1

CRISPR Tekniğinin Etik Tartışmalar

Hazırlayan ve Sunan : Melike Şeyma KadayıfçıÖğrenci No: 16554007

2016

T.C.YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ

Bilimsel Araştırmalar ve Etik

2

CRISPR Nedir ?• CRISPR (Clustered Regularly InterSpaced Palindromic Repeats):

Türkçe çevirisi; “düzenli aralıklarla bölünmüş palindromik tekrar kümeleri” idir.

• Buradaki tekrar kümelerinden kastedilen, DNA’da yaklaşık 35 baz çifti uzunluğunda bir dizinin belirli aralıklarla 4-5 sefer tekrar etmesidir.

• Bu tekrar kümeleri ilk olarak 1987 yılında meşhur E.coli bakterisinde bulundu.

• 2002 yılında Hollanda’lı bilim insanları terminolojiyi oturtmak adına CRISPR ismini önerdiler.

• Bununla birlikte sürekli bu tekrarlarla birlikte bulunan genlere de “CRISPR ile ilişkili genler” anlamına gelen Cas genleri adı verildi.

3

CRISPR Sisteminin İşleyişi

https://www.youtube.com/watch?v=MnYppmstxIs

4

CRISPR/Cas Sisteminin İşleyişi

5

CRISPR Tekniğini Önemli Yapan Ne?

• CRISPR ile bilim insanları şimdiye kadar insan embriyoları dahil birçok canlının DNA’sını değiştirmeyi başardı.

• 2013 yılında Science dergisi CRISPR gen düzenleme tekniğini yılın en önemli bilimsel ilerlemeleri arasında sayarken farklı mecralarda bir çok bilim insanı yöntemin yarattığı devrim niteliğindeki etkiyi dile getiriyor.

• Fakat CRISPR’ın sunduğu büyük potansiyele rağmen her gün daha da artan sayıda bilim insanı teknik ve etik sorunlara dikkat çekiyor

6

CRISPR Tekniğini AvantajlarıŞu ana kadar bilinen yöntemlere kıyasla;• Ucuz• Hızlı• Kolay uygulanabilir.• Son zamanlarda dünyada en çok kullanılan gen-editing

yöntemlerinden biri• Üstelik en az diğerleri kadar da etkili

7

CRISPR Tekniği KullanımıCRISPR tekniğinin kullanıldığı organizma ve kültürler:• E.coli bakterisi ve başka prokaryotik canlılarda• In vitro ortamda• Bitkilerde• Model deney hayvanlarında,• İnsanlarda • Ve hatta embriyolarda uygulanmıştır. 2013’te 49 biyoteknoloji şirketi bu tekniği kullanırken 2015’te bu

rakam 258’e yükselmiştir.

http://www.taconic.com/design-your-model/gems-design/crispr-gene-editing/

8

CRISPR Tekniğinin Etiklik Tartışmaları

• Klinik olarak insan ve embriyolarda da kullanılıyor olması ve bu tekniğin ilerleyen zamanda canlıya veya diğer kuşaklara olan etkisinin hala tam olarak bilinmemesinden ve daha bir çok sebepten dolayı bilim dünyasında etiklik tartışmalarına sebep olmuştur.

9

CRISPR Neden Etik ? Bazı bilim insanları insan üzerindeki genetik değişikliklerin başta

genetik hastalıkları yok etmek olmak üzere çok parlak bir geleceği olduğunu düşünmekte kistik fibroz, orak-hücre anemisi, Huntington hastalığı gibi kalıtsal hastalıkları tamamen ortadan kaldırabilir. Hem de tek bir nesil değil, ailenin tüm genetik hattı bu hastalıklardan arındırılabilecek.

Araştırmacılar bu sayede hastalıklara etkili çözümler geliştirilebileceğini, dayanıklı bitkiler yetiştirilebileceğini ve hastalık nedeni olabilecek patojenler ile etkili mücadele edileceğini düşünüyor.

Aşırı avlanma sonucu soyu tükenmiş olan hayvanların yeniden Dünya’da boy göstermelerine olanak sağlaması. Örneğin Kaliforniya Üniversitesi’nden Ben Novak bir zamanlar sayıca çok bol olan ve ne yazık ki aşırı avlanma sonucu 10 yüzyılın sonlarında soyu tükenen posta güvercinlerini (Ectopistes migratorius) bu yöntemle yeniden yaşama döndürmeye çalışıyor

10

CRISPR Neden Etik ? Harvard Tıp Fakültesi’nde kök hücre üzerine çalışmalar yapan

George Daley, sadece bilimsel sonuçlara ulaşmak için bu tarz çalışmalar yapılabileceğini savunuyor.

Dr. Wilson, CRISPR’ın eninde sonunda tedavi ve terapi alanında yaygın kullanılacağanı, bu bakımdan son yıllardaki en harika gelişme olduğunu belirtiyor.

Tarım alanında da devrim yaratacak; çeşitli, besin değeri yüksek ve ucuz maliyette üretimlerin yapılması.

Embriyo üzerinde yapılan çalışmalarla ilerleyen yıllarda tamamen sağlıklı ve istenilen fenotiplerde insanların oluşturalabileceği.

“Bilimlerindeki çalışmalara büyük bir ivme kazandırdı.”(Dr. Schimenti)

11

CRISPR Neden Etik Değil ? ?

Sangamo Biosciences’dan Edward Lanphier konuyla ilgili olarak “Geçtiğimiz aylarda söylediğimiz şeylerin önemi ortaya çıkmış oldu. Bu çalışmayı durdurmalı ve oturup ne yöne gittiğimizi tartışmalıyız” diyor.Manchester Üniversitesi’nde biyoetik üzerine çalışan John Harris ise, bu çalışmanın tüp bebek merkezlerin de yapılanlar kadar kötü olduğunu savunuyor: “Doğuma uygun olmayan embriyolar tüp bebek merkezlerinde imha edilmekte zaten. Bu çalışmanın durdurulması için bir sebep göremiyorum” diye ekliyor. CRISPR uygulamaları genetik materyalin hedefli yere yönlendirilmesi başarılmış ancak çeşitli mutasyonların da bunun yanında gerçekleştiği saptanmıştır. Huang bu sebeple kolay uygulanan CRISPR/Cas9 tekniği yerine, daha az mutasyona sebep olan TALEN tekniğinin kullanılabileceğini de söylüyor.

12

CRISPR Neden Etik Değil ?

İnsan embriyosunda yapılan çalışmalar sonucunda beklenmemesi gereken durumlarda yapılan hataların geri dönüşü olmayan sonuçlar doğuracağına inanılıyor.

Diğer sorun da, bitki veya böcek gibi organizmalarda yapılmış olan değişiklikler, doğal ortamda dikkati çekmeyeceğinden, bu GDO’lu organizmalar doğaya salındığında biyo-çeşitliliğe tehdit oluşturması, ekosisteme zarar vermesi.

Bu tekniğin kolay uygulanması ve ucuz olmasından dolayı kullanımının önünü alamayacak derecede yaygınlaşması ve bu rakamlarla beraber daha çok hata ve mutayonlara sebebiyet verip bu durumun önünün alınamaması bilim insanlarını korkutuyor.

13

Crispr Etiklik Tartışmalarının Yorumlanması Crispr’in insan embriyosunda kullanılması başlıca bir etik konusu

olup bu konuda ki çalışmalar için embriyonun DNA dizisinin değiştirilmesi soy hattının da değiştirilmesi sebebiyet vereceği henüz genom üzereindeki çalışmaların bile tam netleşmediği halde bu tarz çalışmaların hem o canlıda hem de ilerleyen kuşaklarda öngürelemeyen sonuçlar doğurabilir .

Bu tekniğin tarım ve hayvancılık sektöründe kullanılmasıyla birlikte ilerleyen zaman dilimlerinde ekosisteme zarar verebileceği endişesinden dolayı Crispr tekniğinin kullanımı etik bulmuyorum, bu tekniğin kullanımının sınırlandırılması gerektiğini, uzun yıllar süren klinik çalışmalar sonrasında etkilerinin iyice tespit edildikten sonra kullanılmasını uygun buluyorum.

14

References1. http://t24.com.tr/haber/crispr-teknigi-bilim-dunyasini-heyecanlandiriyor,3022762. http://www.clontech.com/xxclt_ibcGetAttachment.jsp?cItemId=1002473. http://www.taconic.com/design-your-model/gems-design/crispr-gene-editing/4. http://www.academia.edu/23736409/CRISPR_Cas9_Teknolojisi5. http://www.nature.com/news/crispr-1.175476. http://www.news-medical.net/life-sciences/CRISPR-Ethical-and-Safety-Concerns.

aspx7. http://www.gercekbilim.com/insan-genom-bilim-edit-genetik/8. http://www.bilim.org/21-yuzyilin-genetik-mucizesi-crispr/9. https://www.youtube.com/watch?v=MnYppmstxIs