ΠΑΘΗΤΙΚΟ ΚΑΠΝΙΣΜΑΚΑΙ ΠΑΙΔΙ

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Κ. ΜΠΕΧΡΑΚΗΣ

Το 90% των μαθητών εκτίθενται σε παθητικό Το 90% των μαθητών εκτίθενται σε παθητικό κάπνισμα κάπνισμα στο ίδιο τους το σπίτιστο ίδιο τους το σπίτι και το 94% και το 94% στους δημόσιους χώρουςστους δημόσιους χώρους. . 11

Στο 62% των Ελληνικών νοικοκυριών που Στο 62% των Ελληνικών νοικοκυριών που μελετήθηκαν, ένας από τους δύο γονείς καπνίζει, μελετήθηκαν, ένας από τους δύο γονείς καπνίζει, ενώ ενώ στο 26% των νοικοκυριών καπνίζουν και οι στο 26% των νοικοκυριών καπνίζουν και οι δύο γονείς.δύο γονείς. 22

Το 21% των Ελλήνων συνεχίζει να καπνίζει στο Το 21% των Ελλήνων συνεχίζει να καπνίζει στο αυτοκίνητοαυτοκίνητο ακόμα και όταν συνοδεύεται από ακόμα και όταν συνοδεύεται από παιδιάπαιδιά .. 33

Με αποτέλεσμα το 20% όλων των μαθητών να Με αποτέλεσμα το 20% όλων των μαθητών να αναφέρει πιθανότητα έναρξης του καπνίσματος αναφέρει πιθανότητα έναρξης του καπνίσματος τα επόμενα χρόνια. Η πιθανότητα αυτή ήταν ίδια τα επόμενα χρόνια. Η πιθανότητα αυτή ήταν ίδια και για τα δύο φύλακαι για τα δύο φύλα. . 11

Η ΕΚΘΕΣΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΣΤΟ ΠΑΘΗΤΙΚΟ ΚΑΠΝΙΣΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

ΑΛΛΗ ΜΙΑ ΜΟΡΦΗ ΠΑΘΗΤΙΚΟΥ ΚΑΠΝΙΣΜΑΤΟΣ:

TΟ ΚΑΠΝΙΣΜΑ ΣΤΗΝ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ

Tο κάπνισμα στην εγκυμοσύνη είναι άλλη μια μορφή παθητικού καπνίσματος,

στην έκθεση του οποίου υποβάλλεται υποχρεωτικά το έμβρυο,

με αποτέλεσμα να δέχεται όλες τις επιβλαβείς συνέπειες του καπνίσματος,

που μπορεί να το οδηγήσουν ακόμα και στο θάνατο,

καθώς δεν υπάρχει επίπεδο έκθεσης στο παθητικό κάπνισμα που να θεωρείται ασφαλές . 4

To κάπνισμα της μητέρας κατα την διάρκεια της εγκυμοσύνης συσχετίζεται με:

• Αυξημένα ποσοστά εμφάνισης επιπλοκών κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και δυσμενών εκβάσεων στον τοκετό σε σύγκριση με τις μη καπνίστριες. 55

• Πρόωρο τοκετό (<32 εβδομάδες κυήσεως). Η αύξηση των πρόωρων τοκετών ανέρχεται στο15 %. 6

• Αυξημένη περιγεννητική θνησιμότητα

ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΗΤΡΙΚΟΥ ΜΗΤΡΙΚΟΥ ΚΑΠΝΙΣΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΕΚΒΑΣΗ ΤΗΣ ΚΑΠΝΙΣΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΕΚΒΑΣΗ ΤΗΣ

ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗΣΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗΣ

Το κάπνισμα Το κάπνισμα επιδρά αρνητικά

στην έκβαση της κύησης καθώς συσχετίζεται θετικά με την συσχετίζεται θετικά με την εμφάνιση εμφάνιση ::

προδρομικού πλακούνταπροδρομικού πλακούντα με με αναλογία πιθανότητας 1,58%. αναλογία πιθανότητας 1,58%.

αποκόλληση του πλακούντααποκόλληση του πλακούντα με αναλογία πιθανότητας με αναλογία πιθανότητας 1,62%.1,62%.

Η Η έκτοπη κύησηέκτοπη κύηση με αναλογία με αναλογία πιθανότητας 1,77 %. πιθανότητας 1,77 %.

πρόωρη ρήξη των υμένων του πρόωρη ρήξη των υμένων του εμβρύουεμβρύου με αναλογία με αναλογία πιθανότητας 1,81%. πιθανότητας 1,81%. 88

ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΑΠΝΙΣΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΑΠΝΙΣΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΜΗΤΕΡΑΣ ΚΑΤΑ ΤΗΜΗΤΕΡΑΣ ΚΑΤΑ ΤΗNN ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ ΣΤΟ ΠΑΙΔΙ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ ΣΤΟ ΠΑΙΔΙ ΠΟΥ ΘΑ ΓΕΝΝΗΘΕΙΠΟΥ ΘΑ ΓΕΝΝΗΘΕΙ

Ήδη από το 1957 διαπιστώθηκαν διαφορές :

• Στο βάρος γέννησης των νεογνών των καπνιστριών.

• Στα σωματομετρικά χαρακτηριστικά, όπως στο ύψος, στην περίμετρο κεφαλής, θώρακος και ώμων.99

Το παθητικό κάπνισμα του εμβρύου έχει βρεθεί ότι επηρεάζει την ανάπτυξη των πνευμόνων και του εγκεφάλου.

Αποτέλεσμα Επιβαρύνει την υγεία αυτού του

παιδιού για όλη του τη ζωή. 110

ΜΗΤΡΙΚΟ ΚΑΠΝΙΣΜΑ ΚΑΙ ΧΑΜΗΛΟ ΜΗΤΡΙΚΟ ΚΑΠΝΙΣΜΑ ΚΑΙ ΧΑΜΗΛΟ ΒΑΡΟΣ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΝΕΟΓΝΟΥΒΑΡΟΣ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΝΕΟΓΝΟΥ

Το βάρος γέννησης του νεογνού δεν αντικατοπτρίζει Το βάρος γέννησης του νεογνού δεν αντικατοπτρίζει μόνο την εμβρυϊκή ανάπτυξη, αλλά αποτελεί έναν από μόνο την εμβρυϊκή ανάπτυξη, αλλά αποτελεί έναν από τους κυριότερους δείκτες καθορισμού της τους κυριότερους δείκτες καθορισμού της βρεφικής βρεφικής νοσηρότηταςνοσηρότητας. . 1111

Τα λιποβαρή παιδιά είναι πιο ευάλωτα σε ένα ευρύ Τα λιποβαρή παιδιά είναι πιο ευάλωτα σε ένα ευρύ φάσμα προβλημάτων υγείας, μάθησης και φάσμα προβλημάτων υγείας, μάθησης και συμπεριφοράς συγκριτικά, με αυτά που έχουν κανονικό συμπεριφοράς συγκριτικά, με αυτά που έχουν κανονικό βάρος. βάρος. 1212

Τα μετρίως λιποβαρή παιδιά σε σχέση με τα κανονικού Τα μετρίως λιποβαρή παιδιά σε σχέση με τα κανονικού βάρους, έχουν βάρους, έχουν μεγαλύτερη ανάγκη φροντίδας υγείαςμεγαλύτερη ανάγκη φροντίδας υγείας, , πάσχουν συχνότερα από χρόνια νοσήματαπάσχουν συχνότερα από χρόνια νοσήματα, εμφανίζουν , εμφανίζουν συχνότερα συχνότερα μαθησιακές δυσκολίεςμαθησιακές δυσκολίες, , διαταραχή στη διαταραχή στη συγκέντρωση και αυξημένη υπερκινητικότητασυγκέντρωση και αυξημένη υπερκινητικότητα. . 1212

ΠΑΘΗΤΙΚΟ ΚΑΠΝΙΣΜΑ ΚΑΙ ΠΑΘΗΤΙΚΟ ΚΑΠΝΙΣΜΑ ΚΑΙ

ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ Το κάπνισμα της μητέρας κατά την Το κάπνισμα της μητέρας κατά την

εγκυμοσύνη μειώνει την εγκυμοσύνη μειώνει την αναπνευστική λειτουργία των αναπνευστική λειτουργία των νεογνών.νεογνών.13,14,1513,14,15 και αποτελεί και αποτελεί ουσιαστικό παράγοντα κινδύνου για ουσιαστικό παράγοντα κινδύνου για το άσθμα της παιδικής ηλικίας. το άσθμα της παιδικής ηλικίας. 13 13

Ρωσική έρευνα σε 5.951 παιδιά Ρωσική έρευνα σε 5.951 παιδιά ηλικίας ηλικίας 8-128-12 ετών κατέληξε στο ετών κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η προγεννητική συμπέρασμα ότι η προγεννητική έκθεση στο κάπνισμα, συνδέεται με έκθεση στο κάπνισμα, συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο διαγνωσμένου αυξημένο κίνδυνο διαγνωσμένου άσθματος αυτών των παιδιών. άσθματος αυτών των παιδιών. 1414

Αυξημένος κίνδυνος εμφάνισης Αυξημένος κίνδυνος εμφάνισης συμπτωμάτων άσθματος ακόμα και συμπτωμάτων άσθματος ακόμα και σε μεγαλύτερη ηλικία (έως και 14 σε μεγαλύτερη ηλικία (έως και 14 ετών) παρατηρήθηκε σε κορίτσια των ετών) παρατηρήθηκε σε κορίτσια των οποίων οι μητέρες είχαν καπνίσει οποίων οι μητέρες είχαν καπνίσει περισσότερα από 20 τσιγάρα περισσότερα από 20 τσιγάρα ημερησίως κατά την εγκυμοσύνη. ημερησίως κατά την εγκυμοσύνη. 1313

Σύμφωνα με νεώτερα ερευνητικά δεδομένα Σύμφωνα με νεώτερα ερευνητικά δεδομένα από πανελλαδικά αντιπροσωπευτικό δείγμα από πανελλαδικά αντιπροσωπευτικό δείγμα 2.374 παιδιών προσχολικής ηλικίας, 2.374 παιδιών προσχολικής ηλικίας, επιβεβαιώνεται ότι το ενεργητικό κάπνισμα επιβεβαιώνεται ότι το ενεργητικό κάπνισμα της εγκύου αποτελεί σημαντικό παράγοντα της εγκύου αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου όχι μόνο για την κινδύνου όχι μόνο για την εμφάνιση εμφάνιση συμπτωμάτων βρογχικούσυμπτωμάτων βρογχικού άσθματοςάσθματος, αλλά και , αλλά και για την για την διαγνωσμένη ύπαρξη άσθματος σε διαγνωσμένη ύπαρξη άσθματος σε παιδιάπαιδιά προσχολικής ηλικίας προσχολικής ηλικίας. . 1515

Η ανωτέρω εκδήλωση άσθματος ήταν Η ανωτέρω εκδήλωση άσθματος ήταν δοσοεξαρτώμενη καθώς φάνηκε πώς για δοσοεξαρτώμενη καθώς φάνηκε πώς για κάθε ένα τσιγάρο που κάπνιζε η έγκυος κάθε ένα τσιγάρο που κάπνιζε η έγκυος κατά την διάρκεια της κύησης αύξανε κατά την διάρκεια της κύησης αύξανε κατά 1% η πιθανότητα εμφάνιση κατά 1% η πιθανότητα εμφάνιση επεισοδίων συριγμούεπεισοδίων συριγμού ή την ύπαρξη ή την ύπαρξη διαγνωσμένου βρογχικού άσθματος. διαγνωσμένου βρογχικού άσθματος. 1515

Τα νεογνά των καπνιστριών κινδυνεύουν 2,3 φορές Τα νεογνά των καπνιστριών κινδυνεύουν 2,3 φορές περισσότερο από το περισσότερο από το Σύνδρομο του Αιφνιδίου ΘανάτουΣύνδρομο του Αιφνιδίου Θανάτου των Βρεφών (των Βρεφών (SIDSSIDS), από ότι τα νεογνά των οποίων οι ), από ότι τα νεογνά των οποίων οι μητέρες δεν καπνίζουνμητέρες δεν καπνίζουν. . Η πιθανότητα αυτή αυξάνεται 3 Η πιθανότητα αυτή αυξάνεται 3 φορές στα βρέφη των οποίων οι μητέρες συνεχίζουν να φορές στα βρέφη των οποίων οι μητέρες συνεχίζουν να καπνίζουν και μετά την εγκυμοσύνη. καπνίζουν και μετά την εγκυμοσύνη. 16, 17.16, 17.

Σε νεογνά που πέθαναν από το σύνδρομο του αιφνιδίου Σε νεογνά που πέθαναν από το σύνδρομο του αιφνιδίου θανάτου βρέθηκαν αυξημένες συγκεντρώσεις νικοτίνης θανάτου βρέθηκαν αυξημένες συγκεντρώσεις νικοτίνης στους πνεύμονές τους και αυξημένα επίπεδα κοτινίνης στους πνεύμονές τους και αυξημένα επίπεδα κοτινίνης συγκριτικά με νεογνά που πέθαναν από άλλες αιτίες.συγκριτικά με νεογνά που πέθαναν από άλλες αιτίες. 18.18.

ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΤΟΥ ΑΙΦΝΙΔΙΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ ΤΩΝ ΒΡΕΦΩΝ

ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ, ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΣΟΧΗ ΚΑΙ

ΥΠΕΡΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ

• Η έκθεση στο κάπνισμα τσιγάρου κατά την εγκυμοσύνη μπορεί να έχει επιπτώσεις στο εμβρυϊκό νευρικό σύστημα, που θα μπορούσαν έπειτα να οδηγήσουν σε διαταραχές της συμπεριφοράς στο νεογνό, το παιδί, ή ακόμα και το νέο ενήλικα.19, 20

• Συνδέεται με την ελλειμματική προσοχή των παιδιών,21 την υπερκινητικότητα, με περισσότερες μαθησιακές διαταραχές12, αλλά και με διαταραχή της συμπεριφοράς. 22

• Έχει διαπιστωθεί ισχυρή σχέση μεταξύ μητρικού καπνίσματος κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και της κάτω του μετρίου ακαδημαϊκής επίδοσης των παιδιών στην ηλικία των 15 ετών.23

Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΜΗΤΡΙΚΟΥ ΚΑΠΝΙΣΜΑΤΟΣ Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΜΗΤΡΙΚΟΥ ΚΑΠΝΙΣΜΑΤΟΣ ΣΤΗ ΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΑΓΟΡΙΩΝΣΤΗ ΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΑΓΟΡΙΩΝ

Το κάπνισμα της μητέρας κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης Το κάπνισμα της μητέρας κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης μπορεί να μπορεί να επηρεάσει τη γονιμότητα των αγοριώνεπηρεάσει τη γονιμότητα των αγοριών που θα που θα γεννηθούν, σύμφωνα με έρευνα που διεξήχθη στη Δανία. γεννηθούν, σύμφωνα με έρευνα που διεξήχθη στη Δανία.

Το πρώτο στάδιο της έρευνας ξεκίνησε το 1984-1987. Το Το πρώτο στάδιο της έρευνας ξεκίνησε το 1984-1987. Το 2005-2006, σε δεύτερο στάδιο της έρευνας, συγκεντρώθηκαν 2005-2006, σε δεύτερο στάδιο της έρευνας, συγκεντρώθηκαν 347 δείγματα σπέρματος των ανδρών που συμμετείχαν από 347 δείγματα σπέρματος των ανδρών που συμμετείχαν από έμβρυα στην έρευνα. έμβρυα στην έρευνα.

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Όσο περισσότερο καπνίζει η μητέρα κατά την εγκυμοσύνη, Όσο περισσότερο καπνίζει η μητέρα κατά την εγκυμοσύνη,

τόσο μεγαλύτερη είναι η επίδραση στην μείωση του όγκου και τόσο μεγαλύτερη είναι η επίδραση στην μείωση του όγκου και της συγκέντρωσης του σπέρματος.της συγκέντρωσης του σπέρματος.

Άνδρες των οποίων οι μητέρες κάπνιζαν περισσότερα από 19 Άνδρες των οποίων οι μητέρες κάπνιζαν περισσότερα από 19 τσιγάρα ημερησίως κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, τσιγάρα ημερησίως κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, εμφάνισαν σχεδόν εμφάνισαν σχεδόν 19% χαμηλότερο όγκο σπέρματος19% χαμηλότερο όγκο σπέρματος, , 17% 17% χαμηλότερη συγκέντρωσηχαμηλότερη συγκέντρωση σπέρματος και συνολικά σπέρματος και συνολικά 38 % 38 % χαμηλότερο σπερματικό επίπεδο.χαμηλότερο σπερματικό επίπεδο.2424

ΠΑΘΗΤΙΚΟ ΚΑΠΝΙΣΜΑ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ.

Σε μια εποχή που υποτίθεται ότι προστατεύεται επιμελώς κάθε ανθρώπινο δικαίωμα, καταπατάται κατ’ εξακολούθηση το δικαίωμα του κάθε παιδιού στην απόλαυση του υψηλότερου δυνατού επιπέδου υγείας, που έχει ήδη αναγνωριστεί από το 1989 με τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού.25

Το δικαίωμα αυτό πρέπει να γίνει σεβαστό από όλους.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Kyrlesi A, Soteriades E.S, Warren CW, Kremastinou J, Kyrlesi A, Soteriades E.S, Warren CW, Kremastinou J,

Papastergiou P, Jones NR, Hadjichristodoulou Ch (2007) Tobacco Papastergiou P, Jones NR, Hadjichristodoulou Ch (2007) Tobacco use among students aged 13–15 years in Greece: the GYTS use among students aged 13–15 years in Greece: the GYTS project. project. Bio Med Central Public HealthBio Med Central Public Health 77 : 3.: 3.

Vardavas C, Athanasopoulos D, Balomenaki E, Niaounaki D, Vardavas C, Athanasopoulos D, Balomenaki E, Niaounaki D, LinardakisLinardakis M M, Kafatos A. Smoking habits of Greek preschool , Kafatos A. Smoking habits of Greek preschool children's parents BioMedCentral Public Healthchildren's parents BioMedCentral Public Health 2007; 2007; 7:7:112. 112.

ΕΕurobarometer (2006) urobarometer (2006) Attitudes of Europeans towards tobaccoAttitudes of Europeans towards tobacco. . Special Eurobarometer239/Waves 64.1-63.3- TNS Opinion & Social. Special Eurobarometer239/Waves 64.1-63.3- TNS Opinion & Social. European CommissionEuropean Commission

ΕΕuropean Network for smoking Prevention, Annual Reporturopean Network for smoking Prevention, Annual Report. . Bruxelles; 2007. http://www.ensp.orgBruxelles; 2007. http://www.ensp.org

Lumley J, Oliver SS, Chamberlain C, Oakley L. Interventions for Lumley J, Oliver SS, Chamberlain C, Oakley L. Interventions for promoting smoking cessation during pregnancy. Cochrane promoting smoking cessation during pregnancy. Cochrane Database Syst Rev.2005;4: CD001055Database Syst Rev.2005;4: CD001055

Ventura SJ, Martin JA, Taffel SM, Mathews TJ, Clarke SC. Advance Ventura SJ, Martin JA, Taffel SM, Mathews TJ, Clarke SC. Advance report of final natality statistics, 1993. Monthly Vital Stat Repreport of final natality statistics, 1993. Monthly Vital Stat Rep..1995; 44 (suppl):1-88.1995; 44 (suppl):1-88.

Kleinman J, Pierre MJ.Madans J, Land G, Schramm W. The effects Kleinman J, Pierre MJ.Madans J, Land G, Schramm W. The effects of maternal smoking on fetal and infantmortality. Am J Epidemiol.of maternal smoking on fetal and infantmortality. Am J Epidemiol.1988; 127: 274–282.1988; 127: 274–282.

Castles A, Adams K, Melvin CL, Kelsch C. Effects of smoking Castles A, Adams K, Melvin CL, Kelsch C. Effects of smoking during Pregnancy: five meta-analyses. Am J Prev Med. 1999; 16;3 during Pregnancy: five meta-analyses. Am J Prev Med. 1999; 16;3 :208-215.:208-215.

Simpson WJ. A preliminary report on cigarette smoking and the Simpson WJ. A preliminary report on cigarette smoking and the incidence of prematurityincidence of prematurity.. Am J Obstet GynecolAm J Obstet Gynecol. . 1957; 1957; 73: 4: 808.73: 4: 808.

10.10. United Nations. Convention of United Nations on the Rights of Child. United Nations. Convention of United Nations on the Rights of Child. New York.1989. New York.1989.

11.11. Barker D, Osmond C, Simmonds SJ, Wield GA. The relation of head Barker D, Osmond C, Simmonds SJ, Wield GA. The relation of head size and thinness at birth to death from cardiovascular disease in size and thinness at birth to death from cardiovascular disease in adult life. BMJ. 1993; 306: 422-426.adult life. BMJ. 1993; 306: 422-426.

12. 12. Stein R, Siegel MJ, Bauman LJ. Are Children of Moderately Low Stein R, Siegel MJ, Bauman LJ. Are Children of Moderately Low Birth Weight at Increased Risk for Poor Health? A New Look at an Birth Weight at Increased Risk for Poor Health? A New Look at an Old Question Pediatrics. 2006; 118 ; 1:217-223Old Question Pediatrics. 2006; 118 ; 1:217-223..

13. 13. Alati R, Al Mamun A, O’Callaghan M, Najman JM, Williams GM. In Alati R, Al Mamun A, O’Callaghan M, Najman JM, Williams GM. In utero and postnatal maternal smoking and asthma in adolescence. utero and postnatal maternal smoking and asthma in adolescence. Epidemiology. 2006; 17:138 44.Epidemiology. 2006; 17:138 44.

14. 14. Jaakkola JJ, Kosheleva AA, Katsnelson BA, Kuzmin SV, Privalova Jaakkola JJ, Kosheleva AA, Katsnelson BA, Kuzmin SV, Privalova LI, Spengler JD. Prenatal and postnatal tobacco smoke exposure LI, Spengler JD. Prenatal and postnatal tobacco smoke exposure and respiratory health in Russian children. Respir Res. 2006; 7: 48.and respiratory health in Russian children. Respir Res. 2006; 7: 48.

15. Xepapadaki P, Manios Y, Liarigkovinos T, Grammatikaki E, 15. Xepapadaki P, Manios Y, Liarigkovinos T, Grammatikaki E, Douladiris N, Kortsalioudaki C, Papadopoulos NG. Association of Douladiris N, Kortsalioudaki C, Papadopoulos NG. Association of passive exposure of pregnant women to environmental tobacco passive exposure of pregnant women to environmental tobacco smoke with asthma symptoms in children.Pediatr Allergy Immunol smoke with asthma symptoms in children.Pediatr Allergy Immunol 20092009

16. 16. Gavin NI, Wiesen C, Layton C.Gavin NI, Wiesen C, Layton C. Review and Meta-Analysis of the Review and Meta-Analysis of the Evidence On The Impact of Smoking on Perinatal Conditions Bull Evidence On The Impact of Smoking on Perinatal Conditions Bull into SAMMECII, Final Report to the national centre for the chronic into SAMMECII, Final Report to the national centre for the chronic Disease Prevention and health promotion, Research Triangle Disease Prevention and health promotion, Research Triangle Institute (RTI) RTI Project NO 7171-010, Sept 2001.Institute (RTI) RTI Project NO 7171-010, Sept 2001.

17. 17. American Academy of Pediatrics. Task Force on Sudden Infant American Academy of Pediatrics. Task Force on Sudden Infant Death Syndrome. The Changing Concept of Sudden Infant Death Death Syndrome. The Changing Concept of Sudden Infant Death Syndrome: Diagnostic Coding Shifts; Controversies Regarding the Syndrome: Diagnostic Coding Shifts; Controversies Regarding the Sleeping Environment; and New Variables to Consider in Reducing Sleeping Environment; and New Variables to Consider in Reducing Risk.Risk. Pediatrics 2005Pediatrics 2005;; 116:1245-1255. 116:1245-1255.

18.18. U.S. Department of Health and Human Services. U.S. Department of Health and Human Services. The Health The Health Consequences of Involuntary Exposure to Tobacco Smoke: A Report of the Surgeon GeneralConsequences of Involuntary Exposure to Tobacco Smoke: A Report of the Surgeon General. Atlanta, 2006. Atlanta, 2006; ; Georgia: U.S. Department of Health and Human Georgia: U.S. Department of Health and Human Services, Centers for Disease Control and Prevention, Coordinating Services, Centers for Disease Control and Prevention, Coordinating Center for Health Promotion, National Center for Chronic Disease Center for Health Promotion, National Center for Chronic Disease Prevention and Health PromotionPrevention and Health Promotion

1919. Browne CA, Colditz PB, Dunster KR. Infant autonomic function is . Browne CA, Colditz PB, Dunster KR. Infant autonomic function is altered by maternal smoking during pregnancy. Early Hum Dev.altered by maternal smoking during pregnancy. Early Hum Dev. 2000; 2000; 59:209–218. 59:209–218.

20.20. Dombrowski SC, Martin RP, Huttunen MO. Gestational exposure to Dombrowski SC, Martin RP, Huttunen MO. Gestational exposure to cigarette smoke imperils the long-term physical and mental health of cigarette smoke imperils the long-term physical and mental health of offspring. Birth Defects Res A Clin Mol Teratol. 2005; 73: 170–176.offspring. Birth Defects Res A Clin Mol Teratol. 2005; 73: 170–176.

21. 21. Olds D. Tobacco exposure and impaired development: A review of Olds D. Tobacco exposure and impaired development: A review of the evidence. Ment Retard Dev Disabil Res Rev. 1997; 3: 257–269.the evidence. Ment Retard Dev Disabil Res Rev. 1997; 3: 257–269.

22. 22. Brennan P, Grekin E, Mednick S. Maternal smoking during Brennan P, Grekin E, Mednick S. Maternal smoking during pregnancy and adult male criminal outcomes. Arch Gen Psychiatry. pregnancy and adult male criminal outcomes. Arch Gen Psychiatry. 1999; 56:215–219.1999; 56:215–219.

23. Lambe M, Hultman C, Torrång A, MacCabe J, Cnattingius S. 23. Lambe M, Hultman C, Torrång A, MacCabe J, Cnattingius S. Maternal Smoking During Pregnancy and School Performance at Age Maternal Smoking During Pregnancy and School Performance at Age 15. Epidemiology. 2006; 17;5:524-530.15. Epidemiology. 2006; 17;5:524-530.

24. 24. Ramlau-Hansen CH, Thulstrup AM, Storgaard L, Toft G, Olsen J, Ramlau-Hansen CH, Thulstrup AM, Storgaard L, Toft G, Olsen J, Bonde JP. Is prenatal exposure to tobacco smoking a cause of pure Bonde JP. Is prenatal exposure to tobacco smoking a cause of pure semen quality? A follow-up study. Am J Epidemiol. 2007; 165; 12: semen quality? A follow-up study. Am J Epidemiol. 2007; 165; 12: 13372-9.13372-9.

25. 25. Ηνωμένα Έθνη. Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα Ηνωμένα Έθνη. Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού. Νέα Υόρκη. 1989.του Παιδιού. Νέα Υόρκη. 1989.