PROBIOTICS Alternative Microorganisms for Health

สำ�นกก�รแพทยท�งเลอก http://www.thaicam.go.th 1

โพรไบโอตก : จลนทรยทางเลอกเพอสขภาพ

โพรไบโอตก

จลนทรยทางเลอกเพอสขภาพ

PROBIOTICS

Alternative Microorganisms for Health

สำ�นกก�รแพทยท�งเลอก

กรมพฒน�ก�รแพทยแผนไทยและก�รแพทยท�งเลอก

กระทรวงส�ธ�รณสข

PROBIOTICS : Alternative Microoganisms for Health

สำ�นกก�รแพทยท�งเลอก http://www.thaicam.go.th2 สำ�นกก�รแพทยท�งเลอก http://www.thaicam.go.th 3


ค�าน�า

โพรไบโอตก เปนจลชพไมกอโรคทสรางประโยชนตอรางกาย คอ ชวยใหสขภาพแขงแรง และสามารถท�างานไดด ปจจบนมจลชพมากกวา 20 ชนดทมคณสมบตเหลาน และใหประโยชนในการรกษาและปองกนโรคเกอบ 10 ชนดแมวาผลขางเคยงจากการใชจลชพเหลานจะมนอยเมอเทยบกบยาปฏชวนะ แตกยงตองระวงในการใชจลชพแตละประเภทใหตรงกบโรค และตองพจารณาการใชในแงปรมาณสวนประกอบและระยะเวลาในการรกษาแตละโรค

หนงสอ โพรไบโอตก จลนทรยทางเลอกเพอสขภาพ ฉบบนจดท�าขนโดยกรมพฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอก และผชวยศาสตราจารย ดร.ไชยวฒน ไชยสต เพอเผยแพรความรและเปนแนวทางในการพฒนา โพรไบโอตกและอาหารโพรไบโอตก ของไทยใหมความปลอดภยและมคณภาพเพอใหทดเทยมกบ โพรไบโอตกและผลตภณฑโพรไบโอตกของตางประเทศ และสามารถลดการใชยาปฏชวนะในอนาคตได

หวงเปนอยางยงวาหนงสอฉบบน จะเปนประโยชนส�าหรบผสนใจ ทงประชาชนผมปญหาสขภาพ นกวชาการ จะน�าไปศกษาและใชประโยชนในการดแลสขภาพตอไป

(นายสมชย นจพานช) อธบดกรมพฒนาการแพทยแผนไทย และการแพทยทางเลอก

ISBN 978-616-11-1639-2

โพรไบโอตก จลนทรยทางเลอกเพอสขภาพPROBIOTICS Alternative Microorganisms for Health

พมพครงท 1 : สงหาคม พ.ศ. 2556

จ�านวน 5,600 เลม

ทปรกษา :

นพ.สมชย นจพานช อธบดกรมพฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอก

นพ.เทวญ ธานรตน ผอ�านวยการส�านกการแพทยทางเลอก

ผเขยน : ผชวยศาสตราจารย ดร.ไชยวฒน ไชยสต

คณะบรรณาธการ :

วนย แกวมณวงศ พนทพา พงศกาสอ

กลธนต วนรตน มณฑาทพย เพชรสสม

กฤษดา ปาส�าล กรกนก อนจตร

จดพมพโดย : สำานกการแพทยทางเลอก กรมพฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอก กระทรวงสาธารณสข อาคาร 2 ถนนสาธารณสข 8 ถนนตวานนท ต�าบลตลาดขวญ อ�าเภอเมอง จงหวดนนทบร 11000 โทร. 0 2149 5636 โทรสาร 0 2149 5637 www.thaicam.go.th E-mail: [email protected]

ออกแบบ /รปเลม/ : เอนย ดไซน / โดยชลาวลย โชคประไพจตร

ประสานงานพมพ โทร. 08 7697 7393 E-mail:[email protected]

พมพท : โรงพมพสำานกงานพระพทธศาสนาแหงชาต




ค�าน�าผเขยน

ความตนตวและการจดระบบองคความรในเรองการแพทยทางเลอกอยางเอาจรงเอาจงในตางประเทศ และในประเทศตลอดระยะเวลากวาทศวรรษทผานมาโดยเนนสงเสรมการสรางหลกฐานทนาเชอถอเปนหลกฐานเชงประจกษในดานขอมลทางวทยาศาสตร ความปลอดภย ประสทธศกย และคณภาพของการดแลสขภาพโดยใชผลตภณฑทางเลอกตาง ๆ เพอจะใหความมนใจวาจะมคณภาพและมราคาทเขาถงไดส�าหรบประชาชน รวมทงการสงเสรมใหเกดการใชประโยชนทงผใหบรการและผมารบบรการ โพรไบโอตก จดเปนการใชสารชวภาพ ในระบบบ�าบดทใชสารชวภาพ (Biologically Based Therapies) ซงเปนระบบบ�าบดแบบหนงทถกจดจ�าแนกในระบบการแพทยทางเลอกในประเทศสหรฐอเมรกา โดยหนวยงาน National Center of Complementary and Alternative Medicine (NCCAM)

ผลตภณฑธรรมชาตจากจลนทรยในนาม “โพรไบโอตกและอาหาร -โพรไบโอตก” ถกน�ามาใชเพอการดแลสขภาพของสตวและมนษย ซงโพรไบโอตกตามนยามโดยส�านกงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) ของประเทศไทยหมายถง จลนทรยทมชวตซงเมอรางกายไดรบในปรมาณทเพยงพอจะทำาใหเกดผลทเปนประโยชนดานสขภาพ ในประเทศไทยโพรไบโอตกถกน�ามาใชทางดานปศสตวมาเปนเวลานาน แตส�าหรบการน�ามาใชกบมนษยนนพงเปนทนยมในชวงไมกปทผานมา เนองจากมขอจ�ากดหลายประการอกทงคนสวนใหญยงขาดความรความเขาใจเกยวกบ โพรไบโอตก และแนวทางการดแลสขภาพควบคกบการใช โพรไบโอตก อยางมประสทธภาพ ซงเมอเปรยบเทยบกบในตางประเทศแลว “โพรไบโอตกและอาหารโพรไบโอตก” ไดรบความนยมสงอกทงมรายงานถงการศกษาวจยโพรไบโอตกอยางตอเนองและกวางขวาง จงไมนาแปลกนกท

ผลตภณฑโพรไบโอตกของตางประเทศจะมความนาเชอถอและมความหลากหลายทงเครองดม ผลตภณฑเสรมอาหาร ผลตภณฑเวชส�าอาง และผลตภณฑยา ซงไดมการน�าเขามาจ�าหนายในประเทศไทยอยางแพรหลายอกดวย

หนงสอ โพรไบโอตก เลมนจดท�าขนเพอใหความรเบองตนเกยวกบนยามความหมาย การคดเลอก การประเมนความปลอดภย ผลของโพรไบโอตกตอสขภาพตลอดจนการใชโพรไบโอตกทเกยวของกบโรคระบบทางเดนอาหารในเดกซงมวตถประสงคเพอใหผอานและผทสนใจทางดานวทยาศาสตรสขภาพไดมความรความเขาใจทถกตองเกยวกบ โพรไบโอตก และใชเปนองคความรในการประกอบการตดสนใจเลอกใชผลตภณฑโพรไบโอตกควบคกบแนวทางการดแลสขภาพไดอยางมประสทธภาพ ตลอดจนเปนแนวทางในการพฒนาโพรไบโอตกและอาหารโพรไบโอตกของไทยใหมความปลอดภยและมคณภาพเพอใหทดเทยมกบโพรไบโอตกและผลตภณฑโพรไบโอตกของตางประเทศได ผเขยนขอขอบคณส�านกการแพทยทางเลอก กรมพฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอกกระทรวงสาธารณสข ทไดเหนประโยชนของการใช โพรไบโอตก จงไดจดท�าหนงสอเลมน เพอเผยแพรองคความรแกสาธารณชน หากผอานมขอเสนอแนะประการใด ผเขยนยนดน�ามาปรบปรงและเพมเตมเนอหาในสวนอน ๆ ในการจดพมพครงตอ ๆ ไป

ไชยวฒน ไชยสต




บทท 1

ประวตและนยามของโพรไบโอตก

History and Definition of Probiotics

1.1 ประวตของโพรไบโอตก (History of Probiotics)

รากศพทของค�าวา “โพรไบโอตก” (probiotics = pro+biotos) มาจากภาษากรกของค�าวา “โพร” (pro) และ “ไบโอทอส” (biotos) ซงหมายถง “สำาหรบชวต” (for life) หรอ“สงเสรมชวต” ตรงขามกบค�าวา “แอนตไบโอตก”(antibiotics) ซงหมายถง “ตอตานชวต” หรอ “ปฏชวนะ” โดยยบยงหรอตอตานสงมชวตอกชนดหนงซงอาจหมายถงจลนทรยชนดกอโรค สวนโพรไบโอตกนนใชเพอสงเสรมสงมชวต (Suskovic et al., 2001;Vasiljevic and Shah, 2008) ผเขยนจงใครขอเสนอใหใชค�าวา“จลนทรยเสรมชวนะหรอจลชพเสรมชวนะ” เปนค�าแปลของ “โพรไบโอตก”

ค�าวา “โพรไบโอตก” นน ถกน�ามาใชครงแรกโดย Lilley และ Stillwell

ในป ค.ศ. 1965 สวนแนวคดเกยวกบประโยชนของจลนทรยกอนทจะมาเปนโพรไบโอตกนน เรมตนจากแนวคดของนกวทยาศาสตรชาวรสเซย ชอ Elie Metch-

nikoff ซงไดรบรางวลโนเบลในชวงตนศตวรรษท 20 โดยในป ค.ศ. 1908 นนMetchnikoff ไดสงเกตวาประชากรชาวบลแกเรยมอายยน โดยประชากรสวนมากมอายโดยเฉลยมากกวา 100 ป ซงเมอพจารณาถงพฤตกรรมการบรโภคของชาวบลแกเรย พบวาชาวบลแกเรยนยมบรโภคผลตภณฑนมเปรยว ซงปจจบนเรารจกกนดในนามโยเกรต โดยบรโภคปรมาณมาก ดงนนจงไดตงขอสนนษฐานวาการทชาวบลแกเรยบรโภคนมหมกในปรมาณมากเปนประจ�าจงนาจะเปนสาเหตทท�าใหมอายยนได (Suskovic et al., 2001)

สารบญ

หนา

ค�าน�า.......................................................................................................................... ก

สารบญ...................................................................................................................... ค

บทท 1

ประวตและนยามของโพรไบโอตก...............................................................................7History and Definition of Probiotics

บทท 2

การคดเลอกโพรไบโอตก........................................................................................... 16Selection of Probiotics

บทท 3

การประเมนความปลอดภยของโพรไบโอตก.......................................................... .. 39Safety Assessment of Probiotics

บทท 4

ผลของโพรไบโอตกตอสขภาพ.................................................................................. 53Effects of Probiotics on Health

บทท 5

โพรไบโอตกทเกยวของกบโรคระบบทางเดนอาหารในเดก....................................... 84Probiotics for pediatric gastrointestinal diseases

ดชนภาษาไทย........................................................................................................110

ดชนภาษาองกฤษ...................................................................................................124

ประวตผเขยน.........................................................................................................135




ในอจจาระและศกษาเกยวกบระบบทางเดนอาหารของสงมชวตเพอใหเขาใจถงสรระ พยาธสภาพ และการบ�าบดโรคตดเชอในระบบทางเดนอาหาร

ป ค.ศ. 1900 Tissier (Schrezenmier and de Verse, 2001) สามารถแยกแบคทเรยทมลกษณะเปนรปตววาย (Y shape) คลายกบมสองขา (bifid) ชนดไบฟโดแบคทเรยม ไบฟดม (Bifidobacterium bifidum) ไดเปนคนแรก โดยแยกแบคทเรยชนดนไดจากทารกทดมนมมารดา ซง Tissier พบวาแบคทเรยในกลมไบฟโดแบคทเรย (Bifidobacteria) มประโยชนสงตอทารก เนองจากชวยปองกนภาวะทองเสยในทารกไดอยางมประสทธภาพ เมอเปรยบเทยบกบจลนทรยชนดอน ๆ ทพบในล�าไสของทารกทไมไดดมนมมารดา ซงแบคทเรยกลมนจะไปแทนทแบคทเรยกอโรคในล�าไส เชน แบคทเรยทยอยโปรตนหรอโปรตโอไลตกแบคทเรยและแบคทเรยทเปนสาเหตของอาการทองรวงได

และใน ป ค.ศ. 1900 เชนกน Moro (Vasiljevic and Shah, 2008) ไดแยกแบคทเรย บาซลลส อะซโดฟลส (Bacillus acidophilus) จากบรเวณชองปากและระบบทางเดนอาหารของทารกทดมนมมารดา ซงแบคทเรยชนดนมความสามารถในการทนตอกรดไดสง

ตอมาในป ค.ศ. 1908 Metchnikoff (Schrezenmier and de Verse, 2001)

ตงขอสนนษฐานวา การทประชากรประเทศบลแกเรยรบประทานนมหมกหรอโยเกรตในปรมาณสงเปนประจ�านาจะเปนสาเหตทท�าใหประชากรของประเทศมอายยน ซงประชากรจ�านวนมากของประเทศมอายมากกวา 100 ป ทงทเมอเปรยบเทยบกบประเทศอนในแถบยโรปแลวนน บลแกเรยถกจดอยในกลมประเทศดอยพฒนา จงไมนาทจะอายยนดวยความกาวหนาทางการแพทย นอกจากขอ

สนนษฐานดงกลาว Metchnikoff ไดแยกแบคทเรยจากผลตภณฑนมหมก และพบแบคทเรยชนดแลกโตบาซลลสบลการคส (L. bulgaricus) ซงในปจจบนคอแบคทเรย แลกโตบาซลลส เดลบรคอซบสปชส บลการคส (L.delbrueckii sub-

species bulgaricus)

ภายในระบบทางเดนอาหารของสงมชวตมจลนทรยอาศยอยจ�านวนมากซงมทงจลนทรยชนดทเปนประโยชน ชนดทเปนกลาง (ไมกอใหเกดประโยชนหรอโทษ) และชนดทกอใหเกดโทษ จากความรน Metchnikoff มแนวความคดทจะทดแทนจลนทรยชนดทกอใหเกดโทษทอาศยอยในระบบทางเดนอาหารดวยจลนทรยชนดทมประโยชน เนองจากวาจลนทรยชนดทกอใหเกดโรคในระบบทางเดนอาหารนน มกเปนแบคทเรยชนดโปรตโอไลตก (proteolytic bacteria) หรอแบคทเรยทยอยโปรตนเพอใชในการเจรญ เชน แบคทเรย คลอสทรเดย (clostridia) โดยแบคทเรยกลมน จะยอยโปรตน และไดสารพษจากการยอย เชน สารกลมฟนอล (phenol) สารกลมอนโดล (indole) และสารกลมแอมโมเนย (ammonia) ซงสารเหลานเปนสาเหตส�าคญทท�าใหเกดปญหาสขภาพและความเสอมของรางกาย ดงนน Metchnikoff จงไดสนใจแบคทเรยทเปนประโยชนในกลมแบคทเรยกรดแลกตก (lactic acid bacteria) ซงมกพบในผลตภณฑนม เชน แลกโตบาซลลส บลการคส (Lactobacillus bulgaricus) ซงแบคทเรยชนดนสามารถเปลยนน�าตาลแลกโตสในนมใหเปนกรดแลกตกได และกรดแลกตกทเกดขนจากการหมกโดยแบคทเรยชนดนอาจชวยยบยงการเจรญของจลนทรยชนดทไมดหรอชนดทกอโรคในระบบทางเดนอาหาร ชวยปองกนการรกรานของจลนทรยกอโรคและยงลดความเปนพษของสารทอาจเกดจากการยอยอาหารประเภทโปรตนโดยแบคทเรยชนดทยอยโปรตนอกทางหนง จงนาจะเปนสาเหตในการสงเสรมสขภาพผบรโภคท�าใหอายยน และเพอพสจนสมมตฐานดงกลาว แมแต Metchnikoff เองกไดบรโภคนมเปรยวทกวนจนกระทงในวย 71 ป ในป ค.ศ. 1976 จงไดเสยชวต

นอกจากแนวความคดดงกลาว ยงมววฒนาการของการศกษาวจยตาง ๆ ทสนบสนนความรเกยวกบจลนทรยทสงผลตอสขภาพของมนษยและสตวดงน

ป ค.ศ.1885 Escherich (Vasiljevic and Shah, 2008) ศกษาแบคทเรย




1.2 นยามของโพรไบโอตก (Definition of Probiotics)

นยามความหมายของโพรไบโอตก โดยมากจะแสดงถงความสมพนธของโพรไบโอตกกบสงมชวตชนดอน ๆ ดงแสดงในตารางท 1.1

ตารางท 1.1 ววฒนาการของนยามและการอธบายรายละเอยดทแสดงถงลกษณะเฉพาะของโพรไบโอตก (ดดแปลงจาก Lee YK, et al. 1999 เอกสารอางองหมายเลข 2 และ Schrezenmeir J and de Vrese M. 2001 เอกสารอางองหมายเลข 5 และ Vasiljevic T and Shah NP. 2008 เอกสารอางองหมายเลข 7)

ป ค.ศ. นกวจย รายละเอยด

1953 Kollath โพรไบโอตก พบไดในอาหารประเภทผกเชนเดยวกนกบวตามน เอนไซม และสารอน ๆ ทเกยวของกบกระบวนการด�ารงชวตของพช

1954 Vergin โพรไบโอตกตรงขามกบแอนตไบโอตก (ปฏชวนะ)

1955 Kolb อนตรายทเกดจากการใชยาปฏชวนะสามารถปองกนโดยการใชโพรไบโอตก

1965 Lilly และ Stillwell สารคดหลงจากจลนทรยชนดหนงซงสามารถกระตนการเจรญของจลนทรยอกชนดหนงได

1971 Sperti สวนสกดของเนอเยอทสามารถกระตนการเจรญของจลนทรย

1973 Fujii และ Cook สวนประกอบทชวยตานทานการตดเชอในรางกาย แตไมยบยงการเจรญของจลนทรย เมอทดสอบในหลอดทดลอง

1974 Parker สงมชวตและสารทชวยปรบสมดลของล�าไส

หลงจากนนในป ค.ศ.1920 Rettger และ Cheplin (Vasiljevic and Shah,

2008) รายงานวามนษยและหนทดลองทไดรบประทานนมหรอแลกโตส จะมสวนปรบเปลยนจลชพประจ�าถนภายในล�าไสโดยจะชวยสงเสรมใหมการอยอาศยของแบคทเรยกลมอะซโดฟลส (acidophilus) และไบฟดส (bifidus) มากกวากลมอน ๆซงจากการรายงานครงน ท�าใหทางผผลตผลตภณฑนมหมก เพอการคาหนมาใหความสนใจ แบคทเรย แลกโตบาซลลส กลมอะซโดฟลสกนมากขน

จนกระทงในป ค.ศ.1930 Shirota (Vasiljevic and Shah, 2008) เปนผทถอไดวามความส�าคญในเรองการแพทยเชงปองกนและการปรบปรงจลชพในระบบทางเดนอาหาร Minoru Shirota สามารถคดแยกและเพาะเลยงแบคทเรยชนดแลกโตบาซลลส ทมความทนตอกรดและเกลอน�าดท�าใหสามารถอยรอดไดเมอผานเขาสระบบทางเดนอาหารของสงมชวต ซงแบคทเรยชนดดงกลาวไดถกน�าไปเทยบเคยงสายพนธในเวลาตอมาพบวาเปน แลกโตบาซลลส คาเซอ สายพนธ ชโรตะ (L. casei

strain Shirota) และกลายเปนตนเชอส�าคญในการผลตผลตภณฑหมกจากนม ซงปจจบนผลตภณฑนมหมกนมเปรยวทไดนน ไดถกกลาวอางวาเปนผลตภณฑเครองดมโพรไบโอตกซงเปนทรจกกนอยางกวางขวาง

หลงจากนน ในชวงปลาย ค.ศ. 1930 จนถงปลาย ค.ศ. 1950 โลกกไดเผชญกบภาวะสงครามโลกจงท�าใหการวจยตาง ๆ หยดชะงกจนถงชวงตน ค.ศ. 1960 จงไดเรมมการศกษาถงประโยชนของจลนทรยกนอยางจรงจงอกครง จงนบเปนจดเรมตนของการศกษาเกยวกบประโยชนของจลนทรยหรอจลนทรยโพรไบโอตกและมการใหนยามของโพรไบโอตกในความหมายตาง ๆ ดงตารางท 1.1




ตารางท1.1(ตอ)


1989 Fuller อาหารสตวทประกอบดวยจลนทรยทมชวตซงชวยปรบปรงสมดลของจลนทรยในล�าไสของสตวทบรโภคอาหารนน

1992 Havenaar และ Huis int’Veld

จลนทรยมชวตชนดเดยวหรอชนดผสมซงเมอใชกบคนหรอสตวจะสงผลตอสขภาพโดยการชวยปรบปรงคณสมบตของจลนทรยประจ�าถน

1996 Salminen จลนทรยทมชวตหรอผลตภณฑนมทมสวนผสมของจลนทรยมชวตทชวยสงเสรมสขภาพของผบรโภค (host) และชวยเพมคณคาสารอาหาร

1996 Schaafma จลนทรยทมชวตซงเมอบรโภคในปรมาณทเหมาะสมจะสงผลดตอสขภาพทนอกเหนอจากผลจากสารอาหารพนฐาน

1997 Reuter จลนทรยทไดจากการเตรยมจลนทรยทมชวตและ/หรอจลนทรยเซลลตาย ซงชวยปรบปรงสมดลของจลนทรยและเอนไซมในผนงเยอบ หรอชวยกระตนกลไกของระบบภมคมกน

1999 Salminen, Ouwehand, Benno และ Lee

เซลลจลนทรยหรอองคประกอบของจลนทรยทชวยสงเสรมสขภาพของผบรโภค

1999 Lee และคณะ แบคทเรยทมชวตทไดจากการเตรยม หรออาหารทผสมแบคทเรยทมชวตหรอสวนประกอบของเซลลแบคทเรยซงสามารถสงผลดานสขภาพตอผบรโภค

2001 Schrezenmeir และ de Vrese

เซลลจลนทรยหรอผลตภณฑทมสวนผสมของจลนทรยเมอบรโภคในปรมาณทเพยงพอจะชวยปรบเปลยนการอยอาศยของจลนทรยในล�าไสซงสงผลดตอสขภาพของผบรโภค



2002 องคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต (FAO) และองคการอนามยโลก (WHO)

จลนทรยมชวตเมอบรโภคในปรมาณทเพยงพอจะชวยสงเสรมสขภาพของผบรโภค

2008 ส�านกงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) ประเทศไทย

จลนทรยทมชวตซงเมอรางกายไดรบในปรมาณทเพยงพอจะท�าใหเกดผลทเปนประโยชนดานสขภาพ

โดยภาพรวม โพรไบโอตก กคอ จลนทรยทมชวตซงอาจเปนชนดเดยวหรอชนดผสมและเปนประโยชนตอสขภาพ และ International Life Science

Institute (ILSI) ยงไดรวมความหมายถงอาหารทมโพรไบโอตกอกดวย ซงอาหารทมสวนผสมของจลนทรยทมชวตในปรมาณทสามารถสงผลดตอสขภาพผบรโภคกจดเปนอาหารโพรไบโอตก

นอกจากจลนทรยทมชวต (live cell) แลว การศกษาเพอกลาวอางประโยชนของจลนทรยตอสขภาพในรปแบบจลนทรยเซลลตาย (dead cell) และ/หรอสวนประกอบของจลนทรย (component of cell) เชน โปรตน (protein) ของเซลล สารพนธกรรมอยาง ดเอนเอ (DNA) หรอ อารเอนเอ (RNA) ผนงเซลล (cell wall) เยอหมเซลล (cell membrane หรอ cytoplasmic membrane) ซงอาจเปนน�าตาลหลายโมเลกล เรยกวา เอกโซโพลแซคคาไรด (exopolysaccharide; EPS) หรอสวนทเปนลปดหรอไขมนตอกบน�าตาลหลายโมเลกล เรยกวา ลโปโพลแซคคาไรด (lipopolysaccharide; LPS) หรอสวนประกอบอน ๆ ของเซลลกมบทบาทกบการพฒนาผลตภณฑสขภาพในปจจบน จงท�าใหนยามของโพรไบโอตกนนหมายรวมทงจลนทรย




เอกสารอางอง

1. Chuang L, Wu HG, Pai C, Hsieh PS, Tsai JJ, Yen JH, Lin MY. Heat-killed cells of lactobacilli skew the immune response toward T helper 1 polarization in mouse splenocytes and dendritic cell-treated T cells. J Agric Food Chem. 2007; 55: 11080-11086.

2. Lee YK, Nomoto K, Salminen S, Gorbach S. Handbook of probiotics. New York: John Wiley & Sons, Inc.; 1999.

3. Maeda N, Nakamura R, Hirose Y, Murosaki S, Yamamoto Y, Kase T, Yo-shikai Y. Oral administration of heat-killed Lactobacillus plantarum L-137 enhances protection against influenza virus infection by stimu-lation of type I interferon production in mice. Int Immunopharm. 2009; 9: 1122-1125.

4. Nan L, Russell WM, Douglas-escobar M, Hauser N, Lopez M, Neu J. Live and heat-killed Lactobacillus rhamnosus GG: effects on proin-flammatory and anti-inflammatory cytokines/chemokines in gastros-tomy-fed infant rats. Pediatr Res. 2009; 66: 203-207.

5. Schrezenmeir J, de Vrese M. Probiotics, prebiotics, and synbiotics - approaching a definition. Am J Clin Nutr. 2001; 73: 361S-364S.

6. Suskovic J, Kos B, Goreta J, Matosic S. Role of lactic acid bacteria and bifidobacteria in symbiotic effect. Food Technol Biotechnol. 2001; 39: 227-235.

7. Vasiljevic T, Shah NP. Probiotics from Metchnikoff to bioactives. Int Dairy J. 2008; 18: 714-728.

ในรปแบบเซลลทมชวตรปแบบเซลลตายและสวนประกอบของจลนทรยทสามารถกอใหเกดประโยชนตอสขภาพได (Chuang et al., 2007; Maeda et al., 2009;

Nan Li et al., 2009)

จากทไดเกรนน�าถงประวตและนยามของโพรไบโอตกในขางตนนน จะเหนไดวาในประเทศไทย ค�าวา “โพรไบโอตก” ยงไมมการใชกนอยางแพรหลายค�าภาษาไทยค�าแรกทใชแทนค�าวา โพรไบโอตก คอ “เชอชชพ” ซงเขยนเปนบทความโดยศาสตราจารยเกยรตคณ ดร.ไมตร สทธจตต เมอหลายปกอน และราชบณฑตสถานไดแปลความหมายของค�าวา โพรไบโอตก คอ สารเสรมชวนะ และผเขยนกเหนดวยกบความหมายน ซงสารเสรมชวนะ คอ สารทสงเสรมสขภาพหรอเสรมชวตได โดยไมไดหมายถงเพยงจลนทรยทมชวตเทานน แตยงรวมถงจลนทรยรปแบบเซลลตาย และสวนประกอบของจลนทรยทสามารถกอใหเกดประโยชนตอสขภาพได ดงนน ในหนงสอเลมน ผ เขยนจงใครเสนอค�าวา “จลนทรยเสรมชวนะ” หรอ “จลชพเสรมชวนะ” เปนค�าภาษาไทยเพมเตมใชแทนค�าวา “โพรไบโอตก”




นน ๆ ได (2) ไมเปนสายพนธทกอใหเกดโรค (3) สามารถเจรญเพมจ�านวนในทางเดนอาหารได (4) มปรมาณสงเพยงพอทจะกอใหเกดผลดตอสขภาพ (ประมาณ 107-109

cfu/ml ของผลตภณฑ) (Dunne et al., 2001; Vasiljevic and Shah, 2008) แตเมอจะใชโพรไบโอตกนนส�าหรบมนษย สงทตองมงเนนกคอ เรองความปลอดภย หลกเกณฑของการคดเลอกโพรไบโอตกตามหลกทฤษฎเบองตน จะครอบคลมถงเรองความปลอดภย ประโยชน และลกษณะทเหมาะสมทจะน�าโพรไบโอตกไปใชในทางอตสาหกรรมอาหารส�าหรบมนษยรายละเอยดแสดงดงรปท 2.1

รปท2.1คณลกษณะเบองตนของโพรไบโอตกเพอใชเปนเกณฑในการคดเลอกตามทฤษฎเบองตนในการคดเลอก (ดดแปลงจาก Saarela M, et al. 2000 เอกสารอางองหมายเลข 11)

บทท 2

การคดเลอกโพรไบโอตก

Selection of Probiotics

เกณฑการคดเลอกจลนทรยโพรไบโอตกนนไมมหลกการทตายตว หวใจส�าคญขนอยกบความปลอดภยเมอน�าไปใชกบสงมชวตโดยเฉพาะเมอน�าโพรไบโอตกไมวาจะเปนจลนทรยทมชวต หรอสวนของจลนทรย ซงอาจเปนไดทง แบคทเรย เชอรา ยสต ไปใชกบมนษย จะตองมขอควรค�านงถงในเรองความปลอดภย หรอผลขางเคยงทอาจเกดขนทนอกเหนอจากประโยชนของโพรไบโอตกเพยงอยางเดยวซงมความแตกตางกนกบเมอน�าไปใชทางการเกษตร ปศสตว สงแวดลอม อาทเชนในการน�าโพรไบโอตกไปใชเปนอาหารสตวเพอการเพมผลผลตและการสงเสรมสขภาพ ไดมการศกษาและน�าจลนทรยโพรไบโอตกหลายชนดทง แบคทเรย รา ยสต มาใช ซงสามารถใชไดอยางมประสทธภาพ แตเมอจะน�ามาใชกบมนษย อาจสงผลในเรองการระคายเคองหรอผลขางเคยงอน ๆ ได ดงนนในการทจะน�าจลนทรยชนดใดมาเปนโพรไบโอตก จะตองมการศกษาและทดสอบทางวทยาศาสตรเพอใหทราบขอมลทงในเรองคณสมบต ประสทธผลตอสขภาพ และความปลอดภย หรอไดรบการรบรองจากสถาบนทนาเชอถอ เชน องคการอนามยโลกกไดใหการรบรองวาจลนทรยใดเปนชนดทมความปลอดภย (Generally Regarded as Safe หรอ GRAS) ซงไดมการศกษาและน�ามาใชในสงมชวต มขอมลทางวทยาศาสตรรองรบถงความปลอดภยในการน�ามาใช

2.1 เกณฑในการคดเลอกโพรไบโอตก

โดยทวไป การคดเลอกจลนทรยโพรไบโอตกทจะน�ามาใชกบคนและสตวนนมแนวทางหลก ๆ คอ (1) สามารถอาศยอยในระบบทางเดนอาหารของมนษยหรอสตวชนด




ความปลอดภยตอมนษย

คณสมบตทเปนประโยชนตอการใชเทคโนโลย

การผลต

คณสมบตเบองตน

คณสมบตสงเสรมสขภาพทตองการ

รปท 2.2 เกณฑทใชในการคดเลอกคณสมบตโพรไบโอตกเพอน�าไปใชทางการคาและอตสาหกรรมการผลต (ดดแปลงจาก Lee YK, et al. 1999 เอกสารอางองหมายเลข 7 และ Morelli L.2000 เอกสารอางองหมายเลข 9 และ Vasiljevic T and Shah NP. 2008 เอกสารอางองหมายเลข 13)

- แหลงทมา - การกอโรค การท�าใหตดเชอ

- ปจจยทท�าใหเกดความเจบปวดหรอความรนแรง เชน ความเปนพษ กจกรรมเมแทบอลซมโดยธรรมชาต

การดอยาปฏชวนะ เปนตน

- ทนตอกรด สารทมในกระเพาะอาหาร สารทสรางจาก ตบออน

- ทนตอเกลอน�าด - สามารถเกาะตดบนผวเยอบในระบบทางเดนอาหาร

- สงผลดตอสขภาพ

- ปรบปรงระบบภมคมกน - ตานจลนทรยชนดกอโรคในระบบทางเดนอาหาร เชน

Helicobacter pylori, Clostridium difficile เปนตน - ลดโคเลสเตอรอล

- ใชน�าตาลแลกโตส - ตานการกอกลายพนธและการกอมะเรง - กจกรรมของเอนไซมทสงเสรมฤทธดทางชวภาพ - สงเสรมแบคทเรยชนดดและควบคมแบคทเรยชนด ไมด

- มความคงตวทางพนธกรรม - สามารถอยรอดไดเมอผานกระบวนการผลตและ การเกบรกษา

- สงเสรมลกษณะทางประสาทสมผสทด - ตานทานตอการตดเชอไวรสในกระบวนการผลต- สามารถขยายก�าลงการผลตขนาดใหญได

การคดเลอกโพรไบโอตกขนอยกบวตถประสงคของการน�าไปใชงาน และความเหมาะสมกบชนดของผบรโภคโพรไบโอตกนน ๆ ปจจบนทงนกวจยและผประกอบการอาหารเพอสขภาพใหความสนใจศกษาและใชประโยชนโพรไบโอตกกนมากขน จงท�าใหมการก�าหนดคณสมบตทมความหลากหลายเพอใชในการคดเลอกจลนทรยโพรไบโอตกทใชในทางอตสาหกรรม หรอเพอการคา (รปท 2.2) ทงน เพอผลกดนใหผลตภณฑไดรบการรบรองทางกฎหมาย สรางความเชอมนตอผลตภณฑของตนใหกบผบรโภคในการประกอบการตดสนใจเลอกผลตภณฑ รวมทงเพอการแขงขนเชงธรกจในเครอขายผลตภณฑโพรไบโอตกและอาหารโพรไบโอตกประเภทเดยวกน




ล�าไสมากกวาเดกทดมนมขวด ซงสายพนธทพบมากทสด คอ ไบฟโดแบคทเรยมอนแฟนทส (Bifidobacterium infantis) มมากถงรอยละ 99 เมอเดกมอายเรมตงแต 1 สปดาหขนไป ซงแบคทเรยชนดดเหลานท�าใหแบคทเรยกอโรค เชน โคลฟอรม(coli form) และเอนเทอโรคอคคส (Enterococcus) มจ�านวนนอย และเมอเดกทารกหยานมแมจนเขาสวยผใหญจะพบแบคทเรยไบฟโดแบคทเรยม ไบฟดมแทนทแบคทเรยไบฟโดแบคทเรยม อนแฟนทส

BifidobacteriuminfantisBifidobacteriumlongum

Lactobacilluscasei

รปท2.3 ลกษณะแบคทเรยกรดแลกตกเมอถายโดยกลองจลทรรศนอเลกตรอนก�าลงขยาย X15000 (รปแบคทเรย Lactobacillus plantarum และ Bifidobac-

terium longum) และ X20000 (รป Lactobacillus casei และ Bifidobacterium infantis) (ภาพโดย ไชยวฒน ไชยสต และคณะ (2011))

2.2 แบคทเรยกรดแลกตกทเปนโพรไบโอตก (Lactic acid probiotic bacteria)

แบคทเรยกรดแลกตกเปนแบคทเรยทสามารถผลตกรดแลกตกหรอกรดน�านมได ซงเปนแบคทเรยกลมทพบในทางเดนอาหารของคนและสตวและในอาหารหมกดองตาง ๆ ไดมการน�ามาศกษาและพฒนาเปนผลตภณฑโพรไบโอตกมากทสด ไดแก แบคทเรยในตระกลหรอจนส (Genus) แลกโตบาซลลส (Lactobacillus) เอนเทอโรคอคคส (Enterococcus) และไบฟโดแบคทเรยม (Bifidobacterium)

(Salminen et al., 1998; Klein et al., 1998) ตวอยางลกษณะแบคทเรย กรดแลกตกแสดงดงรปท 2.3 ในป ค.ศ. 1900 ไดแยกสายพนธแบคทเรยบรสทธ คอ แลกโตบาซลลสอะซโดฟลส (Lactobacillus acidophilus) ไดเปนครงแรก ตอมากไดมการแยกแบคทเรยแลกโตบาซลลส ไบฟดส (Lactobacillus bifidus) ซงตอมาจดอยในแบคทเรยกลมไบฟโดแบคทเรย (Bifidobacteria) ซงแบคทเรยทอยในกลมนเมอน�าไปยอมสและสองดภายใตกลองจลทรรศน จะมรปรางลกษณะคลายกลบรปตวอกษรเอกซ (X-shape) หรอสวนใหญจะเปนรปตวอกษรวาย (Y-shape) จงเรยกชอตามลกษณะ คอ ไบฟดส หมายถง แยก หรอเปนสองแฉก คลายกบแขนของตววาย สวนแลกโตบาซลลสนน จะมลกษณะเปนรปทอน หรอเรยงตอกนเปนสายโซสน หรอโซยาว ขนอยกบชนด (species) สายพนธ (strain) อาหาร หรอสภาวะในการเลยง ซงในปจจบนแบคทเรยทงสองกลมไดมการน�ามาใชในอตสาหกรรมอาหาร อตสาหกรรมผลตภณฑนมอยางกวางขวาง โดยเฉพาะในอตสาหกรรมอาหารเพอสขภาพ

แบคทเรยชนดแลกโตบาซลลส จะอาศยอยในรางกายมนษย โดยมกอาศยอยในล�าไสเลก ตงแตแรกเกดซงอาจถกสงผานมาทางแม แตแบคทเรยชนดไบฟโดแบคทเรยมมกอาศยอยในล�าไสใหญจะพบในเดกทดมนมมารดาตงแตอาย 7 วนขนไป ดงนนจงอาจเปนสาเหตทท�าใหทารกทดมนมมารดาตงแตแรกคลอดมสขภาพแขงแรงและมระบบภมคมกนทดกวาทารกทดมนมขวดหรอนมกระปอง เนองจากภายในล�าไสของเดกทดมนมมารดามแบคทเรย ไบฟโดแบคทเรย แบคทเรยซงเปนประโยชนตอ

Lactobacillusplantarum




ตารางท2.1 ตวอยางแบคทเรยกรดแลกตกทมรายงานความปลอดภยสามารถใชไดในอาหารส�าหรบมนษย (ดดแปลงจาก Mogensen G, et al. 2002 เอกสารอางองหมายเลข 8)

ป ค.ศ. ทมรายงานการใช

กลมหรอชนด ของแบคทเรย

ผลตภณฑหรอลกษณะการนำาไปใชประโยชน

Bifidobacterium sp.

1970 Bifidobacterium bifidum โพรไบโอตกทเปนสวนผสมในผลตภณฑนมหมก

1980 Bifidobacterium animalis ผลตภณฑนมหมกและโพรไบโอตก

1980 Bifidobacterium breveBifidobacterium infantis

โพรไบโอตกในผลตภณฑนมหมกและผลตภณฑส�าหรบทารก

1980 Bifidobacterium lactis (ชอสกลเรมใชป ค.ศ. 1997 เดมชอ B. animalis)

ผลตภณฑนมหมกทเปนโพรไบโอตก เปนชนดทใชในการผลตผลตภณฑนมหมกในยโรป

1980 Bifidobacterium longum ผลตภณฑนมหมกทเปนโพรไบโอตก

1991 Bifidobacterium adolescentis

ผลตภณฑนมหมกและโพรไบโอตก

Lactobacillus sp.

1930 Lactobacillus delbrueckii subsp. bulgaricus

โยเกรตและผลตภณฑนมหมกชนดอน ๆ

1930 Lactobacillus helveticus ตนเชอในการผลตและการบม เนยแขง

1949 Lactobacillus delbrueckii subsp. lactis

ผลตภณฑนมหมกและเนยแขง

1950 Lactobacillus acidophilus ผลตภณฑนมหมกและโพรไบโอตก

แบคทเรยกลมแลกโตบาซลลส และไบฟโดแบคทเรยม จดเปนแบคทเรยประจ�าล�าไส เนองจากพบในล�าไสมนษยตงแตแรกเกดจนเจรญเตบโตเปนผใหญ แตอาจมความหลากหลายในชนด สายพนธ และจ�านวนในแตละบคคลหรอชวงอาย ขนกบปจจยทเกยวของ เชน พฤตกรรมการบรโภคทไมเหมาะสม ความเครยดการดมเครองดมแอลกอฮอล การสบบหร การใชยาปฏชวนะ เปนตน แบคทเรยกรดแลกตก เปนกลมจลนทรยทมขอมลทางวทยาศาสตรรองรบ และใชประโยชนในทางอตสาหกรรมผลตภณฑเพอสขภาพในมนษยมากทสด เนองจากองคการอนามยโลกใหการรบรองวาเปนแบคทเรยกลมทมความปลอดภย (Generally Regar-

ded as Safe หรอ GRAS) ซงไดมการศกษาและน�ามาใชในสงมชวต มขอมลทางวทยาศาสตรรองรบถงความปลอดภยในการน�ามาใชกบมนษย และยงไดมการศกษาคณสมบตการเปนโพรไบโอตกสงเสรมสขภาพ และน�าไปใชประโยชนทางอตสาหกรรมอาหารเพอสขภาพมากมาย ตวอยางแบคทเรยกรดแลกตกทถกน�ามาใชประโยชนในอตสาหกรรมอาหารแสดงดงตารางท 2.1







1996 Lactobacillus salivarius กระบวนการหมกเนยแขงและโพรไบโอตก

แบคทเรยกรดแลกตกชนดอน ๆ

1903 Lactococcus lactis subsp. cremosisLactococcus lactis subsp. lactisLactococcus lactis subsp. lactis biovar diacetilactisLeuconostoc lactisLeuconostoc mesenteroides subsp. cremosis

ตนเชอในการผลตผลตภณฑหมกจากนม

1930 Streptococcus thermophilus ตนเชอผลตเนยแขงและโยเกรต

1970 Pediococcus pentosaceus

ผลตภณฑหมกจากเนอ

1980 Streptococcus salivarius ผลตภณฑนมหมก และเนยแขง

1980 Enterococcus faecium ผลตเนยแขงและผลตภณฑนมหมกทมคณสมบตโพรไบโอตก

1982 Enterococcus durans ผลตเนยแขง หมกตนเชอขนมปง

และโพรไบโอตก





1950 Lactobacillus kefirgranum และ Lactobacillus kefiri

ผลตภณฑนมหมก (คเฟอร) และชวยลดรสขมในน�าผลไมตระกลสม

1960 Lactobacillus delbrueckii subsp. delbrueckii

ผลตภณฑนมหมก

1962 Lactobacillus johnsonii กระบวนการถนอมอาหารและโพรไบโอตก

1965 Lactobacillus plantarum กระบวนการหมกดองผก และกระบวนการหมกแบบมาโลแลกตก

1970 Lactobacillus casei ตนเชอในการผลตนมหมกและการบมเนยแขง

1970 Lactobacillus paracasei กระบวนการหมกเนยแขง เนยแขงโพรไบโอตก และโพรไบโอตก

1980 Lactobacillus fermentum ผลตภณฑนมหมก

1980 Lactobacillus gasseri Lactobacillus reuterLactobacillus rhamnosus


1988 Lactobacillus crispatus โพรไบโอตก

1996 Lactobacillus amylovorus การผลตขนมปงและการผลตกลโคอะไมเลส





อยางกวางขวางในตางประเทศ

การคดเลอกโพรไบโอตกทมความเหมาะสมเพอใชในการผลตผลตภณฑหมกจากพช หรอผลตโพรไบโอตกโดยผลตภณฑอาหารทไดจากพช จงเปนอกแนวทางหนงในการพฒนาผลตภณฑโพรไบโอตกทไดจากพช ซงจะชวยเพมทางเลอกใหกบกลมผบรโภคทมภาวะไมยอยน�าตาลแลกโตสในนม (lactose intolerant) และผบรโภคมงสวรตไดอกทางหนง

ตารางท2.2คณสมบตโพรไบโอตกของสายพนธแบคทเรย L. plantarum SS2

ทแยกได เปรยบเทยบกบสายพนธ R ทแยกไดจากผลตภณฑนมทางการคา (ดดแปลงจาก ไชยวฒน ไชยสต และคณะใน Duangjitcharoen Y, et al. 2008

เอกสารอางองหมายเลข 1)

คณสมบตโพรไบโอตกสายพนธแบคทเรยทดสอบ

L.plantarumSS2 แบคทเรยอางอง (R)

การทนตอเกลอน�าดทความเขมขนรอยละ 0.15 และ 0.30

ทน ทน

การทนตอคาพเอชตาง ๆ ทน pH 3, 4, 5 และ 8

ทน pH 3, 4 และ 5

ความสามารถในการยอยสารอาหาร ยอยโปรตนและแปง ยอยโปรตน

ผลของการมและไมมออกซเจนตอการเจรญ

ไมมผล ไมมผล

การเพาะเลยงในอาหารทไมผสม Cobalamin

เจรญได เจรญได

ในปจจบนจลนทรยชนดอน ๆ ทไมใชแบคทเรยกลมแบคทเรยกรดแลกตกเชน Staphylococcus sciuri กมรายงานการใชประโยชนในกระบวนการผลตเนยแขง เนยแขงโพรไบโอตก และผลตเปนแบคทเรยโพรไบโอตก เรมตงแต ป ค.ศ. 1997 สวนยสตกไดมการน�ามาใชเปนโพรไบโอตกเชนกน เชน Saccharo-

myces cerevisiae subsp. boulardii กไดถกน�ามาศกษาคณสมบตความเปนโพรไบโอตกและใชกบมนษยเชนกน ตงแต ป ค.ศ. 1990 (Mogensen et al., 2002)

2.3 การคดเลอกแบคทเรยโพรไบโอตกเพอเปนตนเชอ สำาหรบผลตภณฑหมกทมสวนผสมของพช ในประเทศไทย การน�าโพรไบโอตกมาใชในการผลตอาหารส�าหรบมนษยยงมขอจ�ากดสง ทงในเรองของกระบวนการศกษาขอมลทางวทยาศาตรเพอการกลาวอางเปนโพรไบโอตก ตองอาศยขนตอนการศกษาในระดบสงมชวต ซงตองอาศยงบประมาณสงอกทงกฎหมายอาหารรบรองผลตภณฑทมสวนผสมของจลนทรยทมชวตและโพรไบโอตกยงจ�ากดเพยงในผลตภณฑทไดจากนมและเนอสตว ดงนนจงท�าใหมขอมลการคดเลอกและการใชประโยชนโพรไบโอตกในผลตภณฑนมและเนอสตวอยางแพรหลาย แตในการศกษาและคดเลอกโพรไบโอตก เพอใชกบผลตภณฑหมกทมสวนผสมของพชในประเทศไทยยงไมเปนทนยมเมอเปรยบเทยบกบผลตภณฑประเภทเดยวกนในตางประเทศ ทง ๆ ทประเทศไทยมความไดเปรยบในเรองความหลากหลายของผลผลตทางการเกษตร ทงพช ผกและผลไม อกทงผลตภณฑพชหมก เชน ผกดอง ผลไมดอง สมผก ยงเปนผลตภณฑพชหมกทมมานานสบทอดจากภมปญญาทองถนแตยงขาดการสรางมลคาเพม ซงแตกตางจากผลตภณฑทมลกษณะคลายคลงกนในตางประเทศ เชน กมจของประเทศเกาหล มะกอกดองของประเทศทางแถบยโรป ผกดองของประเทศญปน น�าหมกพช EM-X และ OM-X ส�าหรบบรโภคของประเทศญปน เปนตน ซงผลตภณฑเหลาน สามารถกลาวอางวาเปนผลตภณฑอาหารโพรไบโอตกและผลตภณฑอาหารเพอสขภาพทางการคาได




ตารางท2.3 ฤทธตานจลนทรยของแบคทเรย L. plantarum SS2 ทแยกไดเปรยบเทยบกบสายพนธทางการคา R ทดสอบตอแบคทเรยชนดทกอใหเกดโรคในระบบทางเดนอาหาร หรอชนดทท�าใหเกดการบดเนา (ดดแปลงจาก ไชยวฒน ไชยสต และคณะใน Duangjitcharoen Y, et al. 2008 เอกสารอางองหมายเลข 1)

แบคทเรยชนดกอโรคหรอ

ชนดททำาใหเกดการบดเนา

สายพนธแบคทเรยทดสอบ

L.plantarum SS2

แบคทเรยอางอง (R)

Staphylococcus aureus ATCC 25923 +++ +

Bacillus cereus ATCC 11778 +++ +

Shigella sonnei PSSCMI 0032 ++ ++

Shigella flexneri PSSCMI 0035 +++ +

Proteus vulgaris PSSCMI 0041 ++ ++

Proteus rettgeri PSSCMI 0044 ++ +

Enterococcus cloacae PSSCMI 0040 ++ -

Escherichia coli ATCC 25922 +++ +

E. coli O157:H7 ++ +

Salmonella typhimurium PSSCMI 0035 +++ +

Salmonella typhi PSSCMI 0034 +++ ++

Vibrio parahemolyticus VP4 ++ ++

+++ หมายถง บรเวณการยบยงมขนาดเสนผานศนยกลางมากกวาหรอ เทากบ 10 มลลเมตร++ หมายถง บรเวณการยบยงมขนาดเสนผานศนยกลาง 7-9 มลลเมตร+ หมายถง บรเวณการยบยงมขนาดเสนผานศนยกลางนอยกวา 7 มลลเมตร- หมายถง ไมแสดงบรเวณการยบยง

คณสมบตโพรไบโอตกสายพนธแบคทเรยทดสอบ

L.plantarum SS2

แบคทเรยอางอง (R)

การทดสอบความไว (susceptibility) ตอยาปฏชวนะ- Vancomycin- Bacitracin- Gentamicin- Kanamycin- Streptomycin- Norfloxacin- Polymycin B- Ampicillin- Cephalothin- Cefoperazone- Ceftazidime- Chloramphenicol- Erythromycin- Penicillin G- Tetracycline

RRRRRRRSSSSSSSS

RRRRRRRSSSSSS SS

การเพาะเลยงในอาหารทมสวนผสมทไดจากสตว (อาหารเหลว MRS) และอาหารทไมมสวนผสมทไดจากสตว (อาหาร SPY2)

เจรญไดในอาหารเพาะเลยงทง 2 ชนด

เจรญไดในอาหารเพาะเลยงทง

2 ชนด

ชวงระยะเวลาทใชในการแบงเซลล (Generation time)

51 นาท 71 นาท

หมายเหต R (resistance) หมายถง ดอยา S (susceptibility) หมายถง มความไวตอยา





การคดเลอกแบคทเรยกรดแลกตกจากผลตภณฑหมกจากพชตาง ๆ ในกลมของอาหารหมกดองจากพชและกลมของน�าหมกชวภาพจากพช สามารถคดแยกแบคทเรยแลกตก คอ แบคทเรย L. plantarum SS2 เปนแบคทเรยทแยกไดจากผลตภณฑน�าหมกจากผลมะเฟอง (Avetthoa carambola) ซงคณลกษณะทใชเปนเกณฑในการคดเลอกโพรไบโอตกแบคทเรยกรดแลกตกทจะน�ามาใชกบมนษยมคณสมบตหลก ๆ ดงแสดงในตารางท 2.2 2.3 และรปท 2.4 ซงมรายละเอยดดงตอไปน (Lee et al. 1999; Morelli, 2000; Duangjitcharoen et al. 2008)

(1) ความสามารถในการเจรญไดในภาวะทมเกลอน�าดรอยละ 0.15และ 0.30 ทงนเพอใหสมพนธกบสภาวะการหลงเกลอน�าดภายในล�าไสเลกในระบบทางเดนอาหารของมนษย ทมความเขมขนของเกลอน�าดประมาณรอยละ 0.15 - 0.30 และเปนแหลงทโพรไบตกแบคทเรยอาศยอย ทงนแบคทเรย SS2 และแบคทเรยอางอง R สามารถเจรญไดในสภาวะดงกลาว (ตารางท 2.2)

(2) ความสามารถในการเจรญไดในภาวะความเปน กรด - ดาง (คาพเอช, pH unit) 2, 3, 4, 8 และ 9 ซงเปนระดบความเปน กรด - ดาง เชนเดยวกบทพบในกระเพาะอาหารของมนษยซงมความเปนกรดทระดบคาพเอชเทากบ 3 หรอต�ากวา และในล�าไสเลกทมความเปนดางในระดบคาพเอชประมาณ 8 ถง 9 ทงนจากการทดสอบพบวา แบคทเรย SS2 ทแยกไดจากพชสามารถเจรญไดในชวงความเปน กรด - ดาง ทกวางกวา คอ ทนตอคา pH 3 4 5 และ 8 ในขณะทแบคทเรย

รปท2.4 ความสามารถของแบคทเรย L. plantarum SS2 ในการเกาะตดและอาศยอยในล�าไสของหนขาว ก และ ข คอ ความเขมขนของการตดสยอมฟลออ- เรสเซนทแสดงความหนาแนนบรเวณทมการเกาะตดของแบคทเรย L. plantarum

SS2 ทบรเวณเยอบล�าไสของหนกลมควบคมทไมไดปอนแบคทเรย (ก) และกลมทปอนแบคทเรย (ข) (ดดแปลงจาก ไชยวฒน ไชยสต และคณะใน Duangjitcha-

roen Y, et al. 2008 เอกสารอางองหมายเลข 1 และ Duangjitcharoen Y, et al.

2009 เอกสารอางองหมายเลข 2)

ภาพก

ภาพข




ประโยชนตอผบรโภคกลมมงสวรตหรอผทรบประทานอาหารมงสวรตทไมดมนม ซงมกจะมระดบวตามนบ 12 ในรางกายต�า (ตารางท 2.2)

(6) ความสามารถในการยบยงการเจรญของแบคทเรยกอโรคในระบบทางเดนอาหารและแบคทเรยทเปนสาเหตของอาหารเนาเสยรวมทงหมด 13 ชนดพบวา แบคทเรย SS2 สามารถยบยงการเจรญของแบคทเรยทง 13 ชนดไดอยางมประสทธภาพเมอเปรยบเทยบกบแบคทเรยอางอง ซงคณสมบตนของแบคทเรยจะชวยใหแบคทเรย SS2 สามารถตานจลนทรยกอโรคในระบบทางเดนอาหาร อาจชวยในการลดการกอโรคโดยแบคทเรยชนดดงกลาว และปองกนปญหาสขภาพอน ๆ ทมแบคทเรยกอโรคดงกลาวเปนสาเหต (ตารางท 2.3)

(7) ประสทธภาพในการยบยงการเจรญของแบคทเรยกรดแลกตกจากยาปฏชวนะพบวาแบคทเรย SS2 มแนวโนมการตอบสนองตอประสทธภาพของยาปฏชวนะใกลเคยงกนกบแบคทเรยอางอง คอ ดอตอยาในกลมยบยงการสงเคราะหผนงเซลล ไดแก ยาปฏชวนะ vancomycin และ bacitracin ดอตอยาในกลมยบยงการสงเคราะหโปรตน ไดแก ยาปฏชวนะกลม aminoglycosides

เชน gentamicin kanamycin และ Streptomycin ดอตอยาในกลมยบยงการสงเคราะหกรดนวคลอก ไดแก ยาปฏชวนะกลม Quinolones เชน norfloxacin และดอตอยาในกลมยบยงการท�าหนาทของเยอหมเซลล ไดแกยาปฏชวนะ polymyxin B นอกจากน ทงแบคทเรย SS2 และแบคทเรยอางอง R ยงมความไวตอการตอบสนองยากลมยบยงการสงเคราะหผนงเซลล ไดแก ยาปฏชวนะกลม cephalosporins และ penicillin เชน ampicillin cephalothin cefoperazone และ ceftazidime และไวตอการตอบสนองยากลมยบยงการสงเคราะหโปรตน ไดแกยาปฏชวนะ tetracycline chloramphenicol และ erythromycin (ตารางท 2.2)

(8) อตราการเจรญเตบโต เมอเปรยบเทยบอตราการเจรญของแบคทเรยSS2 สายพนธทแยกไดจากผลตภณฑหมกพช และสายพนธอางอง R ทแยกไดจากผลตภณฑนมหมกเพอการคา เปรยบเทยบอตราการเจรญโดยอาศยคา generation time

อางอง R สามารถเจรญไดในชวงความเปนกรด - ดางเทากบ 3 4 และ 5 ความสามารถของแบคทเรยทเจรญไดในสภาวะดงกลาวบงบอกถงความสามารถในการเจรญรอดชวตจากภาวะความเปน กรด - ดาง ในระบบทางเดนอาหารของมนษยได ซงจากผลของการทดสอบแบคทเรย SS2 นาจะสามารถเจรญรอดชวตในทางเดนอาหารของมนษยไดมากกวาแบคทเรยอางอง R (ตารางท 2.2)

(3) ความสามารถในการยอยสารชวโมเลกลขนาดใหญ คอ โปรตน แปง และไขมน ซงแบคทเรย SS2 สามารถยอยไดทงแปงและโปรตน ขณะทแบคทเรยอางอง R สามารถยอยโปรตนไดเพยงอยางเดยว แตอยางไรกดไมพบสายพนธแบคทเรยกรดแลกตกทคดแยกจากผลตภณฑหมกจากพชในครงนทสามารถยอยไขมนได ซงความสามารถในการยอยสารชวโมเลกล คอ ความสามารถในการสงเสรมระบบการยอยสารอาหารเพอการดดซมไปใชประโยชนตอรางกายของมนษยได (ตารางท 2.2)

(4) แบคทเรย SS2 และแบคทเรยอางอง R สามารถเจรญไดทงในสภาวะทมและไมมอากาศ ทงนเนองจากในระบบทางเดนอาหารของมนษยยงลกลงไปยงมปรมาณอากาศทเบาบางหรอไมมอากาศเลย ดงนนสายพนธแบคทเรยแลกตกทสามารถเปนแบคทเรยโพรไบโอตกไดตองมคณลกษณะทสามารถเจรญไดทงสภาวะทมและไมมอากาศได ยงสามารถเจรญไดใกลเคยงกนในทงสองสภาวะ ยงเปนผลดตอการรอดชวตในระบบทางเดนอาหารของมนษย (ตารางท 2.2)

(5) การไมแกงแยงสารอาหารทจ�าเปนตอรางกายมนษย โดยการทดสอบความสามารถในการเจรญไดในอาหารเพาะเลยงทไมมวตามนบ 12 (cobalamin

free medium) ทงนเนองจากการดดซมวตามนเขาสรางกายมกเกดทล�าไสเลก และวตามนบ 12 เปนวตามนทละลายน�าชนดหนงทถกดดซมในบรเวณล�าไสเลก ซงแหลงทมาของวตามนบ 12 ในแหลงอาหารจากธรรมชาตนน พบวามเฉพาะในเนอสตวเทานน ดงนนเมอแบคทเรย SS2 สามารถเจรญไดในอาหารทไมมวตามนบ 12 ซงหมายถงแบคทเรยทดสอบน ไมตองอาศยวตามนบ 12 ในการเจรญจงนาจะเปน




จดจ�ามความทนทาน (oral tolerance) ยอมรบใหอยรวมกนโดยจลนทรยจะอาศยอาหารในการเจรญเตบโต และผลพลอยไดกคอท�าใหเจาบานอยางเราไดรบสงทเปนประโยชนรวมดวย เปนการอยรวมกนแบบพงพาอาศย โดยโพรไบโอตกสามารถท�าใหสภาพแวดลอมทอาศยอยมสภาพเปนกรดท�าใหเชอกอโรค ซงมกไมทนกรดนนไมสามารถเจรญเตบโตได นอกจากนโพรไบโอตกยงสามารถผลตเอนไซมทชวยยอยสารอาหารบางชนดและสามารถผลตวตามน สามารถผลตสารตานเชอแบคทเรยกอโรค เชน กรดอนทรย แบคเทอรโอซน ไฮโดรเจนเปอรออกไซด และสารชนดอน ๆ นอกจากนยงชวยปรบสมดลจลนทรยทมประโยชนใหสามารถควบคมจลนทรยกอโรคในระบบทางเดนอาหารไดซงอาจสงผลดตอสขภาพในดานอน ๆ เชน ชวยลดระดบโคเลสเตอรอลในเลอด ชวยกระตนหนาทของระบบภมคมกน ชวยปองกนการตดเชอ ลดการเกดโรคมะเรง (Ouwehand

et al., 1999; Zubillaga et al., 2001; Holzapfel and Schillinger, 2002; Grajek

et al., 2005) เพมคณคาทางอาหารโดยชวยใหระบบยอยอาหารท�างานไดด และชวยบงคบการเคลอนทภายในระบบทางเดนอาหาร (Vaughan et al., 1999) แตในทางกลบกน ถาเปนจลนทรยชนดทไมดหรอเปนเชอกอโรคระบบภมคมกนจะตอบสนองแบบตอตานโดยกลไกตาง ๆ เปนตนวา เหนยวน�าใหเซลลทเกยวของกบภมคมกนมาท�าลายหรอดกจบแลวขบออกจากรางกายหรออาจเหนยวน�าใหระบบภมคมกนสรางสารมาท�าลายเชอโรคซงถารนแรงอาจมการท�าลายเซลลของเราจนเกดภาวะการอกเสบรนแรงได ฉะนน คณสมบตการเกาะตดเซลลเยอบของโพรไบโอตกจงเปนคณสมบตทมความส�าคญทจะเปนตวขบเคลอนสงผลตอสขภาพของผบรโภค

และ specific growth rate นน แบคทเรย SS2 มอตราการเจรญทรวดเรวกวาแบคทเรยโพรไบโอตกสายพนธอางอง ทงนอตราการเจรญทรวดเรวกวาสามารถเชอมโยงกบการตอบสนองตอภาวะตาง ๆ ในการทดลองซงสามารถตอบสนองใหผลในระยะเวลาทรวดเรวกวาดวยเชนกน การทจลนทรยทจะน�ามาใชเปนโพรไบโอตกสามารถเจรญไดอยางรวดเรว สงผลใหสามารถขยายก�าลงการผลตขนาดใหญไดโดยงายและยงเปนการลดตนทนการผลตในระดบอตสาหกรรมอกดวย (ตารางท 2.2)

(9) ความสามารถในการเกาะตดและอาศยอยบรเวณล�าไสของสงมชวตของแบคทเรยโพรไบโอตก แบคทเรย SS2 สามารถเกาะตดและอาศยอยในล�าไสหนขาวได เมอทดสอบโดยการยอมสเรองแสง cFDA-SE ใหกบแบคทเรย SS2 และปอนใหหนขาวกน เมอเวลาผานไปจงน�าผนงล�าไสสวนตาง ๆ ของหนขาวมาตรวจสอบการเรองแสงดวยเครอง Flow cytometry พบวาแบคทเรยดงกลาวมการเกาะตดบรเวณล�าไสเลก ซงแสดงรปแบบการเรองแสงดงรปท 2.4 ข เมอเปรยบเทยบกบหนกลมควบคมทไมไดปอนแบคทเรยซงมรปแบบการเรองแสงแสดงดงรปท 2.4 กสอดคลองกบภาพการเรองแสงของแบคทเรยดงกลาวทสองดภายใตกลองจลทรรศนเรองแสง

ความสามารถในการเกาะตดผนงล�าไสของเจาบานเปนคณสมบตทมความส�าคญในการสงเสรมสขภาพของผบรโภค เพราะเปนการเรมตนของการอาศยในระบบทางเดนอาหารของสงมชวตและชวยปรบปรงระบบภมคมกนของเจาบานหรอผบรโภคได แบคทเรยทสามารถเกาะตดล�าไสผบรโภคได จะเปนตวขบเคลอนส�าคญใหรางกายผบรโภคเกดกลไกการตอบสนองของระบบภมคมกนของรางกาย โดยเฉพาะในล�าไสนนมเซลลทเกยวของกบระบบภมคมกนกวารอยละ 80 อยบรเวณน จงถอวาระบบทางเดนอาหารเปนแหลงทมบทบาทสงตอสขภาพของสงมชวต เมอแบคทเรยเขาไปในรางกายจะท�าใหระบบภมคมกนจดจ�าวาเปนจลนทรยชนดดหรอชนดทไมดและมการตอบสนองทแตกตางกน อยางเชน ถาเปนโพรไบโอตกซงเปนจลนทรยชนดดมประโยชน เมอผานเขามาในระบบทางเดนอาหาร และเกาะตดผวเยอบบรเวณล�าไส ระบบภมคมกนจะ





1. Duangjitcharoen Y, Kantachote D, Ongsakul M, Poosaran N, Chai-yasut C. Selection of probiotic lactic acid bacteria isolated from fermented plant beverages. Pak J Biol Sci. 2008; 11: 652-655.

2. Duangjitcharoen Y, Kantachote D, Ongsakul M, Poosaran N, Chai-yasut C. Potential use of probiotic Lactobacillus plantarum SS2 isolated from a fermented plant beverage: safety assessment and persistence in the murine gastrointestinal tract. World J Microbiol Biotechnol. 2009; 25: 315-321.

3. Dunne C, O’Mahony L, Murphy L, Thornton G, Morrissey D, O’Halloran S, Feeney M, Flynn S, Fitzgerald G, Daly C, Kiely B, O’Sullivan GC, Shanahan F, Collins JK. In vitro selection criteria for probiotic bacte-ria of human origin: correlation with in vivo findings. Am J Clin Nutr. 2001; 73: 386S-392S.

4. Grajek W, Olejnik A, Sip A. Probiotics prebiotics and antioxidants as functional foods. Acta Biochim Pol. 2005; 52: 665-671.

5. Holzapfel WH, Schillinger U. Introduction to pre and probiotics. Food Res Int. 2002; 35: 109-116.

6. Klein G, Pack A, Bonaparte C, Reuter G. Taxonomy and physiology of probiotic lactic acid bacteria. Int J Food Microbiol. 1998; 41: 103-125.


8. Mogensen G, Salminen S, O’Brien J, Ouwehand A, Holzapfel W, Shortt C, Fonden R, Miller GD, Donohue D, Playne M, Crittenden R, Salvadori

BB, Zink R. Bulletin of the international dairy federation No377: In- ventory of Microorganisms with a documented history of use in food.

แบคทเรย L. plantarum SS2 ทแยกไดจากผลตภณฑหมกจากพชนนมคณสมบตบางประการทดกวาแบคทเรยอางอง เชน ภายใตเงอนไขและสภาวะการทดสอบเดยวกนนน แบคทเรยกรดแลกตกทคดเลอกได สามารถยบยงแบคทเรยกอโรคในระบบทางเดนอาหารไดดกวา รวมทงในการศกษาอตราการเจรญกพบวามอตราการเจรญทรวดเรวกวา โดยสรป แบคทเรย L. plantarum SS2 ทแยกไดจากผลตภณฑหมกจากพช สามารถผานเกณฑการประเมนโพรไบโอตกเบองตนในระดบหลอดทดลอง (in vitro) และสตวทดลองซงจากเกณฑตาง ๆ สามารถเลอกคดกรองคณสมบตตามความเหมาะสมกบเจาบานและการน�าไปใชงาน แตทงนในการกลาวอางเปนโพรไบโอตกทจะใชกบมนษยจะตองมการประเมนในมนษยในระดบตอไป เนองจากในประเทศไทยนน ผลตภณฑทจะใชค�าวาโพรไบโอตกไดตองมจลนทรยทผานเกณฑการประเมนคณสมบตโพรไบโอตกในสงมชวต (in vivo) ทงระดบสตวทดลองและมนษย เพอความปลอดภยตอผบรโภคหรอผทเปนเจาบานของโพรไบโอตกนน ๆ อกดวย




3.1 ความปลอดภยในการใชจลนทรยโพรไบโอตก

โพรไบโอตก คอ จลนทรยชนดด ชนดทมประโยชน ซงกอนทจะน�ามาใชจะตองมรายงานหรอการทดสอบวาเปนชนดและสายพนธทมความปลอดภยตอการน�ามาใชกบสงมชวต โดยเฉพาะเพอการบรโภค สายพนธของแบคทเรยทนยมน�ามาใชเปนแบคทเรยโพรไบโอตกมานาน อาทเชน แบคทเรยในตระกลไบฟโดแบคทเรยม และแบคทเรยในตระกลแลกโตบาซลลสเกอบทกชนด

แบคทเรยในตระกลไบฟโดแบคทเรยม ชนดทส�าคญทใชในปศสตวและคนซงไดรบการรบรองวามความปลอดภย ไดแก ไบฟโดแบคทเรยม อะนมอลส (B. animalis) ไบฟโดแบคทเรยม ไบฟดม (B. bifidum) และ ไบฟโดแบคทเรยม อนแฟนทส (B. infantis)

แบคทเรยในตระกล แลกโตบาซลลส ชนดทส�าคญทใชในปศสตวและคนซงไดรบการรบรองวามความปลอดภย ไดแก แลกโตบาซลลส อะซโดฟลส (L. acidophilus) แลกโตบาซลลส แกสเซอร (L. gasseri) แลกโตบาซลลส คาเซอ(L. casei) แลกโตบาซลลส พาราคาเซอ (L. paracasei) แลกโตบาซลลส แรมโนซส (L. rhamnosus) และ แลกโตบาซลลส แพลนทารม (L. plantarum)

บทท 3

การประเมนความปลอดภยของโพรไบโอตก

Safety Assessment of Probiotics

Brussels: International Dairy Federation; 2002.9. Morelli L. In vitro selection of probiotic lactobacilli: A critical appraisal. Curr Issues Intest Microbiol. 2000; 1: 59-67.10. Ouwehand AC, Kirjavainen PV, Shortt C, Salminen S. Probiotics: mechanisms and established effects. Int Dairy J. 1999; 9: 43-52.11. Saarela M, Mogensen G, Fonden R, Matto J, Mattila-Sandholm T. Pro- biotic bacteria: safety, functional and technological properties. J Bio- technol. 2000; 84: 197-215.12. Salminen S, Wright AV, Morelli L, Marteau P, Brassart D, De Vos WM,

Fonden R, Saxelin M, Collins K, Mogensen G, Birkeland S, Mattila-San- dholm T. Demonstration of safety of probiotics-a review. Int J Food Micro. 1998; 44: 93-106.13. Vasiljevic T, Shah NP. Probiotics from Metchnikoff to bioactives. Int Dairy J. 2008; 18: 714-728.14. Vaughan EE, Mollet B, De Vos, WM. Functionality of probiotics and

intestinal lactobacilli: light in the intestinal tract tunnel. Food Biot. 1999; 10: 505-510.15. Zubillaga M, Weil R, Postaire E, Goldman C, Caro R, Boccio J. Effect

of probiotics and functional foods and their use in different diseases. Nutr Res. 2001; 21: 569-579.




และกลมไบฟโดแบคทเรย รวมทงยสตบางชนดนนมประสทธผลดานสขภาพและมความปลอดภยสงตอการบรโภค และถงแมวาในการบรโภคโพรไบโอตกปรมาณสงเปนประจ�านนโพรไบโอตกกจะสามารถถกขบออกไปพรอมกบอจจาระไดโดยไมกอ

ใหเกดอนตราย เนองจาก โพรไบโอตกจะอาศยอยภายในระบบทางเดนอาหารของสง

มชวตได จะตองมพนทยดเกาะบนผวเยอบภายในระบบทางเดนอาหาร ซงถาโพรไบโอตก

มปรมาณมากเกนพนททจะสามารถยดเกาะไดกจะถกขบออกไปพรอมกบเศษอาหาร

หรออจจาระไดโดยไมกอใหเกดอนตราย แตอยางไรกด กควรเฝาระวงในเรองผลขางเคยง

ในมนษยทอาจเกดขนไดจากการใชโพรไบโอตก โดยเฉพาะในกลมเดกเลก กลมผสงอาย

กลมผปวยทมปญหาภมคมกนบกพรองหรอกลมผปวยทเปนโรคเกยวกบระบบภมคมกน

รางกายทตองไดรบยากดภมคมกนไว ซงมรายงานถงโอกาสการตดเชอแบคทเรย

แลกโตบาซลลสในกระแสเลอดได ในผปวยทไดรบยากดภมคมกน (Wright, 2005;

Salminen et al., 2004, 2006)

โพรไบโอตก ถกน�ามาใชในอาหารผลตภณฑเสรมอาหาร (dietary sup-

plement) และโภชนเภสชภณฑ (nutraceutical) ส�าหรบมนษยอยางแพรหลาย ซงในทางการคา กอนทจะกลาวอางวาเปนผลตภณฑโพรไบโอตกหรออาหารโพรไบโอตกไดนน จะตองศกษาคณสมบตความเปนโพรไบโอตกและประเมนความปลอดภยกอนจงจะสามารถน�ามาใชกบมนษยได ฉะนนความปลอดภยของโพรไบโอตกจงเปนเรองส�าคญอนดบตน ๆ ส�าหรบการประเมนความปลอดภยกอนน�ามาใชกบสงมชวตโดยเฉพาะการใชกบมนษยนน มหลกการประเมนความปลอดภยหลก ๆ 4 ประเดนทควรพจารณาดงน (Donohue et al., 1998; Salminen

et al., 1998; Wright, 2005)

(1) การศกษาการแสดงออกถงความสามารถในการอยรอดและอาศยอย เมอทดสอบในสภาวะเดยวกนกบระบบทางเดนอาหารและผวเยอบของระบบทางเดนอาหาร

(2) การศกษาเอกลกษณและคณลกษณะดงเดมของสายพนธจลนทรยนน ๆ

(3) การศกษาเภสชจลนศาสตรของสายพนธจลนทรย เชน ความสามารถในการอยรอด กจกรรมทเกดขนในระบบทางเดนอาหาร ปรมาณในการออกฤทธปรมาณทเหลอเกาะตดกบเยอบล�าไสกบปรมาณทถกขบออกมากบอจจาระปรมาณทเหมาะสมของแตละสายพนธทจะสงผลตอสขภาพ เปนตน

(4) การศกษาและตรวจตดตามปฏสมพนธระหวางสายพนธจลนทรยและผบรโภค

แบคทเรยกรดแลกตกในกลมแลกโตบาซลลส กลมไบฟโดแบคทเรยและ ยสต เปนจลนทรยทมรายงานถงความปลอดภยในการน�าไปใชในสงมชวตมาเปนเวลานาน (ดงตารางท 3.1) โดยเฉพาะในประเทศญปนและประเทศแถบยโรปซงถงแมวา มรายงานวาจลนทรยโพรไบโอตก อยางเชนแบคทเรยกลมแลกโตบาซลไล




รปท3.1 แสดงผลรวมการเปลยนแปลงน�าหนกอวยวะของสตวทดลองกลมควบคมและกลมทดลองทไดรบการปอนแบคทเรยโพรไบโอตก Lactobacillusplantarum SS2 เปนเวลา 14 วน (ดดแปลงจาก ไชยวฒน ไชยสต และคณะใน Duangjitcharoen Y, et al. 2009 เอกสารอางองหมายเลข 2)

ตวอยางการประเมนความปลอดภยของโพรไบโอตกแบคทเรย L. plantarum

SS2 (Duangjitcharoen et al., 2009) ทแยกไดจากน�าหมกชวภาพมะเฟองทผลตในภาคอสานตอนลางของประเทศไทย เพอคดเลอกสายพนธโพรไบโอตกทจะน�าไปใชกบผลตภณฑอาหารหมกทไดจากพช โดยศกษาผลของแบคทเรยสายพนธน โดยการปอนในหนขาวทความเขมขน 2 ระดบ คอ 1012 เซลลตอหน และ 109 เซลลตอหน โดยใหแบคทเรยเปนเวลา 14 วน และตรวจตดตามการเปลยนแปลงพฤตกรรมสตวทดลอง น�าหนกตว น�าหนกของตบและมาม และเพาะเชอจากตวอยางเลอดเพอประเมนวาโพรไบโอตกสามารถแพรเขาสกระแสเลอดหรอไม โดยเปรยบเทยบกบชดควบคม (control) ทไมไดรบการปอนแบคทเรย L. plantarum SS2 ซงหนกลม

ตารางท 3.1 ตวอยางชนดจลนทรยโพรไบโอตกทมรายงานความปลอดภยตอการใช (ดดแปลงจาก Salminen and von Wright, 1998 เอกสารอางองหมายเลข 7)

ชนดจลนทรย รายงานความปลอดภย

แบคทเรย Lactobacillus สวนใหญไมเปนเชอกอโรค แตมโอกาสพบเปนเชอฉวยโอกาสกอโรค ซงมกพบในผปวยโรคภมคมกนบกพรอง

แบคทเรย Lactococcus สวนใหญไมเปนเชอกอโรค

แบคทเรย Leuconostoc สวนใหญไมเปนเชอกอโรค แตมโอกาสพบในผปวยตดเชอ ซงมกพบในผปวยโรคภมคมกนบกพรอง

แบคทเรย Enterococcus บางสายพนธเปนเชอฉวยโอกาสกอโรคซงเปนสาเหตท�าใหเมดเลอดแดงแตกและดอตอยาปฏชวนะ

แบคทเรย Bifidobacterium สวนใหญไมเปนเชอกอโรค แตมโอกาสพบในผปวยตดเชอ ซงมกพบในผปวยโรคภมคมกนบกพรอง

ยสต Saccharomyces สวนใหญไมเปนเชอกอโรค แตมโอกาสพบในผปวยตดเชอ

ทถกปอนดวยแบคทเรยโพรไบโอตกนนยงคงมพฤตกรรมการกนอาหาร การดมน�า การขบถาย การนอนหลบ การอยรวมกน และการตอบสนองทปกต รวมทงยงคงมลกษณะทางสณฐานวทยา เชน ลกษณะขน สของเทา ทปกตเชนกน แตมน�าหนกตวโดยรวมต�ากวาในกลมควบคม ซงอาจเปนไปไดทโพรไบโอตกจะสามารถชวยควบคมน�าหนกได อาจเนองจากการชวยลดการดดซมกลโคสจากล�าไสหรอชวยเพมเมแทบอลซมของกลโคส เปนตน นอกจากนยงตรวจไมพบแบคทเรยจากการน�าเลอดมาเพาะเชอ และไมพบความแตกตางของน�าหนกของตบและมามระหวางหนกลมทดสอบกบกลมควบคม ดงนน โพรไบโอตกแบคทเรยสายพนธนจงมความปลอดภย ผลการศกษาแสดงดงรปท 3.1 และ 3.2

body

wei

ght g

ain

(g)

Time (days)

control 1012 lactobacili / mouse 109 lactobacili / mouse

u

10

0

20

30

1210 14




3.2 รปแบบและวธการศกษาความปลอดภยของโพรไบโอตก

3.2.1 การศกษาภายนอกกาย (ในหลอดทดลอง) และการศกษาในสตวทดลอง

ในการศกษาภายนอกกายนน โดยมากแลวจะศกษาคณสมบตเบองตนของโพรไบโอตก สวนการศกษาความปลอดภยและการประเมนความเสยงของการใชจลนทรยโดยประเมนในสตวทดลองเพอตอบค�าถามผลทจะเกดขนในมนษยนนยงมขอจ�ากด เนองจากมกจะมความแปรปรวนสงของผลการตอบสนองตอจลนทรยแตละชนด แตในบางเรองยงสามารถศกษาในสตวทดลองได เชน การเคลอนยายต�าแหนงของโพรไบโอตกในระบบทางเดนอาหาร ผลของโพรไบโอตกตอการยอยเยอบผวระบบทางเดนอาหาร ผลขางเคยงของโพรไบโอตกตอระบบภมคมกน ผลการตอบสนองตอปรมาณโพรไบโอตก ความเสยงในการบาดเจบของระบบทางเดนอาหารหรอมผลตอการกดภมคมกนจากการใชโพรไบโอตก การสงถายยนดอยาระหวางโพรไบโอตกกบจลนทรยชนดอนในระบบทางเดนอาหาร เปนตน

Sple

n we

ight i

ndex

or %

live

r weig

ht ra

ti

Spleen weight index Liver weight ratio

7

6

5

4

3

2

1

0

รปท3.2 การเปลยนแปลงน�าหนกมาม (spleen weight index) และตบ (liver

weight ratio) ของสตวทดลองกลมควบคมและกลมทดสอบทปอนแบคทเรยโพรไบโอตก Lactobacillus plantarum SS2 (ดดแปลงจาก ไชยวฒน ไชยสต และคณะ ใน Duangjitcharoen Y, et al. 2009 เอกสารอางองหมายเลข 2)

Control1012Lactobacilli / mouse109 Lactobacili/ mouse




3.2.2 การศกษาในมนษย

การประเมนความปลอดภยของโพรไบโอตกตอมนษย รวมทงผลขางเคยงทอาจเกดขนจากการใชโพรไบโอตกสามารถศกษาไดทงในอาสาสมครสขภาพด และผปวยทางคลนก ซงโดยมากจะประเมนผลขางเคยงของกลมทไดรบโพรไบโอตกเปรยบเทยบกบกลมทไดรบสารเลยนแบบ (placebo) เชน การประเมนผลวาการใชโพรไบโอตกนนสงผลตอการเกดภาวะผดปกตของระบบทางเดนอาหารหรอไม การศกษาความปลอดภยของโพรไบโอตกทเกยวของกบปจจยทางชวภาพอน ๆการประเมนความปลอดภยของผลตภณฑและผลขางเคยงของโพรไบโอตก เชน การประเมนผลขางเคยงระหวางการศกษาในมนษย การเฝาระวงระบาดวทยาของอบตการณทไมพงประสงคในผบรโภคโพรไบโอตกหลงออกจ�าหนาย การทดสอบสารพษและความเปนพษในกรณทเลอกใชชนดหรอสายพนธโพรไบโอตกทมรายงานการสรางสารพษตอสตวเลยงลกดวยนม

ในการน�าจลนทรยโดยเฉพาะโพรไบโอตกสายพนธใหมมาใชกบมนษย จะตองมการประเมนความปลอดภย ความเสยง และผลขางเคยง เมอน�ามาใชจรงในมนษยและแมวาจลนทรยโพรไบโอตกชนดนนจะมรายงานวาปลอดภย แตควรจะตองประเมนในเรองตาง ๆ แสดงดงรปท 3.3 และตวอยางการประเมนความปลอดภยของโพรไบโอตกและผลการศกษา แสดงดงตารางท 3.2

รปท 3.3 แนวทางการประเมนความปลอดภยของโพรไบโอตก (ดดแปลงจาก Salminen S, et al. 1998 เอกสารอางองหมายเลข 7 และ Saarela M, et al.


ประเมนลกษณะทวไป

ประเมนความปลอดภยความเสถยร

ประเมนหนาทและประสทธผลตอสขภาพ

ประเมนผลจากประสบการณการใช

การตรวจตดตามหรอเฝาระวง

และ/หรอ

และ/หรอ

และ/หรอ

แหลงทมา/ ก�าหนดนยาม / ทราบลกษณะของสายพนธจลนทรย

เปนจนส ชนด และ สายพนธทมความปลอดภย

กจกรรมและการรอดชวตในผลตภณฑ ความสามารถในการเกาะตด และการกอโรค

ทนตอสภาวะตาง ๆ เชน คาพเอชต�า ของเหลวในกระเพาะอาหาร เกลอน�าด และของเหลวจากตบออน ความสามารถในการอยรอดและอาศยในระบบทางเดนอาหารของสงมชวตทเปนผถกอาศย

ความสามารถในการกระตนหรอกดการตอบสนองของระบบภมคมกน (ทดสอบในหลอดทดลอง ทดลองในสตวทดลอง การทดสอบทางคลนกโดยใชผปวยหรออาสาสมคร)

ความสามารถในการเกาะตดเยอบผวของระบบทางเดนอาหารและเนอเยอ และความรนแรงในการกอโรค

ความสามารถในการสงเสรมแบคทเรยชนดทเปนประโยชนและควบคมแบคทเรยชนดทเปนอนตราย

ตรวจตดตามผทใชโพรไบโอตกตอเนองเปนเวลานาน ทงในผปวยและผทมสขภาพด

ความสามารถในการตานจลชพและเชอกอโรค

เชอถอไดตามการกลาวอางทางสขภาพหรอไม

เปาหมายของการน�าไปใช มประโยชนหรอความเสยงหรอไม

มผลขางเคยงตอสขภาพของอาสาสมครหรอผปวยหรอไม




ตารางท3.2 ตวอยางการศกษาการประเมนความปลอดภยและผลการประเมนของโพรไบโอตก (ดดแปลงจาก Lee YK, et al. 1999 เอกสารอางองหมายเลข 3)

ชนดการประเมน ผลการประเมนทพงประสงค

การศกษาภายนอกกาย(invitro)

การรกรานของโพรไบโอตก สามารถเกาะตดแตไมรกรานและสามารถปองกนการรกรานของเชอกอโรคได โดยการแยงพนทในการยดเกาะ

การยอยสลายเยอบผวทางเดนอาหาร ตรวจไมพบ

ฤทธตานจลนทรยกอโรค สามารถยบยงการเจรญของจลนทรยกอโรคได

การศกษาในสตว(animalstudy)

ผลตอการพฒนาของเนองอกทถกเหนยวน�าโดยใชสารกอมะเรง

ท�าใหเนองอกพฒนาชาลง

ผลตอตบทถกเหนยวน�าใหเกดการท�าลายดวยแอลกอฮอล

ปองกนหรอบรรเทาการถกท�าลายของตบ

การศกษาทางคลนกในมนษย

การศกษาผลทางคลนก ปองกนและบ�าบดโรค หรอไมท�าใหเกดผลขางเคยงหรอผลทเปนอนตราย

การตงรกรากในทารกทคลอดกอนก�าหนด ในทารก และในเดก

พบการตงรกรากและมโอกาสเกดผลขางเคยงไดนอย

การศกษาทางดานระบาดวทยาและการเฝาระวงเมอผลตภณฑออกจ�าหนายในทองตลาด

การตดเชอทสมพนธกบการไดรบโพรไบโอตก

ตองไมพบการตดเชอทสมพนธกบโพรไบโอตกในประชากรปกตหรอผทมภมคมกนบกพรอง

3.3 ผลขางเคยงหรอโอกาสทอาจสงผลตอความปลอดภย ในการใชโพรไบโอตก

ผลขางเคยงทอาจมโอกาสเกดขนไดในการใชจลนทรยโพรไบโอตก สวนใหญมกพบในผปวยทมปญหาของระบบภมคมกนรางกายทอาจเกดจากโรคประจ�าตว หรอความบกพรองจากการรบประทานยากดภมคมกน เปนตน โดยผลขางเคยงทอาจเกดขนไดม 4 ลกษณะดงน (Salminen et al., 1998; Von Wright, 2005)

3.3.1 การตดเชอทางระบบทวไป (systemic infection)

โพรไบโอตกในกลมแบคทเรยกรดแลกตก เชน แลกโตบาซลไล ไบฟโดแบคทเรยนน โดยสวนมากไมพบเปนเชอกอโรคและไมท�าใหตดเชอทางระบบทวไปและทางกระแสเลอด แตมโอกาสเสยงทจะพบแบคทเรยกลมดงกลาวเปนแบคทเรยฉวยโอกาสซงพบเปนสวนนอย โดยจะพบในผทมภาวะภมคมกนบกพรอง ผทไดรบยากดภมคมกน เดกทารกซงมระบบปองกนของระบบทางเดนอาหารทยงไมสมบรณ ผปวยอาการหนกทนอนรกษาตวในโรงพยาบาลเปนตน ส�าหรบแบคทเรย แลกโตบาซลไล นน L. rhamnosus เปนชนดทควรเฝาระวงการตดเชอมากทสดเมอเปรยบเทยบกบแลกโตบาซลไล ชนดอน ๆ อาจเนองจากแบคทเรยชนดนพบมากในระบบทางเดนอาหารของมนษย

3.3.2 การเสอมลงทางเมแทบอลซม (deleterious metabolic activity)

เมอแบคทเรยโพรไบโอตกอาศยอยภายในระบบทางเดนอาหารเปนจ�านวนมากอาจเกดผลขางเคยงจากการยอยสลายเกลอน�าด (bile salt deconjugated activity) ทสงเกนปกตได นอกจากนยงมรายงานถงความเสยงทอาจเกดจากแบคทเรยบางสายพนธของชนดแบคเทอรอยเดส (bacteroides) และแลกโตบาซลไลบางชนดทสามารถสลายเยอบผวล�าไสหรอไกลโคโปรตน (glycoprotein) ได ดงนน อาจเกดผลขางเคยงจากการยอยสลายเมอกเหลานสงเกนปกต ซงอาจสงผลตอปราการปองกนของ




เยอบล�าไสได ซงการประเมนการสลายเยอบผว ล�าไสนนนบวาเปนอกหนงตวชวดของการประเมนความเปนพษ (toxicity) ของโพรไบตกตอล�าไสดวย

3.3.3 การกระตนภมคมกนสงเกนในผทมปญหาภมคมกนไวเกน (excessive immune stimulation in susceptible individual)

ในสวนประกอบของเซลลแบคทเรย เชน เพปทโดไกลแคน (peptidoglycan) ในสวนผนงเซลล เยอหมเซลล หรอสวนทเปนลโปโพลแซคคาไรด (lipopolysaccharide;

LPS) โปรตน (protein) ของเซลลลวนแตมรายงาน ถงผลการเหนยวน�าใหเกดการตอบสนองของระบบภมคมกนของผบรโภคหรอเจาบาน ดงนน ในผทมภาวะภมคมกนไวเกดตอสงเราเหลาน อาจเกดผลขางเคยงท�าใหมอาการไข อาการอกเสบรนแรง อาการบาดเจบทตบ หวใจ หลอดเลอด หรออาการจากโรคแพภมตวเอง (autoimmune diseases)

3.3.4 การสงถายยนหรอสารพนธกรรม (gene transfer)

การสงถายผานยนในการดอตอสารหรอยาปฏชวนะการดอยาหรอสารปฏชวนะของแบคทเรยทวไปและแบคทเรยโพรไบโอตก สมพนธกบการสงถายผานทางสารพนธกรรม เชน โครโมโซม (chromosome) ทรานสโพซอน (transposon)

ซงมขนาดเลกกวาโครโมโซมมาก และยนซงเปนทตงของต�าแหนงพลาสมด (plasmid

located gene) ทแสดงออกถงการดอตอยาปฏชวนะ การดอยาของแบคทเรยเกดขนจากการเปลยนแปลงทางพนธกรรม (mutation) ของแบคทเรยโดยการเปลยนแปลงนอาจเกดขนทสวนของสารพนธกรรมหลกของเชอทเรยกวาโครโมโซมสวนของโครโมโซมมขนาดใหญประกอบดวยยน (gene) ทจะแสดงออกเปนลกษณะตาง ๆ ของโพรไบโอตกรวมทงการดอยา ยนทควบคมการดอยาทอยบนพลาสมดและทรานสโพซอนของแบคทเรยชนดหนงสามารถถายทอดไปยงแบคทเรยชนดอน ๆ ไดงายท�าใหเกดการแพรกระจาย การดอยาจากเชอหนงไปสอกเชอหนงไดรวดเรว ดงนน แบคทเรยทสามารถสงถายสารพนธกรรมของการ

ดอยาไดนน ไมควรน�ามาใชในอาหารมนษย เนองจากยนดอยาดงกลาวอาจสามารถสงถายสแบคทเรยหรอจลนทรยสายพนธอน ชนดอน หรอแมกระทงกลมอนทเปนแบคทเรยชนดกอโรคได โดยเฉพาะแบคทเรยทเปนสาเหตของโรคทองรวง อาหารเปนพษ เปนตน ซงการสงถายยนดอยาของโพรไบโอตกน อาจสงผลขางเคยงรนแรงเมอน�าไปใชในผทตองใชยาปฏชวนะ

ทงนการประเมนประสทธผลและความปลอดภยของการผลตโพรไบโอตกอาหารโพรไบโอตก หรอผลตภณฑโพรไบโอตกเพอการคา จะตองอางองตาม กฎเกณฑสากลในการใชจลนทรย และ/หรอเกณฑอางองของประเทศนน ๆ ซงการใชประโยชนจากจลนทรยนน ถาใชอยางถกตองกจะเกดประโยชนสงสด ถาใชไมถกตองกอาจเกดอนตรายรายแรงได ดงนนในการทจะน�าโพรไบโอตกมาใชในรปแบบใด ควรมความรความเขาใจเกยวกบจลนทรยและผลตภณฑโพรไบโอตกเปนอยางด เพอความปลอดภยและไดรบประโยชนในการสงเสรมสขภาพสงสด





1. Donohue DC, Salminen S, Marteau, P. Safety of probiotic bacteria. In: Salminen S, Von Wright A, editor. Lactic acid bacteria: Microbiology and functional aspects. New York: Marcel Dekker, Inc.; 1998. p.369-383.

2. Duangjitcharoen Y, Kantachote D, Ongsakul M, Poosaran N, Chaiyasut C. Potential use of probiotic Lactobacillus plantarum SS2 isolated from a fermented plant beverage: safety assessment and persistence in the murine gastrointestinal tract. World J Microbiol Biotechnol. 2009; 25: 315-321.


4. Saarela M, Mogensen G, Fonden R, Matto J, Mattila-Sandholm T. Pro-biotic bacteria: safety, functional and technological properties. J Bio-technol. 2000; 84: 197-215.

5. Salminen MK, Rautelin H, Tynkkynen S, Poussa T, Saxelin M, Valtonen V, Jarvinen A. Lactobacillus bacteremia, clinical significance, and

patient outcome, with special focus on probiotic L. rhamnosus GG. Clin Infect Dis. 2004; 38: 62-69.

6. Salminen MK, Rautelin H, Tynkkynen S, Poussa T, Saxelin M, Valtonen V, Jarvinen A. Lactobacillus bacteremia, species identification, and antimicrobial susceptibility of 85 blood isolates. Clin Infect Dis. 2006; 42: 35-44.

7. Salminen S, von Wright A. Current probiotics- safety assured Microb Ecol Health Dis. 1998; 10: 68-77.

8. Salminen S, von Wright A, Morelli L, Marteau P, Brassart D, de Vos WM, Fonden R, Saxelin M, Collins K, Mogensen G, Birkeland S, Mattila-Sandholm T. Demonstration of safety of probiotics-a review. Int J Food Micro. 1998; 44: 93-106.

9. Von Wright A. Regulating the safety of probiotics - the European approach. Curr Pharm Design. 2005; 11: 17-23.

บทท 4

ผลของโพรไบโอตกตอสขภาพ

Effects of Probiotics on Health

4.1 บทบาทของโพรไบโอตกในการดแลสขภาพเชงปองกน

บทบาทหลกของโพรไบโอตกตอสขภาพไมไดเปนการรกษาแตเนนแนวทางการปองกน โดยปองกนปญหาสขภาพตาง ๆ ทอาจเกดขนไดโดยการชวยรกษาสมดลของระบบทางเดนอาหาร โดยปกตคนสวนใหญมกจะใหความส�าคญเพยงวา ถาเราเพยงแตรบประทานอาหารทดกจะสงผลโดยตรงถงการมสขภาพทด เพราะเชอวา“การรบประทานอาหารทดกจะทำาใหมสขภาพทด” (You are what you eat) แตแทจรงแลวนน “สขภาพจะดไดไมใชเพยงเพราะแคเรารบประทานอาหารด ๆ เทานน” (We aren’t only what we eat) ในความเปนจรงแลวนน ความส�าคญของอาหารทเรารบประทานเขาไปขนอยกบระบบยอยอาหารของเราวาท�างานไดดเพยงใด ซงอาหารนนจะตองถกยอยและรางกายตองสามารถดดซมสารอาหารทถกยอยนนไปใชประโยชนไดจรงตลอดจนของเสยทเหลอจากการดดซมไปใชกจะถกรวบรวมและถกขบถายออกไป

ดวยเหตผลน ระบบทางเดนอาหารซงกคอตงแตปากทรบประทานอาหาร กระเพาะอาหารส�าหรบยอยสารอาหาร ล�าไสส�าหรบดดซมสารอาหาร น�า วตามน และเกลอแรจากกากอาหารเขาสรางกาย ท�าใหกากอาหารรวมตวกลายเปนกอนอจจาระระบบการกกเกบอจจาระ ระบบการควบคมความตองการในการถายอจจาระ และระบบการหมกยอยกากอาหารชนดทรางกายไมสามารถยอยไดโดยจลนทรยทอยในล�าไส จงเปนยทธศาสตรสขภาพทส�าคญ เปนสวนเชอมโยงกบสขภาพรางกายสวนอน ๆ ถาหากปจจยใดกตามทสงเสรมการท�างานของระบบทางเดนอาหารใหด�าเนนไปจนสนสดถงการขบถายอยางสมบรณ เปนการท�าความสะอาดล�าไสใหญ




ปจจยนนกสงเสรมใหรางกายมสขภาพทด ซงโพรไบโอตกกเปนปจจยหนงทส�าคญทชวยระบบการยอย และสงเสรมการท�างานของระบบขบถาย จงเปนเหตผลวาท�าไมโพรไบโอตกถงชวยสงเสรมสขภาพของเจาบานได

จลนทรยโพรไบโอตกอาศยรวมกบสงมชวตซงเรยกวาผบรโภคหรอเจาบาน(host) แบบพงพาอาศย (symbiosis) โดยอนทจรงแลว โพรไบโอตกไมไดใหประโยชนตอผบรโภคโดยตรง ซงประโยชนทไดกบผบรโภคนนถอวาเปนผลพลอยได ซงแตเดมนนรางกายของสงมชวตทงมนษยและสตวมความซบซอน มความตองการสารอาหารอน ๆ ทไมสามารถสรางไดดวยตวเอง แตเชอจลนทรยเปนสงมชวตทไมซบซอนสามารถใชอาหารไดจากสงมชวตทอาศยอย โดยจลนทรยเหลานจะยอยสลายสารอาหารในรางกาย สงมชวตเพอใชในการเจรญและสงมชวตทเปนเจาบานกจะไดประโยชนทเกดจากการยอยสารอาหารของจลนทรยนเอง ท�าใหไดสารอาหารทเปนประโยชน และใหพลงงานแกสงมชวตทจลนทรยนน ๆ อาศยอย เปนการอาศยผลประโยชนซงกนและกน โดยเรมตนจากจลนทรยทอาศยอยในระบบทางเดนอาหารซงสวนใหญกคอ แบคทเรย โดยจะอาศยอาหารทเจาบานรบประทานเขาไป แลวเอนไซมภายในปากจะยอยอาหารเปนอนดบแรก และถกสงตอไปยอยดวยกรดในกระเพาะอาหาร และในทสดจะถกยอยตอดวยเอนไซมจากตบออนไดเปนอนภาคขนาดเลก และตอจากนนแบคทเรยในล�าไสจะสรางน�ายอยออกมายอยสารอาหารอนภาคเลกตอจนถงระดบทแบคทเรยสามารถใชเปนสารอาหารเพอการเจรญเตบโตของแบคทเรยเอง ซงแททจรงแลวนน แบคทเรยไมไดยอยสารอาหารใหกบเราโดยตรง แตทงน เนองจากแบคทเรยมวงจรชวตสน ตายเรว จงท�าใหน�ายอยและสารส�าคญทเปนประโยชนอน ๆ ทแบคทเรยโพรไบโอตกผลตออกมา และแมกระทงเศษของเซลลแบคทเรยโพรไบโอตกทตายแลวทหลงเหลออยเปนประโยชนตอเจาบาน (แสดงดงรปท 4.1) ล�าไสเรากสามารถดดซมสารอาหารทไดจากการยอยของแบคทเรยไปใชประโยชนตอไดเชนกน จงเรยกไดวาเปนการอยอาศยแบบพงพากนนนเอง ดงนน ความสมดลของจลนทรยในระบบทางเดนอาหารจะท�าใหเกดการพฒนาในล�าไสและสงผลตอสขภาพของเจาบาน ท�าใหสงมชวตซง

เปนผบรโภคของโพรไบโอตกมความสามารถในการตานทานโรค โดยเฉพาะโรคทเกยวกบระบบทางเดนอาหาร (Isolauri et al., 2001; Suskovic et al., 2001)

รปท4.1 บทบาทของจลนทรยโพรไบโอตกทสงผลตอผบรโภคหรอเจาบาน

ผบรโภคเปนผถกอาศยหรอเรยกวา เจาบาน ไดรบโพรไบโอตก

โพรไบโอตกแทรกตวอยตามรองวลไลของล�าไส ผลตสารทม

ประโยชนตอเจาบาน เชน กรดอะมโน กรดอนทรย วตามน สารตานอนมลอสระ เปนตน

โพรไบโอตกทเกาะตดผนงล�าไสไดจะเจรญเตบโตหรอเกาะตด

กบผนงล�าไสทกสวน

โพรไบโอตกยอยสลายกากอาหารเพอน�าไปใชในการเจรญเตบโต

โพรไบโอตกแยงพนทไมใหเชอกอโรคเกาะตดได

สารอาหารทเปนประโยชนทไดจาก

การยอยโดยโพรไบโอตก

โพรไบโอตกผานกระเพาะอาหาร

แบคทเรยทเกาะไมไดจะถกขบถายออกไป

เซลลตายหรอสวนประกอบของโพรไบโอตกเหนยวน�า

ใหเกดการท�างานของระบบภมคมกน

ดงดดแมคโครฟาจ ซงเปนเซลลทท�าหนาทท�าลายเชอโรค หรอสงแปลกปลอม เปนการกระตน

ภมคมกนเฉพาะแหงไดดขน

โพรไบโอตกเหนยวน�าใหเกดการท�างานของระบบภมคมกน หรอสรางสารทเกยวของกบ

การก�าจดเชอโรคได

โพรไบโอตกสรางกรดแลกตก และ/หรอสารอนๆ ยบยงหรอท�าลาย

เชอกอโรค

ประโยชนหรอผลพลอยไดทเจาบานจะไดรบเมอมโพรไบโอตกในระบบทางเดนอาหาร




4.2 โพรไบโอตกกบระบบทางเดนอาหาร

มนษยและสตวถอวาเปนแหลงทอยอาศยขนาดใหญส�าหรบจลนทรย ซงแหลงชมชนขนาดใหญทเปนแหลงรวมของจลนทรยในรางกายคนเรากคอ บรเวณล�าไส เนองจากล�าไสของเรามพนทขนาดใหญมาก จงถอไดวาล�าไสซงเปนสวนหนงของระบบทางเดนอาหารนน เปนพนทสวนใหญของรางกายทจะสมผสกบจลนทรยเปนบรเวณทเปนระบบภมคมกนประมาณรอยละ 40 ของรางกาย และเปนปราการดานส�าคญทจะปกปองรางกายและตอบสนองตอจลนทรยชนดทเปนอนตราย ซงสงผลตอสขภาพรางกายสวนอน ๆ อกดวย โดยปกตล�าไสของทารกเมออยในครรภมารดาจะปลอดเชอจลนทรย แตพอแรกเกดทารกจะไดรบจลนทรยครงแรกตอนคลอดผานชองคลอดของมารดา และตอมาไดรบโดยตรงจากน�านมของมารดา สงผลใหจลนทรยชนดตาง ๆ เชน แบคทเรยโคลฟอรม (coliform) แบคทเรยกลมเอนเทอโรแบคเตอร (enterobacter) แบคทเรยกลมแลกโตบาซลไล (lactobacilli) เปนตน เขาไปยดพนทและอาศยอยภายในล�าไสของทารกโดยปรยาย และยงมโอกาสทจะไดสมผสและรบจลนทรยเขาสรางกายไดตลอดเวลา ไมวาจะเปนจากการกนอาหาร การหายใจ การสมผสกบสงแวดลอมทมจลนทรยนนอย (Heyman et al., 2000) เฉพาะในล�าไสของมนษยอาจมแบคทเรย

ถงประมาณ 10 ลานเซลล และมมากกวา 400 สปชส และมกเปนชนดไมชอบอากาศถงรอยละ 99.9 โดยมประมาณ 1011-1012 cfu/กรม (Simon and Gorbach,

1986) อยรวมกน เรยกวา ไมโครไบโอตา (microbiota) หรอ จลนทรยประจ�าถน (normalflora) ซง Bacteroides, Bifidobacteria, Eubacteria, Clostridium และ

Enterobacteriaceae คอ แบคทเรยทพบไดอยางเดนชดอาศยรวมกบเราซงถอเปนเจาบาน (Simon and Gorbach, 1986; Lee et al., 1999; Suskovic et al., 2001) ชนดและปรมาณแบคทเรยทพบภายในระบบทางเดนอาหารแสดงไดดงรปท 4.2

แหลงชมชนของจลนทรย (microbial colonization) ทเรยกวาไมโครไบโอตาภายในล�าไสของสงมชวตมความแตกตางกน ทงนขนอยกบปจจยตาง ๆ เชน วยสขภาพ วถชวต รปแบบการบรโภค เปนตน อยางเชนทารกเมอแรกคลอดจะพบจลนทรยชนดด คอ แลกโตบาซลลส จ�านวนมาก ซงตอมาจะลดลงเมอทารกมอายเพมขน ทารกทดมนมแมในชวง 7 วนแรก จะพบแบคทเรยชนดด คอ ไบฟโดแบคทเรยมภายในล�าไสสง โดยเฉพาะในทารกทดมนมมารดา จะพบแบคทเรยชนดนสงมาก แตส�าหรบทารกทคลอดกอนก�าหนด ทารกทไมไดดมนมมารดา และทารกทคลอดโดยวธผาตด จะพบแบคทเรยกลมฉวยโอกาส เชน แบคเทอรอยเดส และ เอนเทอโรแบคทเรยในปรมาณสงกวา และเมอทารกหยานมจนกระทงถงวยเจรญเตบโตกจะมแบคทเรยชนดอน ๆ รวมทงชนดทไมดหรอเชอโรคเพมมากขน เชน แบคทเรย คลอสตรเดยม แบคทเรย เอนเทอโรแบคเตอร ทกอโรคได เปนตน (Suskovic et

al., 2001)




รปท4.2ชนดและปรมาณของจลนทรยทพบภายในระบบทางเดนอาหาร (กระเพาะอาหาร ล�าไสเลก ล�าไสใหญ) (ดดแปลงจาก Ishibashi N., et al. 1997 เอกสารอางองหมายเลข 22 และ Isolauri E., et al. 2004 เอกสารอางองหมายเลข 25)

ลำาไสใหญ 1010 -1011cfu/g จลนทรย BacteroidesBacillusBifidobacteriumClostridiumEnterococcusStreptococcusEubacteriumFusobacterium

ลำาไสเลกสวนดโอดนม 103 -104 cfu/g จลนทรย Bacteroides Lactobacillus Streptococcus ยสต Candida albicans

ลำาไสเลกสวนเจจนม 105 -107 cfu/gจลนทรย BacteroidesLactobacillus StreptococcusยสตCandida albicans

ลำาไสเลกสวนไอเลยม 107 -108 cfu/gจลนทรย BacteroidesClostridiumEnterobacteraceaeEnterococcusLactobacillusVeillonella

กระเพาะอาหาร 104 cfu/gจลนทรย Helicobacter pylori Lactobacillus Streptococcus ยสต Candida albicans

จลนทรย อาหารทบรโภค และการท�างานของระบบทางเดนอาหารมความสมพนธตอกนเปนระบบทจะสงผลตอสขภาพของเจาบาน ซงถาสามารถควบคมใหระบบทางเดนอาหารของเรามปรมาณจลนทรยชนดทเปนประโยชนหรอโพรไบโอตก ใหมากกวาหรอสมดลกบจลนทรยชนดทเปนโทษได ควบคกบการบรโภคอาหารทเปนประโยชนตอรางกายอยางเชน อาหารประเภทใยอาหารสงซงไดจาก ผก ผลไม ธญพช กจะสามารถควบคมปญหาสขภาพและการเกดความเสอมของระบบทางเดนอาหารตลอดจนระบบอน ๆ ของรางกายได ซงจลนทรยบางชนดสามารถหมกยอยเปบไทดและหมกยอยอาหารประเภทโปรตนโดยการเกดปฏกรยาการสลายโปรตนแลวไดสารทท�าใหเกดกลนเหมนเนา เรยกวา ปฏกรยาพวตรแฟคชน (putrefaction) โดยจลนทรยบางชนดจะท�าใหเกดสารพษตาง ๆ ขน เชน แอมโมเนย (ammonia) เอมน (amine) ฟนอล (phenol) อนโดล (indole)

(Guarner and Malagelada, 2003; Salminen et al., 1998) พาราครซอล (p-cresol) และ สแกโทล (skatole) (Yokoyama and Carlson, 1979) แสดงดงรปท 4.3 ซงสารตาง ๆ เหลานอาจถกขบออกไปกบอจจาระหรอถกสะสมอยภายในล�าไสใหญ สารทงหมดดงกลาวน เมอถกสะสมจะเปนตวการท�าใหเกดกลนของอจจาระ และสามารถกอใหเกดมะเรงและ/หรอเปนพษตอรางกายไดหากอจจาระยงมกลนแรงมากเทาไรยงแสดงถงการเกดการหมกยอยโปรตนจากเนอสตวโดยจลนทรย และเกดสารพลอยไดดงกลาวมากเทานน

สารตาง ๆ ทเกดจากการยอยโปรตนดงกลาว ไมไดเกดขนจากการยอยโดยเอนไซมในระบบทางเดนอาหารของมนษยตามปกต แตเกดจากกระบวนการหมกยอยโดยจลนทรยแตละชนดทอาศยอยในระบบทางเดนอาหาร ซงสารเหลานมกเปนตนเหตท�าใหเกดกลนเหมน ทงทปนมากบอจจาระหรอออกมาทางลมหายใจ ลมปาก (กลนปาก) และทางผวหนง (กลนตว) สะทอนถงบคลกภาพภายนอกของคนเราไดดวย นอกจากอาหารโปรตน ไขมนแลว อาหารประเภทคารโบไฮเดรตบางชนดทรางกายไมสามารถยอยได และไมมจลนทรยชนดทเปนประโยชนในล�าไสมาชวยยอย กสามารถท�าใหเกดกลนไดเชนกน ยงบรโภคอาหาร




ประเภทเนอสตวมากขน สารเหลาน จะถกผลตมากขนและจะลดลงเมอบรโภคเสนใยหรอใยอาหารมากขน กลนของอจจาระจะเปนเสมอนดชนชวยชบงการเกดสารเหลานขนภายในล�าไสใหญของมนษย ยงถาเปนจลนทรยชนดทกอใหเกดโทษตอรางกายกจะสามารถยอยสารอาหารแลวกอใหเกดสารทเปนพษตอรางกายได ดงนนการทจะเกดสารใดในระบบทางเดนอาหารของเราเพอทรางกายจะดดซมไปใชประโยชนตอแลวเกดผลดตอสขภาพหรอไมนน ขนอยกบชนดและปรมาณจลนทรยทอาศยอยในระบบทางเดนอาหารของมนษยนนเอง

รปท4.3แสดงการหมกยอย (fermentation) สารอาหารประเภทตาง ๆ แลว ไดสารทท�าใหเกดกลนเหมนและอาจเปนสารพษ (ดดแปลงจาก Mackie RI, et al.


อาหารถกหมกยอยโดยเอนไซมจากจลนทรยในระบบทางเดนอาหารและเอนไซมในระบบทางเดนอาหาร

สารททำาใหเกดกลนเหมน รนแรงและอาจเปนพษตอรางกายได

เซลลจลนทรย แกสมเทน แกสคารบอนไดออกไซด นำา

จลนทรย*** ในระบบทางเดนอาหารจะยอยเปนพลงงานเพอสรางเปนเซลลจลนทรย (cell mass)

จลนทรย*** เปนตวกลางส�าคญวาจะยอยสารทท�าใหเกดกลนเหมนและอาจเปนพษ ตอรางกายทเกดจากการยอยอาหารนนหรอไม ขนอยกบชนดจลนทรย วาเปนชนดทเปนประโยชนตอเจาบานหรอไม

ประเภท

ไขมน

กรดไขมน อนโดลและฟนอลแอมโมเนยและเอมน

ประเภท

โปรตน

ประเภท

คารโบไฮเดรต

สารทมซลเฟอรเปนองคประกอบ




จลนทรย เปนตวขบเคลอนส�าคญใหรางกายเราเกดกลไกการตอบสนองของระบบภมคมกนรางกาย โดยเฉพาะในล�าไสนนมเซลลทเกยวของกบระบบภมคมกนกวารอยละ 80 อยบรเวณน จงถอวาระบบทางเดนอาหารเปนแหลงทมบทบาทสงตอสขภาพของสงมชวต เมอจลนทรยเขาไปในรางกายจะท�าใหระบบภมคมกนจดจ�าวาเปนจลนทรยชนดดหรอชนดทไมด และมการตอบสนองแตกตางกน เชน ถาเปนโพรไบโอตก เมอผานเขามาในระบบทางเดนอาหาร และเกาะตดผวเยอบบรเวณล�าไส ระบบภมคมกนจะจดจ�าและมความตานทาน (oral tolerance) ยอมรบใหอยรวมกนโดยจลนทรยจะอาศยอาหารในการเจรญเตบโต ซงจะท�าใหผบรโภคไดรบสงทเปนประโยชนรวมดวย โดยโพรไบโอตกสามารถท�าใหสภาพแวดลอมทอาศยอยมสภาพเปนกรด ท�าใหเชอกอโรคซงมกไมทนกรดนน ไมสามารถเจรญได นอกจากน โพรไบโอตกยงสามารถผลตเอนไซมทชวยยอยสารอาหารบางชนด สามารถผลตสารทมฤทธตานเชอแบคทเรยกอโรคได เชน กรดอนทรย แบคเทอรโอซน ไฮโดรเจนเปอรออกไซด และสารชนดอน ๆ นอกจากน โพรไบตกยงชวยปรบสมดลจลนทรยทมประโยชนใหสามารถควบคมจลนทรยกอโรคในระบบทางเดนอาหารได นอกจากนยงอาจสงผลดตอสขภาพในดานอน ๆ เชน ชวยลดระดบโคเลสเตอรอลในเลอด ชวยกระตนหนาทของระบบภมคมกน ชวยปองกนการตดเชอ ลดการเกดมะเรง (Ouwehand et al., 1999; Zubillaga et al., 2001; Holzapfel and Schillinger, 2002; Grajek et al., 2005) เพมคณคาทางอาหารโดยชวยใหระบบยอยอาหารท�างานไดด และชวยบงคบการเคลอนทภายในระบบทางเดนอาหาร (Vaughan et al., 1999) แตในทางกลบกน ถาเปนจลนทรยชนดทไมดหรอเปนเชอกอโรค ระบบภมคมกนจะตอบสนองแบบตอตานโดยกลไกตาง ๆ เปนตนวา เหนยวน�าใหเซลลทเกยวของกบระบบภมคมกนมาท�าลายหรอดกจบแลวขบออกจากรางกาย หรออาจเหนยวน�าใหระบบภมคมกนสรางสารมาท�าลายเชอโรค ซงถารนแรงอาจมการท�าลายเซลลของเราจนเกดภาวะการอกเสบรนแรงได ฉะนน โพรไบโอตกจงมบทบาทส�าคญตอความสมดลของล�าไส ซงสงผลตอการมระบบภมคมกนของรางกายทมประสทธภาพ จงท�าใหเจาบานทโพรไบโอตกอาศยอยมสขภาพทดดวย


ปรบสมดลการตอบสนองตอภมคมกน

เกดปฏกรยาแตกตวของเกลอนำาดอยในรปอสระ

และถกขบออก

เกดปฏกรยาไฮโดรไลซสนำาตาลแลกโตส

ตานทานการจดตงโคโลน (colonisation resistance)

ลดระดบปฏกรยาททำาใหเกดความเปนพษและ

การกอกลายพนธในระบบทางเดนอาหาร

ผลตกรดไขมนสายสน (short chain fatty acid; SCFA) และวตามน (เชน โฟเลต)

จากกระบวนการหมกสผนงลำาไส

ปรบสมดลจลนทรยในล�าไส

ปรบเปลยนภมคมกน

ผลจากกระบวนการเมแทบอไลต

ลดปจจยเสยงตอมะเรงล�าไส

ควบคมภาวะโรคล�าไสอกเสบ(inflammatory bowel

diseases; IBD)

บรรเทาอาการแพอาหารในทารก

ปรบปรงภมคมกนทมมาแตก�าเนด

ลดระดบโคเลสเตอรอล

ในซรม

สามารถยอยน�าตาลแลกโตส

ควบคมภาวะโรคลำาไสทเกดจากการระคายเคอง

(irritable bowel syndrome; IBS)

ยบยงเชอกอโรคภายในล�าไส เชน เชอกลมทกอใหเกดโรคทองรวงทเกดรวมกบการไดรบการรกษา

ดวยยาปฏชวนะ

ยบยงเชอกอโรคทมาจากภายนอก เชน เชอกลมทกอใหเกดโรคทองรวงทตด

มากบนกทองเทยว (travellers diarrhoea)

รปท4.4บทบาทของโพรไบโอตกตอโรคตาง ๆ และสขภาพ (ดดแปลงจาก ParvezS, et al. 2006 เอกสารอางองหมายเลข 44)

4.3 บทบาทของโพรไบโอตกตอโรคตางๆ และสขภาพ

ปจจบนมการศกษาพฒนาอาหารและผลตภณฑเพอสขภาพ ทมสวนผสมของโพรไบโอตกอยางกวางขวาง ซงไดมรายงานถงผลของโพรไบโอตกตอโรคตาง ๆ และสขภาพไวมากมาย (ดงรปท 4.4) เพอกลาวอางถงประสทธภาพของโพรไบโอตกนนตอสขภาพของผบรโภค ซงจากรายงานการวจยและเอกสารตาง ๆ ไดกลาวถงโพรไบโอตกและผลตอสขภาพโดยรวมดงน




4.3.1 การปรบสมดลของระบบทางเดนอาหารและระบบขบถาย

สวนใหญภาวะทองเสยมสาเหตจากการตดเชอไวรสหรอแบคทเรยซงพบมากในเดกและผสงอายหรอในผทอาศยอยบรเวณทมความเสยงตอการตดเชอ เชน สถานเลยงเดก สถานพกฟน เปนตน ทงน โพรไบโอตกสามารถลดความถและระยะเวลาของอาการทองรวง ลดอาการตดเชอภายในล�าไส เนองจากโพรไบโอตกทอาศยอยในล�าไสจะใชอาหารประเภทคารโบไฮเดรตเพอสรางพลงงานแลวไดกรดแลกตก และกรดอะซตกซงกรดดงกลาวสามารถยบยงการเจรญเตบโตของเชอกอโรคได นอกจากน โพรไบโอตกทเจรญเตบโตดอาจผลตสารอน ๆ ทมฤทธยบยงการเจรญของเชอกอโรคได (Heyman, 2000) จากตวอยางรายงานการใชแบคทเรยกรดแลกตก เชน Lactobacillus rhamnosus strain GG (LGG) (Isolauri,1991; Ober-

helman, et al 1999) และ Bifidobacterium bifidum รวมกบ Streptococcus

thermophilus (Saavedra et al., 1994) เพอบรรเทาอาการทองเสยในทารก โดยเฉพาะทารกทไมไดดมนมมารดา พบวาสามารถลดระยะเวลาและความรนแรงของภาวะทองเสยทเกดจากอาหารเปนพษได และมประสทธภาพดในกลมทองเสยทเกดจากเชอไวรสโรตา (rotavirus) (Guandalini et al., 2000) และในผปวยสงอายทตดเชอแบคทเรย Clostridium difficile ในล�าไสหลงจากการไดรบยาปฏชวนะขณะพกรกษาตวทโรงพยาบาล (D’Souza et al., 2002; Huebner and Surawicz, 2006) นอกจากน โพรไบโอตก Lactobacillus casei strain Shirota (Koebnink et al, 2003) และ Bifidobacterium BB536 (Ogata et al., 1997) สามารถชวยปองกนและลดภาวะทองผก (constipation) โดยชวยปรบปรงความสามารถในการเคลอนไหวของล�าไส ชวยเพมความถของการเคลอนไหวของล�าไสและเพมความนมของอจจาระชวยใหขบถายไดคลองขน

4.3.2 การลดภาวะทรางกายไมสามารถยอยหรอไมทนตอน�าตาลแลกโตส(lactose intolerance)

ผทมภาวะทไมทนตอน�าตาลแลกโตส จะมอาการทองอด ทองเฟอ ทองเดน

ปวดทองเมอรางกายไดรบน�าตาลแลกโตสซงเปนน�าตาลทพบมากในน�านมววซงภาวะดงกลาวเกดจากรางกายไมสามารถยอยน�าตาลแลกโตสได เพราะขาด

เอนไซม b-galactosidase ซงเปนเอนไซมทชวยยอยน�าตาลแลกโตสหรอมปรมาณ

ของเอนไซม b-galactosidase ต�า จงท�าใหแลกโตสไมสามารถถกยอยในทางเดนอาหาร จงมกพบวามหลายคนทเมอดมนมแลวมอาการดงกลาว ซงโพรไบโอตกสามารถผลตน�ายอยเพอชวยยอยแลกโตสในนมได จงท�าใหมแลกโตสเหลอนอยกวาหรอไมมเลย จงท�าใหผทไมมการสรางน�ายอยดงกลาวสามารถดมนม และผลตภณฑนมไดโดยไมเกดอาการดงกลาว (De Vrese et al, 2001)

4.3.3 การปองกนหรอลดระดบการเกดสารกอมะเรง

โพรไบโอตก อาจเกยวของกบการปองกนมะเรงในล�าไส โดยอาศยกลไกตาง ๆ เชน อาจชวยกดการท�างานของสารกอมะเรง ลดสารเมแทบอไลตทไมพงประสงค เชน แอมโมเนยม อนโดล สแกโทล และลดปรมาณเอนไซมทเกยวของกบการกอมะเรง (procarcinogenic enzyme) ในล�าไสใหญ (Guerin-Danan et

al., 1998) โพรไบโอตกยงอาจควบคมหรอยบยงการเจรญของแบคทเรยทสรางสารหรอเอนไซมทเกยวของกบการกอมะเรงได และมผลตอการเคลอนไหวหรอการบบตวของล�าไส ท�าใหก�าจดสารกอกลายพนธ สารกอมะเรงใหออกจากรางกายไดเรวขน ซงมรายงานตวอยางแบคทเรย L. rhamnosus GG ท�าใหเกดการเพมปรมาณของแลกโตบาซลไล และ ไบฟโดแบคทเรยทพบจากตวอยางอจจาระได และในขณะเดยวกนพบเชอคลอสตเดย มปรมาณลดลง (Benno et al., 1996) และจากการศกษาโดยใชโพรไบโอตก L. acidophilus LBKV3 รวมกบ Propionibacterium freunderichii

Shermanii กบสตวทดลอง พบวาจะเกดสารตานจลชพทสามารถท�าลายเชอแบคทเรยกลมทท�าใหเกดการหมกเนาเหมนได (putrefactive bacteria) (Khedkar et al.,

2003)

4.3.4 การปรบเปลยนการท�างานของระบบภมคมกน

โพรไบโอตก สามารถกระตนการท�างานของระบบภมคมกนของรางกาย




ใหท�างานอยางมประสทธภาพยงขน โพรไบโอตกชวยเพมภมคมกนโดยการกระตนเมดเลอดขาวชนดโมโนไซตทมอยทกหนทกแหงไหลเวยนไปตามหลอดเลอดใหเคลอนมายงต�าแหนงทเชอโรครกล�าเขามาสรางกาย แลวโมโนไซตกเตบโตเปนแมคโครฟาจเพอจบกนเชอโรคนนนอกจากน ยงหลงสารเคมทเกยวของกบการท�าลายเชอโรค เชน ไซโตคายน ชนดแกมมาโกลบลน เอ (Immunoglobulin A; IgA)

(Kirjavainen et al., 1999; Herich and Levkut, 2002) อนเตอรลวคน (Interleukin) และทเมอนวโครซสแฟคเตอร แอลฟา (Tumor Necrosis Factor; TNF-a) (Kirjavainen

et al., 1999; Prisciandaro et al., 2009) ท�าใหรางกายปองกน ตอตานและก�าจดเชอโรคและสงแปลกปลอมตาง ๆ ทเขาสรางกายไดดยงขน ซงสารเหลานเปนสารคลายฮอรโมนท�าหนาทสอสารระหวางเซลลทเกยวของกบระบบภมคมกน เพอมาชวยกนตอสกบสงแปลกปลอม เชอโรค หรอผรกราน นอกจากโพรไบโอตกจะชวยเพมปรมาณสารตอตานเชอโรคในรางกายแลวยงท�าใหมการสอสารกบเนอเยอน�าเหลองในชนใตเยอบล�าไส (gut-associated lymphocyte tissue,

GALT) ดยงขน ท�าใหการสรางสารปองกนและการกระตนภมคมกนใหเขาสภาวะสมดล น�าไปสการตอบสนองของระบบภมคมกนแบบปองกนมากกวาการตอบสนองแบบกอการอกเสบหรอภมแพ ท�าใหเนอเยอทอกเสบบรรเทาลงและซอมแซมเซลลรางกายทบาดเจบใหฟนตวเรวขน (Ouwehand et al., 1999)

4.3.5 การลดภาวะภมแพและการอกเสบรนแรง

ภาวะโรคภมแพ (allergic diseases) เกดจากการตอบสนองของระบบภมคมกนตอสงทกอใหเกดอาการแพ โดยปกตรางกายจะสรางแอนตบอดตอบสนองตอภมแพของรางกายเมอไดรบสารกอภมแพ (allergen) เชน ฝนบาน ไรฝน ละอองเกสรดอกไม รงแค ขนสตว อาหาร เปนตน ซงมกพบอาการในเดก โดยเฉพาะอยางยงในเดกทมอายนอยกวา 1 ป และเมอรางกายไดรบสารกอภมแพกจะกระตนระบบภมคมกนใหสรางอมมโนโกลบลน ชนดอ หรอ แอนตบอด ไอจอ (IgE antibody) ออกมาแทนการสราง แอนตบอด ไอจจ (IgG antibody) ซงโดย

ปกตรางกายจะสรางแอนตบอด อมมโนโกลบลน ชนด จ (IgG) เพอตอบสนองภมคมกนของรางกาย โดยจะสรางออกมามากเพอท�าหนาทท�าลายแบคทเรย ไวรส เชอรา และสารพษตาง ๆ ของมนษยทมระบบภมคมกนปกต แตในสภาวะทมการตอบสนองตอสงแปลกปลอมทกอภมแพไดกจะกระตนใหสราง IgE เปนสาเหตใหเกดอาการของโรคภมแพ (allergic diseases) และปญหาสขภาพทเกยวเนองจากโรคภมแพชนดตาง ๆ ได ซงโพรไบโอตกอาจชวยในเรองของการ กระตนภมคมกนใหผลตสารตอบสนองทสามารถท�าลายสงแปลกปลอมทเขาสรางกายไดดขน (Kirjavainen et al., 1999)

โพรไบโอตก สามารถกระตนการสรางสารทเกยวของกบระบบภมคมกนของรางกาย โดยชวยลดหรอปองกนการสรางโปรตนหรอแอนตบอด (antibody)

ทเกยวของกบการตอบสนองตอสารกอภมแพและการอกเสบรนแรงของรางกายได ซงแอนตบอดดงกลาวทเกยวของกบการตอบสนองตอภมแพของรางกาย คอ IgE และโพรไบโอตกยงชวยกระตนใหรางกายสรางสารตอบสนองตอภมคมกนของรางกายเพอไมใหเกดการอกเสบรนแรง เชน อนเตอรลวคน-10 (IL-10) อกดวย (Isolauri

et al., 2001; Ezendam and Van Loveren, 2006) จากรายงานของ Kalliomki

(2005) พบวาในเดกอาย 2 ป ทไดรบ Lactobacillus GG สามารถลดการเกดภาวะผนแพไดรอยละ 50 เมอเปรยบเทยบกบกลมทไมไดรบแบคทเรยดงกลาว

4.3.6 การลดระดบโคเลสเตอรอลในเลอด

โคเลสเตอรอลเปนสารตงตนในการสงเคราะหเกลอน�าด โพรไบโอตกทสามารถสรางน�ายอยหรอเอนไซมทสามารถยอยเกลอน�าดไดจะท�าใหเกลอน�าดทถกยอยแลวเปนเกลอน�าดอสระ (deconjugated bile salt) สามารถถกขบออกทางอจจาระไดด ท�าใหรางกายใชโคเลสเตอรอลมาสงเคราะหเปนเกลอน�าดทดแทน จงสงผลใหลดระดบโคเลสเตอรอลในเลอดได นอกจากนอาจเนองจากการทโพรไบโอตกน�าเอาโคเลสเตอรอลไปใชไดโดยตรง เพอการสรางเปนสวนประกอบ




ของเซลล เชน ผนงเซลล เยอหมเซลล เปนตน ท�าใหปรมาณโคเลสเตอรอลในเลอดลดลง ซงสมมตฐานของกลไกการลดโคเลสเตอรอลโดยโพรไบโอตกอาจเกดจากกลไกการท�างานรวมกน ดงน

ตารางท4.1 แสดงปรมาณโคเลสเตอรอลทลดลงในสวนอาหารเพาะเลยงทผสมโคเลสเตอรอล และเพมขนในสวนตะกอนเซลลแบคทเรยโพรไบโอตก Lactobacillus (ดดแปลงจาก ไชยวฒน ไชยสต และคณะใน Sirilun S, et al. 2010 เอกสารอางอง

หมายเลข 52)

(1) ความสามารถของโพรไบโอตกในการผลตเอนไซม Bile Salt Hydrolase

(BSH) ซงเอนไซมชนดนสามารถเรงใหเกดปฏกรยาไฮโดรไลซสของเกลอน�าดทจบกบกรดอะมโน (conjugated bile salt) ไดเปนเกลอน�าดอสระ เกลอน�าดในรปอสระละลายไดนอยกวาเกลอน�าดทจบกบกรดอะมโน ท�าใหเกดการดดซมกลบเขาไปยงตบลดลง และยงสามารถลอดผานผนงล�าไสและเขาสกระแสเลอดได นอกจากนยงตกตะกอนไดด จงสามารถถกขบออกทางอจจาระไดด ดงนนจงท�าใหปรมาณของเกลอน�าดทจะถกสงกลบเขาไปยงตบ และหมนเวยนระหวางตบกบล�าไสเพอท�าหนาทยอยและดดซมไขมนนนลดลง ดงนน น�าดจะตองถกสรางขนใหมจากโคเลสเตอรอลภายในตบ จงสามารถลดระดบโคเลสเตอรอลภายในตบ และสามารถลดระดบปรมาณโคเลสเตอรอลทจะสงออกมาสกระแสเลอดได (Corzo

and Gilliland, 1999; Tanaka et al., 1999; Knarreborg et al., 2002; Lim et

al., 2004; Begley et al., 2006; Parvez et al., 2006) ตวอยางผลการวจยแสดงดง

ตารางท 4.1 และรปท 4.5

(2) โพรไบโอตกสามารถน�าโคเลสเตอรอลไปใชในการสรางเซลล (cholesterol

assimilation) ซงอาจดงโคเลสเตอรอลไปใชในการรวมสรางเปนเยอหมเซลล (cytoplasmic membrane) ใชในการเจรญของเซลลในขณะทแบคทเรยก�าลงอยในชวงเจรญ (Gilliland et al., 1985; Pereira and Gibson, 2002; Liong and

Shah, 2005; Park et al., 2007)

Strain pH

Cholesterol lowering in cell-free broth and increasing in cell pellet (ug/ml)

Active cells Resting cells Dead cells

broth pellet broth pellet broth pellet

TGCM

15

4.37 31.24±0.52A,a 4.77±0.46A,a 11.07±0.22B,a 2.02±0.06B,a 9.77±0.35C,a 1.81±0.22B,a

TGCM

26

5.46 11.81±0.71A,d 2.49±0.32A,c 9.05±0.84B,b 1.05±0.05B,c 7.84±0.61B,b 0.96±0.14B,c

TGCM

33

4.22 29.70±0.91A,b 3.32±0.40A,b 10.15±0.17B,a 1.77±0.13B,b 1.77±0.13B,b 1.48±0.10B,b

TGCM

128

4.88 14.36±0.64A,c 2.07±0.18A,c 7.55±0.64B,c 0.96±0.12B,c 6.96±0.14B,b 0.89±0.17B,c

หมายเหต ABCD ตวอกษรทตางกน หมายถง ผลการทดลองสวนนำ�หรอสวนตะกอนของ แตละการทดลองภายในแถวเดยวกนนน (ระหวางสวน active cells, resting

cells และ dead cell) มความแตกตางกนอยางมนยส�าคญทางสถตท p < 0.05abcd ตวอกษรทตางกน หมายถง ผลการทดลองสวนนำ�หรอสวนตะกอนของ แตละการทดลองภายในคอลมนเดยวกนนน (ระหวางTGCM 15,TGCM 26,

TGCM 33 และ TGCM 128) มความแตกตางกนอยางมนยส�าคญทางสถตท p < 0.05

(3) เซลลเมมเบรนของโพรไบโอตกอาจสามารถจบกบโคเลสเตอรอลได(cholesterol removal) ท�าใหปรมาณโคเลสเตอรอลทอยในเลอดลดลง (Gilliland

et al., 1985; Pereira and Gibson, 2002; Liong and Shah, 2005; Park et al., 2007)




จากตารางท 4.1 การศกษาความสามารถในการเปลยนแปลงปรมาณโคเลสเตอรอลของแบคทเรยโพรไบโอตก Lactobacillus จ�านวน 4 สายพนธ คอ TGCM 15 TGCM 26 TGCM 33 และ TGCM 128 และแตละสายพนธไดศกษาใน 3 สภาวะ คอ เซลลทมชวตหรอเซลลทอยในสภาวะทพรอมจะเจรญตอได (active

cell) เซลลตาย (dead cell) และเซลลทอยในสภาวะพกตวหรอยงไมตายและอยในสภาวะทไมเหมาะสมตอการเจรญ (resting cell) โดยไดเลยงเซลลในอาหารเพาะเลยงทผสมโคเลสเตอรอลส�าหรบเซลลเปนและเซลลตาย สวนเซลลพกตวนนเลยงในสารละลายบฟเฟอรทผสมโคเลสเตอรอล แลวตรวจวดปรมาณโคเลสเตอรอลทงในสวนน�าเลยงเซลลและสวนตะกอนเซลลแบคทเรย พบวาแบคทเรยสายพนธ TGCM 15 และ TGCM 33 ทผลตเอนไซม BSH ไดนน สามารถลดปรมาณโคเลสเตอรอลในสวนน�าเลยงเซลลไดสงกวา แบคทเรย TGCM 26 และ TGCM 128 ทไมสรางเอนไซม BSH และยงไปกวานน TGCM 15 และ TGCM 33 ในสภาวะเซลลมชวตนน สามารถลดปรมาณโคเลสเตอรอลไดมากกวารอยละ 50 แสดงดงรปท 4.5 แตอยางไรกตามพบวาแบคทเรยทง 4 สายพนธ สามารถลดปรมาณโคเลสเตอรอลในสวนน�าเลยงเซลลได ทงน ถงแมวาสายพนธแบคทเรยทไมมกจกรรมของเอนไซม BSH แตยงลดปรมาณโคเลสเตอรอลไดในปรมาณเลกนอย เนองจากแบคทเรยทง 4 สายพนธเปนแบคทเรยกรดแลกตก เมอหมกยอยน�าตาลแลวจะไดกรด ท�าใหน�าเลยงเซลลมความเปนกรด ซงอาจท�าใหโคเลสเตอรอลตกตะกอน (precipitate) ไดในสภาวะทเปนกรด สมพนธกบปรมาณโคเลสเตอรอลทเพมขนในสวนตะกอนเซลล และเมอพจารณาในสวนของเซลลทสภาวะเซลลตายและเซลลพกตวนน ถงแมวา จะไมสามารถสรางเอนไซม BSH และไมสามารถสรางกรดแลกตกทท�าใหน�าเลยงเซลลมความเปนกรดไดกตาม แตพบวายงสามารถลดปรมาณโคเลสเตอรอลในสวนน�าเลยงเซลลและเพมในสวนตะกอนเซลลไดในปรมาณต�า ทงน อาจเนองจากเซลลหรอสวนประกอบของเซลลแบคทเรยนนสามารถจบกบโคเลสเตอรอลได

จากการศกษาครงน อาจน�าไปสการลดปรมาณโคเลสเตอรอลในเลอด

A

ของสงมชวตทแบคทเรยโพรไบโอตกทง 4 สายพนธนอาศยอยไดอยางมประสทธภาพโดยอาศยกลไกการลดโคเลสเตอรอลทงจากความสามารถในการสรางเอนไซม BSH การหมกยอยน�าตาลแลวไดกรดชวยใหโคเลสเตอรอลตกตะกอนไดตลอดจนการน�าโคเลสเตอรอลไปใชในการสรางสวนประกอบของเซลลได ดงสมมตฐานกลไกการลดโคเลสเตอรอลโดยโพรไบโอตก ดงทกลาวมาแลว

รปท4.5 คารอยละการลดโคเลสเตอรอลของโพรไบตกแบคทเรย Lactobacillus

4 สายพนธ ซงแยกไดจากอาหารหมกของไทย โดยทดสอบในอาหารเพาะเลยง MRS ทผสมโคเลสเตอรอล (ดดแปลงจาก ไชยวฒน ไชยสต และคณะใน Sirilun

S, et al. 2010 เอกสารอางองหมายเลข 52)

C

D

ab

ax

yx

Active cellsResting CellsDead cells

100

90

80

70

60

50

40

30

20

10

0C

hole

ster

ol-lo

wer

ing

(%)

TGCM15 TGCM26 TGCM33 TGCM128

Strains of Lactobacillus spp.

C

C

a

D

by

Xa

X

AB

y




4.3.7 บทบาทตอสขภาพดานอนๆ

มรายงานการศกษาผลของโพรไบโอตกตอสขภาพในดานตาง ๆ อกมากมายตวอยางผลของการศกษาแสดงดงตารางท 4.2

ตารางท4.2บทบาทของโพรไบโอตกตอโรคตาง ๆ และสขภาพ

บทบาทตอสขภาพ ชนด/สายพนธโพรไบโอตก อางอง

ภาวะทองเสยในเดก Lactobacillus rhamnosus GG Oberhelman RA, et al. 1999

ภาวะทองเสยจากไวรสโรตา

Bifidobacterium bifidum รวมกบการใช Streptococus thermophilus

Saavedra JM, et al. 1994 Guandalini S, et al. 2000

ภาวะทองเสยในนกทองเทยวและอาหารเปนพษ

Lactobacillus rhamnosus GG Isolauri E, 1991.

ทองเสยจากการตดเชอแบคทเรย Clostridium difficlie

Lactobacillus rhamnosus GG Hilton E, et al.1997

ปองกนการเกดซ�าของการตดเชอแบคทเรย Clostridium difficlie

Lactobacillus rhamnosus GGSaccharomyces boulardii

D’Souza AL, et al. 2002Huebner ES and Surawicz CM, 200

ทองเสยจากการไดรบยาปฏชวนะ

Saccharomyces boulardiiLactobacillus rhamnosus

Mc Farland LV, et al 1994 Vanderhoof JA, et al.1999; Thomas MR, et al. 2001

ภาวะตดเชอในระบบทางเดนหายใจ

Lactobacillus rhamnosus GGLactobacillus casei strain Shirota

Hatakka K, et al. 2001Koebnink C, et al. 2003

ภาวะตดเชอแบคทเรย Helicobacter pyroli

Bifidobacterium longum BB536

De Verse M. 2002

บทบาทตอสขภาพ ชนด/สายพนธโพรไบโอตก อางอง

ภาวะทไมยอยหรอไมทนตอน�าตาลแลกโตส

ใชทงกลม Lactobacillus acidophilus, Bifidobacterium bifidum และ Streptococus thermophilusLactobacillus rhamnosus GG, Bifidobacterium species 420, Lactobacillus acidophi-lus 145

De Verse M, et al. 2001

Gluck U. and Gebbers JO., 2003

ภาวะทองผก Bifidobacterium BB536Lactobacillus casei strain Shirota

Ogata T, et al.1997Koebnink C, et al. 2003

ภาวะตดเชอในระบบทางเดนปสสาวะ

Lactobacillus Strains Kontiokari T. 2003

ภาวะตดเชอในชองคลอด

Lactobacillus acidophilusLactobacillus rhamnosus GR-1 และ Lactobacillus reuteri RC 14

Elmer GW, et al. 1996Reid et al. 2001

ภาวะตบอกเสบ Lactobacillus rhamnosus GG Kalliomaki M. 2001

ภาวะภมแพ Lactobacillus casei Shirota Ishikawa H, et al. 2005

มะเรงล�าไสใหญ Lactobacillus rhamnosus GGและ Bifidobacterium anima-lis subsp. lactis Bb12

Van Loo J, et al. 2005

ภาวะล�าไสอกเสบและล�าไสขาดเลอด

Lactobacillus รวมกบ Bifidobacterium

Gionchetti P, et al. 2000





4.4 บทบาทของโพรไบโอตกเซลลตายและสวนประกอบ ของเซลลโพรไบโอตกตอสขภาพ

จลนทรยเซลลตาย มบทบาทส�าคญในอตสาหกรรมอาหารและยา สามารถสงเสรมดานสขภาพไดใกลเคยงหรอดพอกนกบจลนทรยเซลลทมชวต โดยมรายงานวา เซลลและ/หรอองคประกอบของแบคทเรยเซลลตายนน สามารถกระตน ปรบปรงสมดลภมคมกนรางกายได ในตางประเทศมการน�าเซลลของแบคทเรยกรดแลกตก โดยเฉพาะแบคทเรยแลกโตบาซลไลหลายชนด และแลกโตบาซลลสหลายสายพนธไปผานกระบวนการท�าใหเปนเซลลตายดวยวธการตาง ๆ เชน การใหความรอน (heat-killed cell) การอาบดวยรงสยว การผานคลนเสยง (sonicated cell) เปนตน และน�าไปทดสอบผลการกระตนภมคมกนในมนษยเมอน�ามาบรโภค พบวา ผลของแบคทเรยเซลลตายสามารถสงเสรมดานสขภาพไดดใกลเคยงกนกบเซลลทมชวต ไมวาจะเปนความสามารถในการกระตนภมคมกนแบบไมจ�าเพาะ (non-specific immune system) ปองกนการตดเชอโรคในระบบทางเดนอาหาร ลดระดบโคเลสเตอรอลในเลอด ตานการเกดสารเมแทบอไลตทกอใหเกดมะเรง ตลอดจนเหนยวน�าใหแมคโครฟาจ (macrophage) มาจบกนเชอโรคได เชน มรายงานวจยวา เซลลและ/หรอสวนประกอบของเซลลตายของแลกโตบาซลลสชนดตาง ๆ เชน สวนประกอบของเซลลแบคทเรย แลกโตบาซลลส แพลนทารม (Lactobacillus plantarum) แลกโตบาซลลส แกสเซอร (Lactobacillus gasseri)

บางสายพนธ สามารถกระตนการสรางสารเคมชนด อนเตอลวคน-12 (Interleukin-12;

IL-12) เพอปรบปรงระบบภมคมกนของรางกายได

เซลลของแบคทเรย L. plantarum สายพนธ L-137 ทถกท�าใหเปนเซลลตายโดยการใหความรอนสง สามารถกระตนใหเกดการสรางแมคโครฟาจ เพอมาท�าลายเชอโรคได และยงกระตนใหเซลลมามสามารถผลตสารอนเตอลวคน-12 (IL-12) และสารอนเตอฟรอนแกมมา (interferon-g) ได เพอท�าลายสงแปลกปลอมหรอไวรส

ทเขาสรางกายได (Murosaki et al, 1998) นอกจากนยงสามารถเหนยวน�าใหระบบ

ภมคมกนสรางสาร อนเตอฟรอน เบตา (interferon-b) ซงชวยปองกนการตดเชอไขหวดใหญได (Maeda et al, 2009)

นอกจากน แบคทเรยเซลลตายยงชวยลดหรอปองกนการสรางโปรตนหรอแอนตบอด คอ อมมโนโกลบลน ชนดอ หรอ แอนตบอด ไอจอ (IgE antibody) ทตอบสนองตอสารกอภมแพในรางกาย เชน ฝน ไรฝน ละอองเกสรดอกไม รงแค ขนสตว อาหาร (อาการแพอาหารมกพบในเดก โดยเฉพาะอยางยงในเดกทมอายต�ากวา 1 ป) (Sashihara et al., 2006) ซงโดยปกตรางกายจะสรางแอนตบอด อมมโนโกลบลน ชนด จ (IgG) เพอตอบสนองภมคมกนของรางกาย ชวยท�าลายแบคทเรย ไวรส เชอรา สารพษตาง ๆ แตในสภาวะทมการตอบสนองตอสงแปลกปลอมทกอภมแพไดกจะกระตนใหสราง IgE เปนสาเหตใหเกดอาการของโรคภมแพ (allergic diseases) และปญหาสขภาพทเกยวเนองจากโรคภมแพชนดตาง ๆ ได

นอกจากบทบาทของจลนทรยเซลลตายดานสขภาพ จลนทรยเซลลตายยงมประโยชนในการสงเสรมคณภาพของผลตภณฑอาหารและยา เชน ชวยยดอายของผลตภณฑทมสวนผสมของจลนทรยรปแบบเซลลตาย ท�าใหงายตอการเกบรกษาและการขนสงผลตภณฑ สะดวกตอการน�าไปบรโภคประกอบกบในปจจบนความหลากหลายของรปแบบและผลตภณฑโพรไบโอตกมมากขน ทงยงไดมความนยมในการปรงแตงลกษณะกลนและรสชาตของผลตภณฑใหมความหลากหลายและเปนทพงพอใจของผบรโภคมากขน ดงนน ในการใชจลนทรยเซลลตายหรอสวนประกอบของจลนทรย สามารถชวยใหผลตภณฑมความคงตว เกบรกษาและขนสงไดงาย ชวยลดปญหาในกรณผลตภณฑเกดการเปลยนแปลงกรณทปรงแตงผลตภณฑดวยสารทสามารถเปนอาหารของจลนทรยมชวตไดอกดวย ท�าใหจลนทรยเซลลตายหรอสวนประกอบของจลนทรยเปนอกรปแบบของการใชประโยชนจากจลนทรย จงมในบางประเทศไดรวมจลนทรยเซลลตายและสวนประกอบของจลนทรยเปนโพรไบโอตกเชนเดยวกนกบจลนทรยทมชวตไดอกดวย




ท�าใหจลนทรยเซลลตายหรอสวนประกอบของจลนทรยเปนอกรปแบบของการใชประโยชนจากจลนทรย จงมในบางประเทศไดรวมจลนทรยเซลลตายและสวนประกอบของจลนทรยเปนโพรไบโอตกเชนเดยวกนกบจลนทรยทมชวต

จากทไดกลาวมา จลนทรยโพรไบโอตก มความส�าคญเกยวของกบมนษยทงทางตรงและทางออมและยงมประโยชนมากมายตอสงมชวต แตการทจะไดมาซงโพรไบโอตกทด มประสทธภาพ จะตองมการคดเลอก และศกษาคณสมบตของการเปนโพรไบโอตกทด จงจะไดสายพนธทมความปลอดภยและมประสทธภาพในการสงเสรมสขภาพผบรโภค โดยยงสมพนธกบปจจยตาง ๆ มากมายทตองค�านงถง เชน แหลงทมาของจลนทรยโพรไบโอตก ความสามารถในการเจรญ สภาวะทเหมาะสมในกระบวนการผลต ความสามารถในการผลตเอนไซมของจลนทรยโพรไบโอตก ระยะเวลาทเหมาะสมในการหมกเพอใหจลนทรยโพรไบโอตกเจรญมปรมาณสงสดและผลตสารส�าคญทตองการ เปนตน ดงนน ในการจะน�าโพรไบโอตกมาใชในรปแบบใดควรมความรความเขาใจเกยวกบจลนทรยและผลตภณฑโพรไบโอตกเปนอยางด เพอความปลอดภยและไดประสทธภาพในการสงเสรมสขภาพสงสด


1. Begley M, Hill C, Gahan CG. Bile salt hydrolase activity in probiotics. Appl Environ Microbiol. 2006; 72: 1729-1738.

2. Benno Y, Hosono M, Hashimoto H, Kojima T, Yamazaki K, Iino H. Ef-fects of Lactobacillus GG yoghurt on human intestinal microecology in Japanese subjects. Nutr Today. 1996; 31: 9S-12S.

3. Corzo G, Gilliland SE. Measurement of bile salt hydrolase activity from Lactobacillus acidophilus based on disappearance of conju-

gated bile salts. J Dairy Sci. 1999; 82: 466-471.4. De Vrese M, Schrezenmeir J. Probiotics and non-intestinal infectious

conditions. Brit J Nutr. 2002; 88: S59-S66.5. De Vrese M, Stegelmann A, Richter B, Fensalau S, Laue C, Schrezen-

meir J. Probiotics compensation for lactase insufficiency. Am J Clin Nutr. 2001; 73: 421S-429S.

6. D’Souza AL, Rajkumar C, Cooke J, Bulpitt CJ. Probiotics in prevention of antibiotic associated diarrhoea: meta-analysis. Brit Med J. 2002; 324: 1-6.

7. Elmer GW, Surawiz CM, Mc Farland LV. Biotherapeutic agents: a neglected modality for the treatment of selected intestinal and

vaginal infection. J Amer Med Assoc. 1996; 275: 870-876.8. Ezendam J, van Loveren H. Probiotics: Immunomodulation and

evaluation of safety and efficacy. Nutr Rew. 2006; 64(1): 1-149. Gilliland SE, Nelson CR, Maxwell C. Assimilation of cholesterol by

Lactobacillus acidophilus. Appl Environ Microbiol. 1985; 49: 377-381.




10. Gionchetti P, Rizzello F, Venturi A, Brigidi P, Mattezzi D, Bazzocchi G. Oral bacteriotherapy as maintenance treatment in patients with chronic pouchitis: a double blind, placebo controlled trial. Gastro-enterology. 2000; 119: 305-309.

11. Gluck U, Gebbers JO. Ingested probiotics reduce nasal colonization with pathogenic bacteria. Am J Clin Nutr. 2003; 77: 517-520.

12. Grajek W, Olejnik A, Sip A. Probiotics prebiotics and antioxidants as functional foods. Acta Biochim Pol. 2005; 52: 665-671.

13. Guandalini S, Pensabene L, Zikri MA, Dias JA, Casali LG, Hoekstra H, Kolacek S, Massar K, Micetic-Turk, D, Papadopoulou A, de Sousa JS, Sandhu B, Szajewska H, Weizman Z. Lactobacillus GG administered

in oral rehydration solution to children with acute diarrhea: a multi-center European trial. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2000; 30:54-60.

14. Guarner F, Malagelada JR. Gut flora in health and disease. Lancet. 2003; 361:512-519.

15. Guerin-Danan C, Chabanet C, Pedone C, Popot F, Vaissade P, Bouley C, Szylit O, Andrieux C. Milk fermented with yogurt cultures and Lactobacillus casei compared with yogurt and gelled milk: influ-ence on intestinal microflora in healthy infants. Am J Clin Nutr. 1998; 67:111-517.

16. Hatakka K, Savilahti E, Ponka A, Meurman JH, Poussa T, Nase L, Sax-elin M, Korpela R. Effect of long term consumption of probiotic milk on infections in children attending day care centres: double blind, randomized trail. Br Med J. 2001; 1-5.

17. Herich R, Levkut M. Lactic acid bacteria, probiotics and immune sys-tem. Vet Med. 2002; 47: 169-180.

18. Heyman M. Effect of lactic acid bacteria on diarrhea diseases.J Am Coll Nutr. 2000; 19: 137S-146S.

19. Hilton E, Kowalski P, Singer C, Smith M. Efficacy of Lactobacillus GG as a diarrheal preventive in travelers. J Travel Med. 1997; 4:41-43.

20. Holzapfel WH, Schillinger U. Introduction to pre and probiotics. Food Res Int. 2002; 35: 109-116.

21. Huebner ES, Surawicz CM. Treatment of recurrent Clostridium dificile diarrhea. J Gastroen Hepatol. 2006. 2: 203-208.

22. Ishibashi N, Yaeshima T, Hayasawa H. Bifidobacterium: their signifi-cance in human in testinal health. Mal J Nutr. 1997; 3: 149-159.

23. Ishikawa H, Akedo I, Otani T, Suzuki T, Nakamura T, Takeyama I, Ishiguro S, Miyaoka E, Sobue T, Kakizoe T. Randomized trial of di-etary fiber and Lactobacillus casei administration for prevention of colorectal tumors. Int J Cancer. 2005; 116: 762-767.

24. Isolauri E, Juntunen M, Rautanen T, Sillanaukee P, Koivula T. A hu-man Lactobacillus strain (Lactobacillus casei sp strain GG) promotes recovery from acute diarrhea in children. Pediatrics 1991; 88:90-97.

25. Isolauri E, Salminen S, Ouwehand AC. Probiotics. Best Pract Res Cl Ga. 2004; 18: 299-313.

26. Isolauri E, Sutas Y, Kankaanpaa P, Arvilommi H, Salminen S. Probiot-ics: Effect on immunity. Am J Clin Nutr. 2001; 73: 444S-450S.

27. Kalliomaki M, Isolauri E. Probiotics in atopic disease. In Proceedings of Institute Pasteur Euroconferences, held at Paris (France). 2005;1-5.

28. Khedkar CD, Patil MR, Gyananath G. Studies on implantationability of a probiotic culture of Lactobacillus acidophilus in gastrointestinal tract of tribal children. In Proceedings of International Seminar and Workshop on Fermented Foods, health status and social well-being, held at Anand (India). 2003; 62-63.

29. Kirjavainen PV, Apostolou E, Salminen SJ, Isolauri E. New aspects of probiotics a novel approach in the management of food allergy.




Allergy. 1999; 54: 909-915.30. Knarreborg A, Engberg RM, Jensen SK, Jensen BB. Quantitative de-

termination of bile salt hydrolase activity in bacteria isolated from the small intestine of chickens. Appl Environ Microbiol. 2002; 68: 6425-6428.

31. Koebnick C, Wagner I, Leitzmann P, Stem U, Zunft HJF. Probiotic beverage containing Lactobacillus casei Shirota improves gastroin-testinal symptoms in patients with chronic constipation. Can J Gas-troenterol. 2003; 17: 655-659.

32. Kontiokari T, Laitinen J, Jarv L, Pokka T, Sundqvist K, Uhari M. Dietary factors protecting women from urinary tract infection. Am J Clin Nutr. 2003; 7: 600-604.

33. Lee YK, Nomoto K, Salminen S, Gorbach S. Handbook of probio-tics. New York: John Wiley & Sons, Inc.; 1999.

34. Lim HJ, Kim SY, Lee WK. Isolation of cholesterol-lowering lactic acid bacteria from human intestine for probiotic use. J Vet Sci. 2004; 5: 391-395.

35. Liong MT, Shah NP. Acid and bile tolerance and cholesterol removal ability of lactobacilli strains. J Dairy Sci. 2005; 88: 55-66.

36. Mackie RI, Stroot PG, Varel VH. Biochemical identification and bio-logical origin of key odor components in livestock waste. J Anim Sci. 1998; 76:1331-1342.

37. Maeda N, Nakamura R, Hirose Y, Murosaki S, Yamamoto Y, Kase T, Yoshikai Y. Oral administration of heat-killed Lactobacillus planta-rum L-137 enhances protection against influenza virus infection by stimulation of type I interferon production in mice. Int Immuno-pharm. 2009; 9: 1122-1125.

38. Mc Farland LV, Surawicz CM, Greenberg RN, Fekety R, Elmer GW, Moyer KA. A randomized placebo-controlled trial of Saccharomyces boulardii in combination with standard antibiotics for Clostridium difficile. J Amer Med Assoc. 1994; 271: 1913-1918.

39. Murosaki S, Yamamoto Y, Ito K, Inokuchi T, Kusaka H, Ikeda H, Yo-shikai Y. Heat-killed Lactobacillus plantarum L-137 suppresses naturally fed antigen-specific IgE production by stimulation of IL-12 production in mice. J Allergy Clin Immunol. 1998; 102: 57-64.

40. Oberhelman RA, Gilman RH, Sheen P, Taylor DN, Black RE, Cabrera L, Lescano AG, Meza R, Madica G. A placebo-controlled trial of Lac-tobacillus GG to prevent diarrhea in undernourished Peruvian chil-dren. J Pediatr. 1999; 134:15-20.

41. Ogata T, Nakamura T, Anjitsu K, Yaeshima T, Takahashi S, Fukuwatari T, Ishibashi N, Hayasawa H, Fujisawa T, Iino H. Effect of Bifidobacte-rium longum BB536 administration on the intestinal environment, defecation frequency and fecal characteristics of human volunteers. Biosci Microflora. 1997; 16: 53-58.

42. Ouwehand AC, Kirjavainen PV, Shortt C, Salminen S. Probiotics: mechanisms and established effects. Int Dairy J. 1999; 9: 43-52.

43. Park YH, Kim JG, Shin YW, Kim SH, Whang KY. Effect of dietary inclu-sion of Lactobacillus acidophilus ATCC 43121 on cholesterol me-tabolism in rats. J Microbiol Biotechnol. 2007; 17: 655-662.

44. Parvez S, Kim HY, Lee HC, Kim DS. Bile salt hydrolase and choles-terol removal effect by Bifidobacterium bifidum NRRL 1976. World J Microb Biot. 2006; 22: 455-459.

45. Pereira DI, Gibson GR. Cholesterol assimilation by lactic acid bacteria and bifidobacteria isolated from the human gut. Appl Environ Micro-biol. 2002; 68: 4689-4693.




46. Prisciandaro L, Geier M, Butler R. Probiotics and their derivatives as treatment for inflammatory bowel disease. Clin Rev. 2009; 15: 1906-1914.

47. Reid G, Beuerman D, Beuerman D, Heinemann C, Bruce AW. Probiotic Lactobacillus dose required to restore and maintain a normal vagi-nal flora. FEMS Immunol Med Mic. 2001; 32: 37-41.

48. Saavedra JM, Bauman NA, Oung I, Perman JA, Yolken RH. Feeding of Bifidobacterium bifidum and Streptococcus thermophilus to infants in hospital for prevention of diarrhoea and shedding of rotavirus. Lancet. 1994; 344: 1046-1049.

49. Salminen S, Wright AV, Morelli L, Marteau P, Brassart D, De Vos WM, Fonden R, Saxelin M, Collins K, Mogensen G, Birkeland S, Mattila-Sandholm T. Demonstration of safety of probiotics-a review. Int J Food Micro. 1998; 44: 93-106.

50. Sashihara T, Sueki N, Ikegami S. An analysis of the effectiveness of heat-killed lactic acid bacteria in alleviating allergic diseases. J Dairy Sci. 2006; 89: 2846-2855.

51. Simon GL, Gorbach SL. The human intestinal microbiota. Dig Dis Sci. 1986; 31:147S-162S.

52. Sirilun S, Chaiyasut C, Kantachote D, Luxananil P. Characterisation of non human origin probiotic Lactobacillus plantarum with cholesterol-

lowering property. Afr J Microbiol Res. 2010; 4: 994-1000.53. Suskovic J, Kos B, Goreta J, Matosic S. Role of lactic acid bacteria and

bifidobacteria in symbiotic effect. Food Technol Biotechnol. 2001; 39: 227-235.

54. Tanaka H, Doesburg K, Iwasaki T, Mierau I. Screening of lacticacid bacteria for bile salt hydrolase activity. J Dairy Sci. 1999; 82: 2530-2535.55. Thomas MR, Litin SC, Osmon DR, Corr AP, WeaverAL, Lohse CM. Lack

of effect of Lactobacillus GG on antibiotic-associated diarrhea:a ran-domized, placebo-controlled trial. Mayo Clin Proc. 2001; 76: 883-889.

56. Vanderhoof JA, Whitney DB, Antonsen DL, Hanner TL,Lupo JV, Young RJ. Lactobacillus GG in the preventionof antibiotic-associated diar-rhea in children. J Pediatr. 1999; 135: 564-568.

57. Van Loo JY, Clune M, Bennett M, Collins JK. The SYNCAN project: Goals, set-up, firest result and settings of the human intervention study. Brit J Nutr. 2005; 93: S91-S98.

58. Vaughan EE, Mollet B, De Vos, WM. Functionality of probiotics and intestinal lactobacilli: light in the intestinal tract tunnel. Food

Biot. 1999; 10: 505-510.59. Yokoyama MT, Carlson JR. Microbial metabolites of tryptophan in

the intestinal tract with special reference to skatole. Am J Clin Nutr. 1979; 32: 173-178.

60. Zubillaga M, Weil R, Postaire E, Goldman C, Caro R, Boccio J. Effect of probiotics and functional foods and their use in different diseases. Nutr Res. 2001; 21: 569-579.




5.1 โพรไบโอตกกบระบบทางเดนอาหารในเดก (Probiotics for pediatric gastrointestinal tract)

ในระบบทางเดนอาหารของมนษยจะมจลนทรยอาศยอย ซงจลนทรย เหลานอาศยอยทล�าไสเลกและล�าไสใหญเปนสวนใหญ ซงในล�าไสเลกประกอบดวยจลนทรยเปนจ�านวนพนลานเซลล มทงจลนทรยชนดทกอโรค และชนดทไมกอโรคหรอเปนจลนทรยชนดด คอ แบคทเรย กลม Lactobacillus ซงแบคทเรยกลมนสามารถชวยปองกนภาวะอาหารเปนพษจากเชอกอโรค ผลตสารทมฤทธตานมะเรงและผลตวตามนได สวนในส�าไสใหญประกอบดวยจลนทรยเปนจ�านวนลาน ๆ เซลลรวมถงจลนทรยทด คอ แบคทเรยทชวยในการยอยอาหารและมประโยชนตอสขภาพ เชน ลดคาความเปน กรด - ดาง (คา pH) ของล�าไสใหญซงชวยในการท�าลายจลนทรยกอโรค และยงชวยเพมการบบตวของล�าไส (peristalsis) ได (Lipski, 2006)

เมอทารกอยในครรภมารดาจะยงไมมจลนทรยในล�าไส แตจะไดรบจลนทรยครงแรกเมอคลอดผานทางชองคลอดของมารดา หลงจากนนกจะไดรบจลนทรยจากกจกรรมตาง ๆ เชน การกนอาหาร การดมนมจากมารดา การหายใจ การสมผสกบสงแวดลอมทจลนทรยนนอย (Heyman et al.,2000) ซงจลนทรยทไดรบนนอาจมทงจลนทรยทดและไมด ทงนขนอยกบปจจยตาง ๆ ทเกยวของทงปจจยจากเชอและปจจยจากตวเดกเอง และในแตละชวงอายของเดกจะพบชนดของจลนทรยตาง ๆ โดยมการศกษากลมของแบคทเรยในอจจาระของเดก ซงแบงไดเปน 4 ระยะ ดงน (Mackie et al., 1999)

ระยะท 1 : ชวงแรกหลงคลอด และ ชวง 1-2 สปดาหแรก

บทท 5

โพรไบโอตกทเกยวของกบโรคระบบทางเดนอาหารในเดก

Probiotics for pediatric gastrointestinal diseases

ระยะท 2 : ชวงใหนมบตรจากมารดาอยางเดยว ระยะท 3 : ชวงเรมใหอาหาร ระยะท 4 : ชวงหลงหยานม ซงจะพบจลนทรยในทางเดนอาหาร เหมอนผใหญ

ระยะท 1 ชวงแรกหลงคลอดและชวง 1-2 สปดาหแรกอจจาระของเดกทไดรบนมมารดาและอจจาระเดกทไดรบนมชง มความแตกตางกน สรปไดดงตารางท 5.1

ตารางท5.1 การเปรยบเทยบอจจาระของเดกทไดรบนมจากมารดา (Breast

milk) กบ อจจาระของเดกทไดรบนมชง (Formula milk) ในระยะท 1 (Mackie

RI. 1999 เอกสารอางองหมายเลข 21)

อจจาระของเดกทไดรบนมจากมารดา

(Breast milk)

อจจาระของเดกทไดรบนมชง (Formula milk)

คาความเปน กรด-ดางของขเทา (meconium)

6.5-7.0 สงกวาคาความเปน กรด-ดาง ของขเทาในเดกทไดรบนมจากมารดาเลกนอย หลงจากนนคาความเปน กรด-ดาง จะลดลงเปน 6.5 - 7.0

คาความตางศกย / Eh (mV)

วนท 0 -1 : + 175 -

วนท 2 : - 113 -

ชนดของจลนทรยทพบในวนท 1-3

E. coli, streptococci (ปรมาณ 108-1010 CFUตออจจาระ 1 กรม)

เหมอนกนกบของเดกทไดรบนมจากมารดา

ชนดของจลนทรยทพบในวนท 4-7

Bifidobacterium, Clostrid-ium, Bacteroides (ปรมาณ 108-1010 CFU ตออจจาระ 1 กรม)

เหมอนกนกบของเดกทไดรบนมจากมารดา




หมายเหต

- คา Eh เปนบวก (+) หมายถง มแบคทเรยทตองการออกซเจน (aerobic bacteria)

- คา Eh เปนลบ (-) หมายถง มแบคทเรยทไมตองการออกซเจน (anaerobic bacteria)

- ขเทา (meconium) คอ อจจาระครงแรกสดของทารก- CFU คอ Colony forming unit

ตารางท5.1 (ตอ)


(Breast milk)


ชวงสดทายของระยะท 1

จ�านวนของจลนทรย Clostridium, Bacteroides, E. coli, streptococci ลดลง (จลนทรยเหลานเปนจลนทรยทไมด)

ไมมการเปลยนแปลง

ลกษณะของอจจาระ เหลว มกลนเลกนอย แขง มกลนแรง

ระยะท2 ชวงใหนมบตรจากมารดาอยางเดยว อจจาระของเดกทไดรบนมจากมารดา มความแตกตางจากอจจาระของเดกทไดรบนมชง ดงแสดงในตาราง 5.2

ตารางท5.2 การเปรยบเทยบอจจาระของเดกทไดรบนมจากมารดา (Breast

milk) กบอจจาระของเดกทไดรบนมชง (Formula milk) ในระยะท 2 (Mackie

RI. 1999 เอกสารอางองหมายเลข 21)


(Breast milk)


ลกษณะอจจาระ ไมแขงมาก เหมอนเนยแขง สเหลองเขยว

แขงกวา มกลนแรง

ชนดจลนทรยทพบ พบเดน ๆ คอ Bifidobacterium

Clostridium, Bacteroides, E. coli, streptococci, Bifidobacterium

ชนดกรดไขมนระเหย (VFA) ทพบ

acetic, butyric, propionic acid

-

ระยะท3 ชวงเรมใหอาหาร การเรมใหอาหารเปนสาเหตใหญทท�าใหจลนทรยทพบในอจจาระเปลยนแปลงไป จลนทรยทพบในอจจาระของเดกทไดรบนมจากมารดาจะคลายกนกบของเดกทไดรบนมชง คอ พบแบคทเรย Clostridium, E. coli,

streptococci ในจ�านวนทสงคลายกบระยะท 1 นอกจากนยงมจ�านวนของแบคทเรยชนดอน ๆ อกทเพมขนไดแก Bacteroides, Peptococcus, Peptostreptococcus

ระยะท4 ชวงหลงหยานม ระยะนอจจาระของทารกมจลนทรยคลายกบ

ผใหญ โดยจะมการเพม-ลดปรมาณของจลนทรยชนดตาง ๆ คลายกบในผใหญ กลมจลนทรยทมปรมาณเพมขน ไดแก Bacteroides, anaerobic cocci, Bifidobacterium และ Lactobacilli สวนแบคทเรย E. coli มจ�านวนลดลง นอกจากนยงมจลนทรย




ทมปรมาณคงทไมตางกน ไดแก Streptococcus, Clostridium ในระยะนมคา

Eh = -348 mV แสดงวาในล�าไสคอนขางเปนสภาวะทจ�ากดออกซเจน anaerobic

condition

หลงจากระยะนไปจลนทรยในทางเดนอาหารของเดกจะมลกษณะคลายกบของผใหญ ซงจลนทรยกลมหลก ๆ ทเปนแบคทเรยในล�าไสทพบไดสามารถแยกไดเปน 3 กลมใหญ ๆ คอ

1. กลมแบคทเรยทผลตกรดแลกตก

2. กลมแบคทเรยทไมตองการออกซเจน 3. กลมแบคทเรยทตองการออกซเจน ซงแสดงรายละเอยดดงตารางท 5.3

ตารางท5.3 จลนทรยกลมหลก ๆ ทเปนแบคทเรยในล�าไส (Mitsuoka T. 2000 เอกสารอางองหมายเลข 25)

กลมแบคทเรยทผลตกรดแลกตก (lactic acid bacteria )

กลมแบคทเรยทไมตองการออกซเจน

(anaerobic bacteria)

กลมแบคทเรยทตองการออกซเจน

(aerobic bacteria)

Lactobacillus

Bifidobacterium

Streptococcus

Bacteroidaceae

Anaerobic curve drods

Eubacterium

Peptococcaceae

Veillonella

Megasphaera

Gemmiger

Clostridium

Treponema

Enterobacteriaceae

Staphylococcus

Corynebacterium

Bacillus

Pseudomonas

Yeasts

แบคทเรยกลมไบฟโดแบคทเรยม จดเปนแบคทเรยประจ�าล�าไส พบไดตงแตแรกเกดจนถงวยผใหญ ซงมความหลากหลายของชนดสายพนธและปรมาณในแตละบคคลหรอชวงอาย และเปนแบคทเรยทมความปลอดภยและเปนประโยชนตอสขภาพของมนษย

รายละเอยดสายพนธของแบคทเรยกลมไบฟโดแบคทเรยมในอจจาระของมนษยในวยตาง ๆ แสดงดงตารางท 5.4

ตารางท5.4 ความถของการพบตระกลแบคทเรย Bifidobacteria ในอจจาระของมนษยในวยตาง ๆ (Mitsuoka T. 2000 เอกสารอางองหมายเลข 25)

สายพนธของตระกลแบคทเรย

Bifidobacteria

ทารก (infants)

(52)*

เดก (children)

(28)

ผใหญ (adults)

(42)

ผสงอาย (Elderly)

(18)

B. bifidum 12 11 8 4

B. infantis 32

B. breve 13 1

B. longum 19 20 27 6

B. adolescentis group

B. adolescentis

B. pseudolongum 15 35 67 27

B. dentium

B. catenulatum

หมายเหต : * คอจ�านวนผเขารวมการศกษา




จากผลการศกษาของ Mitsuoka เมอป พ.ศ. 2543 พบวาในวยทารก แบคทเรยไบฟโดแบคทเรยม สายพนธ B. infantis จะพบมากทสด รองลงมาคอสายพนธ B. longum เมอทารกเตบโตเปนเดก จะพบสายพนธของแบคทเรยไบฟโด-แบคทเรยม เหมอนในผใหญ นนคอพบสายพนธ B. longum มากทสด รองลงมาคอสายพนธ B. bifidum

ในประเทศไทย ผเขยนไดรวมกบนกวจยจากประเทศญปน ด�าเนนการส�ารวจชนดและปรมาณของแบคทเรยไบฟโดแบคทเรยม ในอจจาระของแมและลก จ�านวน 120 ค ในระหวางป พ.ศ. 2553 และ พ.ศ. 2554 (in submission) พบวาจ�านวนแบคทเรยไบฟโดแบคทเรยมในอจจาระของแมมความสมพนธกบจ�านวนแบคทเรยไบฟโดแบคทเรยมในอจจาระของทารกลกอยางมนยส�าคญ นนคอ แมทมจ�านวนแบคทเรยไบฟโดแบคทเรยมในทางเดนอาหารทมาก สงผลใหทารกทคลอดมจ�านวนแบคทเรยไบฟโดแบคทเรยมทมากดวย นอกจากนยงพบอกดวยวา ทารกทเกดจากแมทท�าคลอดโดยวธผาทอง (cesarean section) จะพบแบคทเรยไบฟโดแบคทเรยมในอจจาระในปรมาณทนอยกวา ทารกทเกดจากแมทท�าคลอดโดยวธปกต นอกจากนในลกทไดรบนมแม พบแนวโนมของการกอตวของประชากรแบคทเรยกลมทด หรอกลมไบฟโดแบคทเรยม ในอจจาระทารกจนถงอาย 1 เดอนในปรมาณทมากกวาในทารกทไดรบนมชงอกดวย

ไบฟโดแบคทเรยมจดเปนจลนทรยทมความส�าคญส�าหรบทารก เนองจากมผลตอการท�างานของเยอบทางเดนอาหาร และการปองกนการเกดภาวะภมแพ โดยเฉพาะภาวะผนแพ (allergic dermatitis) (Kukkonen et. al. 2007) และในปจจบนยงพบวาเปนจลนทรยทมความสมพนธกบประชากรจลนทรยในทางเดนอาหารมารดา วธการคลอด วธการใหนมและสภาพแวดลอมทารก

5.2 การใชโพรไบโอตกในเดก (Uses of Probiotics in Pediatrics)

การเกดโรคระบบทางเดนอาหารหรอการเกดความผดปกตในระบบทางเดนอาหารในเดก อาจเกดไดจากหลายสาเหต เชน การไดรบจลนทรยทไมดหรอเชอกอโรค ความไมสมดลของจลนทรยทดกบจลนทรยทไมด ความบกพรองของระบบภมคมกน เปนตน โรคระบบทางเดนอาหารหรอความผดปกตในระบบทางเดนอาหารทสามารถพบในเดก ไดแก ภาวะทองเสยหรอทองรวง (Diarrhea

disorder) ทองผก (Constipation) ความผดปกตของระบบทางเดนอาหาร (Digestive

problems) โรคล�าไสแปรปรวน (IBS/Irritable Bowel Syndrome) กลมโรคทมการอกเสบของทางเดนอาหาร (IBD/Inflammatory Bowel Disease)

โพรไบโอตกมบทบาทตอสขภาพในหลาย ๆ ดาน ดงทไดกลาวมาแลวในบทท 4 สวนในบทนจะกลาวถงการใชโพรไบโอตกในโรคระบบทางเดนอาหารหรอความผดปกตในระบบทางเดนอาหาร โดยเฉพาะภาวะทองเสยและภาวะทองผก

5.2.1 การใชโพรไบโอตกในภาวะทองเสย

ทองเสย (diarrhea) คอ การถายเหลวเปนนำ�ตงแต 3 ครงขนไปใน 24 ชวโมงหรอ เปนมกเลอดมากกวา 1 ครงใน 24 ชวโมง (สถาพร, 2012) ภาวะทองเสยแบงไดเปน 2 ชนด คอ ภาวะทองเสยเฉยบพลนและภาวะทองเสยเนองมาจากการใชยาปฏชวนะ

1) ภาวะทองเสยเฉยบพลน (acute infectious diarrhea)

ภาวะทองเสยเฉยบพลน (acute infectious diarrhea) จะมอาการทองเสยเกดขนอยางเฉยบพลน และมกจะหายภายใน 1-2 สปดาห ภาวะทองเสยเฉยบพลนทเกดขนในประเทศไทยมกมสาเหตสวนใหญมาจากเชอแบคทเรย เชน Escherichia

coli บางสายพนธ เชน Enterotoxigenic E. coli, Vibrio cholera, Shigella spp.,




Salmonella spp., Clostridium difficile เปนตน สวนนอยมาจากเชอไวรส เชน Rotavirus, Enteric adenovirus และพยาธบางชนด (สถาพร, 2012) และภาวะทองเสยนมกพบในเดกและผสงอาย โดยขนกบปจจยตาง ๆ เชน ทารกทดมนมมารดาจะมBifidobacteria ซงเปนจลนทรยทด มากกวาทารกทไมไดดมนมมารดาหรอดมนมขวด และทารกทไมไดดมนมมารดาจะมชนดจลนทรยมากกวาทารกทดมนมมารดารวมถงจลนทรยทไมดดวย เชน Clostridium spp. (McFarland, 2000b)

ภาวะทองเสยในเดกมกพบในชวงอาย 6 เดอน ถง 2 ป จากการตดเชอไวรสโรตาเปนสวนใหญ (Kullen and Bettler, 2005) และเชอไวรสโรตาจะท�าใหเกดภาวะทองเสยแบบถายเปนนำ� (watery diarrhea) จะไมมมกหรอเลอดปน

การรกษาทส�าคญ คอ การแกไขภาวะการขาดนำ�และเกลอแรโดยการใหผงนำ�ตาลเกลอแร (ORS/Oral Rehydration salts) สวนการใหยาปฏชวนะและยาแกทองเสยนน อาจจะไมมความจ�าเปนหรอมความจ�าเปนในบางกรณ เชน มอาการทองเสยอยางรนแรง ถายเหลวเปนนำ�สขนคลายนำ�ซาวขาวกควรไดรบยาปฏชวนะ (สถาพร, 2012)

การใชโพรไบโอตกกเปนอกทางเลอกหนงทมบทบาทในการปองกนและรกษาภาวะทองเสยเฉยบพลนในเดก ซงโพรไบโอตกจะมสมบต คอ รบกวนการเพมจ�านวนของจลนทรยทไมด (Colonization resistance) ซงจะมกลไกการรบกวนการเพมจ�านวนของจลนทรยแตกตางกนไปขนอยกบชนดหรอสายพนธของจลนทรย อาหาร และปจจยอน ๆ ของเดก (McFarland, 2000b) ดงแสดงรายละเอยดในตารางท 5.5

ตารางท5.5 กลไกการรบกวนการเพมจ�านวนของจลนทรยทไมดโดยโพรไบโอตก (ดดแปลงจาก McFarland LV.2000b เอกสารอางองหมายเลข 22 และ Ohland

CL and MacNaughton WK. 2010 เอกสารอางองหมายเลข 26)

กลไก (mechanism) ตวอยางเชอทด

สารหรอผลตภณฑท

เกยวของกบเชอทดแลว

ไปมผลตอเชอทไมด

ตวอยางเชอทไมด

หรอเชอทกอโรค

ทองเสย

สรางสารยบยงเชอ - แบคทเรย Lactobacillus

- Bacteriocins- Reuterin

- แบคทเรย Salmonella,- แบคทเรย Shigella

ท�าใหสภาพแวดลอม ไมเหมาะสม

- แบคทเรย Lactobacillus- แบคทเรย Bifidobacterium

- ผลตภณฑทเปนกรด- กรดไขมนสายสน

- แบคทเรย Escherichia coli- แบคทเรย Salmonella

แยงอาหารหรอสาร ตงตนของอาหาร

- แบคทเรย Escherichia coli สายพนธ F-18

- Monomeric glucose - แบคทเรย Clostridium difficile

รบกวนการเกาะตดผนงล�าไสของจลนทรยทไมด

- ยสต Saccharo- myces boulardii - แบคทเรย Escheri- chia coli สายพนธ ไมกอพษ

- เอนไซม (enzyme) (ยสต Saccharomyces boulardii สรางเอนไซม Protease)

- แบคทเรย Clostridium difficile- แบคทเรย enterotoxigenic Escherichia coli

กระตนระบบภมคมกน - แบคทเรย Lactobacillus- แบคทเรย Bifidobacterium- ยสต Saccharo- myces boulardii

- หลง Immunoglobulin A (Ig A)

- แบคทเรย Clostridium difficile- ไวรสโรตา (Rotavirus)




จากตารางท5.5 กลไกการรบกวนการเพมจ�านวนของจลนทรยทไมด ม 5 กลไกทส�าคญ ดงน

1. โพรไบโอตกสามารถสรางสารยบยงเชอ เชน แบคทเรย Lactobacillus

สรางสาร bacteriocin มายบยงแบคทเรย Salmonella และ แบคทเรย Shigella

2. โพรไบโอตกท�าใหสภาพแวดลอมไมเหมาะสมตอการเจรญของเชอ เชน แบคทเรย Lactobacillus และแบคทเรย Bifidobacterium สรางกรดไขมนสายสนซงกรดนท�าใหความเปน กรด - ดาง ลดลง ท�าใหสามารถยบยงเชอได เชน แบคทเรย Escherichia coli แบคทเรย Salmonella เปนตน

3. โพรไบโอตกไปแยงอาหารหรอสารตงตนของอาหารของเชอทไมด เชน แบคทเรย Clostridium difficile ถกแยงอาหารซงกคอ Monomeriglucose ท�าใหแบคทเรย Clostridium difficile มจ�านวนลดลง

4. โพรไบโอตกรบกวนการเกาะตดผนงล�าไสของจลนทรยทไมด เชน ยสต Saccharomyces boulardii สรางเอนไซม Protease ท�าลายตวรบของสารพษ A และ B ทอยทเซลลล�าไส ซงสารพษนเปนสารพษของแบคทเรย Clostridium

difficile

5. โพรไบโอตกกระตนระบบภมคมกน เชน แบคทเรย Lactobacillus

กระตนระบบภมคมกนใหมการหลง Immunoglobulin A (Ig A) ซงท�าหนาทปองกนการตดเชอทเยอบของระบบทางเดนอาหารและระบบทางเดนหายใจ

ตารางท5.6 ตวอยางรายงานเกยวกบผลของการใชโพรไบโอตก ในภาวะทองเสยเฉยบพลนทเกดขนในเดก

ชนด / สายพนธโพรไบโอตก ปรมาณ บทบาท

แบคทเรย Escherichia coli สายพนธ Nissle 1917 (EcN) (Henker J et al.,2007)

ปรมาณ 1–3 ml ตอวน โดย 1 ml มแบคทเรย

108 เซลล

รกษาภาวะทองเสย

แบคทเรย Lactobacillus rhamnosus 3 สายพนธคอ573L/1, 573L/2 และ 573L/3 (Szymanski et al.,2006)

ปรมาณ 1.2X1010 CFU ตอครง

ใหวนละ 2 ครง

ลดระยะเวลาของการเกดอาการทองเสยทมสาเหตมาจากเชอไวรสโรตา (rotavirus)

แบคทเรย Lactobacillus paracasei สายพนธ ST11(Sarker et al.,2005)

ปรมาณ 1010 CFU ตอวน

รกษาภาวะทองเสยทไมไดมสาเหตมาจากเชอไวรสโรตา (rotavirus)

แบคทเรย Bifidobacterium lactis สายพนธ BB-12 และแบคทเรย Lactobacillus reuteri สายพนธ ATCC 55730(Weizman et al.,2005)

- ลดระยะเวลาของการเกดทองเสยและลดความถในการถาย

แบคทเรย Bifidobacterium lactis สายพนธ BB-12 และ แบคทเรย Streptococcus thermophilus สายพนธ TH-4(Saavedra et al.,1994)

- ลดอบตการณการเกดภาวะทองเสยและลดไวรสโรตาทสองพบในอจจาระของเดก

แบคทเรย Lactobacillus rhamnosus GG (Basu et al., 2009)

ปรมาณ 1010 และ 1012 CFU ตอครง วนละ 2 ครง

ลดระยะเวลาของการเกดทองเสย แบบถายเปนนำ� (watery diarrhea) และลดความถในการขบถาย




จากตารางท 5.6 จะเหนวาโพรไบโอตกมบทบาทมากมายเกยวกบภาวะทองเสยในเดก ทงลดระยะเวลาของการเกดทองเสย ลดความถในการถาย ลดอบตการณการเกดภาวะทองเสย และรกษาภาวะทองเสย

โพรไบโอตก บางสายพนธเทานนทสามารถลดระยะเวลาของการเกดทองเสย โดยเฉพาะแบคทเรย Lactobacillus rhamnosus GG ซงมประสทธภาพมากทสด ทงนยงขนอยกบปรมาณทใหดวย โดยจะมประสทธภาพยงขนเมอใหโพรไบโอตกปรมาณมากกวา 1010 CFU (colony forming unit) ตอวน และมประสทธภาพมากทสดตอภาวะทองเสยแบบถายเปนนำ� (watery diarrhea) ซงมสาเหตสวนใหญมาจากไวรสโรตา แตไมคอยไดผลตอภาวะทองเสยแบบรนแรงจากการตดเชอ (invasive bacterial diarrhea) ซงมลกษณะอจจาระหลายแบบ เชน ถายเปนนำ� มมกหรอเลอด (Szajewska et al., 2006)

2) ภาวะทองเสยเนองมาจากการใชยาปฏชวนะ (antibiotic associated

diarrhea)

ในทางเดนอาหารของมนษยจะมจลนทรยอยเปนจ�านวนมาก บางชนดใหประโยชนในดานตาง ๆ ในดานทเกยวของกบระบบทางเดนอาหาร เชน ชวยยอยสารอาหาร (Surawicz, 2003) และชวยปกปองทางเดนอาหารจากเชอกอโรคตาง ๆ (McFarland, 2006)

ยาปฏชวนะ (antibiotic) เปนยาตานเชอจลนทรยทไมดหรอกอโรค เชน เชอแบคทเรย เชอไวรส เปนตน เมอไดรบยาปฏชวนะเขาสรางกาย ยาจะออกฤทธตอตานเชอจลนทรยทกอโรคนน ๆ ถายาออกฤทธไมเฉพาะเจาะจงกบเชอทกอโรคอยางเดยว เชน ยาปฏชวนะแบบออกฤทธกวาง (broad spectrum)

ยากอาจจะออกฤทธตานจลนทรยทดทอยในทางเดนอาหารดวย ท�าใหจลนทรยทดเหลานมจ�านวนลดลงซงอาจสงผลถงประโยชนของจลนทรยทดตอระบบทางเดนอาหารของมนษย เชน มการเปลยนแปลงการยอยอาหาร ตดเชอกอโรคไดงายขน เสยสมดลของจลนทรยในระบบทางเดนอาหาร ซงอาจสงผลตอการปรบ

เปลยนภมคมกนรางกายดวย ในทนจะเนนการเกดทองเสยจากการใชยาปฏชวนะ

(antibiotic associated diarrhea) ซงมกจะมอาการทองเสยเกดขนหลงไดรบยาปฏชวนะ 2 - 8 สปดาห

การเกดทองเสยจากการใชยาปฏชวนะ (antibiotic associated diarrhea) ขนอยกบปจจยหลายอยาง ไดแก ยาปฏชวนะแบบออกฤทธกวาง (broad spectrum)

เชน ยา cephalosporins ยา clindamycin เปนตน นอกจากนยงขนกบปจจยจากตวผปวยเอง รวมถงอาการปวย และการสมผสเชอกอโรคในโรงพยาบาล (McFarland, 2006) การเกดทองเสยจากการใชยาปฏชวนะ (antibiotic associated

diarrhea) มกเกดจากเชอแบคทเรย Clostridium difficile เรยกชอโรควา Clostridium

difficile-associated diarrhea ซงเชอนเปนเชอททนตอสภาพแวดลอมถง 40 วน(Schroeder, 2005) การตดเชอ Clostridium difficile นอกจากจะท�าใหเกดภาวะทองเสยแลวยงเกดอาการอน ๆ อก เชน อาการปวดทอง มไข อาเจยน เบออาหาร และอาจเกดล�าไสอกเสบจากยาปฏชวนะ (pseudomembranous colitis)

(Poutanen and Simon, 2004)

การรกษาแบงออกเปน 2 ระดบ (Bergogne-Be´re´zin, 2000; Schroeder,

2005) ไดแก

1. การรกษาภาวะทองเสยทมอาการเลกนอยถงปานกลาง เนองจากสาเหตการใชยาปฏชวนะ (antibiotic associated diarrhea) คอ การแกไขภาวะการขาดนำ�และเกลอแร อาจจะมการหยดยาปฏชวนะทท�าใหเกดทองเสย หรอ เปลยนเปนยาปฏชวนะตวอนทไมท�าใหเกดทองเสย เชน quinolones, metronidazole

และ tetracyclines เปนตน

2. การรกษาภาวะทองเสยทมอาการรนแรงเนองจากสาเหต เชอแบคทเรยClostidium difficile (Clostidium difficile-associated diarrhea) คอ การใหยา metronidazole ซงเปนทางเลอกแรกในการรกษา




การใชโพรไบโอตกกเปนอกทางเลอกหนงทมบทบาทในการปองกนและรกษาภาวะทองเสยจากการใชยาปฏชวนะ (antibiotic associated diarrhea) และ

เชอแบคทเรย Clostidium difficile (Clostidium difficile-associated diarrhea) ซงจะมกลไกดงน (Parker et al., 2009)

1. ชวยใหเชอจลนทรยทดมการเจรญเตบโตเพมมากขน

2. ขดขวางการเกาะตดของเชอกอโรคทผนงล�าไส 3. ผลตสารทชวยยบยงการเจรญเตบโตของเชอกอโรค เชน ผลตกรดไขมนสายสน (short-chain fatty acid) ซงเปนสารทท�าใหคาความเปน กรด-ดาง (คา pH) ในล�าไสลดลง แลวท�าใหสภาวะแวดลอมไมเหมาะสมตอการเจรญเตบโตของเชอกอโรค

4. ผลตสารทชวยก�าจดสารพษทเชอกอโรคสรางขน เชน ผลตเอนไซม protease มาชวยก�าจด สารพษ A และ B ทสรางจากเชอ Clostridium difficile

5. กระตนภมคมกนของรางกาย ท�าใหรางกายปองกน ตอตานและก�าจดเชอโรคทเขาสรางกายไดดยงขน

ผทเขารวม

การศกษาวจย

ชนด/สายพนธ


ปรมาณ /

วนบทบาท

ผปวยเดกอาย 6 เดอน ถง 10 ป ทจ�าเปนตองไดรบยาปฏชวนะ(Vanderhoof, 1999)

แบคทเรย Lactobacillus rhamnosus สายพนธ GG

1-2´1010 CFU

ลดการเกดภาวะทองเสย จากการใชยาปฏชวนะเนองจากการตดเชอทวไป

ผปวยเดกอาย 1-36 เดอนทจ�าเปนตองไดรบยาปฏชวนะ(Szajewska, 2001)

แบคทเรย Lactobacillus rhamnosus สายพนธ GG

1´ 1010 CFU

ลดการเกดภาวะทองเสย จากการใชยาปฏชวนะในโรงพยาบาลได โดยเฉพาะภาวะทองเสยทเกดจาก ล�าไสอกเสบจากไวรสโรตา (rotavirus gastroenteritis)

ผปวยเดกทตดเชอทางเดนหายใจสวนบน (upper

respiratory tract infection)

หรอเปนล�าไสอกเสบ(gastroenteritis) (Seki, 2003)

แบคทเรย Clostridium butyricum

1- 4´ 107 CFU รกษาและปองกนการเกดภาวะทองเสย จากการใชยาปฏชวนะ

ผปวยเดกอาย 1-36 เดอนทไดรบยาปฏชวนะ(Jirapinyo, 2002)

แบคทเรย Lactobacillus acidophilus

และ Bifidobacterium infantis

6´ 109 CFU ปองกนการเกดภาวะทองเสย จากการใชยาปฏชวนะ

ผปวยเดกทจ�าเปนตองไดรบยาปฏชวนะ(Larosa, 2003)

แบคทเรย Lactobacillus

sporogenes และนำ�ตาล fructo-oligosaccharide

5.5´ 108 CFU

+ 250 mg

FOS

ปองกนการเกดภาวะทองเสย จากการใชยาปฏชวนะ

ผปวยเดกอาย 6-36 เดอนทไดรบยาปฏชวนะ(Correa, 2005)

แบคทเรย Bifidobacterium lactis และ

Streptococcus thermophilus

1´ 107 CFU ปองกนการเกดภาวะทองเสย จากการใชยาปฏชวนะ

ตารางท5.7 ตวอยางรายงานเกยวกบผลของการใชโพรไบโอตกในภาวะทองเสยจากการใชยาปฏชวนะ (antibiotic associated diarrhea) ในเดก




ตารางท5.8 ชนด/สายพนธของโพรไบโอตกทใชในการปองกนภาวะทองเสยจากการใชยาปฏชวนะ (antibiotic associated diarrhea) (ดดแปลงจาก Surawicz

CM. 2009 เอกสารอางองหมายเลข 34)

ชนด/สายพนธของโพรไบโอตก

แบคทเรย Lactobacillus rhamnosus GG

ยสต Saccharomyces boulardii


แบคทเรย Lactobacillus bulgaricus


แบคทเรย Lactobacillus casei

แบคทเรย Lactobacillus casei

แบคทเรย Lactobacillus bulgaricus

แบคทเรย Streptococcus thermophilus

แบคทเรย Bifidobacterium lactis

แบคทเรย Streptococcus thermophilus

แบคทเรย Bifidobacterium longum

แบคทเรย Clostridium butyricum

แบคทเรย Enterococcus faecium

หมายเหต: แบคทเรย Lactobacillus rhamnosus GG และยสต Saccharomyces

boulardii เปนโพรไบโอตกทมหลกฐานทดทสดวามประสทธภาพดในการปองกนภาวะทองเสย จากการใชยาปฏชวนะ

5.2.2 การใชโพรไบโอตกในภาวะทองผก

ทองผก (constipation) คอ การถายอจจาระนอยกวา 3 ครงตอสปดาหอจจาระมลกษณะแขงเปนกอน ตองใชแรงเบงในการถายอจจาระ และอาจรสกถายอจจาระไมสด ถายล�าบาก หรอ เจบขณะถายอจจาระ (Leung et al., 2011)

ภาวะทองผกเปนภาวะหนงทพบไดบอยในเดก โดยในเดกแตละวยจะมความถในการถายอจจาระปกตทแตกตางกน โดยเดกทารกอาย 1 เดอน จะถายอจจาระบอยกวาเดกวยอน ๆ เฉลย 3.3 ครงตอวน เมอเดกอายเพมขนเรอย ๆความถในการถายอจจาระจะลดลง เมอเดกอาย 4 ปจะถายอจจาระเฉลย 1 ครงตอวน (Osatakul et al., 1995)

ภาวะทองผกทเกดขนในเดกมหลายสาเหต ไดแก

1. ภาวะทองผกทมความผดปกตของระบบทางเดนอาหาร เชน เดกทมรทวารหนกผดปกต

2. ภาวะทองผกทมความผดปกตนอกระบบทางเดนอาหาร เชน เดกทมอาการทางจต หรอ ไดรบยาเชน ยากลม anticholinergics

3. ภาวะทองผกทไมมความผดปกตของระบบใด ๆ พบวาในเดกทมอาการทองผกเรอรงตงแตเกดมกมสาเหตมาจากความผดปกตของล�าไส แตสวนใหญของเดกทมอาการทองผกมกไมมความผดปกตของระบบใด ๆ (Loening-Baucke,

1993) แตอาการทองผกอาจเกดขนจากปจจยของตวเดกเอง เชน กลนอจจาระ ดมนำ�นอย รบประทานอาหารทมกากใยนอย ไมออกก�าลงกาย ไมเขาหองนำ�ใหเปนปกต เปนตน

การรกษาภาวะทองผกในเดก ควรมการปรบพฤตกรรม เชน ไมควรกลนอจจาระ ดมนำ�มากขน อยางนอย 1.5 ลตรตอวน รบประทานอาหารทมกากใยสง เชน ผก ผลไมตาง ๆ ออกก�าลงกาย และควรฝกถายอจจาระใหสมำ�เสมอ นอกจากนอาจใชยาระบายรวมดวย ไดแก ยาระบายกลม osmotic laxative เชน ยาระบาย




แมกนเซยม (milk of magnesia) ยาระบายแลคตโลส (lactulose) ยาระบายpolyethylene glycol (PEG) เปนตน หรออาจจะรกษาภาวะทองผกดวยการสวนทวาร (enema) กได (สมชาย, 2012)

การใชโพรไบโอตกกเปนอกทางเลอกหนงทมบทบาทในการปองกนและรกษาภาวะทองผกในเดก ซงจะมกลไกดงน

1. โพรไบโอตกจะยอยเสนใยอาหาร ท�าใหปรมาณอจจาระเพมขน (stool

bulk) ท�าใหถายอจจาระงายขน นอกจากนเสนใยอาหารยงท�าใหจลนทรยทดมการเจรญเตบโตเพมขนอกดวย เมอจลนทรยทดหรอโพรไบโอตกมจ�านวนเพมขนกจะยอยเสนใยอาหารเพมขน ท�าใหปรมาณอจจาระเพมขน ตวอยางโพรไบโอตกกลมน คอ แบคทเรย Bifidobacterium (Emmanuel et al., 2009)

2. แบคทเรย Bifidobacterium ทอยในล�าไสจะยอยแลคตโลส (lactulose)

ซงเปนยาระบายทใหเพอรกษาภาวะทองผก แลวท�าใหแลคตโลส (lactulose) กลายเปนโมเลกลเลก ๆ จากนนจะดดนำ�เขาหาตวท�าใหมปรมาตรของอจจาระเพมขน ท�าใหถายอจจาระงายขน (Harish and Varghese, 2006)

นอกจากนยงมตวอยางรายงานสนบสนนการใชโพรไบโอตกในการรกษาภาวะทองผกวา ในคนทองผกจะพบแบคทเรย Bifidobacterium และแบคทเรย Lactobacillus ในปรมาณตำ� (Leung et al., 2011) ซงปกตแบคทเรยทงสองนชวยในระบบทางเดนอาหารในดานตาง ๆ เชน การยอยเสนใยอาหาร เปนตน

ผทเขารวม

การศกษาวจย

ชนด/สายพนธ


ปรมาณ /

วนบทบาท

เดกอาย 3-16 ป (Tabbers et al.,

2011)

- แบคทเรย Bifidobacterium breve

108–1010CFU - จ�านวนครงในการถาย อจจาระตอสปดาหเพมขน- ความไมตอเนองของการ ถายอจจาระลดลง- ความเหนยวของอจจาระ เพมขน- อาการปวดทองลดลง- ไมพบอาการขางเคยง

เดกอาย 4-12 ป(Khodadad and

Sabbaghian, 2010)

- แบคทเรย Lactobacillus casei- แบคทเรย Lactobacillus rhamnosus- แบคทเรย Streptococcus thermophilus- แบคทเรย Bifidobacterium breve- แบคทเรย Lactobacillus acidophilus- แบคทเรย Bifidobacterium infantis - นำ�ตาล fructooligosaccharide

1´ 109 CFU

- จ�านวนครงในการถาย อจจาระเพมขน- ความเหนยวของอจจาระ เพมขน- อาการปวดทอง ไมสบาย ทองลดลง

เดกอายตำ�กวา10 ป

(Bu et al., 2007)

- แบคทเรย Lactobacillus casei rhamnosus, Lcr35

8´ 108 CFU - จ�านวนครงในการถาย อจจาระเพมขน- ลดการใชยาสวนทวาร กลเซอรน (glycerin enema)- อจจาระมความแขง นอยลง- ความถของอาการ ปวดทองลดลง

ตารางท5.9 ตวอยางรายงานเกยวกบผลของการใช โพรไบโอตกในภาวะทองผก




5.3 อาการไมพงประสงคจากการใชโพรไบโอตกในเดก

การใชโพรไบโอตกในเดกคอนขางมความปลอดภย (Michail, 2006) แตอยางไรกตามกยงมรายงานเกยวกบอาการไมพงประสงคบาง เชน อาจจะมการตดเชอแบคทเรยหรอเชอราในกระแสเลอดได (bacteremia and fungemia) โดยเฉพาะในผทมภาวะภมตานทานตำ� (immunocompromised host) (Herbrecht

and Nivoix, 2005; Land et al., 2005) นอกจากนอาจจะมอาการไมสบายทอง ทองอด มแกสในระบบทางเดนอาหาร โดยเฉพาะในเดกทเรมรบประทานโพรไบโอตกแตอาการเหลานจะลดลงหรอหายไปหลงจากรบประทานโพรไบโอตกประมาณ 1 อาทตย (Lipski., 2006)

จากทไดกลาวมาโพรไบโอตกมความส�าคญเกยวของกบโรคระบบทางเดนอาหารในเดก ซงในบทนไดเนนภาวะทองเสยเฉยบพลน ภาวะทองเสยจากการใชยาปฏชวนะ และภาวะทองผก โดยพบวาโพรไบโอตกมบทบาททง ปองกน รกษา และบรรเทาอาการของโรคระบบทางเดนอาหารเหลานในเดก ไมวาโดยทางตรงหรอทางออม แตทงน ไมใชโพรไบโอตกทกชนดจะสามารถใชไดผล เนองจากประสทธภาพของโพรไบโอตกอาจมความแตกตางกนขนกบชนด และปรมาณของโพรไบโอตกดวยการใชโพรไบโอตกคอนขางมความปลอดภย แตอาจพบอาการไมพงประสงคบาง ซงอาการไมพงประสงคจากการใชโพรไบโอตกในเดกนนพบวามนอย


1. สถาพร มานสสถตย. Acute diarrhea. Clinical Practice in Gastroenterology.

2555; หนา 108-119.2. สมชาย ลลากศลวงศ. Chronic constipation. Clinical Practice in Gastroenterology. 2555; หนา 152-162.3. Basu S, Paul DK, Ganguly S, Chatterjee M, Chandra PK. Efficacy of high- dose Lactobacillus rhamnosus GG in controlling acute watery diarrhea in Indian children: a randomized controlled trial. J Clin Gastroenterol. 2009 Mar;43(3):208-213.4. Bergogne-Be´re´zin E. Treatment and prevention of antibiotic as sociated diarrhea. Int J Antimicrob Agents. 2000 Dec; 16(4): 521-526.5. Bu LN, Chang MH, Ni YH, Chen HL, Cheng CC. Lactobacillus casei rhamnosus Lcr35 in children with chronic constipation. Pediatr Int. 2007 Aug; 49(4): 485-490.6. Corrêa NB, Péret Filho LA, Penna FJ, Lima FM, Nicoli JR. A rand omized formula controlled trial of Bifidobacterium lactis and Streptococcus thermophilus for prevention of antibiotic-associated diarrhea in infants. J Clin Gastroenterol. 2005;39(5):385-389.7. Emmanuel AV, Tack J, Quigley EM, Talleys NJ. Pharmacological management of constipation. Neurogastroenterol Motil. 2009;21(2): 41-54.8. Harish K, Varghese T. Probiotics in humans-evidence based review. Calicut Medical Journal. 2006; 4(4): 1-11.9. Henker J, Laass M, Blokhin BM, Bolbot YK, Maydannik VG, Elze M, Wolff C, Schulze JU. The probiotic Escherichia coli strain Nissle 1917 (EcN) stops acute diarrhoea in infants and toddlers. Eur J Pediatr. 2007; 166:311–318.




10. Herbrecht R, Nivoix Y. Saccharomyces cerevisiae fungemia: an adverse effect of Saccharomyces boulardii probiotic administration. Clin Infect Dis 2005;40:1635-1637.11. Heyman M. Effect of lactic acid bacteria on diarrhea diseases. J Am Coll Nutr.2000; 19: 137s-146s.12. Jirapinyo P, Thamonsiri N, Densupsoontorn N, et al. Prevention of antibiotic-associated diarrhea in infant by probiotics. J Med Assoc Thai. 2002;8:s739-742.13. Khodadad A, Sabbaghian M. Role of synbiotics in the treatment of childhood constipation: a double-blind randomized placebo controlled trail. Iran J Pediatr. 2010; 20(4): 387-392.14. Kukkonen K, Savilahti E, Haahtela T, Juntunen-Backman K, Korpela R, Poussa T, Tuure T, Kuitunen M. Probiotics and prebiotic galactooligo- saccharides in the prevention of allergic diseases: a randomized, double-blind, placebo-controlled trial. J Allergy Clin Immunol 2007; 119:192-198.15. Kullen MJ. Bettler J. The delivery of probiotics and prebiotics to infants. Curr Pharm Res. 2005; 11(1): 55-74.16. Land MH, Rouster-Stevens K, Woods CR, Cannon ML, Cnota J, Shetty AK. Lactobacillus sepsis associated with probiotic therapy. Pediatrics. 2005;115:178-181.17. Larosa M, Bottaro G, Gulino N, et al. Prevention of antibiotic-as sociated diarrhea with Lactobacillus sporo-gens and fructo-oligosaccarides in children. A multi-centric double-blind vs placebo study. Minerva Pediatr. 2003;55(5): 447-452.18. Leung L, Riutta T, Kotecha J, Rosser W. Chronic constipation: an evidence- based review. JABFM. 2011; 24(4): 436-451.

19. Lipski E. Digestive wellness for children. California: Basic health publications; 200620. Loening-Baucke V. Chronic constipation in children. Gastroente-rology 1993; 105: 1557-1564.21. Mackie RI, Sghir A, Gaskins HR. Developmental microbial ecology of the neonatal gastrointestinaltract. Am J Clin Nutr 1999; 69(suppl): 1035S–1045S.22. McFarland LV. Normal flora: diversity and functions. Microbial Ecology in Health and Disease;2000b ;12:193-207.23. Mcfarland LV. Meta-analysis of probiotics for the prevention of antibiotic associated diarrhea and the treatment of Clostridium difficile disease. Am J Gastroenterol. 2006 Apr; 101(4): 812-822.24. Michail S, Sylvester F, Fuchs G, Issenman R. Clinical efficacy of probiotics: review of the evidence with focus on children. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2006 Oct;43(4):550-557.25. Mitsuoka T. Significance of dietary modulation of intestinal microflora and intestinal environment. Biosci Microflora. 2000; 19: 15-25.26. Ohland CL, MacNaughton WK. Probiotic bacteria and intestinal epithelial barrier function. Am J Physiol Gastrointest Liver Physiol. 2010; 298: G807-G819.27. Osatakul S, Yossuk P, Mo-Suwan L. Bowel habits of normal Thai children. J Pediatr Gastroenterol Nutr 1995; 20: 339-342.28. Parker GC, Sanderson JD, Whelan K. The mechanism and efficacy of probiotics in the prevention of Clostridium difficile-associated diarrhoea. Lancet Infect Dis. 2009 Apr; 9(4):237-244.29. Poutanen SM, Simon AE. Clostridium difficile-associated diarrhea in adults. CMAJ. 2004 Jul 6;171(1):51-58.




30. Saavedra JM, Bauman NA, Oung I, Perman JA, Yolken RH. Feeding of Bifidobacterium bifidum and Streptococcus thermophilus to infants in-hospital for prevention of diarrhea and shedding of rotavirus. Lancet 1994;344:1046–1049.31. Sarker SA, Sultana S, Fuchs GJ, Alam NH, Azim T, Brüssow H, Ham- marström L. Lactobacillus paracasei Strain ST11 has no effect on rotavirus but ameliorates the outcome of nonrotavirus diarrhea in children from Bangladesh. Pediatr. 2005;116(2): e221-e228.32. Schroeder MS. Clostridium difficile-associated diarrhea. Am Fam Physician. 2005 Mar 1; 71(5): 921-928.33. Seki H, Shiohara M, Matsumura T, et al. Prevention of antibiotic- associated diarrhea in children by Clostridium butyricum MIYAIRI. Pediatr Int.2003;45:86-90.34. Surawicz CM. Probiotics, antibiotic-associated diarrhoea and Clostridium difficile diarrhoea in humans. Best Pract Res Clin Gas-troenterol.2003 Oct; 17(5): 755-783.35. Surawicz CM. Probiotics and antibiotic-associated diarrhea and Clostridium difficile infection. Prebiotics and probiotics science and technology. 2009; 2: 825-843.36. Szajewska H, Kotowska M, Mrukowicz JZ, et al. Efficacy of Lactobacillus GG in prevention of nosocomial diarrhea in infants. J Pediatr. 2001; 138: 361-365.37. Szymanski H, Pejcz J, Jawien M, Chmielarczk A,Strus M, Heczko PB.

Treatment of acute infectious diarrhoea in infants and children with

a mixture of three Lactobacillus rhamnosus strains–a randomized,

double-blind, placebo-controlled trial. Aliment Pharmacol Ther.2006;

15;23: 247–253.

38. Szajewska H, Setty M, Mrukowicz J, Guandalini S. Probiotics in gastro-

intestinal diseases in children: Hard and not-so-hard evidence of efficacy.

J Pediatr Gastroenterol Nutr.2006; 42: 454-475.

39. Tabbers MM, Milliano ID, Roseboom MG, Benninga MA. Is Bifidobacterium

breve effective in the treatment of childhood constipation? Results

from a pilot study. Nutrition Journal. 2011; 10(19): 1-5.

40. Vanderhoof JA, Whitney DB, Antonson DL, et al. Lacto-bacillus GG in

the prevention of antibiotic associated diar-rhea in children. J Pediatr.

1999;135:564-568.

41. Weizman Z, Asli G, Alsheikh A. Effect of a probiotic infant formula on

infections in child care centers: comparison of two probiotic agents.

Pediatr. 2005;115:5–9.




ก

กรดน�านม

กรดนวคลอก

กรดแลกตก

กรดอะซตก

กรดอะมโน

กรดอนทรย

กลไกการตอบสนองของระบบภมคมกน

กลโคอะไมเลส

กากอาหาร

การกอกลายพนธ

การกอมะเรง

การกอโรค

การเกาะตดเซลลผนงล�าไส

การคดเลอกโพรไบโอตก

การเคลอนยายต�าแหนงของโพรไบโอตก

การเจรญของจลนทรย

การดอยาปฏชวนะ

การดแลสขภาพเชงปองกน

การดดซม

การตดสยอมฟลออเรสเซนท

การทนตอกรด

การท�าใหตดเชอ

การประเมนความปลอดภยโพรไบโอตก

20

33

8, 20, 56, 64, 70, 74

64

55, 68

35, 55, 62

34, 66, 67

24

53

19

19, 65

19, 35, 51

34, 35, 36

16, 17, 18, 19, 20, 26, 27

45

8, 11

19

53

32, 43, 53, 54

30

9, 19

19

39, 42, 46, 47, 48

ดชน

การประเมนความเปนพษ

การประเมนผลขางเคยง

การเปลยนแปลงทางพนธกรรม

การพฒนาของเนองอก

การแพทยเชงปองกน

การเฝาระวงระบาดวทยา

การสงถายผานยน

การยอยโปรตน

การยอยสลายเกลอน�าด

การยอยสลายเยอบผวทางเดนอาหาร

การเรองแสง

การรกรานของแบคทเรย

การศกษาในระดบหลอดทดลอง

การศกษาภายนอกกาย

การสงถายยนดอยา

การหมกแบบมาโลแลกตก

การหมกยอย

การอยรวมกนแบบพงพาอาศย

การอกเสบ

กจกรรมของเอนไซม

เกณฑการคดเลอกโพรไบโอตก

เกลอน�าดอสระ

49, 50

48

50, 51

48

9

48

50, 51

59

49

48

34

48

36

45, 48

45, 50, 51

24

53, 59, 60, 61, 71

35

35, 50, 51, 62, 66, 67

19, 70

16, 17, 31

67, 68

ก




ข

ค

ไขมน 13, 32, 63, 68

ความคงตว

ความคงตวทางพนธกรรม

ความทนตอกรด

ความทนตอเกลอน�าด

ความเปนกรดดาง

ความสมดลของจลนทรย

คเฟอร

โครโมโซม

โคเลสเตอรอล

75

19

10

10, 31

31, 32

56, 57

24

50

19, 35, 67, 68,

69, 70, 71,74

จ

จลชพในระบบทางเดนอาหาร

จลชพประจ�าถน

จลนทรยชนดกอโรค

จลนทรยชนดทกอใหเกดโทษ

จลนทรยชนดทเปนกลาง

จลนทรยชนดทเปนประโยชน

จลนทรยชนดทมความปลอดภย

จลนทรยเซลลตาย

จลนทรยมชวต

10

10

7, 19

8, 59, 60

8

7, 8, 35, 39, 59

8, 39

12, 13, 74, 75, 76

12, 13, 74, 75, 76

จ

ช

เชอฉวยโอกาส

เชอชชพ

42

14

ซ

ซรม

เซลลจลนทรย

เซลลตาย

เซลลทมชวต

เซลลพกตว

ไซโตคายน

ทเมอนวโครซสแฟคเตอร แอลฟา

อนเตอฟรอน แกมมา

อนเตอฟรอน เบตา

อนเตอรลวคน

อนเตอรลวคน-10

อนเตอรลวคน-12

60

12, 13, 70

12, 13, 14, 70, 74, 75, 76

12, 13, 14, 70, 74, 76

70

66

66

75

75

66

67

74, 75

จลชพเสรมชวนะ

จลนทรยเสรมชวนะ

เจาบาน

8, 14

8, 14

34, 35, 54, 55,

56, 57, 61




ต

ตะกอนเซลล

ตานทานการจดตงโคโลน

ตานทานภาวะกอมะเรง

68, 69, 70

63

19, 65, 63

ท

ทรานสโพซอน

ทองรวง

ทางคลนก

50

9, 51, 64, 91

46, 47, 48

ธ

ธญพช 59

น

นมหมก

นยามความหมายของโพรไบโอตก

เนยแขง

เนอเยอน�าเหลอง

น�าตาลแลกโตส

น�าเลยงเซลล

น�าหมกชวภาพ

7, 8, 9, 23, 24, 25, 34

11

24, 25, 26

65

8, 19, 64, 65, 73, 74

70

31, 32, 42

บาซลลส อะซโดฟลส

แบคทเรยกรดแลกตก

แบคทเรยกลมไบฟโดแบคทเรย

แบคทเรยกลมอะซโดฟลส

แบคทเรยไบฟโดแบคทเรยม

- ไบฟโดแบคทเรยม ไบฟดม

- ไบฟโดแบคทเรยม อนแฟนทส

- ไบฟโดแบคทเรยม อะนมอลส

แบคทเรยรปตววาย

แบคทเรยแลกโตบาซลลส

- แลกโตบาซลลส แกสเซอร

- แลกโตบาซลลส คาเซอ

- แลกโตบาซลลส คาเซอ

สายพนธ ชโรตะ

- แลกโตบาซลลส เดลบรคอ

ซบสปชส บลการคส

- แลกโตบาซลลส บลการคส

- แลกโตบาซลลส ไบฟดส

- แลกโตบาซลลส พาราคาเซอ

- แลกโตบาซลลส แพลนทารม

- แลกโตบาซลลส แรมโนซส

- แลกโตบาซลลส อะซโดฟลส

9

8, 20, 21, 22, 23, 26, 31, 33,

40, 54, 64, 70, 74, 88, 100

9, 20, 21, 22, 39, 40, 42, 57

9, 10

20, 21, 22, 23

9, 21, 39

21, 39, 41

39

9

10, 20, 39, 74

39, 74

10, 39

10

9

8, 9

20

39

39, 74

39

9, 20, 39

บ




บ

แบคทเรยกลมเอนเทอโรแบคเตอร

แบคทเรย แบคเทอรอยเดส

แบคทเรยคลอสทรเดย

แบคทเรยคลอสตรเดยม

แบคทเรยโคลฟอรม

แบคทเรยฉวยโอกาส

แบคทเรยโปรตโอไลตก

แบคทเรยยอยโปรตน

แบคทเรยเอนเทอโรคอคคส

แบคเทอรโอซน

ไบฟดส

56, 57

57

57

56, 57

21, 56

57

9

8, 9, 32

20, 21

35, 62

10, 20

ปฏกรยาการสลายโปรตน

ปฏกรยาพวตรแฟคชน

ปฏกรยาไฮโดรไลซส

ปฏสมพนธ

ปรบเปลยนภมคมกน

ปรบสมดลของล�าไส

เปบไทด

โปรตโอไลตกแบคทเรย

โปรตนของเซลล

59

59

63, 68

40

63

11, 12

59

9

13

ป

ผนงเซลล

ผลไมดอง

ผลตภณฑนม

ผกดอง

ผวเยอบ

ผบรโภค

13, 33, 50, 68

26

8, 23

26

35, 40, 41, 42, 48, 50

12, 13, 33, 34, 40,

47, 54, 55, 59, 76

ผ

พลาสมด

พยาธสภาพ

เพปทโดไกลแคน


ตอตานชวต

ไบโอทอส

ปฏชวนะ

โพร

เสรมชวนะ

แอนตไบโอตก

50

9

50

7, 11, 12, 13, 14, 16, 17, 18

20, 21, 22, 23, 26, 27, 39,

40, 41, 45, 49, 53, 57, 63

65, 67, 69, 70, 74, 84,

7

7

7, 11, 22, 28, 33, 42, 50, 51

7

7, 14

7, 11

พ




โฟเลต 63

ภาวะตดเชอในชองคลอด

ภาวะตดเชอในระบบทางเดนหายใจ

ภาวะทองผก

ภาวะภมแพ

ภาวะไมทนตอน�าตาลแลกโตส

ภาวะล�าไสขาดเลอด

ภาวะล�าไสอกเสบ

ภมคมกนเฉพาะแหง

ภมคมกนแบบไมจ�าเพาะ

ภมคมกนบกพรอง

ภมคมกนไวเกน

เภสชจลนศาสตร

โภชนเภสชภณฑ

73

72

62, 73

65, 66, 67, 73

64, 65, 73

73

73

55

74

41, 42, 49

50

40

40

ภ

ฟ

โมโนไซต

เมแทบอลซม

เมแทบอไลต

แมคโครฟาจ

ไมโครไบโอตา

66

19, 43, 49

63, 65, 74

55, 66, 74

57

ม

ยากดภมคมกน

ยน

เยอบล�าไส

เยอหมเซลล

โยเกรต

41, 49

50, 51

30, 35, 40, 49, 50

13, 33, 50, 68

7, 9, 23, 25

ย

ระบบภมคมกน

ระยะเวลาในการแบงเซลล

รปตวอกษรวาย

รปตวอกษรเอกซ

โรคตดเชอในระบบทางเดนอาหาร

โรคทองรวงทตดมากบนกทองเทยว

โรคแพภมตวเอง

โรคล�าไสทเกดจากการระคายเคอง

โรคล�าไสอกเสบ

19, 34, 35, 45, 42, 49, 55,

56, 62, 65, 66, 67, 74, 75,

91, 93, 94

9, 20

20

20

8

72

50

63

63

ร

ฤ

ฤทธตานจลนทรยกอโรค 48




ลกษณะทางประสาทสมผส

ลโปโพลแซคคาไรด

ล�าไส

ล�าไสเลก

- ดโอดนม

- เจจนม

- ไอเลยม

ล�าไสใหญ

19

13, 50

9, 10, 11, 12, 21, 22,

34, 35, 43, 55, 57, 59

63, 65, 68, 84, 88, 94

20, 31, 32, 58

58

58

58

20, 54, 58, 59, 65, 84

ล

ว

วตามน

วตามนบ 12

วลไล

ไวรส

ไวรสโรตา

11, 32, 35, 53, 55

32, 33

55

19, 64, 67, 75, 98

64, 72, 93

ศ

เศษเซลลแบคทเรย 54

สปชส

สมผก

สวนสกดของเนอเยอ

สารกลมฟนอล

สารกลมอนโดล

สารกลมแอมโมเนย

อนโดล

เอมน

แอมโมเนย

สารกอภมแพ

สารคดหลงจากจลนทรย

สารจากการยอยโปรตน

พาราครซอล

ฟนอล

สแกโทล

สารชวโมเลกล

ไขมน

คารโบไฮเดรต

แปง

โปรตน

ลปด

สารตานอนมลอสระ

สารพนธกรรม

10, 57

26

11

8

8

8

8, 59, 65,

59, 65

8, 59, 65

67, 75

11

59

8, 59, 65

59, 65

32

13, 32, 59, 68

59, 64

32

8, 32

13

55

13, 50, 51

ส




ดเอนเอ

อารเอนเอ

สารละลายบฟเฟอร

สารเลยนแบบ

สารเสรมชวนะ

สารอาหารพนฐาน

สยอมฟลออเรสเซนท

ส�านกงานคณะกรรมการอาหารและยา

13

13

70

46

14

12

30

13, 34

ส

ห

แหลงชมชนของจลนทรย 56, 57

องคการอนามยโลก

องคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต

อตราการเจรญ

อาการทองรวง

อาสาสมคร

อาหารเพาะเลยง

อาหารโพรไบโอตก

อาหารประเภทใยอาหารสง

อาหารเปนพษ

อจจาระ

13, 16, 22

13

34, 36

9, 63

42, 47

28, 32, 68, 70, 71

13, 18, 26, 40, 51

60

51

8, 41, 53, 59, 60, 65, 84

อ

อบตการณ

เอกโซโพลแซคคาไรด

เอนไซม

แอนตบอด

อมมโนโกลบลนอ

อมมโนโกลบลนเอ

อมมโนโกลบลนจ

48

13

11, 62, 65, 68, 70, 75

66, 67, 75

66, 75

66

67, 75

อ

ไฮโดรเจนเปอรออกไซด 35, 62

ฮ




A

acidophilus allergen allergic diseases aminoglycosides antibiotics ampicillin bacitracin cefoperazone ceftazidime cephalosporins cephalothin chloramphenicol erythromycin gentamicin kanamycin norfloxacin penicillin G polymycin B quinolones streptomycin tetracycline vancomycin antibody Immunoglobulin A (IgA) Immunoglobulin E (IgE)

1066

65, 75337

28, 3328, 3328, 3328, 33

3328, 3328, 3328, 3328, 3328, 3328, 33

272833

28, 3328, 3328, 3367, 7566, 6767, 75

Index

A

Immunoglobulin G (IgG) autoimmune diseases Avetthoa carambola

67, 75

5031

B

Bacillus acidophilus Bacillus cereus ATCC 11778 bacteroides beta galactosidase bifid bifidus bile salt conjugated bile salt deconjugated bile salt bile salt deconjugated activity

bile salt hydrolase (BSH)

929

49, 5859

104968674968

C

Candida albicanscell mass cell membrane cell wall cFDA-SE cholesterol

5861131334

68, 69




cell conditions - active cell - dead cell - resting cell fraction - broth - pellet mechanisms - cholesterol assimilation - cholesterol lowering - cholesterol removal chromosome clostridia Clostridium difficile Cobalamin coliform colonisation resistance component of cell constipationcytokines Interferon beta Interferon gamma Interleukin Interleukin-12 Tumor Necrosis Factor Alpha (TNF-a) cytoplasmic membrane

69, 70, 7213, 69, 70, 72

69, 70, 72

6969

686969508

19, 7227, 3221, 56

631364

75756674

66

13, 68

C D

dead cell

heat-killed cell

sonicated cell

dietary supplement

DNA

13, 6974744013

Elie Metchnikoff EnterobacteriaceaeEscherichia coli ATCC 25922 Escherichia coli O157:H7 Eubacteria Eubacterium excessive immune stimulation exopolysaccharide (EPS)

757, 58

292958585013

E

F

fermentation flow cytometry Food and Agriculture Organization (FAO)Food and Drug Administration (FDA) Fusobacterium

613413

13, 2758




gene Generally Recognized or Regarded as Safe (GRAS) generation time gene transfer glycoprotein gut-associated lymphocyte tissue (GALT)

5016, 22

28, 34504966

G

Helicobacter pylori host

19, 58, 7212, 54

H

indole inflammation inflammatory bowel diseases (IBD) International Life Science Institute (ILSI) irritable bowel syndrome (IBS)

8, 59, 6563911391

I

lactic acid bacteria (LAB) Bifidobacteria

Bifidobacterium - Bifidobacterium adolescentis - Bifidobacterium animalis - Bifidobacterium bifidum - Bifidobacterium breve - Bifidobacterium infantis - Bifidobacterium lactis - Bifidobacterium longum

Enterococcus - Enterococcus cloacae - Enterococcus durans - Enterococcus faecium

Lactobacillus - Lactobacillus acidophilus- Lactobacillus amylovorus - Lactobacillus bifidus - Lactobacillus bulgaricus- Lactobacillus casei - Lactobacillus casei strain Shirota - Lactobacillus crispatus - Lactobacillus delbrueckii subsp. bulgaricus

89, 20

20, 21, 39, 64, 73, 9323

23, 39, 909, 23, 39, 64, 72, 89

2321, 23, 39

2321, 23, 72

20, 21, 42, 58292525

20, 23, 39, 42, 58, 68, 70, 73

20, 23, 39, 65, 732420

8, 921, 21, 39, 64

10, 64, 7324

9, 23

L




- Lactobacillus delbrueckii subsp. delbrueckii- Lactobacillus delbrueckii subsp. lactis - Lactobacillus fermentum - Lactobacillus gasseri - Lactobacillus helveticus - Lactobacillus johnsonii - Lactobacillus kefirgranum - Lactobacillus kefiri - Lactobacillus paracasei - Lactobacillus plantarum

- Lactobacillus reuter - Lactobacillus rhamnosus

- Lactobacillus salivariusLactococcus - Lactococcus lactis subsp. cremosis

- Lactococcus lactis subsp. lactis- Lactococcus lactis subsp. lactis biovar diacetilactis

24

2324

24, 39, 7423242424

24, 3921, 24, 27, 28, 29, 30, 31, 36, 39, 42

43, 7424

24, 39, 49, 64, 65, 74, 95

2524, 42

25

25

25

L

macrophage microbial colonization microbiota mutation

74575750

M

L

Leuconostoc - Leuconostoc lactis - Leuconostoc mesenteroides subsp. cremosis Pediococcus

- Pediococcus pentosaceus Propionibacterium

- Propionibacterium freunderichii Streptococcus

- Streptococcus salivarius - Streptococcus thermophilus

lactose intolerant lipopolysaccharide (LPS) live cell liver weight ratio

422525

252565

5825

25, 64, 7327

13, 501344




oral tolerance 35, 62

O

peptidoglycan placebo plasmid located gene probiotics biotos for life

pro procarcinogenic enzyme protein proteolytic bacteria Proteus rettgeri PSSCMI 0044 Proteus vulgaris PSSCMI 0041 Putrefaction

amine ammonia indole phenol

504650

7, 11, 14, 39, 53 777

6513, 50

8292959 59

8, 598, 598, 59

P

non-specific immune system normalflora nutraceutical

745740

N

resistance RNA rotavirus

281364

R

Saccharomyces Saccharomyces cerevisiae subsp. boulardii Salmonella typhi PSSCMI 0034 Salmonella typhimurium PSSCMI 0035 Shigella flexneri PSSCMI 0035 Shigella sonnei PSSCMI 0032 short chain fatty acid (SCFA) species specific growth rate spleen weight index Staphylococcus aureus ATCC 25923Staphylococcus sciuri

4226, 72

2929

292929

10, 5734442926

S

P

para cresol skatole

putrefactive bacteria

595965




toxicity transposon travellers diarrhoea

505063

T

Veillonella Vibrio parahemolyticus VP4

5829

V

X-shape 20

X

Y-shape 9, 20

Y

World Health Organization (WHO) 13, 16, 22

W

S

susceptibility symbiosis systemic infection

285449

ชอ ดร. ไชยวฒน ไชยสต

ต�าแหนง ผชวยศาสตราจารย

ประธานทปรกษาสถาบนนวตกรรม

สขภาพกาวหนา

การศกษา

พ. ศ. 2553 Certificate of Homeopathy (หลกสตรรวมมหาวทยาลยอบล - ราชธาน, LEICA ประเทศเบลเยยม และส�านกการแพทยทางเลอก กรมพฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอก กระทรวงสาธารณสข)

พ. ศ. 2544 Ph.D Applied Biochemistry, Nagoya Institute ofTechnology, Nagoya ประเทศญปน

พ. ศ. 2539 เภสชศาสตรมหาบณฑต จฬาลงกรณมหาวทยาลย

พ. ศ. 2535 เภสชศาสตรบณฑต เกยรตนยมอนดบ 1 (เหรยญทอง)

มหาวทยาลยเชยงใหม

ประสบการณและผลงานทางวชาการประสบการณดานการสอน

- อาจารยประจ�าหลกสตรวทยาศาสตรเภสชกรรม

(ปรญญาตร โท และเอก) คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

- ประธานควบคมและกรรมการควบคมวทยานพนธ ระดบปรญญาโทและเอก

รวมมากกวา 30 เรอง

งานบรการวชาการและงานถายทอดเทคโนโลย

- ใหความรเกยวกบน�าหมกชวภาพเพอการบรโภคผานสอตาง ๆ และถายทอด

เทคโนโลยการผลตน�าหมกชวภาพเสมอมา

ผเขยน


สำ�นกก�รแพทยท�งเลอก http://www.thaicam.go.th136

สาขาทมความสนใจและมความช�านาญพเศษ

- การพฒนาผลตภณฑน�าหมกชวภาพทไดจากพชเพอการบรโภค

- โพรไบโอตก พรไบโอตก ซนไบโอตก และอาหารหมกเพอสขภาพ

- ระบบ HACCP และ GMP ส�าหรบอตสาหกรรมอาหารหมก

ผลงานวชาการ

ตพมพในวารสารไทยและตางประเทศมากกวา40เรอง

- หนงสอ โพรไบโอตก : จลนทรยเพอชวต

- หนงสอ อนมลอสระ และสารตานอนมลอสระ (โดย สมาคมเพอการวจยอนมล -

อสระไทย (สวอ.))

ผลงานเผยแพรโดยส�านกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต(สวทช.)

- หนงสอคมอน�าหมกชวภาพเพอการบรโภค (ฉบบชาวบาน)

- หนงสอน�าหมกชวภาพ (หนงสอชด สขภาพดและความงามเรมจากขางใน)

- หนงสอสขภาพดดวยโพรไบโอตก (หนงสอชดสขภาพดและความงามเรมจากขางใน)

- ซดสอการเรยนการสอนอเลกทรอนกส (e-Learning) : น�าหมกชวภาพเพอการบรโภค

- หนงสอน�าหมกชวภาพเทคโนโลยเพอความพอเพยงสนวตกรรมเพอสขภาพชมชน

ทยงยน

- หนงสอมาตรฐานและความปลอดภยของผลตภณฑน�าหมกชวภาพเพอการบรโภค

สถานททำางานของผเขยน

หนวยวจยและพฒนาผลตภณฑสขภาพคณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

ต.สเทพ อ.เมองเชยงใหม จ.เชยงใหม 50200E-mail : [email protected]

โทรศพท 053-944340 โทรสาร 053-894163

Health & Medicine

PROBIOTICS Alternative Microorganisms for Health