MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ XÉT NGHIỆM

CAC TAC NHÂN VI KHUÂN PHỔ BIẾN GÂY BỆNH TIÊU CHẢY

ThS. Nguyên Hoang Vu

PTN Vi Khuân Đương Ruôt

Cục Y tế dự phòng

BACTERIA VIRUS

1. E coli: EPEC, ETEC, EAEC, EIEC, STEC

2. Shigella spp.

3. Salmonella spp.

4. Vibrio cholerae O1 và O139

5. V. cholerae non O1 non O139 (VC NAG)

6. Vibrio parahaemolyticus

7. Campylobacter jejuni, C. coli, C. fetus

8. Aeromonas spp.

9. Clostridium difficile

10. Bacteroides fragilis

11. …

1. Rotavirus

2. Adenovirus

3. Norovirus GI, GII

4. Sapovirus

5. Astrovirus

6. …

1. Cryptosporidium

2. Entamoeba

histolytica

3. Giardia lamblia

4. …

PARASITES

Cac tac nhân vi sinh gây tiêu chay

CAC TAC NHÂN VI KHUÂN GÂY BỆNH

Tả

(cholera)

Lỳ trực trùng

(dysenteria)

Thƣơng hàn

(Typhoid)

Tiêu chảy do

E. coli

Ngộc độc thực

phẩm

Vibrio

cholerae

O1/O139

Shigella

dysenteriae/

flexneri/ boydii/

sonnei

- Salmonella

enterica subsp.

enterica Typhi (S.

Typhi)

- Salmonella

Paratyphi A/B

Diarrheagenic

E. coli (EPEC,

ETEC, EAEC,

EIEC, STEC)

Salmonella non

Typhi, S. aureus,

…

Các tác nhân vi khuẩn khác?

PHÂN NHÓM VIBRIO

INABA

(factor AC)

OGAWA

(factor AB)

HIKOJIMA

(factor ABC)

CLASSICAL ELTOR

VIBRIO (phẩy khuẩn)

VIBRIO CHOLERAE V. para, V. fluvialis, ...

VC O1 VC O139 VC NAG

típ sinh học

típ HT

LỲ TRỰC TRÙNG

Shigella : 60%

Entamoeba histolytica : 10 – 20%

E.coli (EHEC, EIEC) … : 1 – 2%

Hội chứng lỳ

• Là môt bệnh tiêu chảy thấy có máu trong phân (WHO)

Ly trưc trung

SALMONELLA

-Salmonella enterica subsp. enterica Typhi (S. Typhi)

thương hàn (typhoid fever)

- Salmonella Paratyphi A, B phó thương hàn (paratyphoid)

- Salmonella Typhimurium, Salmonella Enteritidis,…: gây ngộ độc thực phẩm

Hơn 2.500 serotype

E. coli

• Nhiêm khuân đương tiểu : 90% NKĐT lần đầu trên phụ nữ

là E.coli

• Nhiêm khuân huyết: gặp ở trẻ sơ sinh hoặc trên bệnh nhân

sau NKĐT

• Viêm mang não: 40% ở trẻ sơ sinh

• Tiêu chảy: gồm 6 nhóm

o ETEC : trên trẻ em tại các quốc gia đang phát triển, khách

du lịch.

o EPEC : thương gặp trên trẻ em dưới 2 tuổi

o EHEC : gây ngô đôc thưc phâm cho ngươi / O157 : H7

o EaggEC :trên bệnh nhân nhập viện va trẻ em

o EIEC : trên ngươi lớn.

o DAEC : trên bệnh nhân nhập viện và trẻ em từ 4 - 5 tuổi.

E. Coli gây tiêu chảy

CAC VẤN ĐỀ ẢNH HƢỞNG ĐẾN ĐỘ

TIN CẬY KẾT QUẢ XÉT NGHIỆM?

ĐẶC ĐIỂM GÂY BỆNH

Tả

(cholera)

Lỳ trực trùng

(dysenteria)

Thƣơng hàn

(Typhoid)

Tiêu chảy do E.

coli

Ngộc độc

thực phẩm

Tiêu chảy mất nước

Phân có máu, mót rặn, đau bụng

Sốt cao kéo dài, đau đầu, táo bón hoặc tiêu chảy

Tiêu chảy mất nước/ có máu

Tiêu chảy, sốt, đau bụng, nôn ói

Ủ bệnh 1-5 ngày

Ủ bệnh 1-5 ngày 8 - 14 ngày 1 – vai ngay - Salmonella: 12-14 giờ - Tụ cầu: vài giờ

Chủ yếu > 15 tuổi

Chủ yếu < 5 tuổi Mọi lứa tuổi, thường 15-30 tuổi

Chủ yếu trẻ nhỏ người già, suy giảm miễn dịch

LOẠI MẪU XÉT NGHIỆM

Tả

(cholera)

Lỳ trực trùng

(dysenteria)

Thƣơng hàn

(Typhoid)

Tiêu chảy do E.

coli

Ngộc độc

thực phẩm

- Mẫu phân, chất nôn, (huyết thanh)

Phân Máu, phân,… Phân, chất nôn Phân, chất nôn

THỜI ĐIỂM LẤY MẪU BỆNH PHÂM

- Bệnh nhân tiêu chảy: thương tốt nhất lấy mẫu sớm trong giai đoạn 3

ngày đầu khởi phát bệnh, trước khi điều trị kháng sinh.

- Mẫu xn thƣơng hàn:

– Máu: lấy sớm ngay khi mới mắc bệnh kết quả dương tính sẽ cao.

– Phân: vao tuần thứ 2 của bệnh

Kỹ thuật lấy mẫu phân?

Phân ngoáy trưc tràng Phân đi ngoài

Môi trƣờng vận

chuyển Cary-

Blair và que gòn

Lọ lấy mẫu phân

VẬT LIỆU LẤY MẪU BỆNH PHÂM

Loại mẫu Vật liệu

Phân ngoáy trưc

tràng

Ống môi trương vận chuyển Cary Blair lạnh

Que gòn vô trùng (nên 2 que/mẫu)

Phân đi ngoài

Bô sạch + bao ny lon sạch

Lọ đưng mẫu sạch, khô, nắp vặn

Chất nôn ói,

nước tiểu

Lọ đưng mẫu sạch, khô, nắp vặn

Máu,… Bơm kim tiêm, tube lấy mẫu,…

BẢO QUẢN VÀ VẬN CHUYỂN MẪU

• Các loại mẫu phải được bảo quản 2-8oC, nên xét nghiệm trong

vòng 2 giơ sau khi lấy mẫu.

• Phân trong Cary-Blair: tốt nhất trong 48 giơ ở 4oC.

Mẫu nghi tả: Cary-Blair co thể bảo quản nhiệt đô phòng (dưới 40oC)

Shigella thương nhạy với nhiệt đô lạnh

CAC PHƢƠNG PHAP XÉT NGHIỆM

ƢU NHƢỢC ĐIỂM?

MẪU XN + THÔNG TIN

NHUÔM GRAM, SOI TƢƠI

NUÔI CẤY

ĐINH HƢƠNG TAC NHÂN

NUÔI CÂY

LƢU MẪU

MT thạch

không chọn lọc

MT tăng sinh

chọn lọc

MT thạch

chọn lọc

THƯ NGHIÊM SINH HOA

(KHANG HUYÊT THANH)

XAC ĐINH TAC NHÂN

ĐINH HƢỚNG TAC NHÂN GÂY BỆNH

- Triêu chưng lâm sang

- Thông tin dich tê

EC trên EMB EC trên môi trƣờng Mac Conkey

NUÔI CẤY VI KHUÂN

SINH HÓA ĐỊNH DANH VI KHUẨN

NGƯNG KẾT KHÁNG HUYẾT THANH

Khuẩn lạc

(MEA, GO)

Kháng huyết thanh đa giá

(Ogawa+ Inaba+ O139)

Đơn giá

Ogawa

Đơn giá

Inaba

Đơn giá

O139

VC Ogawa VC Inaba VC O139 VC Hikojima

(Thực hiên cả Ogawa và Inaba)

ĐINH DANH BĂNG KIT SINH HÓA THƢƠNG MẠI

Máy định danh vi khuẩn tự động PHƯƠNG PHÁP SINH HÓA

TÊN VI KHUẨN

Máy định danh vi khuẩn tự động PHƯƠNG PHÁP QUANG HỌC

TÊN VI KHUẨN

D1 - Un D1 - Par D1 - Per

Re

lative

In

ten

sity

-610

-510

-410

-310

-210

-110

010

110

0

30

60

90

210

240

270

300

330

Laser beam

QUE THỬ NHANH PHÁT HIỆN KHÁNG NGUYÊN

V. cholerae Shigella

THỬ NHANH PHÁT HIỆN KHÁNG THỂ

S. Typhi

Ví dụ PCR phat hiên ta

- VC O1

- VC O139

- ctxA (độc tố tả)

thang chuẩn

gen ctxA

gen O1

PCR phát hiện gene đặc hiệu

CÁC PHƯƠNG PHÁP KHÁC?

- ELISA - Giải trình tự rDNA 16S - Bacteriophage - …

- Nhân sư

- Quy trình chuân

- Kiểm soát sinh phâm hóa chất

- Hiệu chuân thiết bị

- Chủng vi khuân chuân

- …

KIỂM SOÁT CHẤT LƢỢNG

Trân trọng cảm ơn! 31