áààñàíä íü öóñ èëðýýã¿é. Æàðãàë áàéíãà óéëæ áàéñàíáà ýõ íü õºõºº ºãºõºä òàéâøèð÷, õºõ¿¿ëýõýý áîëèõîä äàõèí óéëæ áàéâ. Ò¿¿íèé í¿äõýâèéí, õîíõîéãîîã¿é áàéâ. Õýâëèéí àðüñíû õóíèàñ óäààí àðèëæ áàéâ.

Òîõèîëäîë 5: Íàñàí

Íàñàí 6 äîëîî õîíîãòîé, 4.2 êã æèíòýé. Ò¿¿íèé ñóãàíû õàëóóí 36.50Ñ. Òýð ñóóëãàæáàéãàà áà èõ õ¿íä ºâ÷òýé þì øèã ñàíàãäñàí òóë ýõ íü ýìíýëýãò àâ÷èðñàí. Ýìíýëãèéíàæèëòàí Íàñàíã òàòñàí ýñýõèéã ýõýýñ àñóóõàä ¿ã¿é ãýñýí. Ýìíýëãèéí àæèëòàí àìüñãàëûãòîîëîõîä, 1 ìèíóòàíä 50 áàéâ. Íàñàíãèéí öýýæ õ¿÷òýé õîíõîëçîæ, õàìàð ñàðòàëçàæáàéâ. Ò¿¿íèé çóëàé ÷èíýðýýã¿é, àìüñãàëàõäàà ÿðàãëàõã¿é. ×èõíýýñ áóëàã ãîîæîîã¿é áàõ¿é óëàéãààã¿é, èäýý ãàðààã¿é. Õ¿¿õäèéí àðüñààð èäýýò òóóðàëòóóä áàéõã¿é.

Íàñàíãèéí ºëãèéã çàäëàõàä áîëîí ò¿¿íèé ãàð, õºëèéã ñýãñýð÷, ºðãºõºä òýð ñýð÷÷àäàõã¿é, óõààíã¿é áàéâ.

Ýìíýëãèéí àæèëòíûã àñóóõàä, Íàñàíãèéí ýýæ, ò¿¿íèéã 1 äîëîî õîíîã ñóóëãàæ

17

áàéãàà, áààñ íü öóñã¿é ãýæ õàðèóëñàí. Ýìíýëãèéí àæèëòàí õ¿¿õäèéí í¿ä õîíõîéñíûãàæèãëàñàí. Õýâëèéí àðüñíû õóíèàñ ìàø óäààí àðèëæ áàéâ.

Òîõèîëäîë 6: Ìàðãàä

Ìàðãàä 4 äîëîî õîíîãòîé, 4.7 êã æèíòýé. Ò¿¿íèé ñóãàíû õàëóóí 370Ñ. Òýð ñóóëãàæáàéãàà áà óéëàãíààä, õºõºíäºº õýâèéíõýýñ ìóó ñàíàãäñàí òóë ýõ íü ýìíýëýãò àâ÷èðñàí.Ýìíýëãèéí àæèëòàí Ìàðãàäàä íÿíãèéí õàëäâàð áàéæ áîëçîøã¿é øèíæ¿¿äèéã øàëãàâ.Ýõ íü ò¿¿íèéã òàòààã¿é ãýâ. Ýìíýëãèéí àæèëòàí àìüñãàëûã òîîëîõîä, 1 ìèíóòàíä 52áàéâ. Ò¿¿íä öýýæ õ¿÷òýé õîíõîëçîõ, õàìàð ñàðòàëçàõ, ÿðàãëàõ øèíæã¿é, çóëàé÷èíýðýýã¿é. ×èõíýýñ áóëàã ãîîæîîã¿é áà õ¿é óëàéãààã¿é, èäýý ãàðààã¿é. Õ¿¿õäèéíæèâõòýé õ¿ðýëöäýã õýñýãò àðüñààð òóóðàëòòàé áîëîâ÷ èäýýëýýã¿é. Ìàðãàäûí ºëãèéãçàäëàõàä òýðýýð ñýðæ, óéëàâ.

Ìàðãàäûí ñóóëãàëòûí òàëààð ýõýýñ ýð¿¿ë ìýíäèéí àæèëòàí àñóóõàä 2 õîíîãèéíºìíººñ ñóóëãàñàí ãýâ. Ýõ íü áààñàíä íü öóñ ãàð÷ áàéãààä èõ ñýòãýë çîâæ áàéíà. Ìàðãàäóéëæ, èäýâõòýé õºäºëæ áàéâ. Ò¿¿íèé í¿ä õîíõîéãîîã¿é. Ýð¿¿ë ìýíäèéí àæèëòàí õýâëèéíàðüñûã ÷èìõýýä òàâèõàä õóðäàí õýâýíäýý îðæ áàéâ.

Äàñãàëàà àæèëëàæ äóóññàíû äàðàà ñóðãàã÷ áàãøòàéãàà ººðèéíõàðèóëòûí òàëààð ÿðèëö.

Òýìäýãëýë: Ýäãýýð 6 õ¿¿õäèéí ¯çëýãèéí Ìàÿãòûã õàäãàë. Ýíý íîìûí äàðààãèéíõóóäñóóäàä òýäíèéã äàõèí ¿íýëæ, àíãèëæ, ýì÷èëãýýã ñîíãîõ áîëíî.

18

1.5 ÄÀÐÀÀ ÍÜ ÕÎÎËËÎËÒÛÍ ÁÝÐÕØÝÝË ÁÓÞÓ ÒÓÐÀÀËÛÃ(ÁÀÃÀ ÆÈÍÃ) ØÀËÃÀ

Õ¿¿õäèéí ºñºëò, õºãæèëä çîõèñòîé õîîëëîëò ìàø ÷óõàë. Õºõ¿¿ë ¿åä íü ìóóõîîëëîñíîîð íàñàí òóðøèä íü óðøèã ó÷ðóóëæ áîëíî. ªñºëòèéã íàñàíä íü òîõèðñîíæèíãýýð ¿íýëíý. Íÿðàé õ¿¿õäèéí õîîëëîëò áà æèíã ¿íýëýõ íü ÷óõàë áºãººä èíãýñíýýðøààðäëàãàòàé áîë õîîëëîëòûã ñàéæðóóëàõ áîëîìæòîé þì.

Çºâõºí õºõººð õîîëëîõ íü íÿðàé õ¿¿õäèéã õîîëëîõ õàìãèéí ñàéí àðãà. Çºâõºíõºõººð õîîëëîíî ãýäýã õºõíèé ñ¿¿íýýñ ººð íýìýëò õîîë, óñ, áóñàä øèíãýí ºãºõã¿é áàéõûãõýëíý. (Ýì, àìèíäýì¿¿äýýñ áóñàä)

Çºâõºí õºõººð õîîëëîõ íü íÿðàé õ¿¿õäèéí õàìãèéí ñàéí òýæýýë òºäèéã¿é ºâ÷íººññýðãèéëíý. Çºâõºí õºõººð õîîëëîõ íü õ¿¿õýä ñàéí ºñºæ õºãæèõ áîëîìæ îëãîäîãèéãýõ÷¿¿ä îéëãîâîë òýä õ¿¿õäýý õºõººðºº õîîëëîõûã èë¿¿òýé ÷àðìàéõ áîëíî. Çºâõºíõºõººð õîîëëîõîä ó÷èð÷ áîëîõ íèéãìèéí áîëîí õóâèéí áýðõøýýëèéã ¿ë õàéõðàíõ¿¿õäèéíõýý ñàéí ñàéõíû òºëºº õ¿¿õäýý õºõººðºº ºñãºæ áàéãàà íü ýõ÷¿¿äýä óðàìõàéðëàäàã.

¯íýëãýý 2 õýñýãòýé. Ýõíèé õýñýãò òà ýõýýñ àñóóëòóóä àñóóíà. Õ¿¿õäèéã õîîëëîõîäáýðõøýýë áàéãàà ýñýõ, õ¿¿õýä ÿàæ õîîëëîæ áàéãàà áîëîí õèð îëîí óäàà õîîëëîæ áóéãòîãòîîíî. Ìºí íàñàíä íü òîõèðñîí æèíã òîäîðõîéëíî.

Õî¸ðäóãààð õýñýãò, õýðýâ õ¿¿õýä õºõººð õîîëëîëòûí ÿìàð íýãýí áýðõøýýëòýéáóþó òóðàíõàé áîë, õ¿¿õäèéí õºõººð õîîëëîëòûã ¿íýëíý.

1.5.1 Õîîëëîëòûí Òóõàé Àñóóæ, Íàñàíä Òîõèðîõ Æèíã Òîäîðõîéë

¯íýëãýýíèé ýõíèé õýñýã òàñàðõàé øóãàìûí äýýð áàéãàà.ÄÀÐÀÀ ÍÜ ÕÎÎËËÎËÒÛÍ ÁÝÐÕØÝÝËÁÓÞÓ ÒÓÐÀÀË (ÆÈÍ ÁÀÃÀ) - ÛÃ ØÀËÃÀ:

ÀÑÓÓ:

• Õîîëëîëòûí ÿìàð íýã áýðõøýýë áàéíà óó?• Õ¿¿õýä õºõººðºº þó ? Õýðýâ òèéì áîë 24 öàãò õýäýí óäàà

õºõäºã âý?• Íÿðàéä ººð ÿìàð íýãýí õîîë áóþó øèíãýí ºãäºã ¿¿? Õýðýâ

òèéì áîë õýäýí óäàà?• Íÿðàéã õîîëëîõîä òà þó õýðýãëýäýã âý?

ÀÆÈÃËÀ, ×ÀÃÍÀ, ÒÝÌÒÝÐ:

• Õ¿¿õäèéí íàñàíä òîõèðîõ æèíã òîäîðõîéë.

Õîîëëîëòûí áýðõøýýë áàéíà óó? ãýæ ÀÑÓÓ.Ýõèéí õýëæ áóé áýðõøýýë á¿ð ÷óõàë. Ýíý ýõýä áýðõøýýëèéã äàâàõ ºâºðìºö

òóñëàìæ çºâëºãºº øààðäëàãàòàé áàéæ áîëíî.1 Õýðýâ õ¿¿õýä õîîëëîæ ÷àäàõã¿é áàéíàãýæ ýõ õýëáýë õºõººð õîîëëîõûã ¿íýëýõ áóþó ýõ íü õ¿¿õäýý àÿãà õàëáàãààð õýðõýíõîîëëîæ áàéãààã íü àæèãëà. Õîîëëîæ ÷àäàõã¿é õ¿¿õýä õ¿íä õàëäâàðòàé áóþó àìèíäàþóëòàé áóñàä ýìãýãòýé áàéæ áîëîõ ó÷èð ýìíýëýãò ÿàðàëòàé õýâò¿¿ëýõ ¸ñòîé.

Õ¿¿õýä õºõººðºº þó? Õýðýâ òèéì áîë 24 öàãò õýäýí óäàà õºõäºã âý? ãýæÀÑÓÓ.

Íÿðàé õ¿¿õäèéã ºäºð øºíèéí àëü ÷ öàãò àëü áîëîõ îëîí óäàà, õ¿¿õäèéí õ¿ññýíýýðóäààí õºõ¿¿ëýõèéã çºâëºäºã. Ýíý íü 24 öàãò 8 áóþó ò¿¿íýýñ îëîí óäàà ãýñýí ¿ã.

Åð íü õ¿¿õäýä ººð õîîë áóþó øèíãýí ºãäºã ¿¿? Õýðýâ òèéì áîë õèð îëîíóäàà? ãýæ ÀÑÓÓ.

Íÿðàé õ¿¿õäèéã çºâõºí õºõíèé ñ¿¿ãýýð õîîëëîõ ̧ ñòîé. Íÿðàé õ¿¿õäýä áóñàä ñ¿¿,æèìñíèé ø¿¿ñ, öàé, õ¿¿õäèéí øèíãýí áóäàà, çóòàí, òýð ÷ áàéòóãàé óñ çýðýã øèíãýí¿¿äºãäºã ýñýõèéã òîãòîî. ¯¿íèéã õèð îëîí óäàà, ÿìàð õýìæýýòýé ºãäºãèéã àñóó. Õ¿¿õýäèõýâ÷ëýí õºõºº õºõºæ áàéíà óó, ýñâýë ººð õîîë äàâàìãàéëæ áàéíà óó ãýäãèéã òà ìýäýõøààðäëàãàòàé.

1 Ýõèéí õýëæ áóé õºõººð õîîëëîëòûí õ¿íäðýë¿¿äýä: ò¿¿íèé õ¿¿õýä õýò îëîí óäàà õîîëëîäîã, áóþó õàíãàëòòàé îëîí óäààõîîëëîæ ÷àääàãã¿é, ýõèéí ñ¿¿ áàãà, õºõíèé òîëãîé õàãàðñàí, õºõíèé òîëãîé õàâòãàé, õ¿¿õýä õºõºº ¿ìõýõ õ¿ñýëã¿é áàéãààçýðýã îðíî.

19

Õ¿¿õäèéã õîîëëîõîä þó õýðýãëýäýã âý? ãýæ ÀÑÓÓ.Õýðýâ õ¿¿õäýä ººð õîîë áóþó óíäàà ºãäºã áîë ýõ íü õ¿¿õäýý õîîëëîõäîî óãæ,

ýñâýë àÿãà õýðýãëýäýã ýñýõèéã òîãòîî.ÀÆÈÃËÀ: Íàñàíä òîõèðîõ æèíã òîäîðõîéë.Íàñàíä òîõèðîõ æèíãèéí õ¿ñíýãòèéã àøèãëàæ, íÿðàé õ¿¿õýä áàãà æèíòýé áóþó

òóðààëòàé ýñýõèéã òîãòîî. Íÿðàé õ¿¿õäýä Íàñàíä Òîõèðîõ Æèí Áàãà Øóãàìûãàøèãëàäãèéã àíõààð.

Íÿðàéí íàñûã èõýâ÷ëýí äîëîî õîíîãîîð òîîöäîã áîëîâ÷ æèíãèéíõ¿ñíýãòýíä íÿðàéí íàñ ñàðààð áàéäãèéã ñàíà. Áàãà æèíòýé íÿðàé õ¿¿õä¿¿äèéí çàðèìíü áàãà æèíòýé òºðñºí áàéäàã. Çàðèì íü òºðñíèé äàðàà æèíãýý ñàéí íýìýýã¿é áàéäàã.

ÆÈØÝÝ: Õ¿¿õýä 6 äîëîî õîíîãòîé, áèåèéí æèí 3 êã. Íÿðàé õ¿¿õýä íàñàíäààáàãà æèíòýé áàéãààã ýìíýëãèéí àæèëòàí õýðõýí øàëãàæ áàéãààã ýíä õàðóóëñàí.

Ñóðãàã÷ áàãø òàíü íÿðàéí íàñàíä òîõèðîõ æèíãèéí êàðòûã óíøèõñóðãóóëèëò õèéëãýíý.

ÍÀÑ, ÑÀÐÀÀÐ

Ýíý òýíõëýã äýýðíÿðàéí æèíã ¿ç¿¿ëæ

áàéíà: 3 êã

Ýíý öýãò íàñ áà æèíãèéí øóãàìóóäîãòëîëöîæ áàéíà. Ýíý öýã íàñàíäòîõèðîõ æèíãèéí äîîä ìóðóéãààñ

äîîø áàéðëàæ áàéãàà ó÷èð íÿðàéíæèí áàãà ãýæ àíãèëíà.

Íÿðàé 6 äîëîî õîíîãòîé. 6 äîëîîõîíîãèéã îëîõäîî 1 áà 2 ñàðûí

õîîðîíä ãýæ ýð¿¿ë ìýíäèéí àæèëòàíòîäîðõîéëñîí.

20

1.5.2 Õºõººð Õîîëëîëòûã ¯íýë

Ýõëýýä íÿðàéí õºõººð õîîëëîëòûã ¿íýëýõ ýñýõèéã øèéä:* Õýðýâ íÿðàéã çºâõºí õºõººð õîîëëîäîã, áýðõøýýë áàéõã¿é áà íàñàíä òîõèðñîí æèí

áàãà áèø áîë õºõººð õîîëëîëòûã ¿íýëýõã¿é.* Õýðýâ õ¿¿õäèéã õºõººð îãò õîîëëîäîãã¿é áîë õºõººð õîîëëîëòûã ¿íýëýõã¿é.* Õýðýâ õ¿¿õäèéã ýìíýëýãò ÿàðàëòàé õýâò¿¿ëýõ øààðäëàãàòàé áîë õºõººð õîîëëîëòûã

¿íýëýõã¿é.Ýäãýýð íºõöºë¿¿äýä ººðèéí îëæ àâñàí ìýäýýëýëä òóëãóóðëàí õîîëëîëòûã àíãèë.Õýðýâ ýõèéí õàðèóëòóóä áîëîí íÿðàéí æèí áýðõøýýë áàéãààã èëòãýæ áàéâàë äîîð

òàéëáàðëàñíû äàãóó õºõººð õîîëëîëòûã àæèãëà.

ÕÝÐÝÂ ÍßÐÀÉ: Õîîëëîëòûí ÿìàð íýã áýðõøýýëòýé,Õºõºº 24 öàãò 8 – ààñ öººí õºõäºã,Íÿðàéä ººð ÿìàð íýã õîîë áóþó øèíãýí ºãäºã, áóþóÍàñàíä òîõèðîõ æèí áàãà,

ÁÀÝìíýëýãò ÿàðàëòàé õýâò¿¿ëýõ ÿìàð ÷ çààëòã¿é áîë:

ÕªÕªªÐ ÕÎÎËËÎËÒÛÃ ̄ ÍÝË:

Õýðýâ íÿðàé ñ¿¿ëèéí íýã öàãò õºõºº õºõººã¿é áîë õ¿¿õäýý• Íÿðàé ñ¿¿ëèéí íýã öàãò õºõ¿¿ëýõèéã ýõýýñ õ¿ñ. 4 ìèíóòûí òóðø õºõºõèéã àæèãëà.

õºõºº õºõñºí ¿¿ ? ( Õýðýâ íÿðàé ñ¿¿ëèéí íýã öàã ò õºõºº õºõñºí áîë õ¿ëýýæ áàéãààäõ¿¿õýä äàõèí õºõºõèéã õ¿ñýõ ¿åä íü òàíä õýëýõèéã ýõýýñ õ¿ñ)

• Õ¿¿õýä õºõºº çºâ ¿ìõýæ ÷àäàæ áàéíà óó?

åð ¿ìõýæ ÷àäàõã¿é ñàéí ¿ìõýõã¿é ñàéí ¿ìõýíý

¯ÌÕÝËÒÈÉÃ ØÀËÃÀÕÄÀÀ ÀÆÈÃËÀ:• Ýð¿¿ õºõºíä õ¿ðýõ• Àìàà òîì àíãàéõ• Äîîä óðóóë öîðâîéõ• Õºõíèé íºñººò õýñýã àìíû äýýä òàëä èë¿¿ òîì õàðàãäàõ(Õýðýâ õºõºº ñàéí ¿ìõýæ áàéâàë ýäãýýð øèíæ¿¿ä áàéíà.)

• Õ¿¿õýä ñàéí ñîðæ áàéíà óó (ààæèì, ã¿íçãèé ñîðæ, çàðèìäàà ò¿ðçàâñàðëàíà)?

åð ñîðæ ÷àäàõã¿é ñàéí ñîðîõã¿é ñàéí ñîðíî

Õºõºõºä ñààäòàé áîë õàìðûã öýâýðëý.

• Àìàíä øàðõëàà áóþó öàãààí òîëáî áàéãàà ýñýõèéã àæèãëà(àì ãýìòýõ).

Õºõººð õîîëëîëòûã ¿íýëýõýä àíõààðàëòàé àæèãëàõ øààðäëàãàòàé.

Íÿðàé ñ¿¿ëèéí íýã öàãò õºõºº õºõñºí ¿¿? ãýæ ÀÑÓÓ.Õýðýâ òèéì áîë, õ¿¿õýä äàõèí õºõºõèéã õ¿ñýõ ¿åèéã õ¿ëýýæ áàéãààä òàíä

ìýäýãäýõèéã ýõýýñ õ¿ñ. Ýíý õóãàöààíä íÿðàéí äàðõëààæèëòûí áàéäëûã øàëãàæ, ¿íýëãýýãäóóñãà. Òà ìºí ØÈÍÃÝÍ ÀËÄÀËÒÛÍ ¿åä ØÑÄ -íû óóñìàë ºãºõ, ÕÝÑÝÃ ÃÀÇÐÛÍÕÀËÄÂÀÐÒÀÉ áîë ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã ýì óóëãàõ çýðýã õ¿¿õäýä øààðäëàãàòàé ýì÷èëãýýãýõýëæ áîëíî.

21

Õýðýâ õ¿¿õýä ñ¿¿ëèéí íýã öàãò õºõººã¿é áîë, îäîî õºõºõèéã õ¿ñýæ áàéæ áîëíî.Ýõèéã õ¿¿õäýý õºõ¿¿ëýõèéã õ¿ñ. Õýðýâ áîëîìæòîé áîë õºõºõ á¿õ õóãàöààíä, ¿ã¿é áîëÿäàæ 4 ìèíóòûí òóðø àæèãëà.

×èìýýã¿é ñóóæ, õ¿¿õäèéí õºõºæ áóéã õàð.

ÀÆÈÃËÀ: Õ¿¿õýä õºõºº ¿ìõýæ ÷àäàæ áàéíà óó?Õºõºº ñàéí ¿ìõýæ áàéãààãèéí 4 øèíæ:- ýð¿¿ õºõºíä õ¿ðýõ (áóþó èõ îéðòîõ)- àìàà òîì àíãàéõ- äîîä óðóóë öîðâîéõ- õºõíèé íºñººò õýñýã àìíû äîîä òàëûã áîäâîë äýýð íü èë¿¿ èõ õàðàãäàõÕýðýâ ýäãýýð 4 øèíæ¿¿ä á¿ãä áàéâàë õ¿¿õýä õºõºº ñàéí ¿ìõýæ áàéãààã èëòãýíý.Õýðýâ õºõºº ñàéí ¿ìõýæ ÷àäàõã¿é áàéâàë:- Ýð¿¿ õºõºíä õ¿ðýõã¿é- Àìàà òîì àíãàéõã¿é, óðóóëàà æèìèéñýí- Äîîä óðóóë äîòîãø ýðãýñýí- Õºõíèé íºñººò õýñýã õ¿¿õäèéí àìíû äîð èë¿¿ (ýñâýë àäèë) õàðàãäàíà.Ýäãýýð øèíæ¿¿äèéí àëü íýã èëýð÷ áàéâàë õ¿¿õýä õºõºº ìóó ¿ìõýæ áàéãààã

èëòãýíý.Õýðýâ èõ õ¿íä õ¿¿õýä õºõíèé òîëãîéã àìàíäàà ¿ìõýæ ÷àäàõã¿é, õºõºº ñîðæ

÷àäàõã¿é áîë õºõºº ¿ìõýæ îãò ÷àäàõã¿é õýìýýí ¿çíý. Òýð õºõººð õîîëëîæ îãò÷àäàõã¿é.

Õºõºº ñàéí ¿ìõýýã¿éãýýñ õºõ ºâäºõ, õºõíèé òîëãîé õàãàðàõ çýðýã õ¿íäðýë¿¿ä ãàðíà.Ìºí õºõèéã ñàéí ñóëëààã¿éí óëìààñ õºõíèé ñ¿¿ çàíãèðäàã. Èéì ¿åä õ¿¿õýä õºõººõºõñºíèé äàðàà ñýòãýë íü õàíàõã¿é, õýò îëîí õºõºõ áóþó õýò óäààí õºõºõèéã õ¿ñäýã.Õ¿¿õýä ìàø áàãà ñ¿¿ àâ÷ æèíãýý íýìýõã¿é áàéõààñ ãàäíà õºõ øèðãýæ áîëíî. Çºâ ¿ìõ¿¿ëæñóðãàñíààð ýäãýýð á¿õ áýðõøýýëèéã çàñàõ áîëîìæòîé.

Ýõèéíõýý õºõèéã ñàéí Ýõèéíõýý õºõèéã ìóó ¿ìõñýí õ¿¿õýä ¿ìõñýí õ¿¿õýä

22

ÀÆÈÃËÀ: Õ¿¿õýä ñàéí ñîðæ áàéíà óó? (ààæèì ã¿íçãèé ñîðîõ, çàðèì ¿åä ò¿ðçàâñàðëàõ)

Õ¿¿õýä ààæèì, ã¿íçãèé ñîðæ, çàðèìäàà çàâñàðëàæ áàéâàë ò¿¿íèéã õºõºº ñàéíñîðæ áàéíà ãýíý. Òà õ¿¿õäèéí çàëãèëòûã õàðàõ áóþó ñîíñîõ áîëîìæòîé. Õýðýâ òà õºõºæäóóñàõûã àæèãëàõ áîëîìæòîé áîë õºõºíäºº öàäñàíû øèíæ¿¿äèéã àæèãëà. Õýðýâ öàäñàíáîë õ¿¿õýä ººðºº õºõºõºº áîëèíî (ýõ íü ÿìàð íýã àðãààð õºõ¿¿ëýõýý çîãñîîãîîã¿éáàéõàä). Õ¿¿õýä àìàð÷, óíòàõ áà õºõºõ ñîíèðõîëã¿é áîëäîã.

Õýðýâ çºâõºí ò¿ðãýí ò¿ðãýí çàëãèëæ ñîðæ áàéâàë ò¿¿íèéã ñàéí ñîðæ ÷àäàõã¿éáàéíà ãýíý. Òà ìºí õàöàð õîíõîëçîõûã õàðæ áîëíî. Õàðèí ñ¿¿ãýý çàëãèõûã õàðàõ áóþóñîíñîæ ÷àäàõã¿é. Õºõñºíèé äàðàà õ¿¿õýä ñýòãýë õàíàìæòàé áóñ áàéõààñ ãàäíà òàéâàíáóñ áàéæ áîëíî. Òýð óéëàõ áóþó äàõèí õºõºõèéã îðîëäîõ, ýñ áºãººñ óäààí õóãàöààãààð¿ðãýëæë¿¿ëýí õºõºõ áîëíî.

Õºõíèé ñ¿¿ã àìàíäàà ñîðæ, çàëãèæ ÷àäàõã¿é õ¿¿õäèéã îãò ñîðæ ÷àäàõã¿é õ¿¿õýäãýíý. Èéìä òýð îãò õºõºæ ÷àäàõã¿é.

Õýðýâ õàìàð áèò¿¿ð÷ õºõºõºä ñààäòàé ìýò ñàíàãäâàë õàìðûã öýâýðëý. Äàðààíü õ¿¿õýä èë¿¿ ñàéí õºõºæ áàéãàà ýñýõèéã øàëãà.

Àìàíä øàðõ áóþó öàãààí òîëáóóä (àì ãýìòýõ) áàéãàà ýñýõèéã ÀÆÈÃËÀ.Õýë, àìíû äîòîð òàëûã õàð. Àìíû ãýìòëèéí ¿åä õýë çóçààí öàãààí ºíãºðººð

õó÷èãäàõ áóþó àìíû äîòîð òàëààð ààðö øèã òîëáóóä ãàðíà. Öàãààí òîëáûã àð÷èæ ¿ç.Àìíû ãýìòëèéí ¿åä öàãààí òîëáî àðèëàõã¿é ¿ëääýã.

23

ÄÀÑÃÀË Â (C)

Íÿðàé õ¿¿õä¿¿äèéí òóõàé ä¿ðñ áè÷ëýãèéí êèíî ¿çíý. Íÿðàé õ¿¿õäýä íÿíãèéíáîëçîøã¿é õàëäâàð áà ñóóëãàëòûã ¿íýëæ, àíãèëàõ äàäëàãà ýçýìøèíý. Äàðààãèéíõóóäñàíä áàéãàà ̄ çëýãèéí Ìàÿãòàä ¿íýëãýýíèé ¿ð ä¿íã áè÷. Äàðàà íü íÿðàéí àíãèëëûãáè÷.

ÍßÍÃÈÉÍ ÕÀËÄÂÀÐ ÁÀÉÆ ÁÎËÇÎØÃ¯ÉÃ ØÀËÃÀ• Íÿðàé õ¿¿õýä òàòñàí óó?

• Àìüñãàëûí òîî íýã ìèíóòàä ____ Îëøèðñîí áîë äàâò.____ Àìüñãàë îëøèðñîí óó?

• Öýýæ õ¿÷òýé õîíõîëçîõûã àæèãëà.• Õàìàð ñàðòàëçàõûã àæèãëà.• ßðàãëàæ àìüñãàëàõûã àæèãëà, ÷àãíà.• Çóëàé ÷èíýðýëòèéã àæèãëà, òýìòýð.• ×èõ áóëàãòñàí ýñýõèéã àæèãëà.• Õ¿éã àæèãëà. Óëàéñàí áóþó èäýýòýé áàéíà óó?

Óëàéëò àðüñ ðóó òýëñýí ¿¿?• Õàëóóðàëò (37,5°C áóþó èõ, áàðèõàä õàëóóí) áóþó õàëóóí

õàëóóí áàãàññàí (35.5°C áóþó áàãà, áàðèõàä õ¿éòýí)• Àðüñíû èäýýò öýâð¿¿ã àæèãëà.



ÍßÐÀÉ ÑÓÓËÃÀÆ ÁÀÉÍÀ ÓÓ? Òèéì _____ ¯ã¿é _____• Õýð óäààí _____ ºäºð • Íÿðàéí åðºíõèé áàéäëûã àæèãëà. Íÿðàé:• Áààñàíä öóñ áàéíà óó? Óíòààðñàí áóþó óõààíã¿é?

Òàéâàí áóñ áà öî÷ðîìõîé?· Í¿ä íü õîíõîéñíûã àæèãëà.· Õýâëèéí àðüñíû õóíèàñ àðèëàõ íü:


ÄÀÐÀÀ ÍÜ ÕÎÎËËÎËÒÛÍ ÁÝÐÕØÝÝË ÁÓÞÓ ÁÀÃÀ ÆÈÍÃ ØÀËÃÀ• Õîîëëîëòîíä ÿìàð íýã áýðõøýýë áàéíà óó? Òèéì ___ ¯ã¿é___ • Íàñàíä òîõèðîõ æèíã òîäîðõîéë.• Õ¿¿õýä õºõººð õîîëëîäîã óó? Òèéì ___ ¯ã¿é___ Áàãà___ Áàãà áèø ___

Õýðýâ Òèéì áîë 24 öàãò õýäýí óäàà õºõäºã âý ? _____ óäàà• Íÿðàéä ººð ÿìàð íýãýí õîîë áóþó øèíãýí ºãäºã ¿¿? Òèéì __ ¯ã¿é__

Õýðýâ òèéì áîë õýäýí óäàà?______ óäààÍÿðàéã òà þóãààð õîîëëîäîã âý?______________________

Õýðýâ íÿðàé ÿìàð íýã õîîëëîëòûí áýðõøýýëòýé, 24 öàãò õºõºº 8 - ààñ öººí õºõäºã, ººð ÿìàð íýã õîîë áóþóøèíãýí ºãäºã áóþó íàñàíä òîõèðîõ æèí áàãà ÁÀ ýìíýëýãò ÿàðàëòàé õýâò¿¿ëýõ ÿìàð íýã çààëòã¿é áîë:

ÕªÕªªÐ ÕÎÎËËÎËÒÛÃ ¯ÍÝË: Õýðýâ ñ¿¿ëèéí 1 öàãò õºõºº õºõººã¿é áîë õ¿¿õäýý õºõ¿¿ëýõèéã• Íÿðàé ñ¿¿ëèéí 1 öàãò õºõºº õºõñºí ¿¿? ýõýýñ õ¿ñ. Õºõºõèéã 4 ìèíóò àæèãëà.

• Õ¿¿õýä õºõºº ¿ìõýæ ÷àäàæ áàéíà óó? ̄ ìõýëòèéã øàëãàæ,àæèãëà. ¯¿íä:- Ýð¿¿ õºõºíä õ¿ðýëöýõ Òèéì____ ¯ã¿é ___- Àìàà òîì àíãàéõ Òèéì____ ¯ã¿é ___- Äîîä óðóóë öîðâîéõ Òèéì____ ¯ã¿é ___- Õºõíèé íºñººò õýñýã àìíû äýýä òàëä èë¿¿ òîì õàðàãäàõ Òèéì____ ¯ã¿é ___


• Íÿðàé õºõºº ñàéí ñîðæ áàéíà óó (ààæèì, ã¿íçãèé ñîðæ,çàðèìäàà ò¿ð çàâñàðëàíà)?


• Àìàíä øàðõëàà áóþó öàãààí òîëáî áóéã àæèãëà(àì ãýìòýõ).

ÍßÐÀÉÍ ÄÀÐÕËÀÀÆÓÓËÀËÒÛÍ ÁÀÉÄËÛÃ ØÀËÃÀ ÐÀÕÈÒÛÍ ÑÝÐÃÈÉËÝËÒªíººäºð øààðäëàãàòàé âàêöèíûã äóãóéë._____ _____ÁÖÆ ÑÕÕÒ1_____ _____Ñàà-1 Ñàà-2 Ä ÀÌÈÍÄÝÌ_____ _____ÂÃ-1 ÂÃ-2

ÁÓÑÀÄ ªÂ×Í¯¯ÄÈÉÃ ¯ÍÝË

ÍÝÃ ÄÎËÎÎ ÕÎÍÎÃÎÎÑ 2 ÑÀÐ Õ¯ÐÒÝËÕ ÍßÐÀÉ Õ¯¯ÕÄÈÉÍ ¯ÇËÝÃÈÉÍ ÌÀßÃÒÍÝÐ: _____________________________________________ Íàñ: ____________________ Æèí: _________ êã Áèåèéí òåìïåðàòóð ________°CÕ¿¿õýä ÿìàð çîâèóðòàéã ÀÑÓÓ: _________________________________________________________ Àíõíû ¿çëýã ? _____ Äàâòàí ¿çëýã ? ____


Äàðààãèéí âàêöèíäèðýõ:

_____________(ªäºð)

24

ÄÀÑÃÀË Ã (D)

Ýíý äàñãàëààð òà ä¿ðñ áè÷ëýã áîëîí ãýðýë çóðãóóä õàðæ õºõºº ñàéí ¿ìõýõ, ìóó¿ìõýõ øèíæ¿¿äèéã òàíüæ ìýäýõ äàäëàãà ýçýìøèíý.

Õýñýã 1— Ä¿ðñ áè÷ëýãÝíý ä¿ðñ áè÷ëýãò õºõººð õîîëëîëòûã ¿íýëýõ, õîîëëîëòûí áýðõøýýëèéã õýðõýí

øàëãàõûã õàðóóëíà. Ìºí õºõºº ñàéí ¿ìõýæ áóé áîëîí ìóó ¿ìõýæ áóé ¿åä ãàðàõ øèíæòýìäã¿¿ä, ñàéí ñîðîõ áîëîí ìóó ñîðîõ ¿åä èëðýõ øèíæ òýìäã¿¿äèéã ¿ç¿¿ëíý.

Õýñýã 2—Ãýðýë çóðãóóä1. Õºõºº õºõºæ áóé íÿðàéã õàðóóëñàí 66 - 70 äóãààðûí ãýðýë çóðãóóäûã õàð. Ñàéí

¿ìõýæ áóéí øèíæ òýìäýã á¿ðèéã àæèãëà. Çóðàã á¿ðèéí àæèãëàëòûã äîîðõ õ¿ñíýãòèéíõàðèóëòòàé æèøèæ øèíæ òýìäýã á¿ð õýðõýí õàðàãäàõûã ñóðàëö. ¯ìõýëòèéí åðºíõèé¿íýëãýýã àíõààð.

2. Îäîî 71 - 74 äóãààðûí çóðãóóäûã õàð. Çóðàã á¿ðò õºõºº ñàéí ¿ìõýæ áóéã èëòãýõøèíæ¿¿äèéã õàéæ, áàéãàà øèíæ òýìäýã á¿ðèéã õ¿ñíýãòýíä òýìäýãëý. Ìºí ¿ìõýëòèéíåðºíõèé ¿íýëãýýã áè÷.

3. 75 - 76 äóãààð çóðãóóäûã õàð. Ýäãýýð çóðãóóäàä õ¿¿õäèéí àìàíä öàãààí òîëáóóä(àì ãýìòñýí) õàðàãäàíà.

Ãýðýë çóðãóóäûã ¿íýëæ äóóñààä ººðèéí õàðèóëòóóäûã ñóðãàã÷ áàãøòàéãàà ÿðèëö.

Çºâ ¿ìõýëòèéí øèíæ¿¿ä

ÇóðàãÝð¿¿

õºõºíäõ¿ðñýí

Àìàà òîìàíãàéñàí

Äîîäóðóóë

öîðâîéñîí

Õºõíèéíºñººò õýñýãàìíû äýýäòàëä èë¿¿õàðàãäàíà

¯íýëãýý Òàéëáàð

66 òèéì (áàðàãá¿ðýí)

òèéì òèéì òèéì çºâ ¿ìõñýí

67 ¿ã¿é ¿ã¿é òèéì¿ã¿é (äýýäáà äîîä

õýñýãò èæèë)

áóðóó ¿ìõñýí

68 òèéì ¿ã¿é ¿ã¿é òèéì áóðóó ¿ìõñýíäîîä óðóóë

äîòîãøýðãýñýí

69 ¿ã¿é ¿ã¿é ¿ã¿é ¿ã¿é áóðóó ¿ìõñýí õàöàðõîíõîéñîí

70 òèéì òèéì òèéì õàðàãäàõã¿é çºâ ¿ìõñýí

71

72

73

74

25

1.6 ÕÎÎËËÎËÒÛÃ ÀÍÃÈË

Íÿðàéí øèíæ òýìäã¿¿äèéã õ¿ñíýãòèéí ìºð á¿ðò áàéãàà øèíæ òýìäã¿¿äòýéõàðüöóóëæ, òîõèðñîí àíãèëëûã ñîíãî.

• Õîîëëîæ ÷àäàõã¿é áóþó• Õºõºº åð ¿ìõýõã¿é áóþó• Åð ñîðæ ÷àäàõã¿é áîë.

ÕÎÎËËÎÆ×ÀÄÀÕÃ¯É -

ÍßÍÃÈÉÍ Õ¯ÍÄÕÀËÄÂÀÐ ÁÀÉÆ

ÁÎËÇÎØÃ¯É

~ Àíòèáèîòèêèéí ýõíèé òóíã áóë÷èíäòàðü.

~ Öóñíû ÷èõýð áàãàñàõààñ ñýðãèéëæýì÷èë.

~ Ýìíýëýãò õ¿ðýõ çàìä õ¿¿õäýý ÿàæäóëààí áàéëãàõûã ýõýä çºâëº.

~ Ýìíýëýãò ßÀÐÀËÒÀÉ õýâò¿¿ë.

~ Ýìíýëýãò ßÀÐÀËÒÀÉ õýâò¿¿ë.

• Õºõºº ñàéí ¿ìõýõã¿é áóþó• Ñàéí ñîðîõã¿é áóþó• 24 öàãò 8 – ààñ öººí

õºõºõ áóþó• ªºð õîîë áóþó øèíãýí

ºãäºã áóþó• Íàñàíä òîõèðîõ æèí

áàãà áóþó• Àì ãýìòñýí (àìàíä

øàðõëàà áóþó öàãààíòîëáîòîé)

ÕÎÎËËÎËÒÛÍÁÝÐÕØÝÝË

ÁÓÞÓ ÒÓÐÀÀË(ÆÈÍ ÁÀÃÀ)

- Íÿðàéã õ¿ññýí öàãò íü ºäºð, øºíºã¿é,àëü áîëîõîîð îëîí óäàà, ñàéíõºõ¿¿ëýõèéã ýõýä çºâëº.

- Õýðýâ õºõºº ñàéí ¿ìõýõã¿é áóþóñîðîõã¿é áîë çºâ áàéðëàë áà õºõºº çºâ¿ìõ¿¿ëýõèéã ýõýä çàà.

- Õýðýâ 24 öàãò 8 – ààñ öººí õºõäºã áîëõºõ¿¿ëýõ òîîã îëøðóóëàõûã ýõýä çºâëº.

- Õýðýâ ººð õîîë áóþó øèíãýí ºãäºã áîëõºõºº èë¿¿ õºõ¿¿ëæ, ººð õîîë,øèíãýíèéã áàãàñãàí àÿãà, õàëáàãààðõîîëëîõûã ýõýä çºâëº.

- Õýðýâ åðººñºº õºõºº õºõäºãã¿é áîë:- Õºõººð õîîëëîõ çºâëºãºº ºã- Õºõíèé ñ¿¿ îðëóóëàã÷èéã çºâ áýëòãýõ,

àÿãà, õàëáàãààð õîîëëîõ òóõàé ýõýäçºâëº.

- Àì ãýìòñýí áîë ò¿¿íèéã ãýðòýýýì÷ëýõèéã çàà.

- Íÿðàé õ¿¿õäèéã ãýðòýý àñðàõ òóõàé ýõýäçºâëº.

- Õîîëëîëòûí ÿìàð íýã áýðõøýýë áóþóàìíû ãýìòýëòýé õ¿¿õäèéã 2 õîíîîääàâòàí ¿ç.

- Áàãà æèíòýé õ¿¿õäèéã 14 õîíîîä äàâòàí¿ç.

• Íàñàíä òîõèðîõ æèíõýâèéí áà áóðóóõîîëëîëòûí øèíæ ¿ã¿é

ÕÎÎËËÎËÒÛÍÁÝÐÕØÝÝËÃ¯É

- Íÿðàéã ãýðòýý àñðàõûã ýõýä çºâëº.

- Õ¿¿õäýý ñàéí õîîëëîæ áàéãàà ýõèéã ìàãò.

26

ÕÎÎËËÎÆ ×ÀÄÀÕÃ¯É - ÍßÍÃÈÉÍ Õ¯ÍÄ ÕÀËÄÂÀÐÁÀÉÆ ÁÎËÇÎØÃ¯É

Õîîëëîæ ÷àäàõã¿é íÿðàé õ¿¿õýä àìèíä àþóëòàé ýìãýãòýé áàéæ áîëíî. Ýíý íüíÿíãèéí õàëäâàð áóþó ººð áóñàä øàëòãààíòàé áàéæ áîëíî.1 Õ¿¿õäýä ÿàðàëòàé àíõààðàëòàâèõ øààðäëàãàòàé.

Ýì÷èëãýý íü õ¿ñíýãòèéí äýýä õýñýãò áàéãàà ÍßÍÃÈÉÍ Õ¯ÍÄ ÕÀËÄÂÀÐ ÁÀÉÆÁÎËÇÎØÃ¯É àíãèëàëòàé èæèë. Íÿðàéã ÿàðàëòàé ýìíýëýãò õýâò¿¿ë. Èëãýýõèéí ºìíºàíòèáèîòèêèéí ýõíèé òóíã áóë÷èíä òàðü. Ò¿¿íýýñ ãàäíà ãóóðñààð õºõíèé ñ¿¿, áóñàä ñ¿¿îðëóóëàã÷ áîëîí ÷èõýðòýé óñ ºã÷, öóñíû ÷èõýð áàãàäàëòààñ ñýðãèéëæ ýì÷èë.

ÕÎÎËËÎËÒÛÍ ÁÝÐÕØÝÝË ÁÓÞÓ ÒÓÐÀÀË (ÆÈÍ ÁÀÃÀ)

Ýíý àíãèëàëä áàãà æèíòýé áîëîí õîîëëîëòûã ñàéæðóóëàõ øààðäëàãàòàé øèíæòýìäýãòýé õ¿¿õä¿¿ä õàìààðíà. Òýäýíä èõýâ÷ëýí ýäãýýð øèíæ¿¿äýýñ íýãýýñ îëîí øèíæèëýð÷ áàéäàã.

Ýíý àíãèëàëä õàìààðàõ íÿðàé õ¿¿õäèéã àëü áîëîõ îëîí óäàà, ºäºð, øºíèéí àëü÷ öàãò, õ¿¿õäèéí õ¿ññýí õýìæýýãýýð óäààí õºõ¿¿ëýõèéã ýõýä çºâëºíº. Õºõºº áîãèíîõóãàöààíä õºõºõ íü õ¿¿õýä õºõíèé ñ¿¿ãýý õàíãàëòòàé àâ÷ ÷àäàõã¿é áàéõûí ãîë øàëòãààíáîëäîã. Õ¿¿õäèéã ººðºº áîëèòîë íü õºõ¿¿ëýõ ¸ñòîé. Õ¿¿õäýý õºõ¿¿ëýõ çºâ áàéðëàë,õºõºº õýðõýí ¿ìõ¿¿ëýõ, àìíû ãýìòëèéã ýì÷ëýõ çýðýã õ¿¿õäýä øààðäëàãàòàé àðãóóäûãýõýä çààæ ñóðãàíà. Ìºí íÿðàé õ¿¿õäèéã ãýðò íü õýðõýí àñàð÷ ñóâèëàõûã ýõýä çºâëºíº.

Ýíý àíãèëàëä áàãòñàí õ¿¿õýä ýìíýëãèéí àæèëòàíä äàâòàí ¿ç¿¿ëýõ øààðäëàãàòàé.Ýìíýëãèéí àæèëòàí õîîëëîëò ñàéæèðñàí ýñýõèéã øàëãàæ, øààðäëàãàòàé áîë íýìýëòçºâëºãºº ºãíº.

ÕÎÎËËÎËÒÛÍ ÁÝÐÕØÝÝËÃ¯É

Çºâõºí õºõººð íü îëîí óäàà õîîëëîæ áàéãàà íÿðàé õ¿¿õýä ýíý àíãèëàëä áàãòàíà.Íàñàíä òîõèðîõ æèí “Áàãà Áèø” ãýäýã íü õ¿¿õäèéí áèåèéí æèí “Íàñàíä Òîõèðîõ ÆèíÁàãà” øóãàìààñ äîîø îðîîã¿é áàéõûã õýëíý. Áèåèéí æèí çààâàë õýâèéí áóþó ñàéíáàéõ àëáàã¿é áºãººä, ãîë íü õ¿¿õýä áèäíèé àíõààðàõ ¸ñòîé ºíäºð ºðòºìòãèé á¿ëýãòîðîîã¿é áàéíà.

1.7 ÄÀÐÀÀ ÍÜ ÍßÐÀÉÍ ÄÀÐÕËÀÀÆÓÓËÀËÒÛÍ ÁÀÉÄËÛÃ ØÀËÃÀ

Õºõ¿¿ë áîëîí áàãà íàñíû õ¿¿õäèéí äàðõëààæèëòûí áàéäëûã øàëãàäàãòàé àäèë¿íýë. 14 õîíîãîîñ äýýø íàñíû íÿðàé õ¿¿õäýä Ñàà1-èéã ºã÷ áîëîõã¿é ãýäãèéã àíõààð.Õýðýâ Ñàà1 óóãààã¿é, 15 õîíîãòîé íÿðàé õ¿¿õýä èðâýë 2 ñàð õ¿ðòýë íü õ¿ëýýæ ÑÕÕÒ1,ÂÃ2-òîé õàìò Ñàà2-èéí òóíã ºãºõ ¸ñòîé.

ÄÀÐÀÀ ÍÜ ÍßÐÀÉÍ ÄÀÐÕËÀÀÆÈËÒÛÍ ÁÀÉÄËÛÃ ØÀËÃÀ

1 Íÿðàéí òàòðàíòàé, õîîëëîæ ÷àäàõàà áàéñàí, àì íü çóóðñàí õ¿¿õäèéã ýíý àíãèëëûí äàãóó ýìíýëýãòõýâò¿¿ëíý.

ÄÀÐÕËÀÀÆÓÓËÀËÒÛÍ ÒÎÂËÎË:ÍÀÑ ÂÀÊÖÈÍ

Òºðºõ ¿åä ÁÖÆ Ñàà-1 ÂÃ-18 äîëîî õîíîã ÑÕÕÒ-1 Ñàà-2 ÂÃ-2

27

ÄÀÐÀÀ ÍÜ ÕÎÎËËÎËÒÛÍ ÁÝÐÕØÝÝË ÁÓÞÓ ÁÀÃÀ ÆÈÍÃ ØÀËÃÀ• Õîîëëîëòîíä ÿìàð íýã áýðõøýýë áàéíà óó? Òèéì √ ¯ã¿é___ • Íàñàíä òîõèðîõ æèíã òîäîðõîéë.• Õ¿¿õýä õºõººð õîîëëîäîã óó? Òèéì √ ¯ã¿é___ Áàãà___ Áàãà áèø √ .

Õýðýâ Òèéì áîë 24 öàãò õýäýí óäàà õºõäºã âý ? _____ óäàà• Íÿðàéä ººð ÿìàð íýãýí õîîë áóþó øèíãýí ºãäºã ¿¿? Òèéì √ ¯ã¿é__

Õýðýâ òèéì áîë õýäýí óäàà? ¯äýýñ õîéø 1 øèë ¿íýýíèéñ¿¿, çàðèìäààóñ ºãäºãÍÿðàéã òà þóãààð õîîëëîäîã âý? óãæààð .

Õýðýâ íÿðàé ÿìàð íýã õîîëëîëòûí áýðõøýýëòýé, 24 öàãò õºõºº 8 - ààñ öººí õºõäºã, ººð ÿìàð íýã õîîë áóþóøèíãýí ºãäºã áóþó íàñàíä òîõèðîõ æèí áàãà ÁÀ ýìíýëýãò ÿàðàëòàé õýâò¿¿ëýõ ÿìàð íýã çààëòã¿é áîë:

ÕªÕªªÐ ÕÎÎËËÎËÒÛÃ ¯ÍÝË: Õýðýâ ñ¿¿ëèéí 1 öàãò õºõºº õºõººã¿é áîë õ¿¿õäýý õºõ¿¿ëýõèéã• Íÿðàé ñ¿¿ëèéí 1 öàãò õºõºº õºõñºí ¿¿? ýõýýñ õ¿ñ. Õºõºõèéã 4 ìèíóò àæèãëà.

• Õ¿¿õýä õºõºº ¿ìõýæ ÷àäàæ áàéíà óó? ¯ìõýëòèéã øàëãàæ,àæèãëà. ¯¿íä:- Ýð¿¿ õºõºíä õ¿ðýëöýõ Òèéì √ ¯ã¿é ___- Àìàà òîì àíãàéõ Òèéì √ ¯ã¿é ___- Äîîä óðóóë öîðâîéõ Òèéì √ ¯ã¿é ___- Õºõíèé íºñººò õýñýã àìíû äýýä òàëä èë¿¿ òîì õàðàãäàõ Òèéì √ ¯ã¿é ___






ÁÓÑÀÄ ªÂ×Í¯¯ÄÈÉÃ ¯ÍÝË

1.9 ÁÓÑÀÄ ªÂ×Í¯¯ÄÈÉÃ ¯ÍÝË

Ýõèéí ñàíààã çîâîîæ áàéãàà áîëîí òà ººðºº èëð¿¿ëñýí ºâ÷èí á¿ðèéã ¿íýë. ªâ÷èíòóñ á¿ðèéã ýì÷ëýõ óäèðäàìæèéã ìºðä. Õýðýâ òà õ¿¿õäèéã õ¿íä ºâ÷òýé ãýæ áîäñîí áóþóõ¿¿õäýä ÿàæ òóñëàìæ ¿ç¿¿ëýõýý ìýäýõã¿é áîë ýìíýëýãò õýâò¿¿ë.

Íÿðàéí ¯çëýãèéí Ìàÿãò Àøèãëàõ

Íÿðàéí ¯çëýãèéí Ìàÿãòûí äîîä òàëûí õýñãèéã äîð õàðóóëàâ. Ýíä õîîëëîëò áàæèíã ¿íýëæ àíãèëñàí áè÷ëýãèéã õèéíý. Ìºí õºõººð õîîëëîëòûí ¿íýëãýýã îðóóëæ áîëíî.Äîîä õýñýãò íü äàðõëààæóóëàëòûí áàéäàë, ðàõèòûí ñýðãèéëýëòèéí áàéäàë áà áóñàäºâ÷í¿¿äèéí òàëààð òýìäýãëýíý. Äîîðõ æèøýýã õàð. Ýíä Æàìöûí ¿íýëãýýíèé ¿ëäñýíõýñãèéã ¿ðãýëæë¿¿ëýí òºãñãºñíèéã õàðóóëæ áàéíà.

1.8 ÐÀÕÈÒÛÍ ÑÝÐÃÈÉËÝËÒ:

14 õîíîãîîñ äýýø íàñíû íÿðàé õ¿¿õýä á¿ðò Ä àìèíäýìèéã ñýðãèéëýõ òóíãààðºãºõ ¸ñòîéã àíõààð.

- ÐÀÕÈÒÛÍ ÑÝÐÃÈÉËÝËÒ:

Õýðýâ õ¿¿õýä 14 õîíîãîîñ äýýø íàñòàé áîë, ÀÑÓÓ:

Ä àìèíäýì óóñàí óó?

Õýðýâ ¿ã¿é áîë Ä àìèíäýìèéí 1 êàïñóë (50 000ÌÅ) ºã.

Äàðààãèéíâàêöèíä

èðýõ:

_____________(ªäºð)

Õîîëîëòûíáýðõøýýë

áóþó òóðààë

28

ÄÀÑÃÀË Ä

Ýíý äàñãàëààð Äàñãàë Á -ä àæèëëàñàí 6 òîõèîëäëûã ¿ðãýëæë¿¿ëíý. Äàñãàë Á-äàøèãëàñàí 6 Íÿðàéí ̄ çëýãèéí Ìàÿãòóóäàà ãàðãà. Øààðäëàãàòàé áîë ÍßÐÀÉ Õ¯¯ÕÝÄáîëîí Íàñàíä Òîõèðîõ Æèíãèéí ìóðóéã àøèãëà.

Òîõèîëäîë á¿ðò:1. Õ¿¿õäèéí ¿íýëãýýíèé ¿ëäñýí õýñãèéí òàéëáàðûã óíø. Õ¿¿õäèéí ¯çëýãèéí

Ìàÿãòàä íýìýãäýë ¿íýëãýýíèé ¿ð ä¿íã¿¿äèéã áè÷.2. Íàñàíä Òîõèðîõ Æèíãèéí ìóðóéã àøèãëàæ õ¿¿õýä íàñàíäàà áàãà æèíòýé áàéãàà

ýñýõèéã òîãòîî3. Õîîëëîëòûã àíãèë4. Õ¿¿õäèéí äàðõëààæèëòûí áàéäëûã øàëãà. ªíººäºð õèéãäñýí âàêöèíóóä áîëîí

äàðààãèéí âàêöèíûã õèéëãýõýýð õýçýý èðýõèéã òýìäýãëý.

Òîõèîëäîë 1: Íàâ÷ààÍàâ÷ààãèéí ýýæ ò¿¿íèéã õîîëëîëòûí áýðõøýýëã¿é ãýñýí. Òýð 24 öàãò îéðîëöîîãîîð

8 óäàà õºõºº õºõäºã. Ýõ íü Íàâ÷ààä ººð õîîë áîëîí óóõ þì ºãäºãã¿é. Ýìíýëãèéí àæèëòàíÍàñàíä Òîõèðîõ Æèíãèéí ìóðóéã àøèãëàæ ò¿¿íèé æèíãèéí áàéäëûã òîäîðõîéëîõîä (3.6êã) æèí íü íàñàíäàà áàãà áèø áàéâ (Ç äîëîî õîíîã).

Ýìíýëãèéí àæèëòàí õºõººð õîîëëîëòûã ¿íýëýõã¿éãýýð øèéäñýí.Äàðõëààæóóëàëòûí òàëààð àñóóõàä, ýõ íü ò¿¿íèéã ãýðòýý òºðñºí, ÿìàð ÷ ñýðãèéëýõòàðèëãà õèéëãýýã¿é ãýâ. Áóñàä ºâ÷í¿¿ä áàéãààã¿é.

Òîõèîëäîë 2: ÑàðóóëÑàðóóëä õîîëëîëòûí áýðõøýýë áàéãàà ýñýõèéã àñóóõàä ýõ íü ¿ã¿é ãýâ. Ñàðóóë 24

öàãò 9 - 10 óäàà õºõºº õºõäºã áà ººð øèíãýí óóäàãã¿é. Äàðàà íü ýìíýëãèéí àæèëòàíÑàðóóëûí áèåèéí æèíã øàëãàæ ¯çëýãèéí Ìàÿãòûí äýýä õýñýãò áè÷èâ. Òýð ÍàñàíäÒîõèðîõ Æèíãèéí ìóðóéã àøèãëàæ Ñàðóóëûí æèíã øàëãàñàí. Ýìíýëãèéí àæèëòàí õºõººðõîîëëîëòûí ¿íýëãýýã õèéõ øààðäëàãà áàéõã¿é ãýæ ¿çñýí.

Ñàðóóëûí ýýæ ò¿¿íèé ñýðãèéëýõ òàðèëãûí êàðòûã àâ÷èðñàí áà òýðýýð òºðºõºäÁÖÆ, ÑÀÀ1, ÂÃ1 õèéëãýñýí áàéâ. Ñàðóóëä ººð çîâèóð øàíàëãàà áàéãàà ýñýõèéã àñóóõàäýýæ íü ¿ã¿é ãýâ.

Òîõèîëäîë 3: ÝðäýíýÝðäýíèéí ýýæ õ¿¿õäýý õºõ¿¿ëýõýä ÿìàð íýãýí áýðõøýýë áàéäàãã¿é, òýð 24 öàãò

6-7 óäàà õºõäºã ãýâ. Ýýæ íü ò¿¿íä áóñàä ñ¿¿ áîëîí óíäàà ºãäºãã¿é. Ýìíýëãèéí àæèëòàíõ¿¿õäèéí íàñàíä òîõèðîõ æèíã øàëãàñàí.

Ýðäýíèéí æèí íàñàíäàà áàãà áàéñàí ó÷èð ýìíýëãèéí àæèëòàí õºõººð õîîëëîëòûã¿íýëýõýýð øèéäñýí. Ýõ íü ò¿¿íèéã îäîî ºëñºæ áàéãàà áàéõ ãýýä õºõºº ºãñºí. Ýìíýëãèéíàæèëòàíã àæèãëàõàä Ýðäýíèéí ýð¿¿ õºõºíä õ¿ð÷, àìàà òîì àíãàéí, äîîä óðóóëààöîðâîéëãîñîí áàéâ. Õºõíèé íºñººò õýñýã àìíû äîîä õýñãèéã áîäâîë äýýð íü èë¿¿õàðàãäàíà. Òýð ààæèì ã¿íçãèé ñîðæ, çàðèìäàà çàâñàðëàæ áàéâ. Ò¿¿íèéã ººðºº áîëèòîëíü ýõ íü ¿ðãýëæë¿¿ëýí õºõ¿¿ëñýí. Ýìíýëãèéí àæèëòíûã õàðàõàä àìàíä øàðõëàà áîëîíöàãààí òîëáóóä áàéãààã¿é.

Ýðäýíý ÿìàð ÷ òàðèëãà õèéëãýýã¿é áàéâ.

29

Òîõèîëäîë 4: ÆàðãàëÆàðãàëûí ýýæ ò¿¿íèéã åð íü õîîëîíäîî ñàéí ãýâ. Òýð õîíîãò 3 óäàà õºõºº õºõäºã.

Ìºí õîíîãò 3 óäàà õºõíèé ñ¿¿ îðëóóëàã÷ààð óãæäàã. Ýìíýëãèéí àæèëòàí ò¿¿íèé æèíãøàëãàñàí.

Æàðãàë íýìýëò õîîë èääýã áà æèí íü íàñàíäàà áàãà áàéñàí ó÷èð ýìíýëãèéíàæèëòàí ò¿¿íèé õºõººð õîîëëîëòûã ¿íýëýõýýð øèéäñýí. Æàðãàëûã ñ¿¿ëèéí íýã öàãòõîîëëîîã¿é áàéâ. Ýõ íü îäîî õ¿¿õäýý õºõ¿¿ëýõèéã çºâøººðñºí. Ýìíýëãèéí àæèëòíûãàæèãëàõàä, Æàðãàëûí äîîä ýð¿¿ õºõºíä õ¿ðýýã¿é, àìàà òîì àíãàéãààã¿é, óðóóëöîðâîéãîîã¿é áàéâ. Õºõíèé íºñººò õýñýã àìíû äýýä áà äîîä õýñýãò èæèë õàðàãäàæ áàéâ.Òýðýýð ã¿íçãèé áèø, ò¿ðãýí ñîðæ áàéâ. Æàðãàëûã õºõºæ äóóññàíû äàðàà ýìíýëãèéíàæèëòàí ò¿¿íèé àìûã õàðñàí. Àìàíä øàðõëàà áîëîí öàãààí òîëáóóä áàéãààã¿é.

Æàðãàëûí ýýæ ò¿¿íèé ñýðãèéëýõ òàðèëãûí êàðòûã àâ÷èðñàí. Æàðãàëä ÁÖÆ, ÂÃ1áà ÑÀÀ1 òàðèëãà õèéãäñýí áàéâ. Ò¿¿íä ººð çîâèóð øàíàëãàà áàéõã¿é õýìýýí ýõ íüõýëñýí.

Òîõèîëäîë 5: ÍàñàíÝìíýëãèéí àæèëòàí Íàñàíãèéí ýýæýýñ õîîëëîëòûí áýðõøýýë áàéãàà ýñýõèéã

àñóóñàí. Ýýæ íü ò¿¿íèéã ºâäºõººñºº ºìíº õîîëîíäîî ñàéí áàéñàí, õàðèí îäîî õîîëîîèäýõã¿é áàéíà ãýæ õýëýâ. ªíãºðñºí øºíº ýýæ íü ò¿¿íèéã áàãà çýðýã õºõ¿¿ëñýí áºãººäºãëºº õºõ¿¿ëýõýýð õýä äàõèí îðîëäîõîä òýðýýð õºõºõã¿é, áàéíãà óíòààä áàéñàí. Íàñàíãýýæ íü èõýâ÷ëýí 24 öàãò 8 óäàà õºõ¿¿ëäýã áºãººä ººð øèíãýí ºãäºãã¿é. Ýìíýëãèéíàæèëòàí ò¿¿íèé æèíã øàëãàñàí.

Íàñàí õîîëëîæ ÷àäàõã¿é áàéãàà ó÷èð ýìíýëýãò ÿàðàëòàé õýâò¿¿ëýõ øààðäëàãàòàéòóë ýìíýëãèéí àæèëòàí õºõººð õîîëëîëòûã ¿íýëýýã¿é. Íàñàíã ãýðòýý òºðñºí, ñýðãèéëýõòàðèëãóóä õèéãäýýã¿é ãýæ ýõ íü õýëñýí.

Òîõèîëäîë 6: Ìàðãàä2 õîíîãèéí ºìíºõèéã õ¿ðòýë Ìàðãàäàä ÿìàð íýã õîîëëîëòûí áýðõøýýë áàéãààã¿é

ãýæ ýõ õýëýâ. Ýõ Ìàðãàäûã îäîî õ¿ðòýë 24 öàãò 8 óäàà õºõ¿¿ëæ áàéãàà áîëîâ÷ öàã á¿ðòóäààí õºõäºãã¿é ãýâ. Ìàðãàä ººð øèíãýí þì óóäàãã¿é. Ýð¿¿ë ìýíäèéí àæèëòàí ò¿¿íèéíàñàíä òîõèðîõ æèíã øàëãàæ áàéíà.

Áààñàíä öóñ èëýðñýíýýñ ýìíýëýãò ÿàðàëòàé õýâò¿¿ëýõ õýðýãòýé áàéñàí ó÷ðààñýð¿¿ë ìýíäèéí àæèëòàí ò¿¿íèé õºõººð õîîëëîëòûã ¿íýëýýã¿é. Ýõ íü äàðõëààæóóëàëòûíêàðòûã òàíä ¿ç¿¿ëýõýä Ìàðãàä òºðºõºä áàéõäàà ÁÖÆ, ÂÃ1, Ñàà 1 òàðèëãóóä õèéëãýñíèéãòýìäýãëýñýí áàéâ. Ýõ íü ò¿¿íä ººð ÿìàð íýã ºâ÷èí áàéõã¿é ãýâ.

Äàñãàëàà àæèëëàæ äóóññàíû äàðàà ººðèéí õàðèóëòóóäûí òàëààð ñóðãàã÷áàãøòàéãàà ÿðèëö.

30

2.0 ÒÎÕÈÐÎÕ ÝÌ×ÈËÃÝÝÃ ÑÎÍÃÎ

Íÿðàéí àíãèëàë á¿ðò òîõèðîõ ýì÷èëãýýã ÍßÐÀÉ Õ¯¯ÕÝÄ õ¿ñíýãòýýñ õàð.¯çëýãèéí Ìàÿãòàä òýäãýýðèéã áè÷.

2.1 ÍßÐÀÉÃ ÝÌÍÝËÝÃÒ ßÀÐÀËÒÀÉ ÕÝÂÒ¯¯ËÝÕØÀÀÐÄËÀÃÀÒÀÉ ÝÑÝÕÈÉÃ ÒÎÃÒÎÎ

Õýðýâ õ¿¿õýä ÍßÍÃÈÉÍ Õ¯ÍÄ ÕÀËÄÂÀÐ ÁÀÉÆ ÁÎËÇÎØÃ¯É áîë ò¿¿íèéãýìíýëýãò ÿàðàëòàé õýâò¿¿ëíý.

Õýðýâ íÿðàéí áààñàíä öóñ èëýðâýë ò¿¿íèéã ÿàðàëòàé õýâò¿¿ë. Õýðýâ õ¿¿õýäØÈÍÃÝÍ ÈÕ ÀËÄÀËÒÒÀÉ (ãýõäýý ÍßÍÃÈÉÍ Õ¯ÍÄ ÕÀËÄÂÀÐÃ¯É) áîë øèíãýí àëäàëòûãÂ òºëºâëºãººíèé äàãóó ñóäñààð øèíãýí ñýëáýæ ýì÷èëíý. Õýðýâ òàíàé ýìíýëýãò ñóäñààðøèíãýí ñýëáýõ áîëîìæã¿é áîë ñóäñààð øèíãýí ñýëáýæ ýì÷ëýõ áîëîìæòîé ýìíýëýãòÿàðàëòàé õýâò¿¿ë.

Õýðýâ íÿðàé õ¿¿õäýä ØÈÍÃÝÍ ÈÕ ÀËÄÀËÒ, ÍßÍÃÈÉÍ Õ¯ÍÄ ÕÀËÄÂÀÐ ÁÀÉÆÁÎËÇÎØÃ¯É õî¸óëàà áàéâàë ýìíýëýãò ÿàðàëòàé õýâò¿¿ë. Çàìäàà ýõ íü ØÑÄ-íû óóñìàëîéð îéðõîí óóëãàæ, õºõººðºº ¿ðãýëæë¿¿ëýí õîîëëîíî.

2.2 ÝÌÍÝËÝÃÒ ßÀÐÀËÒÀÉ ÕÝÂÒ¯¯ËÝÕ ØÀÀÐÄËÀÃÀÃ¯ÉÍßÐÀÉ Õ¯¯ÕÄÈÉÍ ÝÌ×ÈËÃÝÝÃ ÒÎÃÒÎÎ

Õ¿ñíýãòèéã óíøèæ àíãèëàë á¿ðèéí ýì÷èëãýýã ñîíãî. Ýì÷èëãýý, ýõýä ºãñºíçºâëºãºº, äàâòàí ¿ç¿¿ëýõ õóãàöààã áè÷.

ßëàíãóÿà íÿðàé õ¿¿õäýä äàâòàí ¿çëýã ÷óõàë. Äàâòàí ¿çýõýä õ¿¿õäèéí áèåèéíáàéäàë ìóóäñàí áîë ò¿¿íèéã ýìíýëýãò õýâò¿¿ëíý. Íÿíãèéí õýñýã ãàçðûí õàëäâàðò¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã ýì óóæ ãýðòýý ýì÷ë¿¿ëæ áàéãàà íÿðàé õ¿¿õýä 2 õîíîãèéí äàðàà äàâòàí¿ç¿¿ëýõ ¸ñòîé. Õîîëëîëòûí áýðõøýýë áóþó àìíû ãýìòýëòýé õ¿¿õä¿¿ä ìºí 2 õîíîãèéíäàðàà äàâòàí ¿ç¿¿ëíý. Íàñàíäàà áàãà æèíòýé õ¿¿õä¿¿ä 14 õîíîãèéí äàðàà äàâòàí ¿çëýãòèðíý.

2.3 ÕÝÂÒ¯¯ËÝÕÝÝÑ ªÌÍªÕ ßÀÐÀËÒÀÉ ÝÌ×ÈËÃÝÝÃ ÒÎÃÒÎÎÕ

Íÿðàé õ¿¿õäèéã ýìíýëýãò ÿàðàëòàé õýâò¿¿ëýõèéí ºìíº òîõèðîõ ýì÷èëãýýã õèéíý.Õýâò¿¿ëýõèéí ºìíºõ ÿàðàëòàé ýì÷èëãýýã õ¿ñíýãòýíä òîä õàðààð áè÷ñýí áàéãàà.ßàðàëòàé øààðäàãäàõã¿é çàðèì ýì÷èëãýýã õýâò¿¿ëýõèéí ºìíº õèéæ öàã àëäàõûíõýðýãã¿é. Æèøýý íü, õýñýã ãàçðûí õàëäâàðûã õýðõýí ýì÷ëýõèéã õýâò¿¿ëýõèéí ºìíº ýõýäçààñíû õýðýãã¿é. Õýâò¿¿ëýõèéí ºìíº ñýðãèéëýõ òàðèëãà òàðèõûí õýðýãã¿é.

2.4 ÕÝÂÒ¯¯ËÝÕÝÝÑ ªÌÍªÕ ßÀÐÀËÒÀÉ ÝÌ×ÈËÃÝÝÃ ÕÈÉ

Íÿðàé õ¿¿õäèéã õýâò¿¿ëýõýýñ ºìíº õèéõ ÿàðàëòàé ýì÷èëãýýí¿¿ä:Àíòèáèîòèêèéí ýõíèé òóíã áóë÷èíä òàðü (õýðõýí õèéõèéã 3.2 -ò òàéëáàðëàñàí)¯¿ñãýã÷èéí ýñðýã òîõèðîõ ýì óóõààð ºã. Õýðýâ õ¿¿õýä õýñýã ãàçðûí õàëäâàðòàé,¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã ýì óóõ øààðäëàãàòàé áîë, õýâò¿¿ëýõèéí ºìíº ýõíèé òóíã ºã.Ýìíýëýãò õ¿ðýõ çàìä õ¿¿õäèéã õýðõýí äóëààí áàéëãàõûã ýõýä çºâëº.Õ¿¿õäýý ºâºðòºº òýâðýõ íü ýìíýëýãò õ¿ðòýë íü äóëààí áàéëãàõ õàìãèéí ñàéí àðãà.ªâ÷òýé íÿðàé õ¿¿õäèéã äóëààí áàéëãàõ íü ìàø ÷óõàë.

31

Öóñíû ÷èõýð áàãàñàõààñ ñýðãèéëæ ýì÷èë. Ýíý ýì÷èëãýýã ÝÌ×ÈË õ¿ñíýãòýíä áîëîííîìûí Õ¯¯ÕÄÈÉÃ ÝÌ×ÈË õýñýãò çààñàí (5.3-ûã õàð).Çàìä íü ØÑÄ-íû óóñìàë îéð îéðõîí îî÷óóëæ, ýõòýé íü õàìò ýìíýëýãò ÿàðàëòàéèëãýý. Õºõººðºº ¿ðãýëæë¿¿ëýí õîîëëîõûã ýõýä çºâëº.

2.5 ÍßÐÀÉ Õ¯¯ÕÄÈÉÃ ÝÌÍÝËÝÃÒ ÕÝÂÒ¯¯ËÝÕÝÝÐ ßÂÓÓË

Íÿðàé õ¿¿õäèéã ýìíýëýãò õýâò¿¿ëýõ íü áóñàä õºõ¿¿ë áîëîí áàãà íàñíû õ¿¿õäèéãýìíýëýãò õýâò¿¿ëýõòýé àäèë. Õýâòýõ áè÷ãýý áýëòãýæ ýõýä íü ÿìàð øàëòãààíààð ýìíýëýãòõýâò¿¿ëæ áàéãààãàà òàéëáàðëàíà. Íÿðàéã äóëààí áàéëãàõ, õºõººð õîîëëîõ, ØÑÄ-íûóóñìàë óóëãàõ çýðýã çàìä øààðäàãäàõ á¿õ ç¿éëèéã ýõýä çààæ ñóðãàíà.

Íÿðàé õ¿¿õä¿¿ä òóí ýìçýã, õ¿íä ºâäñºí ¿åäýý ò¿ðãýí õóãàöààíä ýìíýëýãò õýâòýæòóñëàìæ àâàõ øààðäëàãàòàé ãýäãèéã íýìæ òàéëáàðëà. Çàðèì àðä ò¿ìíèé çàí çàíøèëäíÿðàé õ¿¿õäèéã ýìíýëýãò õýâò¿¿ëýõýýñ äóðã¿éöäýã. Ýíý òîõèîëäîëä õ¿¿õäèéí ºâ÷íèéãýìíýëýãò ýì÷ëýõ íü ÷óõàë áîëîõûã òàéëáàðëàõ õýðýãòýé.

Õýðýâ ýõ íü õ¿¿õäýý õýâò¿¿ëýõýýñ òàòãàëçâàë Õ¿¿õäèéã Ýì÷èë íîìûí Õýâò¿¿ëýõÁîëîìæã¿é ¯åä, Õàâñðàëò Ä-ä çààñíûã ìºðäëºã áîëãîíî.

32

33

3.0 ªÂ×ÒÝÉ ÍßÐÀÉÃ ÝÌ×ÈË, ÝÕÝÄ ÇªÂËª

ÍßÐÀÉ Õ¯¯ÕÝÄ õ¿ñíýãòýíä íÿðàéí ýì÷èëãýýíèé çààâðóóä áè÷èãäñýí. Ýäãýýð íüá¿ãä íÿðàé õ¿¿õäýä òîõèðñîí áºãººä Õ¯¯ÕÄÈÉÃ ÝÌ×ÈË õ¿ñíýãòýíä çààñàí ýì÷èëãýýíèéîðîíä õýðýãëýãäýíý. Æèøýý íü, ÍßÐÀÉ Õ¯¯ÕÝÄ õ¿ñíýãòèéí ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã ýì¿¿ä,òóí õýìæýý íü íÿðàé õ¿¿õäýä òîõèðñîí áàéäàã. Õàðèí ñóóëãàëòûã ýì÷ëýõ À, Á, Âòºëºâëºãºº, Õ¯¯ÕÄÈÉÃ ÝÌ×ÈË õ¿ñíýãòèéí Öóñíû ×èõýð Áàãàñàõààñ ÑýðãèéëæÕ¿¿õäèéã Ýì÷èë õýñã¿¿ä íÿðàé áîëîí áàãà íàñíû õ¿¿õä¿¿äýä ÿëãààã¿é èæèë þì.

3.1 ¯¯ÑÃÝÃ×ÈÉÍ ÝÑÐÝÃ ÒÎÕÈÐÎÕ ÝÌ ÓÓËÃÀ

ÍßÐÀÉ Õ¯¯ÕÝÄ õ¿ñíýãòèéí õýñýã ãàçðûí õàëäâàðûã ýì÷ëýõýä çºâëºõ ¿¿ñãýã÷èéíýñðýã ýìèéã ñîíãîæ, õ¿¿õäèéí áèåèéí æèíä òóëãóóðëàí òóíã ñîíãî.

ÍßÐÀÉ Õ¯¯ÕÄÈÉÃ ÝÌ×ÈË, ÝÕÝÄ ÇªÂËª

Õ¯¯ÕÄÈÉÃ ÝÌ×ÈË õ¿ñíýãòèéí øàòëàëûí äàãóó ãýðò íü ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã ýì õýðõýíóóëãàõûã ýõýä íü çààæ ñóðãà. ¯¿íä, ýìèéí íýã óäààãèéí òóíã õýðõýí õýìæèõ, ýìýý ÿàæíóõàæ, õºõíèé ñ¿¿òýé õîëèõ àðãóóä îðíî. Ýìèéí ýõíèé òóíã ýõýýð ºã¿¿ëæ, ýìýý õýðõýíõóâààðèëæ ºãºõèéã ýõýä çàà. Ýõèéí ¿éëäëèéã àæèãëàæ, ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã ýìèéã õýðõýíºãºõ òàëààð øàëãàõ àñóóëòóóä òàâèíà.Òýìäýãëýë: 1 ñàð õ¿ðòýëõ íàñíû äóòóó òºðñºíáîëîí øàðëàëòòàé õ¿¿õäýä êîòðèìîêñàçîë ºãºõººñ çàéëñõèé. Èéì õ¿¿õäýäàìîêñàöèëëèí áóþó áåíçèëïåíèöèëëèí õýðýãëýíý.

~¯¿ñãýã÷èéí Ýñðýã Òîõèðîõ Ýì ÓóëãàÕýñýã ãàçðûí õàëäâàðò:

¯¿ñãýã÷èéí ýñðýã íýãä¿ãýýð ñîíãîëòûí ýì : ÀÌÎÊÑÈÖÈËËÈÍ

¯¿ñãýã÷èéí ýñðýã õî¸ðäóãààð ñîíãîëòûí ýñðýã ýì : ÊÎÒÐÈÌÎÊÑÀÇÎË

ÀÌÎÊÑÈÖÈËËÈÍªäºðò 3 óäàà 5 õîíîã ºã

ÊÎÒÐÈÌÎÊÑÀÇÎË*(òðèìåòîïðèì + ñóëüôàìåòîêñàçîë)

ªäºðò 2 óäàà 5 õîíîã ºã

ÍÀÑ áóþó ÆÈÍØÀÕÌÀË

250 ìã

ÑÈÐÎÏ

5 ìë-ò 125 ìã

ÍÀÑÀÍÄÕ¯ÐÝÃ×ÄÈÉÍ

ØÀÕÌÀË80 ìã òðèìåòîïðèì

+ 400 ìãñóëüôàìåòîêñàçîë

Õ¯¯ÕÄÈÉÍØÀÕÌÀË

20 ìã òðèìåòîïðèì+100 ìã

ñóëüôàìåòîêñàçîë

ÑÈÐÎÏ

40 ìãòðèìåòîïðèì

+200 ìãñóëüôàìåòîêñàçîë

Òºðñíººñ 1 ñàðõ¿ðòýë(< 3 êã)

1.25 ìë 1/2* 1.25 ìë*

1-2 ñàð õ¿ðòýë(3-4 êã)

1/4 2.5 ìë 1/4 1 2.5 ìë

*Äóòóó òºðñºí áóþó øàðëàëòòàé 1 ñàð õ¿ðòýëõ íÿðàéä êîòðèìîêñàçîë ºãºõººñ çàéëñõèé.

34

3.2 ÀÍÒÈÁÈÎÒÈÊÈÉÍ ÝÕÍÈÉ ÒÓÍÃ ÁÓË×ÈÍÄ ÒÀÐÜ

Íÿðàé õ¿¿õäýä ãåíòàìèöèí, áåíçèëïåíèöèëèí õî¸ðûã õàâñàð÷ áóë÷èíä òàðüäàã.ÍßÍÃÈÉÍ Õ¯ÍÄ ÕÀËÄÂÀÐÒÀÉ ÁÀÉÆ ÁÎËÇÎØÃ¯É íÿðàé õ¿¿õýä, òîì õ¿¿õäèéã áîäâîëîëîíõ òîõèîëäîëä ºðãºí õ¿ðýýíèé íÿíãààð õàëäâàðëàãäñàí áàéäàã. Ãåíòàìèöèíèéãïåíèöèëëèíòýé õàâñàð÷ õýðýãëýõ íü ºðãºí õ¿ðýýòýé íÿíãèéí ýñðýã ¿ð ä¿íòýé áàéäàã.

Ãåíòàìèöèí Õýðýãëýõ

Ãåíòàìèöèíû àìïóë äýýðõ õýìæýýã õàðæ ºòãºð¿¿ëýãèéã òîãòîî. Ò¿¿íèéã øóóäõýðýãëýõýýð áàéíà óó ýñâýë íýðìýë óñààð øèíãýëæ õýðýãëýõ ¿¿ ãýäãèéã øàëãà.Õýðýãëýõýä áýëýí áîëñîí óóñìàëûí ºòãºð¿¿ëýã 10 ìã/ìë áàéõ ̧ ñòîé. Õ¿¿õäèéí áèåèéíæèíä îéðîëöîî òóíã õ¿ñíýãòýýñ ñîíãîæ àâ.

Áåíçèëïåíèöèëëèí Õýðýãëýõ

Áåíçèëïåíèöèëëèíû øèëýí äýýðõ òóíã óíøèæ ºòãºð¿¿ëýãèéã òîãòîî.Áåíçèëïåíèöèëëèíûã íýðìýë óñààð íàéðóóëíà. Íýã ñàÿ íýãæòýé áåíçèëïåíèöèëëèíûã2.1 ìë íýðìýë óñíû îðîíä 3.6 ìë íýðìýë óñààð íàéðóóëàõ íü äýýð áàéäàã.

Èíãýñíýýð òóíã õýìæèæ àâàõàä èë¿¿ òîõèðîìæòîé áîëäîã. Õýðýâ òàíû õýðýãëýõáåíçèëïåíèöèëëèíû áîëîí, íýðìýë óñíû õýìæýý ººð áîë Õ¯¯ÕÄÈÉÃ ÝÌ×ÈËõ¿ñíýãòýíä çààãäñàí òóíãóóä ººð÷ëºãäºíº. Ýíý òîõèîëäîëä òàíä áàéãààáåíçèëïåíèöèëëèíûã õýðõýí íàéðóóëàõ òóõàé ¿éëäâýðèéíõ íü çààâðûã íÿãò ìºðäºæòóíã äàõèí òîîöîîëíî.

Õýðýâ ÍßÍÃÈÉÍ ÕÀËÄÂÀÐÒÀÉ ÁÀÉÆ ÁÎËÇÎØÃ¯É íÿðàé õ¿¿õýä ýìíýëýãòõýâòýõ áîëîìæã¿é áîë ýäãýýð àíòèáèîòèêóóäûã áóë÷èíä òàðüæ ¿ðãýëæë¿¿ëýí õýðýãëýæáîëíî. Çààâàð íü Õ¯¯ÕÄÈÉÃ ÝÌ×ÈË íîìûí Ýìíýëýãò Õýâò¿¿ëýõ Áîëîìæã¿é ̄ åä ãýñýíÕàâñðàëò Ä-ä áàéãàà.

~ Àíòèáèîòèêèéí Ýõíèé Òóíã Áóë÷èíä Òàðü

~ Áåíçèëïåíèöèëëèí áà Ãåíòàìèöèíèé ýõíèé òóíã áóë÷èíä òàðü.

* 40 ìã ãåíòàìèöèíûã øèíãýëýõã¿é õýðýãëýõýýñ çàéëñõèé. Õýðýâ øèíãýëýõ áîëîìæã¿é áîë äýýðõ òóíãèéí 1/2 –èéã õýðýãëý.

* 80 ìã ãåíòàìèöèíûã øèíãýëýõã¿é õýðýãëýõýýñ çàéëñõèé. Õýðýâ øèíãýëýõ áîëîìæã¿é áîë äýýðõ òóíãèéí 1/4 –èéã õýðýãëý.

- ÍßÍÃÈÉÍ Õ¯ÍÄ ÕÀËÄÂÀÐ ÁÀÉÆ ÁÎËÇÎØÃ¯É ãýæ àíãèëñàí íÿðàéã ýìíýëýãò õýâò¿¿ëýõ íü çºâ øèéäâýð.Õýðýâ õýâò¿¿ëýõ áîëîìæã¿é áîë áåíçèëïåíèöèëëèí áà ãåíòàìèöèíûã 5-ààñ äîîøã¿é õîíîã òàðü.Áåíçèëïåíèöèëëèíèéã 6 öàãààð, ãåíòàìèöèíûã 8 öàãààð õàâñàð÷ òàðü. 7 õîíîãòîé íÿðàéä ãåíòàìèöèíûã12 öàãààð òàðü.

1 êã 0.25 ìë* 0.1 ìë 0.2 ìë

2 êã 0.50 ìë* 0.2 ìë 0.4 ìë

3 êã 0.75 ìë* 0.4 ìë 0.6 ìë

4 êã 1.00 ìë* 0.5 ìë 0.8 ìë

5 êã 1.25 ìë* 0.6 ìë 1.0 ìë

ÍÀÑ

ÃÅÍÒÀÌÈÖÈÍÒóí: 2.5 ìã/ êã

ÁÅÍÇÈËÏÅÍÈÖÈËËÈÍÒóí: 50 000 íýãæ/ êã

Íàéðóóëààã¿é2 ìë àìïóëä20 ìã= 2 ìë,

10 ìã/ìëÁÓÞÓ

2 ìë, 40 ìã (20ìã/ìë) àìïóëä 2 ìë

àðèóí óñ íýì,40ìã*=4 ìë, 10 ìã/ìë

2 ìë, 80 ìã (40ìã/ìë) àìïóëä 6ìë àðèóí óñ íýì,

80ìã*=8ìë,10 ìã/ìë

ÁÓÞÓ

600 ìã (1 000 000 íýãæ) øèëýíä

2.1 ìë àðèóí óñíýìýõýä = 2.5 ìë,400 000 íýãæ/ìë

3.6 ìë àðèóí óñíýìýõýä=4.0 ìë,250 000 íýãæ/ìë

ÁÓÞÓ

35

ÄÀÑÃÀË Å

Òà ýíý äàñãàëààð øààðäëàãàòàé ýì÷èëãýýí¿¿äèéã òîãòîîæ õ¿¿õäýä ¿¿ñãýã÷èéíýñðýã òîõèðîõ ýì¿¿ä áà òóíã òîäîðõîéëíî. Øààðäëàãàòàé áîë ÍßÐÀÉ Õ¯¯ÕÝÄõ¿ñíýãòèéã àøèãëà.

Äàñãàë Á, Ä-ä àøèãëàñàí Íÿðàéí 6 ¯çëýãèéí Ìàÿãòàà ãàðãà.

Òîõèîëäîë á¿ðò:

1. Ìàÿãòàä áè÷èãäñýí õ¿¿õäèéí ¿íýëãýýíèé ¿ð ä¿í áà àíãèëëûã ýðãýí õàðæõ¿¿õäèéí áèåèéí áàéäëûã ñàíà. Íÿðàé õ¿¿õä¿¿äèéí íýã íü óõààíã¿é áàéãàà ó÷èð ýìóóæ, õºõºº õºõºæ ÷àäàõã¿éã àíõààð. Ìºí íýã íÿðàé õ¿¿õýä äóòóó òºðñíèéã ñàíà.

2. Íÿðàé õ¿¿õäèéã ýìíýëýãò õýâò¿¿ëýõ ýñýõèéã òîãòîî. Õýðýâ òèéì áîë çºâõºíÿàðàëòàé øààðäàãäàõ ýì÷èëãýýí¿¿äèéã áè÷. Õýðýâ õ¿¿õýä ýìíýëýãò ÿàðàëòàé õýâòýõøààðäëàãàã¿é áîë ¯çëýãèéí Ìàÿãòûí àðä ýì÷èëãýýíèé á¿õ çààâðóóä áîëîí ýõýä ºãºõçºâëºãººã áè÷.

3. Õýðýâ õ¿¿õäýä ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã ýì ºãºõ øààðäëàãàòàé áîë ýìèéí íýð, òóí,õýäýí óäàà õýä õîíîã ºãºõèéã áè÷.

Äàñãàëàà àæèëëàæ äóóñààä ººðèéí õàðèóëòóóäûã ñóðãàã÷ áàãøòàéãàà ÿðèëö.

36

3.3 Õ¯¯ÕÄÈÉÃ ÝÌ×ÈË Õ¯ÑÍÝÃÒÈÉÍ ÄÀÃÓÓÑÓÓËÃÀËÒÛÃ ÝÌ×ÈË

Ñóóëãàëòûã ýì÷ëýõ çààâðûã Õ¯¯ÕÄÈÉÃ ÝÌ×ÈË õ¿ñíýãòýýñ õàð. Òà ñóóëãàëòºâ÷íèéã ãýðýýð ýì÷ëýõ À òºëºâëºãºº, øèíãýí àëäàëòûã ýì÷ëýõ Á áà Â òºëºâëºãººíèéäàãóó õºõ¿¿ë áîëîí áàãà íàñíû õ¿¿õäèéí ñóóëãàëòûã ýì÷èëæ ñóðñàí. Ãýâ÷ ýäãýýðýì÷èëãýýã íÿðàé õ¿¿õäýä õýðýãëýõýä çàðèì îíöëîãóóä áàéäàã.

À Òºëºâëºãºº: Ñóóëãàëòûã Ãýðòýý Ýì÷èë

Ñóóëãàëò ºâ÷òýé á¿õ õ¿¿õäèéã øèíãýí àëäàõààñ ñýðãèéëæ øèíãýí èë¿¿ óóëãàæ,¿ðãýëæë¿¿ëýí õîîëëîõ øààðäëàãàòàé áàéäàã. Íÿðàé õ¿¿õäýä øèíãýí èë¿¿ óóëãàæ,¿ðãýëæë¿¿ëýí õîîëëîõ õàìãèéí ñàéí àðãà íü àëü áîëîõ îëîí óäàà, óäààí õºõ¿¿ëýõ þì.Íÿðàé õ¿¿õäýä ºã÷ áîëîõ íýìýãäýë øèíãýí¿¿äýä ØÑÄ-íû óóñìàë, öýâýð óñ îðíî. Õýðýâõ¿¿õýä çºâõºí õºõººð õîîëëîäîã áîë õîîëîíä òóëãóóðëàñàí øèíãýí ºãºõã¿é áàéõ íü÷óõàë.

Õýðýâ õ¿¿õäýä ãýðò íü ØÑÄ óóëãàõààð ºãñºí áîë ñóóëãàëò á¿ðèéí äàðàà ÿàæØÑÄ-íû óóñìàë óóëãàõûã ýõýä çààæ ¿ç¿¿ë. Ýõëýýä õºõºº õºõ¿¿ëýýä, äàðàà íü ØÑÄ-íûóóñìàë óóëãàíà. Ñóóëãàëò çîãññîíû äàðàà ØÑÄ-íû óóñìàë ºãºõºº çîãñîîõûã ýõýä íüñàíóóë.

Á Òºëºâëºãºº: Øèíãýí Àëäàëòûã Ýì÷èë

ØÈÍÃÝÍ ÀËÄÀËÒÒÀÉ íÿðàé õ¿¿õäèéã Á òºëºâëºãººíä çààñíû äàãóó ØÑÄ-íûóóñìàëààð ýì÷èëíý. Øèíãýí àëäàëòûã ýì÷ëýõ ýõíèé 4 öàãò õ¿¿õýä õºõºº õºõºõèéãõ¿ñýõýä õºõ¿¿ëæ, ØÑÄ-íû óóñìàë ºãºõèéã ò¿ð çîãñîîõ áà äàðàà íü ¿ðãýëæë¿¿ëýí ºãíº.Õºõººð õîîëëîäîãã¿é íÿðàé õ¿¿õäýä 100-200 ìë öýâýð óñ ýõíèé ¿åä íýìæ ºãíº.

3.4 ØÀÀÐÄËÀÃÀÒÀÉ ÁÎË ªÂ×ÒÝÉÍßÐÀÉ Õ¯¯ÕÝÄ Á¯ÐÈÉÃ ÄÀÐÕËÀÀÆÓÓË

Íÿðàé õ¿¿õäýä õèéãäýõ ̧ ñòîé ñýðãèéëýõ òàðèëãóóäûã õèé. Äàðààãèéí òàðèëãàíäõ¿¿õäýý õýçýý àâ÷ èðýõèéã ýõýä õýë.

37

3.5 ÕÝÑÝÃ ÃÀÇÐÛÍ ÕÀËÄÂÀÐÛÃ ÃÝÐÒÝÝÝÌ×ËÝÕÈÉÃ ÝÕÝÄ ÑÓÐÃÀ

Ãóðâàí òºðëèéí õýñýã ãàçðûí õàëäâàðûã ýõ ãýðòýý ýì÷èëæ áîëíî. ¯¿íä: õ¿éóëàéñàí áóþó èäýýòýé, àðüñíû èäýýò òóóðàëòóóä, àìíû ãýìòýë. Ýäãýýð õýñýã ãýçðûíõàëäâàðóóäûã õºõ¿¿ë áà áàãà íàñíû õ¿¿õäèéíõòýé àäèë ýì÷èëíý. Àìíû ãýìòëèéí ¿åäºäºðò 2 óäàà àìûã öýâýðëýæ ãåíöèàíâèîëåòûí õàãàñ ñóëðóóëñàí óóñìàë ò¿ðõýíý.

Ýì÷èëãýýã ýõýä òàéëáàðëàæ ¿ç¿¿ë. Äàðàà íü ò¿¿íèé õèéæ áóéã àæèãëàæøààðäëàãàòàé áîë çºâ ÷èãë¿¿ë. Ýýæ íü 2 õîíîãèéí äàðàà áóþó õàëäâàð äààìæèðâàëäàâòàí ¿çëýãò õ¿¿õäýý ÿàðàëòàé àâ÷ðàõ ¸ñòîé. Ãåíöèàíâèîëåòûã 5 õîíîã õýðýãëýýäçîãñîîõ õýðýãòýé. Ýõýä øàëãàõ àñóóëòóóä òàâüæ ýì÷èëãýýã õîíîãò 2 óäàà õèéõ, õýçýýýðãýæ ¿ç¿¿ëýõèéã ìýäýæ áàéãàà ýñýõèéã ìàãàäëàíà.

Õýðýâ àðüñíû èäýýò òóóðàëòóóä, ýñâýë õ¿éí õàëäâàðûã ýì÷ëýõ áîëãåíöèàíâèîëåòûí ñóëðóóëààã¿é (0.5%) óóñìàë õýðýãëýíý.

Õýðýâ àìíû øàðõëààã ýì÷ëýõ áîë ãåíöèàíâèîëåòûí õàãàñ ñóëðóóëñàí (0.25%)óóñìàë õýðýãëýíý.

~ Õýñýã Ãàçðûí Õàëäâàðûã Ãýðòýý Ýì÷ëýõèéã Ýõýä Ñóðãà.~ ßìàð ýì÷èëãýý õèéõ ãýæ áóéã òàéëáàðëà.~ Ýõíèé ýì÷èëãýýã ýõ ýìíýëýã äýýð õýðõýí õèéõèéã àæèãëà.~ Ýì÷èëãýýã ºäºðò 2 óäàà õèéõèéã ýõýä õýë. Õýðýâ õàëäâàð õ¿íäýðâýë çààâàë

ýðãýæ èðýõèéã ýõýä çºâëº.

Àðüñíû Èäýýò Öýâð¿¿ áóþó Õ¿éí Àìíû Ãýìòëèéã (àìíû øàðõëàà áóþóÕàëäâàðûã Ýì÷ëýõýä: öàãààí òîëáî) Ýì÷ëýõýä:

Ýõ õèéõ ¸ñòîé ç¿éëñ: Ýõ õèéõ ¸ñòîé ç¿éëñ:

~ Ãàðàà óãàà ~ Ãàðàà óãàà~ Ñàâàíòàé óñààð èäýý öýâð¿¿ã ~ Õóðóóãàà öýâýð çººëºí ýäýýð

çººëºí óãàà îðîîãîîä äàâñòàé óñàíä íîðãîæ~ Îð÷íûã õóóðàéøóóë àìûã óãàà~ Ãåíöèàíâèîëåò ò¿ðõ ~ Àìàíä õàãàñ ñóëðóóëñàí~ Ãàðàà óãàà ãåíöèàíâèîëåò ò¿ðõ

~ Ãàðàà óãàà

38

3.6 ÕªÕ¯¯ËÝÕ ÇªÂ ÁÀÉÐËÀË, ÕªÕªª ÇªÂ¯ÌÕ¯¯ËÝÕÈÉÃ ÝÕÝÄ ÑÓÐÃÀ

Ìóó ¯ìõ¿¿ëýõ áà ¯ð Ä¿íã¿é Ñîðîëòûí Øàëòãààíóóä

Õ¿¿õýä õºõºº ìóó õºõºõ, ñàéí ñîðæ ÷àäàõã¿é áàéõ õýä õýäýí øàëòãààí áàéäàã.Ò¿¿íèéã óãæààð õîîëëîæ áàéñàí áóþó ÿëàíãóÿà àìüäðàëûí ýõíèé õýä õîíîãóóäàä óãæèæáàéñàí áàéæ áîëíî. Ýýæ íü äàäëàãà òóðøëàãàã¿é áàéæ áîëíî. Ýõýä òóñàëæ çºâëºãºººãºõ õ¿íã¿é. Æèøýý íü: õ¿¿õýä æèæèã, òóíèà ìóóòàé, ýõèéí õºõíèé òîëãîé õàâòãàé, õîæóóàìëóóëñàí ã.ì.

Õ¿¿õäèéã õºõ¿¿ëýõäýý áóðóó áàéðëóóëñàí áàéæ áîëíî. Çºâ áàéðëóóëàõ íü ÷óõàëáºãººä áóðóó áàéðëóóëñíààñ õ¿¿õýä õºõºº ìóó ¿ìõäýã. Õýðýâ õ¿¿õäèéã çºâ áàéðëóóëáàë¿ìõýëò ìºí ñàéí áàéíà.

Äàðààõ øèíæ¿¿äýýð çºâ áàéðëóóëñíûã òàíüæ ìýäíý:- õ¿¿õäèéí õ¿ç¿¿ öýõ áóþó àðàãøàà áàãà çýðýã ãýäèéñýí- õ¿¿õäèéí áèå ýõ ð¿¿ãýý õàðñàí- õ¿¿õäèéí áèå ýõýä íààëäñàí- õ¿¿õäèéí á¿õ áèåèéã òýâýðñýí

Äàðààõ øèíæ¿¿äèéí àëü íýãýýð áóðóó áàéðëóóëñíûã òàíüæ ìýäíý:- Õ¿¿õäèéí õ¿ç¿¿ ýðãýñýí áóþó õýò íóãàðñàí- Õ¿¿õäèéí áèå ýõ ð¿¿ãýý õàðààã¿é- Õ¿¿õäèéí áèå ýõýýñ õºíäèé- Õ¿¿õäèéí çºâõºí òîëãîé, õ¿ç¿¿ã òýâýðñýí

Õ¿¿õäèéí áèå ýõýä îéð, Õ¿¿õäèéí áèå ýõýýñ õºõ ð¿¿ãýý õàðñàí õîë õ¿ç¿¿ ýðãýñýí

39

Õºõ¿¿ëýõ Çºâ Áàéðëàë áà ¯ìõ¿¿ëýëò

Õºõººð õîîëëîëòûã ¿íýëýõäýý ¿ìõ¿¿ëýëò áóþó ñîðîëòûí ÿìàð íýãýí áýðõøýýëèëð¿¿ëñýí áîë çºâ áàéðëóóëæ, çºâ ¿ìõ¿¿ëýõ òàëààð ýõýä òóñëà. Ýõèéí áàéðëàë òóõòàéýñýõèéã ìàãàäàë, Æèøýý íü: íàìõàí ñàíäàë äýýð öýõ ñóóñàí ýñýõ. Äàðàà íü äîîðõõ¿ñíýãò äýõ äàðààëëûã ìºðä.

Ýõýä òóñëàõûí ºìíº õºõººð õîîëëîõûã íü çààâàë àæèãëàæ áàéäëûã ñàéí îéëãî.Ýõèéí àëäààã çàñàõûí òóëä õºíäëºíãººñ øóóä îðîëöîæ, ººðººð õèéëãýõèéã á¿¿ÿàðàâ÷èë. Õýðýâ ýõýä òóñëàìæ õýðýãòýé áîë ýõëýýä ò¿¿íä:

“Òàíû õ¿¿õýä ¿íýõýýð õºõºº õºõºõèéã õ¿ñ÷ áàéíà, òèéìýý?” ãýõ ìýò óðàìøóóëñàí¿ã õýë.

Äàðàà íü ÿàæ òóñàëæ áîëîõûã òàéëáàðëàæ, ò¿¿íä ¿ç¿¿ëæ áîëîõ ýñýõèéã àñóóíà.Æèøýý íü:

“Òàíû õ¿¿õýä õºõºº òîì ¿ìõâýë õºõ¿¿ëýõýä èë¿¿ òààòàé áîëíî. ßàæ èíãýõèéã áèòàíä ¿ç¿¿ëæ áîëîõ óó?” ãýæ àñóóíà.

Õýðýâ ýõ çºâøººðâºë òà ò¿¿íä òóñàëæ ýõýë.Õ¿¿õýä õºõºº ¿ìõýõýä áýëýíáàéäàëä áàéíà. Õàìàð õºõíèéòîëãîéí õàðàëäàà, àìàà òîìàíãàéñàí.

Õ¿¿õäèéã çºâ áàéðëóóëæ, çºâ¿ìõ¿¿ëýõèéã ýõýä ¿ç¿¿ëýõäýýò¿¿íýýñ õ¿¿õäèéã íü õîëäóóëæáîëîõã¿é. Ýõ íü þó õèéõ ¸ñòîéãòàéëáàðëàæ ¿ç¿¿ëíý. Äàðàà íüýõýýð ººðººð íü õ¿¿õäèéãáàéðëóóëæ, õºõèéã ¿ìõ¿¿ëíý.

Äàðàà íü õºõºº ñàéí ¿ìõñýíáà çºâ ñîðæ áàéãàà ¿åä èëðýõøèíæ¿¿äèéã äàõèí àæèãëàíà. Õýðýâ¿ìõýëò áóþó ñîðîëò ñàéí áèø áîëõ¿¿õäýý õºõ¿¿ëýõèéã çîãñîîæ äàõèíäàâòàõûã ýõýýñ õ¿ñ. Õ¿¿õýä õºõººñàéí ñîðæ áàéâàë õîîëëîõ á¿ðäýý

óäààí õºõ¿¿ëýõ íü ÷óõàë ãýäãèéã ýõýä òàéëáàðëà. Õ¿¿õýä õºõºæ äóóñààã¿é áàéõàäõºõ¿¿ëýõèéã çîãñîîæ áîëîõã¿é.

~ Õºõ¿¿ëýõ Çºâ Áàéðëàë áà Õºõºº Çºâ ¯ìõ¿¿ëýõèéã Ýõýä Çààæ Ñóðãà

~ Õ¿¿õýä ÿàæ òýâðýõèéã ýõýä ¿ç¿¿ë:- õ¿¿õäèéí òîëãîé áà áèå øóëóóí áàéõ- õ¿¿õäèéí õàìàð õºõíèé òîëãîéí õàðàëäàà, í¿¿ð íü õºõ ð¿¿ãýý õàíäñàí- õ¿¿õäèéí áèåèéã ýõ áèåäýý øàõñàí áàéíà- õ¿¿õäèéí çºâõºí õ¿ç¿¿ ãàðûã áèø, áèåèéã á¿õýëä íü òýâýðíý.

~ Õ¿¿õäèéã õºõºº ¿ìõýõýä íü ÿàæ òóñëàõûã ýõýä ¿ç¿¿ë:- õ¿¿õäèéí óðóóëûã õºõíèé òîëãîéä õ¿ðãý- õ¿¿õäýý àìàà òîì àíãàéòàë íü õ¿ëýý- õ¿¿õäèéí äîîä óðóóë õºõíèé òîëãîéí äîîð áàéõààð õ¿¿õäèéã ýõèéí õºõ ð¿¿

÷èãë¿¿ë.

~ Õºõèéã ñàéí ¿ìõýæ, ñîðæ ÷àäàæ áàéãàà ýñýõèéã àæèãëà. Õýðýâ ñàéí ¿ìõýõã¿é áóþóñîðîõã¿é áîë äàõèí îðîëäëîãî õèé.

40

Õîîëëîëòûí Áóñàä Áýðõøýýëýýð Çºâëºãºº ªãºõ

* Õýðýâ ýõ íü õ¿¿õäýý 8-ààñ öººí óäàà õºõ¿¿ëäýã áîë õºõ¿¿ëýëòèéí òîîãíýìýõèéã çºâëº. ªäºð øºíèéí àëü ÷ öàãò, àëü áîëîõ îëîí óäàà, õ¿¿õäèéí õ¿ññýíýýðóäààí õºõ¿¿ë.

* Õýðýâ õ¿¿õäýä ººð õîîë áóþó øèíãýí ºãäºã áîë õºõººð èë¿¿ õîîëëîæ, áóñàäõîîë áóþó øèíãýíèéã áàãàñãàæ, áîëæ ºãâºë á¿ãäèéã çîãñîîõûã ýõýä çºâëº. Áóñàäøèíãýíèéã óãæààð áèø àÿãà, õàëáàãààð ºãºõèéã ýõýä çºâëº.

* Õýðýâ ýõ íü îãò õºõººð õîîëëîäîã¿é áîë õºõººð õîîëëîõ, õºõºíä ñ¿¿ îðóóëàõòàëààð çºâëºãºº ºãíº. Õýðýâ ýõ íü õ¿¿õäýý õºõººðºº õîîëëîõ ñîíèðõîëòîé áîë òàíûçºâëºãººíèé äàãóó áýðõøýýëèéã äàâàí òóóëæ õ¿¿õäýý äàõèí õºõººðºº õîîëëîõáîëîìæòîé áàéæ áîëíî.

Õºõººðºº õîîëëîäîãã¿é ýõ÷¿¿äýä õºõíèé ñ¿¿ îðëóóëàã÷èéã ñîíãîõ, çºâ áýëòãýõòàëààð çºâëºíº (Ýõýä Çºâëº íîìûí 3.1 õýñãèéã õàð). Ìºí íÿðàé õ¿¿õäèéã óãæààð áèøàÿãà, õàëáàãààð õîîëëîõûã ò¿¿íä çºâëº.

Õîîëëîëòûí áýðõøýýëòýé íÿðàé õ¿¿õäèéã 2 õîíîãèéí äàðàà äàâòàí ¿çíý. ßëàíãóÿàõ¿¿õäèéí õîîëûã ìýäýãäýõ¿éö ººð÷ëºõ çºâëºãºº ºãñºí áîë äàâòàí ¿çëýã îíöãîé ÷óõàë.

41

ÄÀÑÃÀË Æ (G)

Õýñýã 1 - Ä¿ðñ áè÷ëýãÕºõ¿¿ëýõ çºâ áàéðëàë, çºâ ¿ìõ¿¿ëýõèéã ýõýä ñóðãàæ áóé ò¿õàé ä¿ðñ áè÷ëýãèéã

¿ç¿¿ëíý.

Õýñýã 2 - Ãýðýë çóðãóóäÝíä òà ãýðýë çóðãóóä ¿çýæ, õºõ¿¿ëýõ çºâ áóþó áóðóó áàéðëàë, õºõºº ¿ìõ¿¿ëýëòèéí

øèíæ¿¿äèéã òàíüæ ìýäýõ äàñãàë àæèëëàíà. Á¿ãä äóóññàíû äàðàà çóðàã á¿ðýýð á¿ëãèéíõýëýëöëýã õèéíý. Õºõººð õîîëëîõ çºâ áàéðëàë, ¿ìõ¿¿ëýëòèéã ýõýä ñóðãàõàä ýìíýëãèéíàæèëòàí þó õèéæ áîëîõûã òà á¿õýí ÿðèëöàíà.

1. 77-79 ä¿ãýýð çóðãóóäûã õàðæ çºâ áàéðëàëûí øèíæ¿¿äèéã îë. ªºðèéíàæèãëàëòóóäûã äîîðõ õ¿ñíýãòýä áàéãàà õàðèóëòóóäòàé æèøèæ çºâ áóþó áóðóó áàéðëàëãýæ þó õýëäýãèéã ñóð÷ àâ.

2. Îäîî 80-82 äóãààð çóðãóóäûã õàð. Ýäãýýð çóðãóóäàä çºâ áàéðëàëûí øèíæ¿¿äèéãîëæ õ¿ñíýãòýä òýìäýãëý. Ìºí ñàéí ¿ìõñýí ýñýõèéã ¿íýë.

Ýíý äàñãàëûã àæèëëàæ äóóñààä ñóðãàã÷ áàãøäàà õýë.Á¿ãä áýëýí áîëìîãö á¿ëãèéí õýëýëöëýã õèéíý.

Çóðàã

Çºâ áàéðëàëûí øèíæ¿¿ä¯ìõýëòèéí

òàéëáàðÕ¿¿õäèéíòîëãîé, áèå

øóëóóí

Õ¿¿õäèéí í¿¿ð,áèå õºõ ð¿¿

õàðñàí

Õ¿¿õäèéíáèåèéã ýõ

áèåäýý øàõñàí

Õ¿¿õäèéíáèåèéã á¿õýëä

íü òýâýðñýí

77 òèéì òèéì òèéì òèéì

78 òèéì òèéì òèéì òèéì

79

80

81

82

¿ã¿é -õ¿ç¿¿

ýðãýñýíó÷èð

áèåòýéøóëóóí

áóñ

¿ã¿é

Áóðóó ¿ìõñýí:àìàà òîì

àíãàéãààã¿é,äîîä óðóóë

öîðâîéãîîã¿é,õºõíèé íºñººò

õýñýã äýýä,äîîä õýñýãò

èæèë

¿ã¿é-ýõèéíáèåýñçàéòàé

¿ã¿é

42

3.8 ÍßÐÀÉ Õ¯¯ÕÄÈÉÃ ÃÝÐÒÝÝ ÀÑÐÀÕÛÃ ÝÕÝÄ ÇªÂËª

ªâ÷òýé Á¯Õ íÿðàé õ¿¿õäèéã ãýðòýý àñðàõ ¿íäñýí ¿å øàòóóä áàéäàã. Ýíý ¿åøàòóóäûã ýõ á¿ðò çààæ ñóðãà.

ÕÎÎË ÁÀ ØÈÍÃÝÍ:

Õºõººð îëîí óäàà õîîëëîõ íü õ¿¿õäýä õîîë òýæýýë áîëîõîîñ ãàäíà øèíãýíàëäàõààñ ñýðãèéëíý.

ÕÝÇÝÝ ÝÐÃÝÆ ¯Ç¯¯ËÝÕ:

Äàâòàí ¿ç¿¿ëýõýýð õýçýý ýðãýæ èðýõèéã ýõýä õýë.

Ìºí õýçýý ÿàðàëòàé ýðãýæ èðýõèéã ýõýä çàà. ßàðàëòàé ýðãýæ ¿ç¿¿ëýõøèíæ¿¿äèéã àæèãëàæ áàéõ íü îíöãîé ÷óõàë. Ýäãýýð øèíæ¿¿äèéã ýõýä çàà. Ýõèéí õóóäñûãàøèãëàí ýäãýýð øèíæ¿¿äèéã òàéëáàðëàæ, ýðãýí ñàíàõàä íü ò¿¿íä òóñàë. Øàëãàõàñóóëòóóä òàâüæ ÿàðàëòàé ýðãýæ ¿ç¿¿ëýõ ìýäëýãòýé áîëñîí ýñýõèéã ìàãàäëà.

ÍßÐÀÉ Õ¯¯ÕÝÄ ÁÀÉÍÃÀ ÄÓËÀÀÍ ÁÀÉÃÀÀ ÝÑÝÕÈÉÃ ÌÀÃÀÄËÀ:

ªâ÷òýé íÿðàé õ¿¿õäèéã äóëààí áàéëãàõ (ãýâ÷ õýò äóëààí áèø) ìàø ÷óõàë. Çºâõºíáèåèéí õàëóóí áóóðñíààñ íÿðàé õ¿¿õýä íàñ áàðæ áîëíî.

~ Íÿðàé Õ¿¿õäèéã Ãýðò Àñðàõûã Ýõýä Çºâëº

~ ÕÎÎËÍÿðàé õ¿¿õäèéã ýð¿¿ë áà ºâ÷òýé áàéõàä íü õºõèéã õ¿ññýí ¿åäíü, ºäºð øºíºã¿é, àëü áîëîõîîð óäààí, îéð îéðõîí õºõ¿¿ë.

~ ØÈÍÃÝÍ

~ ÕÝÇÝÝ ÝÐÃÝÆ ¯Ç¯¯ËÝÕ

Äàâòàí ¿çëýã Õýçýý ßàðàëòàé Ýðãýæ ¯ç¿¿ëýõ

}

Õýðýâ íÿðàéä: Äàâòàí ¿çëýãòèðýõ õóãàöàà

Ýäãýýð øèíæýýñ àëü íýã íüíÿðàéä èëýðâýë ÿàðàëòàéýðãýæ ¿ç¿¿ëýõèéã ýõýä çºâëº:

ÍßÍÃÈÉÍ ÕÝÑÝÃ ÃÀÇÐÛÍÕÀËÄÂÀÐ ÕÎÎË TÝÆÝÝËÈÉÍßÌÀÐ ÍÝÃ ÁÝÐÕØÝÝËÀÌ ÃÝÌÒÝÕ

ÒÓÐÀÀË (ÍÀÑÀÍÄ ÒÎÕÈÐÎÕÆÈÍ ÁÀÃÀ)

2 õîíîã

14 õîíîã

Õºõºõäºº áóþó óóõäàà ìóóäàõªâ÷èí õ¿íäðýõ (áèå íü ìóóäàõ)ÕàëóóðàõÀìüñãàë îëøðîõÀìüñãàë ñààäòàé áîëîõÁààñ öóñòàé áîëîõ

43

ÄÀÑÃÀË Ç

Ýíý äàñãàëààð ºâ÷òýé íÿðàé õ¿¿õäèéí ýì÷èëãýýíèé çàðèì øàòëàëûã ä¿ãíýõ áîëíî.

Äàñãàë Ä-ä àæèëëàñàí Òîõèîëäîë 2-Ñàðóóë, Òîõèîëäîë 4-Æàðãàë íàðûí Íÿðàéí¯çëýãèéí Ìàÿãòàà ãàðãà. Øààðäëàãàòàé áîë ÍßÐÀÉ Õ¯¯ÕÝÄ õ¿ñíýãòèéã àøèãëà.

Òîõèîëäîë á¿ðò:

1. Õ¿¿õäèéã ¿íýëýõýä èëýðñýí øèíæ¿¿ä, àíãèëëóóä, øààðäëàãàòàéýì÷èëãýýí¿¿äèéã ýðãýæ õàð.

2. Òîõèîëäîë á¿ðèéí ýì÷èëãýýíèé òàëààð äîîðõ àñóóëòóóäàä õàðèóë.

Òîõèîëäîë 2: Ñàðóóë

1. ¯¿ñãýã÷èéí ýñðýã ýì÷èëãýýíèé çýðýãöýý Ñàðóóëûí ºãçºãººð ãàðñàí èäýýòòóóðàëòóóä áîëîõ õýñýã ãàçðûí õàëäâàðûã ãýðòýý ýì÷ëýõ øààðäëàãàòàé. Àðüñíû èäýýòòóóðàëòóóäûã ãýðòýý ýì÷ëýõ øàòëàëûã äîð æàãñààæ áè÷.

*

*

*

*

*2. Àðüñíû èäýýò òóóðàëòûã õèð çýðýã îëîí óäàà ýì÷ëýõ âý?

3. Ñàðóóëä ìºí “Íÿðàé õ¿¿õäèéí ãýðèéí àñàðãàà” øààðäëàãàòàé. Ãýðèéí àñàðãààíäçºâëºäºã 3 ãîë çàð÷èì þó âý?

*

*

*

44

4. Õýçýý ýðãýæ ¿ç¿¿ëýõ òàëààð Ñàðóóëûí ýýæèä þó õýëýõ âý?

Òîõèîëäîë 4: Æàðãàë

1. Ýì÷èëãýýíèé Á òºëºâëºãººíèé äàãóó ØÈÍÃÝÍ ÀËÄÀËÒÛÃ ýì÷èëíý.Ýì÷èëãýýíèé ýõíèé 4 öàãò Æàðãàëä õè÷íýýí ØÑÄ-íû óóñìàë ºãºõ âý?

Ýíý 4 öàãò ò¿¿íä ººð øèíãýí ºãºõ ¸ñòîé þó? Õýðýâ òèéì áîë, ÿìàð?

2. ØÑÄ-íû óóñìàë ºãºõ ¿åä Øèíãýí óóëãàõ ýì÷èëãýýíèé áóëàíä (ØÓÝÁ) áàéñàíýõ÷¿¿äýä ØÑÄ-íû óóñìàë íàéðóóëàõ ñóðãàëò ÿâàãäñàí. 4 öàã ýì÷èëñíèé äàðàà Æàðãàëûãäàõèí ¿íýëñýí. Òýð òàéâàí, àðüñíû õóíèàñ õóðäàí àðèëíà. Ýìíýëãèéí àæèëòàí ò¿¿íèéãØÈÍÃÝÍ ÀËÄÀËÒÃ¯É õýìýýí àíãèëæ ýì÷èëãýýíèé À òºëºâëºãººã ñîíãîñîí.

Ñóóëãàëòûí ¿åä Æàðãàëä øèíãýí èë¿¿ ºãºõ ¸ñòîéã ýìíýëãèéí àæèëòàí ýõýäõýëñýí. Íÿðàé õ¿¿õäýä øèíãýí èë¿¿ ºãºõ õàìãèéí ñàéí àðãà íü îëîí óäàà, óäààí õºõ¿¿ëýõãýäãèéã ýõýä òàéëáàðëàñàí. Ýìíýëãèéí àæèëòàí Æàðãàëûí ýõýä 2 ºäºð õýðýãëýõ ØÑÄºãñºí.

ØÑÄ-ûã ãýðò íü ºãºõ òàëààð ýð¿¿ë ìýíäèéí àæèëòàí ýõýä ººð þó õýëýõ ̧ ñòîé âý?

3. ØÓÝÁ-ä áàéõ 4 öàãèéí õóãàöààíä ýìíýëãèéí àæèëòàí Æàðãàëûí ýõýä õ¿¿õäýýõºõ¿¿ëýõ çºâ áàéðëàë, õºõºº ¿ìõ¿¿ëýõ òàëààð òóñàëñàí. Õîîëëîëòûí ººð ÿìàð çºâëºãºººãºõ ¸ñòîé âý?

Äàñãàëàà àæèëëàæ äóóñààä ººðèéí õàðèóëòóóäûã ñóðãàã÷ áàãøòàéãàà ÿðèëö.

Íÿðàé õ¿¿õäèéí ýõýä ºãºõ çºâëºãººíèé òàëààð ñóðãàã÷ áàãø òàíü ñóðãóóëèëòÿâóóëíà.

45

ÕÀÂÑÐÀËÒ

1 Äîëîî Õîíîãîîñ 2 Ñàð Õ¿ðòýëõ Íàñíû Íÿðàé Õ¿¿õäèéí

¯ÇËÝÃÈÉÍ ÌÀßÃÒ:

46

47

ÍÝÃ ÄÎËÎÎ ÕÎÍÎÃÎÎÑ 2 ÑÀÐ Õ¯ÐÒÝËÕ ÍßÐÀÉ Õ¯¯ÕÄÈÉÍ ¯ÇËÝÃÈÉÍ ÌÀßÃÒÍÝÐ: ________________________________________ Íàñ: ____________ Æèí: _________ êã Áèåèéí òåìïåðàòóð ________°CÕ¿¿õýä ÿìàð çîâèóðòàéã ÀÑÓÓ: _________________________________________ Àíõíû ¿çëýã ? _____ Äàâòàí ¿çëýã ? ____


ÍßÍÃÈÉÍ ÕÀËÄÂÀÐ ÁÀÉÆ ÁÎËÇÎØÃ¯ÉÃ ØÀËÃÀ• Íÿðàé õ¿¿õýä òàòñàí óó?

• Àìüñãàëûí òîî íýã ìèíóòàä ____ Îëøèðñîí áîë äàâò.____ Àìüñãàë îëøèðñîí óó?

• Öýýæ õ¿÷òýé õîíõîëçîõûã àæèãëà.• Õàìàð ñàðòàëçàõûã àæèãëà.• ßðàãëàæ àìüñãàëàõûã àæèãëà, ÷àãíà.• Çóëàé ÷èíýðýëòèéã àæèãëà, òýìòýð.• ×èõ áóëàãòñàí ýñýõèéã àæèãëà.• Õ¿éã àæèãëà. Óëàéñàí áóþó èäýýòýé áàéíà óó?

Óëàéëò àðüñ ðóó òýëñýí ¿¿?• Õàëóóðàëò (37,5°C áóþó èõ, áàðèõàä õàëóóí) áóþó õàëóóíõàëóóí áàãàññàí (35.5°C áóþó áàãà, áàðèõàä õ¿éòýí)• Àðüñíû èäýýò öýâð¿¿ã àæèãëà.



ÍßÐÀÉ ÑÓÓËÃÀÆ ÁÀÉÍÀ ÓÓ? Òèéì _____ ¯ã¿é _____• Õýð óäààí _____ ºäºð • Íÿðàéí åðºíõèé áàéäëûã àæèãëà. Íÿðàé:• Áààñàíä öóñ áàéíà óó? Óíòààðñàí áóþó óõààíã¿é?

Òàéâàí áóñ áà öî÷ðîìõîé?· Í¿ä íü õîíõîéñíûã àæèãëà.· Õýâëèéí àðüñíû õóíèàñ àðèëàõ íü:


ÄÀÐÀÀ ÍÜ ÕÎÎËËÎËÒÛÍ ÁÝÐÕØÝÝË ÁÓÞÓ ÁÀÃÀ ÆÈÍÃ ØÀËÃÀ• Õîîëëîëòîíä ÿìàð íýã áýðõøýýë áàéíà óó? Òèéì ___ ¯ã¿é___ • Íàñàíä òîõèðîõ æèíã òîäîðõîéë.• Õ¿¿õýä õºõººð õîîëëîäîã óó? Òèéì ___ ¯ã¿é___ Áàãà___ Áàãà áèø ___

Õýðýâ Òèéì áîë 24 öàãò õýäýí óäàà õºõäºã âý ? _____ óäàà• Íÿðàéä ººð ÿìàð íýãýí õîîë áóþó øèíãýí ºãäºã ¿¿? Òèéì __ ¯ã¿é__

Õýðýâ òèéì áîë õýäýí óäàà?______ óäààÍÿðàéã òà þóãààð õîîëëîäîã âý?______________________

Õýðýâ íÿðàé ÿìàð íýã õîîëëîëòûí áýðõøýýëòýé, 24 öàãò õºõºº 8 - ààñ öººí õºõäºã, ººð ÿìàð íýã õîîë áóþó øèíãýí ºãäºãáóþó íàñàíä òîõèðîõ æèí áàãà ÁÀ ýìíýëýãò ÿàðàëòàé õýâò¿¿ëýõ ÿìàð íýã çààëòã¿é áîë:ÕªÕªªÐ ÕÎÎËËÎËÒÛÃ ¯ÍÝË: Õýðýâ ñ¿¿ëèéí 1 öàãò õºõºº õºõººã¿é áîë õ¿¿õäýý õºõ¿¿ëýõèéã• Íÿðàé ñ¿¿ëèéí 1 öàãò õºõºº õºõñºí ¿¿? ýõýýñ õ¿ñ. Õºõºõèéã 4 ìèíóò àæèãëà.

• Õ¿¿õýä õºõºº ¿ìõýæ ÷àäàæ áàéíà óó? ¯ìõýëòèéã øàëãàæ,àæèãëà. ̄ ¿íä:

- Ýð¿¿ õºõºíä õ¿ðýëöýõ Òèéì____ ¯ã¿é ___- Àìàà òîì àíãàéõ Òèéì____ ¯ã¿é ___- Äîîä óðóóë öîðâîéõ Òèéì____ ¯ã¿é ___- Õºõíèé íºñººò õýñýã àìíû äýýä òàëä èë¿¿ òîì õàðàãäàõ Òèéì____ ¯ã¿é ___






ÁÓÑÀÄ ªÂ×Í¯¯ÄÈÉÃ ̄ ÍÝË

Äàðààãèéíâàêöèíä èðýõ:

_____________(ªäºð)

48

ÝÌ×ÈËÃÝÝ

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Äàâòàí ¿çëýãò ýðãýæ èðýõ õóãàöàà: ___________________________________

Õýçýý ÿàðàëòàé ýðãýæ ¿ç¿¿ëýõèéã ýõýä çºâëº.

ªíººäºð øààðäëàãàòàé äàðõëààæóóëàëòûã õèéæ, Ä àìèíäýì ºã: ________

_______________________________________________

Health & Medicine

Book 6 хөцм