Phục hồi chức năng hô hấp 2

Phục hồi chức năng hô hấpPhục hồi chức năng hô hấp

I. Mục tiêuI. Mục tiêu• Nắm được nguyên lý , kỹ thuật của vỗ

rung và dẫn lưu tư thế

• Nắm được các giai đoạn của hơi thở, các bài tập thở

• Thực hành được bài tập thở 4 thì của BS Nguyễn Văn Hưởng

II. Cơ quan hô hấpII. Cơ quan hô hấp- Mũi- Hầu họng- Thanh quản – Thanh môn- Phế quản- Khí quản- Phổi- Phế nang, - Mạch máu nuôi phổi- Sinh lý hô hấp- Cơ hô hấp+ Cơ hoành+ Cơ thành bụng

III. Đại cương PHCNHHIII. Đại cương PHCNHH1. Hoạt động thở:+ Dễ thở: thở bình thường, hít vào thở ra đều

đặn (18-20l/p, trẻ em cao hơn-tuỳ theo tuổi);+ Thở mạnh: tăng biên độ thở, tăng dung tích

mỗi lần thở, không tăng tần số thở.+ Thở nhanh: tăng tần số thở, không tăng biên

độ, không tăng dung tích mỗi lần thở.+ Thở lúc nhanh lúc chậm+ Ngừng thở

Đại cươngĐại cương2. Nguyên nhân giảm chức năng hô hấp- Viêm: vi khuẩn, lao....- Chấn thương vùng ngực, bụng- Tổn thương tuỷ cổ và ngực- Phẫu thuật ngực, bụng,- Nằm lâu- Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính- Hen phế quản- SARD: H5N1 - H1N1

3. Các phương pháp phục 3. Các phương pháp phục hồi chức nănghồi chức năng

- Dẫn lưu tư thế- Vỗ rung lồng ngực- Tập thở

Dẫn lưu thế - vDẫn lưu thế - vç - rungç - rung• Mục đích: phòng tích tụ các chất tiết như

đờm dãi, mủ của các ổ áp xe....• Nguyên lý: sử dụng các tư thế (đường đi

của phế quản) nhằm dẫn lưu dịch, chất tiết, mủ của các ổ áp xe ở trong phổi ra ngoài,

• Chỉ định: - BN nằm lâu, hạn chế hô hấp, nhiều đờm dãi

không khạc ra được;- BN có các ổ viêm hoặc áp xe đã tạo mủ

Dẫn lưu thế - vDẫn lưu thế - vç - rungç - rung




Thuỳ trên - Phần đỉnh


Thuỳ trên - Phần sau


Thuỳ trên - Phần trước


Thuỳ lưỡi - Phần trước


Thuỳ giữa


Thuỳ dưới - Phần trước đáy phổi


Thuỳ dưới - Phần sau đáy phổi


Thuỳ dưới - Phần trên


Thuỳ dưới - Phần bên đáy phổi

Tập thở

Çc giai ®o¹n cña h¬i thëÇc giai ®o¹n cña h¬i thë• Theo NguyÔn V¨n H ëng : thë lµ vÊn ®Ò

tranh c·i nhiÒu nhÊt, mçi tr êng ph¸i, mçi ç nh©n ®Òu cã ph ¬ng ph¸p thë riªng cña m×nh. Muèn cã c¬ së khoa häc ®Ó ® a ra ph ¬ng ph¸p thë hîp lý tr íc hÕt ph¶i nghiªn cøu çc giai ®o¹n cña h¬i thë theo ý muèn.

• Theo «ng h¬i thë gåm çc giai ®o¹n:

Các giai đoạn của hơi thởCác giai đoạn của hơi thởGiai ®o¹n 1: HÝt vµo tèi ®a. • TÊt c¶ çc c¬ thë (c¬ hoµnh vµ c¬ thë th êng

còng nh c¬ thë g¾ng søc) ho¹t ®éng tèi ®a ®Ó hÝt vµo tèi ®a, bông ph×nh vµ cøng,

• Áp xuÊt trong bông t¨ng h¬n ¸p xuÊt ngoµi khÝ quyÓn, ¸p xuÊt trong phæi gi¶m xuèng thÊp h¬n ¸p xuÊt ngoµi khÝ quyÓn, kh«ng khÝ trµn vµo tèi ®a trong phæi lµm phæi d·n në tèi ®a.

Các giai đoạn của hơi thởCác giai đoạn của hơi thởGiai ®o¹n 2: Gi÷ h¬i trong ngùc. • Çc c¬ thë tiÕp tôc co th¾t toµn bé cè ®Þnh

tr¹ng th¸i hÝt vµo tèi ®a, thanh qu¶n còng cè ®Þnh trong tr¹ng th¸i më, ¸p xuÊt trong phæi b»ng ¸p xuÊt ngoµi kh«ng khÝ do thanh qu¶n më.

• Áp xuÊt trong lång ngùc thÊp lµm cho m¸u ch¶y vÒ tim thuËn lîi, m¸u trong mao m¹ch phæi phÕ nang cã thêi gian trao ®æi O2 vµ CO2 .

Các giai đoạn của hơi thởCác giai đoạn của hơi thở

Giai ®o¹n 3: Nhèt h¬i trong ngùc. • Thanh qu¶n ®ãng, çc c¬ thë d·n ra. • Áp xuÊt trong phæi b»ng ¸p xuÊt trong æ

bông vµ lín h¬n ngoµi khÝ quyÓn. ®Ì nÐn lªn tim, phæi trong lång ngùc vµ çc phñ t¹ng trong æ bông, m¸u dån lªn ®Çu mÆt lµm mÆt ®á, ®Çu nhøc khã chÞu, huyÕt ¸p tèi thiÓu t¨ng.


Giai ®o¹n 4 : RÆn. • NÕu ta co th¾t c¬ ngùc, c¬ bông, c¬ l ng,

c¬ ®¸y chËu, h¬i bÞ nhèt trong ngùc vµ bông,

• Áp xuÊt trong ngùc vµ bông t¨ng lªn, h¬i bÞ nÐn, ®ã lµ tr¹ng th¸i dÆn ®Î, ®i đại

tiện - tiểu tiện, h¾t x× h¬i.

Các giai đoạn của hơi thởCác giai đoạn của hơi thởGiai ®o¹n 5: Thë ra tù nhiªn. • Më thanh qu¶n do søc nÆng vµ søc

®µn håi cña phæi, cña lång ngùc vµ bông, çc c¬ thë ra bu«ng xu«i, kh«ng k×m kh«ng thóc,

• Thë ra xong ¸p xuÊt trong ngùc vµ bông b»ng nhau.


Giai ®o¹n 6: Thë ra cã Ðp bông. • Co th¾t çc c¬ th¬ thë ra ë bông

(c¬ bông, c¬ h«ng vµ c¬ ®¸y chËu); c¬ thë ra ë ngùc vµ c¬ r¨ng c a d íi ®Ó ®uæi kh«ng khÝ trong phæi ra tèi ®a.

Các giai đoạn của hơi thởCác giai đoạn của hơi thởGiai ®o¹n 7: Thãt bông. • §ãng thanh qu¶n, biÕn lång ngùc vµ æ

bông thµnh hép kÝn. C¬ hoµnh trë thµnh thô ®éng, bu«ng xu«i.

• Ta co çc c¬ thë vµo ®Ó n©ng çc x ¬ng s ên lªn, phÇn bông kh«ng cã x ¬ng rÊt mÒm nªn bÞ ¸p lùc tõ phÝa ngoµi t¸c ®éng lµm cho thµnh bông xÑp xuèng vµ cã phÇn thãt vÒ phÝa trªn t¹o thµnh bông h×nh lßng thuyÒn.


Giai ®o¹n 8: Ph×nh bông. • Thanh qu¶n vÉn ®ãng, Ta Ðp ngùc

mµ kh«ng Ðp bông, kh«ng co th¾t çc c¬ bông, lång ngùc xÑp xuèng, ¸p xuÊt trong hép kÝn t¨ng lªn lµm cho bông ph×nh ra.

Çc bµi tËp thë th«ng dôngÇc bµi tËp thë th«ng dông..1. Thë hoµnh (diaphragmatic breathing). • ChØ ®Þnh: BÖnh nh©n sau phÉu thuËt, sau chÊn

th ¬ng, t¨ng thë nh ng l u th«ng khÝ kÐm ë nh÷ng bÖnh nh©n t¾c nghÏn h« hÊp m¹n tÝnh.

• Kü thuËt: Gi¶i thÝch cho bÖnh nh©n vÒ thñ thuËt, ®Æt bÖnh nh©n ë t thÕ n»m ngöa, hai tay kü thuËt viªn ®Æt ë hai bªn m¹ng s ên cña bÖnh nh©n vµ nhÑ nhµng Ên xuèng ë th× thë ra, ë cuèi th× thë ra th× t¨ng lùc Ên vµ b¶o bÖnh nh©n hÝt vµo kh¸ng l¹i lùc cña tay kü thuËt viªn, ë cuèi th× hÝt vµo th× kü thuËt viªn th¶ láng tay t¹o ®iÒu kiÖn lµm ®Çy khÝ ë phæi

Çc bµi tËp thë th«ng dôngÇc bµi tËp thë th«ng dông2. Thë vïng (segmental breathing). • Çc t¸c gi¶ Frederic Helmolz H vµ

Henryh Stonnington JR, Roland Hirngan and Donald P, Leveson C ®· m« t¶ çc ph ¬ng ph¸p tËp thë cã t¸c dông lµm d·n në tõng vïng cña phæi.

• ChØ ®Þnh: Viªm mµng phæi, xÑp phæi, ®au do chÊn th ¬ng, ®au do phÉu thuËt hoÆc bét yÕm.

• Kü thuËt:

Çc bµi tËp thë th«ng dôngÇc bµi tËp thë th«ng dông• TËp d·n në phÇn lång ngùc d íi hai

bªn: B»ng çch b¶o bÖnh nh©n ®Æt hai bµn tay vµo vïng d íi bê s ên hai bªn. Khi bÖnh nh©n hÝt vµo, hai tay kh¸ng l¹i hÝt vµo vµ cã c¶m gi¸c lång ngùc ®Èy tay ra hai bªn, bÖnh nh©n cã thÓ tËp ë t thÕ n»m hoÆc ë t thÕ ngåi tho¶i m¸i trªn ghÕ ch©n bu«ng thâng, ®ïi vµ gèi gÊp 90o

Çc bµi tËp thë th«ng dôngÇc bµi tËp thë th«ng dông• TËp d·n nöa lång ngùc ë vÞ trÝ n»m ,cã 2

çch:• + Çch 1 : NÕu muèn d·n nöa lång ngùc ph¶i

b¶o bÖnh nh©n n»m nghiªng sang ph¶i vµ kª ®Çu cao lªn mét vËt ®Öm, tay ®Ó tr íc ngùc vµ thë (nh trªn). NÕu muèn lµm giÉn në nöa lång ngùc tr¸i th× n»m t thÕ ng îc l¹i

• + Çch 2 : NÕu muèn lµm d·n në nöa lång ngùc ph¶i, b¶o bÖnh nh©n n»m nghiªng sang tr¸i, kª lång ngùc trªn mét ®Öm råi thë (nh trªn). NÕu muèn lµm giÉn në nöa lång ngùc tr¸i lµm ng îc l¹i

Çc bµi tËp thë th«ng dôngÇc bµi tËp thë th«ng dông• TËp d·n në lång lång ngùc ë t thÕ ngåi:

NÕu muèn lµm d·n në lång ngùc ph¶i th× ngåi nghiªng sang tr¸i vµ thë (nh trªn) vµ ng îc l¹i

• TËp d·n në mét vïng cña phæi: §Æt tay ®èi diÖn lªn vïng phæi ®Þnh tËp d·n në khi hÝt thë vµo th× Ðp tay xuèng kh¸ng l¹i ®éng t¸c thë, nÕu cã d·n në vïng phæi th× cã c¶m gi¸c lång ngùc ®Èy tay ra, cã thÓ tËp lµm d·n në mét vïng phæi ë nhiÒu t thÕ kh¸c nhau (n»m ngöa hoÆc ngåi), tËp xen kÏ çc bµi tËp víi nhau.

Çc bµi tËp thë th«ng dôngÇc bµi tËp thë th«ng dông3. Thë gi÷ h¬i ë th× hÝt vµo tèi ®a

(sustained maximal inspiration) - ChØ ®Þnh: §au sau chÊn th ¬ng, sau phÉu thuËt,

sÑp thuú phæi cÊp tÝnh. - Kü thuËt: Gi¶i thÝch cho bÖnh nh©n hiÓu râ vÒ thñ

thuËt, ®Æt bÖnh nh©n ë t thÕ thuËn lîi; cho bÖnh nh©n tõ tõ hÝt vµo s©u tèi ®a qua mòi; b¶o bÖnh gi÷ h¬i trong trong lång ngùc ë tr¹ng th¸i hÝt s©u tèi ®a nµy kho¶ng 3 gi©y; sau ®ã cho bÖnh nh©n thë ra tõ tõ qua miÖng. §Ó t¹o ¸p lùc d ¬ng tÝnh ® êng thë ë th× thë ra cã thÓ kÕt hîp bµi thë nµy víi bµi thë mÝm m«i d íi ®©y.

Çc bµi tËp thë th«ng dôngÇc bµi tËp thë th«ng dông4. Bµi tËp thë mÝm m«i (pursed-lip

breathing):• §Ó lµm d·n në phæi çc t¸c gi¶ Roland

Hirganvµ CS (1967), Frederic Helmolz H vµ Henry Stonnington JR (1982), Becker G vµ CS (1990), Leveson C (1995) ®· khuyªn xö dông ph ¬ng ph¸p thë mÝm m«i ®Ó t¹o ¸p lùc d ¬ng tÝnh ® êng thë ë th× thë ra.

Çc bµi tËp thë th«ng dôngÇc bµi tËp thë th«ng dông• ChØ ®Þnh: Khã thë th êng xuyªn trªn nh÷ng

bÖnh nh©n COPD, sö dông kiÓu thë kh«ng hiÖu qu¶ trong çc ho¹t ®éng hµng ngµy còng nh lóc tËp luyÖn, xÑp phæi hoÆc thuú phæi.

• Kü thuËt: Gi¶i thÝch cho bÖnh nh©n vÒ thñ thuËt; b¶o bÖnh nh©n hÝt vµo tèi ®a qua mòi; ë th× thë ra bÖnh nh©n mÝm m«i l¹i thæi h¬i qua kÏ m«i ®Ó t¹o ¸p lùc d ¬ng tÝnh trong ® êng thë vµ lång ngùc; bÖnh nh©n sÏ cã c¶m gi¸c ¸p lùc c¨ng trong khoang miÖng khi h¬i thë thë ra tõ tõ.

Çc bµi tËp thë th«ng dôngÇc bµi tËp thë th«ng dông5. C«ng thøc bµi tËp thë 4 th× cña

NguyÔn V¨n H ëng: • Tõ ph©n tÝch trªn NguyÔn V¨n H ëng

®Ò xuÊt ph ¬ng ph¸p tËp thë rÊt ®¬n gi¶n ®· ® îc ¸p dông trong nhiÒu n¨m thÊy rÊt cã hiÖu qu¶ trong ®iÒu trÞ çc bÖnh phæi. BÖnh nh©n tù ®iÒu khiÓn h¬i thë cña m×nh, thë 4 th× lÊy thë hoµnh lµm néi dung chÝnh, thë chËm vµ s©u 4 ®Õn 5 chu kú mét phót:

Çc bµi tËp thë th«ng dôngÇc bµi tËp thë th«ng dông• Th× 1: HÝt vµo ®Òu vµ s©u tèi ®a, ngùc në

bông ph×nh vµ cøng. Thêi gian b»ng 1/4 h¬i thë.

• Th× 2: Gi÷ h¬i, c¬ hoµnh vµ çc c¬ lång ngùc ®Òu co th¾t tèi ®a, thanh qu¶n më, thêi gian b»ng b»ng 1/4 h¬i thë.

• Th× 3: Thë ra tho¶i m¸i tù nhiªn, kh«ng k×m, kh«ng thóc. Thêi gian b»ng 1/4 h¬i thë.

• Th× 4: Th gi·n hoµn toµn, toµn th©n cã c¶m gi¸c nÆng vµ Êm (tù ¸m thÞ ). Thêi gian b»ng 1/4h¬i thë.

C«ng thøc bµi tËp thë 4 C«ng thøc bµi tËp thë 4 th×th×

Xin ch©n thµnh c¶m ¬n!Xin ch©n thµnh c¶m ¬n!

Health & Medicine

Phục hồi chức năng hô hấp 2