DỊ VẬT ĐƯỜNG ĂN

TS. BS. NGUYỄN THỊ NGỌC DUNG

ĐẠI CƯƠNG

Dị vật đường ăn thường là xương (cá, gà, vịt, heo) đinh, huy hiệu, hàm răng giả. Trẻ con có thể là bột, viên bi, vài lọai đồ chơi nhỏ, đồng xu, nắp bút máy, …

Thường gặp ở trẻ em hay người lớn do nghịch ngợm hoặc lơ đễnh lúc ăn, vừa ăn, vừa cười nói.

Đôi khi gặp ở người rối loạn tâm thần, cố tình nuốt dị vật.

ĐẠI CƯƠNG

Dị vật đường ăn thường gây khó nuốt, nuốt đau và vướng.

Niêm mạc đường ăn có thể bị rách ngay tức khắc nếu là dị vật nhọn hay sắc bén và hay gây biến chứng viêm nhiễm áp xe.

Nếu là dị vật to và có khía, cạnh tù thì niêm mạc sẽ bị tổn thương sau vài ba ngày.

DỊ VẬT Ở HỌNG MIỆNG VÀ HỌNG THANH QUẢN

Dị vật ở họng miệng

Là những dị vật nhỏ nhọn và sắc bén như xương cá, cọng kẽm, …

Thường cắm vào Amiđan khẩu cái, rãnh lưỡi Amiđan hoặc ở đáy lưỡi.

Dị vật ở họng miệng

Triệu chứng: Nuốt đau, vướng họng. Khám họng và soi thanh quản gián

tiếp:• Dị vật cắm nông: thấy dễ dàng.• Dị vật cắm sâu: không thấy hay chỉ

là chấm trắng trên Amiđan.

• Dị vật trôi đi: thấy vết sướt nhỏ.

Dị vật ở họng miệng

Điều trị: Gắp dị vật bằng kẹp Kelly. Nếu dị vật ở đáy lưỡi hoặc rãnh lưỡi

thanh thiệt phải soi thanh quản gián tiếp bằng gương soi và gắp dị vật bằng kềm Frenkel.

Dị vật ở họng thanh quản

Thường dị vật lớn không qua được eo họng như khối thịt heo, thịt gà, gân bò, hàm răng giả …

Dị vật ở họng thanh quản

Triệu chứng lâm sàng: nuốt đau, vướng, chảy nhiều nước bọt, tiếng nói ồ ồ, ngạt thở, nôn ọe. Soi thanh quản gián tiếp, trực tiếp:

thấy dị vật. RX: thấy dị vật (nếu dị vật bị cản

quang).

Dị vật ở họng thanh quản

Xử lý: Soi thanh quản trực tiếp gắp dị vật. Kháng sinh chống nhiễm trùng.

Dị vật thực quản

Hầu hết dị vật thực quản là xương (xương gà, xương cá, xương vịt, xương heo, xương chó …), hoặc răng giả, ở trẻ em thì đa số là đồng xu, khuy áo, đồ chơi nhỏ

Vị trí Những dị vật to thường dừng lại ở hạ

họng, không chui qua miệng thực quản được.

Những dị vật trung bình như mảnh xương thường dừng lại ở ngay dưới miệng thực quản.

Vị trí Những dị vật nhỏ xuống thực quản và

dừng lại ở những chỗ hẹp tự nhiên (5 chỗ: miệng thực quản, phế quản gốc, eo động mạch chủ, eo cơ hoành và tâm vị) hoặc sẹo hẹp bịnh lý.

TRIỆU CHỨNGTHỂ ĐIỂN HÌNH : DỊ VẬT Ở THỰC QUẢN CỔ

Giai đoạn đầu:• Mảnh xương: bệnh nhân cảm giác

vướng họng, nuốt khó và đau, bỏ cơm.• Dị vật tròn và mỏng: không gây khó

nuốt mà chỉ cảm giác nặng, tưng tức ở cổ, ở sau hố thượng ức, ở trong ngực. Có người kêu đau nhói ngực, đau ra hai bả vai.

Giai đoạn hai: viêm TQ, ápxe dưới niêm mạc, các tổ chức viêm nhiễm xuất hiện sau 24 giờ.

Triệu chứng toàn thân:• Sốt 380C - 390C• Bộ mặt nhiễm trùng.• Bạch cầu tăng.• Bệnh nhân không ăn được vì nuốt rất

đau, chỉ uống nước.• Nước bọt chảy ra nhiều, có khi lẫn mủ.• Hơi thở có mùi hôi.

Giai đoạn hai

Triệu chứng thực thể:• Khám: Máng cảnh bên bệnh đầy hơn

bình thường.• Ấn bờ trước cơ ức đòn chủm ngang

tầm sụn nhẫn, bệnh nhân kêu đau.• Lọc cọc thanh quản – cột sống mất.

Giai đoạn hai

Xquang thực quản cổ nghiêng:• Dị vật cản quang.• Khoảng cách giữa khí quản và cột

sống (khoảng Henké) dầy gấp 3 lần bình thường.

Soi thực quản: Lấy dị vật và hút mủ.

Giai đoạn ba • Nếu không được điều trị dị vật sẽ làm

thủng thực quản. • Quá trình viêm lan rộng ra ngòai thực

quản và gây viêm tấy chung quanh thực quản cổ.

• Có túi mủ ngoài thực quản

Giai đoạn ba

Triệu chứng chức năng:• Sốt cao, mạch nhanh.• Thở khó, nói khàn.• Không ăn uống được, quay cổ khó

khăn.

Giai đoạn ba

Triệu chứng thực thể:• Cổ sưng hai bên, nhất là bờ trước cơ

UĐC.• Sờ đau, cảm giác có khối đóng bánh.

Giai đoạn ba Xquang:

• Túi mủ trước cột sống cổ (khoảng Henké)

Soi thực quản:• Nguy hiểm vì có thể vỡ ápxe vào

trung thất.• Đôi khi phải mở cạnh cổ dẫn lưu mủ

trước khi soi.

Biến chứng

Viêm tấy mô lỏng lẻo ở cổ. Viêm trung thất. Viêm màng phổi mủ. Thủng động mạch cảnh gốc, quay

động mạch cổ, động mạch cánh tay đầu phải.

Điều trị Soi thực quản. Phẫu thuật thực quản lấy dị vật. Mở cạnh cổ dẫn lưu khi có ápxe

cạnh cổ. Mở trung thất dẫn lưu khi có áp xe

trung thất.

PHÒNG BỆNH

Không cho trẻ chơi đùa lúc ăn. Thức ăn cho trẻ phải gở hết xương vụn. Đối với người lớn, dị vật đường ăn đa số

là xương, vì vậy cần cải tiến cách chế biến thức ăn và khi ăn cần nhai kỹ, chậm rãi, tránh cười đùa hoặc nói khi đang nhai.

HÓC HÀM RĂNG GIẢ

HÓC XƯƠNG CÁ

HÓC ĐỒNG XU

HÓC XƯƠNG VỊT

THE END

HẾT